29Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
BOLAJAK OQITUVCHILARNI DARS MASHGULOTLARINI TASHKILLASHTIRISHDA LOYIHA METODINING AHAMIYATI
Abduaziz Rashidov
Shahrisabz davlat pedagogika instituti magistranti
ANNOTATSIYA
Maqolada bugungi kunda bo'lajak o'qituvchilarda dars jarayonlarini samarali o'qitishda pedagogik texnologiyalar, o'quv-bilish faoliyatini loyiha metodi vositasida rivojlantirish mexanizmlarining ahamiyati va qullanilishi haqida fikr yuritilgan. Ta'lim jarayonida turli interfaol usullarni qullash o'qituvchida mavjud bo'lishi kerak bo'lgan kompetinsiyani shaklantirish bo'yicha tavsiyalar berilgan.
Tayanch so'z va tushunchalar:pedagogik texnologiyalar, ta'lim jarayoni, kompetinsiya, innovatsiya, metod, loyihalash, mexanizm, ta'lim mazmuni.
АННОТАЦИЯ
В статье рассматривается значение и использование педагогических технологий, механизмов развития учебно-познавательной деятельности средствами метода проектов в эффективном обучении учебным процессам будущих учителей. Даны рекомендации по формированию компетенции, которой должен обладать учитель для использования различных интерактивных методов в образовательном процессе.
Ключевые слова и понятия: педагогические технологии, образовательный процесс, компетентность, инновация, метод, конструкция, механизм, содержание образования.
ABSTRACT
The article discusses the importance and use of pedagogical technologies, mechanisms for the development of educational and cognitive activities by means of the project method in the effective teaching of lesson processes among future teachers. Recommendations are given on the formation of the competence that the teacher should have to use various interactive methods in the educational process.
Keywords and concepts: pedagogical technologies, educational process,competence, innovation, method, design, mechanism, educational content
Hozirgi kunda ta'lim jarayonida interfaol metodlar va axborot texnologiyalarini o'quv jarayonida qo'llashga bo'lgan qiziqish
May 6
56
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
kundan-kunga ortib bormoqda. Bunday bo'lishining sabablaridan biri, shu vaqtgacha an'anaviy ta'limda o'quvchilar faqat tayyor bilimlarni egallashga o'rgatilgan bo'lsa, zamonaviy texnologiyalardan foydalanish esa ularni egallayotgan bilimlarini o'zlari qidirib topish, mustaqil o'rganish va fikrlash, tahlil qilish, hatto yakuniy xulosalarni ham o'zlari keltirib chiqarishga o'rgatadi [1. 67-b]. O'qituvchi bu jarayonda shaxs rivojlanishi, shakllanishi, bilim olishi va tarbiyalanishiga sharoit yaratadi va shu bilan bir qatorda boshqaruvchilik, yo'naltiruvchilik funksiyasini bajaradi.
"Loyiha" so'zi, ehtimol, kirish uchun eshikni taqillatadigan so'nggi kelgan. ta'lim terminologiyasi. Loyiha bu- yakka tartibdagi yoki hamkorlikda amalga oshiriladigan , tadqiqot yoki dizaynni o z ichiga olgan , ma lum bir maqsadga erishish uchun ehtiyotkorlik bilan rejalashtirilgan har qanday tashabbus.Notanish odamni tan olamizmi? Ikkita dastlabki bosqichgacha:
Birinchisi, taklif qilingan atamaning orqasida va hozir ham ko'rsatishni va'da qiladigan haqiqiy tushuncha yoki tushunchani mohiyatini kutish ta'lim tafakkurida qanday xizmat qiladi?
Ikkinchidan, agar biz yuqorida aytilganlarni bersak, bu muddat bajarilgunicha "loyiha" kutish kontseptsiyasini to'g'ri belgilaydimi? Chunki kontseptsiya va u haqidagi savolning qiymati har qanday oddiy nomlardan ko'ra muhimroqdir, bu muhokamada muhokama qilinadi,
Boshqa atama, masalan, "maqsadli harakat" sifatida, e'tiborni muhimroq elementga qaratadi,Kontseptsiya agar shunday bo'lsa, "loyiha" so'zidan atama sifatida ustun bo'lishi mumkin. Eng boshida o'quvchini har qanday katta hajmdagi yangilikni kutishdan ogohlantirish oqilona bo'ladi,Oxir oqibat, kop sonli o'quvchilarning hafsalasi pir bo'lmaydi juda soz yangilik taqdim etiladi.
Ta'lim nazariyasidagi ketma-ket sinflar bilan bogliq metod muammosiga nazar qaratib, men shuni his qildimki . qolllanilayotgan metodlarning bir qator muhim ozaro bog'liq tomonlarini loyiha asosida to'liq birlashtirish zarurati tobora ortib bormoqda,Men bu maqsadga xizmat qiladigan bitta kontseptsiyaga umid qila boshladim.Bu loyiha bir vaqtning o'zida etarli joyni ta'minlashi va o'rganish qonunlaridan foydalanish .axloqiy sifatning muhim elementlari uchun ham yordam berishi kerak, albatta, ijtimoiy vaziyatga ham, shaxsga ham qaratilgan munosabat. Bular bilan bir qatorda, ta'limning muhim umumlashmasi bo'lishi kerak,Shunday qilib, loyiha metodi yordamida dars jarayonida mavjud bo'lgan har qanday xilma-xillikni taqdim etishi aniq. Bu ham aniq tashqi kuzatiladigan faktlarning oddiy tavsifi muhim omilni ochib bermasligi mumkin,.ya'ni metod maqsadning aniq mavjudligi ochib berolmasa yoki oqituvrVii
o'quvchilar ongiga yetib borolmasa
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
Maqsadli harakat demokratik jamiyatda munosib hayotning o'ziga xos birligi bo'lgani kabi u maktab protsedurasining odatiy birligiga aylantirilishi kerak. AQSHda yillar davomida bor bolgan ta'limni oddiy tayyorgarlik sifatida emas, balki hayotning o'zi sifatida ko'rishni tobora ko'proq istashadi,Maqsadli hatti-harakatlarga asoslangan ta'lim - bu ta'lim jarayonini munosib aniqlashdir, Oqituvchining qollayotgan metodi talim-tarbiyani hayotga bog lay olsagina ana undan keyin ikkalasi bir xil bo'ladi va ushbu metod ozini oqlaydi Ta'limni hayotga joylashtirish uchun barcha dalillar maxsus loyiha asosida tayyorlangan metodlar yig indisida jamlanishi va amalda qullanilishi kerak,Menimcha, har qanday holatda ham qullanilishi mumkin bo lgan metodlarni alohida bir tizim asosida loyilashtirish kerak. Shunda bu loyihani qo'llab-quvvatlaniladi va shu asosda ta'lim mavjud hayotga aylanadi. , umumiy vaziyat - barchasi
Maqsadli metodlar yig indisidan tashkil topgan louihaga asoslangan ta'lim hayotga eng yaxshi tayyorgarlik ko'rish g'oyasini ilgari suradi va hozirgi munosib hayotning o'zini tashkil qiladi.Maqsadli harakatni ko'rsatmaning odatiy birligiga aylantirish uchun aniqroq sabab topilgan,Ushbu reja taqdim etadigan o'rganish qonunlaridan foydalanish maqsadga muvofiq chunki bolajak oqituvchilar har bir darsni loyihalash jarayonida o quvchilarning yosh xususiyatlariga alohida e tibor berishlari lozim,Har qanday xatti-harakatlar mavjud vaziyatga javob berishdan iborat.Berilgan holat, chunki asab tizimida bog'lanish yoki bog'lanish mavjuddir.bu javob bilan o'sha vaziyatning rag'batlantiruvchisi. Ba'zi bunday obligatsiyalar biz bilan birga dunyoga keladi.masalan, chaqaloq juda och qolganda yig'laydi (javob beradi) (vaziyatrag'batlantirish). Bola keyinroq ovqat so'raganida, boshqa aloqalar olinadi,Aloqalarni olish yoki boshqa yo'l bilan o'zgartirish jarayonini biz o'rganish deb ataymiz. Ehtiyotkorlar obligatsiyalar qurish yoki o'zgartirish shartlari haqidagi bayonotlar o'rganish qonunlari hisoblanadi.
Obligatsiyalar har doim ham harakat qilishga bir xil darajada tayyor emas: men g'azablanganimda, ular bilan bog'liq bo'lgan obligatsiyalar jilmayish aniq tayyor emas; xunuk xulq-atvorni boshqaradigan boshqa obligatsiyalar juda tayyor. O'quvchidan maqsadga qaratilgan "to'plam" qanday tayyorlik va harakatni anglatishi so'raladi bu maqsad bilan bog'liq tegishli aloqalar, bu maqsad muvaffaqiyatni qanday belgilaydi qanday tayyorlik muvaffaqiyatga erishilgandan qoniqishni anglatadi va qoniqish qanday kuchayadi harakati muvaffaqiyatga olib kelgan obligatsiyalar. Bu faktlar umumlashtirishga juda mos keladi insonning aqliy kuchlari va qobiliyatlari uzluksizlik bilan bog'liq holda vujudga kelgan bo lib bu organizmni hayoti tomonidan talab qilinadigan maqsadlarga erishish."o'rnatish" uchun sig'im deg^ni
bolib insonning aniq va yo'naltirilgan harakat qobiliyati.
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023
Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
Munozara nafaqat (ob'ektiv) muvaffaqiyatga erishish ehtimoli ko'proq, balki yaxshiroq o'rganish joy oladi. Bolajak o qituvchining oquvchilar bilan birgalikdagi harakati muvaffaqiyatga olib kelgan rishtalar ko'proq qoniqish hosil qiladi alohida ko'rib chiqiladigan alohida obligatsiyalar sifatida ham, bog'lanishlar tizimi sifatida ham qat'iy belgilangan birgalikda "to'plam" ostida birlashadi. To'siq, tayyorlik, qat'iy harakat, muvaffaqiyat, qoniqish va o'rganish tabiatan bog'langan.O'rganishning ikkinchi qonunining avtomatik ishlashi (Effekt) bir nechta bog'lanishlarni o'rnatadiBu ularning ketma-ket muvaffaqiyatlari bilan nihoyat muvaffaqiyatli uçurtma olib keldi. Maqsad shundayharakatlantiruvchi kuchni ta'minlaydi, ichki resurslarni taqdim etadi, jarayonni oldindan o'ylangan maqsadga yo'naltiradi va bu qoniqarli muvaffaqiyat bilan bolaning ongi va xarakterini mustahkamlaydi.bir butunning ajralmas qismi sifatida muvaffaqiyatli qadamlar. Maqsadli harakat qonunlaridan foydalanadi va axloqiy xarakter birinchi navbatda umumiy ishdir,ijtimoiy munosabatlar, o'z xulq-atvori va munosabatini belgilashga moyillik guruhning farovonligi. Bu psixologik jihatdan rag'batlantiruvchi-javob aloqalarini o'rnatishni anglatadi va ma'lum g'oyalar rag'batlantiruvchi sifatida mavjud bo'lganda, ma'lum tasdiqlangan javoblar keladi. Bugungi rivojlanayotgan davrdagi bo lajak o qituvchi bolalar xatti-harakat uchun rag'batlantiruvchi sifatida xizmat qilish uchun yaxshi metodlarlar zaxirasiga ega bo'lishi va ular ma'lum bir holatda mos keladigan g'oyani tanlash uchun yaxshi fikrni rivojlantiradilar va ularimkon qadar muqarrar ravishda olib keladigan javob aloqalarini mustahkam o'rnatdilar to'g'ri metod tanlanganidan keyin tegishli xatti-harakatlar shu nuqtai nazardan (majburiy soddalashtirilgan) tahlil qilish biz maktab tartib-qoidalarini, ehtimol, natijaga olib kelishini xohlaymiz va zarur metodlarlar to'plami, axloqiy vaziyatni. Dars jarayonida oqituvchi va oquvchilar munosabatini, oquvchilarning darslarga bolgan qiziqishlarini oshirishga xizmat qiladi va natijada oquvchilarning ozlashtirish salohiyati ortadi.Bu uchtasini olish uchun biz loyihalashdandan ko'ra yaxshiroq yo'lni tasavvur qilishimiz mumkin emas va doimiy nazorat ostida birgalikda kurashishni ta'minlaydigan ijtimoiy muhitda yashash ,turli xil ijtimoiy vaziyatlarda o qituvchining kasbiy va shaxsiy kompetetnligini namoyon qilishi kerak,Maktab tartibida turli xil xarakterdagi bolalar birgalikda va turli xil maqsadlarga intilishda, ba'zilari alohida, ko'plari birgalikda ta'lim olishadi.
Ijtimoiy aralashishda sodir bo'lishi kerak bo'lganidek, axloqiy stress holatlari paydo bo'ladi, ammo bu erda -baxtiga - ekstremal va ayniqsa zararli holatlarni istisno qiladigan sharoitlar ostida mohir o'qituvchining ko'zi bilan bolalar embrion jamiyat sifatida tobora noziklashadi.G'oyalar va hukm shu tarzda vujudga keladi. Motiv va hodisa birgalikda yuzaga keladi; o'qituvchi faqat vaziyatni baholash jarayonini boshqarishi kerak.Bunday vaziyatdan
May 6
59
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
nafaqat aniq metodlar va hukm chiqarish mahorati, balki javob rishtalari ham paydo bo'ladi.Shuningdek. bunday maktabda maqsadlarning doimiy ravishda bo'lishishi shakllantirish uchun ideal sharoitlarni yaratadi, ta'lim berish va olishning zarur odatlari. Ta'lim qonunlari boshqa joylarda bo'lgani kabi bu erda ham mavjud,ayniqsa, ta'sir qonuni
Vud-vortning yangi kitobidan iqtibos o'rinli: "Deyarli har qanday ob'ekt, deyarli har qanday harakat va ayniqsa, o'z faoliyati bilan boshqarilishi mumkin bo'lgan deyarli har qanday jarayon yoki ob'ektlardagi o'zgarishlar ma'lum bir maqsad sari, o'z-o'zidan qiziqarli va o'z harakatini bir marta ta'minlaydi u adolatli boshlangan." (Dinamik psixologiya, 202-bet.) Bu erda muhokama qilingan o'sishning natijalaridan biri bu "etakchi"likni ta'minlaydi. Maqsad sifatida olingan ko'nikma yangi maqsadlar uchun vosita sifatida qo'llanilishi mumkin.Maktabning odatiy mavzusiga yaqinlashish yaxshi bo'lishi mumkin.
Keling, turli turdagi loyihalar tasnifi ko'rib chiqaylik:
1) turi, bu erda maqsadni mujassamlashdir ,qayiq qurish, xat yozish, spektakl taqdim etish kabi tashqi shakldagi ba'zi bir g'oya yoki reja; turi
2) bu erda maqsadning ba'zi (estetik) tajribadan bahramand bo'lishdir, masalan, hikoyani tinglash, eshitish simfoniya, rasmni qadrlash;
3) 3-tur, bu erda maqsadning ba'zilarini to'g'rilashdir intellektual qiyinchilik, ba'zi bir muammoni hal qilish, shudring tushishi yoki tushmasligini aniqlashNyu-York Filadelfiyadan qanday oshib ketganini aniqlang;
4) 4-tur, bu erda maqsaddan bir oz olishdir Torndike shkalasi bo'yicha 14-sinf yozishni o'rganish kabi ko'nikma yoki bilim elementi yoki darajasi,frantsuz tilidagi tartibsiz fe'llarni o'rganish
E'tibor bering, ushbu ta'riflar bilan loyiha usuli mantiqiy ravishda muammoli usulni ,maxsus holat o'z ichiga oladi. Bu erda berilgan tasnifning ahamiyati o'qituvchilar kutishi mumkin bo'lgan loyihalar turiga va protseduraga ta'sir qilishi kerak
Bu yerda umumiy nazariyaga mos kelgan holda bola imkon qadar har bir qadamni o'zi tashlashini targ'ib qiladi. Biroq, umuman muvaffaqiyatsiz bo'lishi ham mumkin va hatto yordamdan ko'ra ko'proq zarar ko'rishi ham mumkin.O'qituvchi bolani bu tor yo'llardan o'tkazishi kerak, shu bilan birga boshqa xavflardan qochish uchun ehtiyot bo'lish kerak
Xulosa qilib shuni aytishimiz mumkinki, bola tabiatan faol, ayniqsa ijtimoiy yo'nalishda.Shuning uchun bugungi kunning bo'lajak oqituvchilari har bir dars mashg'ulotlarini o'tkazishdan oldin uni har tomonlama loyihasini tuzib olishi ayniqsa dars davomida qullaniladigan interfaol metodlarning o' quvchilar yosh fiziologiyasi, dunyoqarashi , ijtimoiy
May 6
60
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 j TMA Conference j 2023
Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
muhitni hisobga olgan holda tashkillashtirilsa darsning sifati va o'qituvchining kasbiy rivojlanishiga judayam katta ta sir qiladi. Ushbu maqolaning bahsi shundan iboratki,bolajak oqituvchilarga chin yurakdan maqsadli faoliyat korsatishlari uchun aynan har bir dars mashgulotini samarali,ilmiy, tizimli va izchillikda tashkillashtirishni loyiha metodi vositasida amalga oshirishlari bo yicha yo l yuriq va tavsiyalar berish.Ijtimoiy vaziyat maktab tartibining tipik birligi sifatida foydalanishning eng yaxshi kafolati hisoblanadi va bolaning tug'ma qobiliyatlari endi juda tez-tez aniqlash va togri yunaltirish bugungi kundagi talim tizimimning asosiy va dolzarb vazifasi sifatida qabul qilinadi. To'g'ri rahbarlik maqsadi ostida samaradorlik nafaqat faoliyatning rejalashtirilgan yakuniga erishishni anglatadi balki undan ham ko'proq faoliyatdan u o'z ichiga oladigan ta'limni ta'minlashda,oMrganish va har xil turdagi uning barcha orzu qilingan natijalari bilan mutanosib ravishda eng yaxshi natija beradi.Maqsadning samimiyligi mavjud. Bola bilan tabiiy ravishda ijtimoiy va mohirlik bilan o'qituvchi o'z maqsadini rag'batlantirish va boshqarish uchun, biz ayniqsa, bunday o'rganishni loyi metodi vositasida yuksak natijalarni kutishimiz mumkin,
REFERENCES
1. Kenjaboyev A. "Pedagogik mahorat asoslari"- T.. "Navroz", 2012
2. Kenjaboyev A. "Pedagogik texnologiyalar-dars samaradorligining muhim omili"- T.. "Navroz", 2012
3. Зиёмухаммадов Бури. Педагогик махорат асослари. Укув кулланма. Тошкент -"ТИБ-КИТОБ" - 2009
4. Lundin RA, Midler C, muharrirlar. Loyihalar yangilanish maydonlari sifatida va ta'lim jarayonlari. Boston: Kluwer Academic Publishers; 1998 yil.
5. Argyris C. Tashkiliy ta'lim haqida. Kembrij, Oksford:
6. Blackwell Publishers; 1999 yil.
