19Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
DIAGNOSTIKA PEDAGOGIK MUAMMO SIFATIDA
R. D. Norqobilova
TerDPI Boshlang'ich ta'lim nazariyasi kafedrasi o'qituvchisi rayx on an orqobilova@gmail .com
Sh. A. Abdullayeva
p.f.d, prof. TDPU Tillar fakulteti decani
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada "diagnostika" atamasiga ta'rif, ta'lim jarayonidagi diagnostikaning turlari, pedagogika diagnostika, pedagogik diagnostika tarixi haqida ma'lumotlar keltirilgan.
Kalit so'zlar: diagnostika, tashxis, tibbiy diagnostika, diagnosis, diagnoz, texnik diagnostika, iqtisodiy diagnostika.
В данной статье представлена информация об определении термина «диагностика», видах диагностики в образовательном процессе, педагогической диагностике, истории возникновения педагогической диагностики.
Ключевые слова: диагностика, диагностика, медицинская диагностика, диагностика, диагностика, техническая диагностика, экономическая диагностика.
This article provides information about the definition of the term "diagnostics", types of diagnostics in the educational process, pedagogical diagnostics, and the history of pedagogical diagnostics.
Keywords: diagnosis, diagnosis, medical diagnosis, diagnosis, diagnosis, technical diagnosis, economic diagnosis.
Ehtimol, har bir kishi "diagnostika" atamasini uchratgandir. Biz buni sezmay turib, hayotimizning deyarli barcha sohalarida foydalanamiz. To'g'ri, tashxisga munosabat boshqacha. Bu uning qo'llanilish doirasiga va har bir shaxsning individual xususiyatlariga bog'liq. Ba'zilar buni ixtiyoriy jarayon deb hisoblashadi, bu ko'pincha inson hayotining psixologik sohasiga tegishli. Tex~:1' diagnostika bilan hamma narsa aniqroq, bu yerda "tashxis qo'y
АННОТАЦИЯ
ABSTRACT
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
kerakmi yoki yo'qmi?" Degan savollar kamroq paydo bo'ladi, chunki mexanizmning ishdan chiqishi ko'pincha qayg'uli oqibatlarga olib keladi. Keling, ushbu tushunchani ilmiy nuqtai nazardan ko'rib chiqaylik.
Har qanday ensiklopediyada diagnostika ta'rifini topish oson, bu odatda so'z shakllanishi nuqtai nazaridan ko'rib chiqiladi, shuning uchun "tashxis" atamasining o'zi yunoncha dia - "shaffof' va gnosis - "bilim" so'zlaridan kelib chiqqan bo'lib, birgalikda diagnostikos chiqadi - "tanib olishga qodir"[1;97-b].
Bu atama tibbiyotdan kelib chiqqan bo'lib, u yerda kasalliklarni tan olishni anglatadi. Hozirgi kunda biz psixologik, pedagogik, iqtisodiy va hatto texnik diagnostika haqida gapiramiz. Diagnostika barcha boshqaruv tizimlarining ajralmas qismidir.
Umumiy ma'noda diagnostika obyektning holatini tan olish bo'lib, u ilgari qayd etilgan diagnostika xususiyatlari, standartlari asosida amalga oshiriladi. Albatta, bu tushunchaning qamroviga qarab uning ta'rifi, teranligi va qo'llanilgan atamalari ham o'zgaradi. Keling, turli manbalardan olingan bir nechta misollarni ko'rib chiqaylik:
DIAGNOSIS (yunoncha diagnostikos - tanib olishga qodir) - kognitiv faoliyat bo'lib, u o'rganilayotgan obyektning kuzatilgan xususiyatlarini aprior (normativ) berilgan empirik xususiyatlar tizimi bilan taqqoslashdan iborat bo'lib, uni aniqlash va keyin ushbu obyektga loyihalashtirishdan iborat. U yoki u bilan bir xil turdagi obyektlar to'g'risida ilgari olingan faktik va nomologik bilimlar [2;1248-b]
DIAGNOZ - yunoncha tan olish; tabiat asarlarining belgilari va o'zaro munosabatini aniqlash; bilimlar qabul qiladi: kasalliklarni, tutilishlar va hodisalarni tan olish. Diagnostika tan olish bilan bog'liq. (Dalning tushuntirish lug'ati)
DIAGNOSIS (yunoncha diagnöstikos) - klinik tibbiyotning kasalliklarni aniqlash jarayonining mazmuni, usullari va ketma-ket bosqichlarini o'rganadigan bo'limi, subyektning individual biologik xususiyatlari va ijtimoiy holatini baholash, shu jumladan maqsadli tibbiy ko'rik, talqin qilish, olingan natijalar va ularni belgilangan tashxis shaklida umumlashtirish. (Tibbiy ensiklopediya)
DIAGNOSTIKA - nazorat funktsiyasi, uning maqsadi tashxis qo'yilgan obyektning ishlashga yaroqliligi (ishlamaslik) yoki xizmat ko'rsatish (nosozlik) holatini aniqlashdir. (NP 026-04: Atom elektr stantsiyalari xavfsizligi uchun muhim boshqaruv tizimlariga qo'yiladigan talablar) Boshqa so'zlar bilan aytganda:
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
Tibbiy diagnostika - bu tashxis qo'yish jarayoni, ya'ni kasallikning tabiati va bemoming ahvoli to'g'risida qabul qilingan tibbiy terminologiyada ifodalangan xulosa.
Texnik diagnostika - bu mashinalar, mexanizmlar, uskunalar, inshootlar va boshqa texnik obyektlarning texnik holatini baholash usullari va vositalari to'g'risidagi ma'lumotlarni o'z ichiga olgan bilim sohasi.
Iqtisodiy diagnostika - bu muammoni tan olish va uni qabul qilingan terminologiyadan foydalangan holda belgilash jarayoni, ya'ni subyektning g'ayritabiiy holati diagnostikasini o'rnatish, masalan, tashkilotning boshqaruv tizimini diagnostika qilish.
Ta'lim, tarbiya, maktab boshqaruvini ham ushbu jarayonlarning samaradorligini hisobga olmasdan, diagnostikasiz samarali amalga oshirib bo'lmaydi. Ta'limga nisbatan quyidagi tushunchalar ko'rib chiqiladi - pedagogik diagnostika, psixologik diagnostika, psixologik-pedagogik diagnostika. Ta'lim jarayonida ushbu diagnostikaning barcha turlari bir-biri bilan chambarchas bog'liq va o'quv faoliyatini malakali olib borish ulardan kamida bittasini istisno qilmasligi kerak.
Amaliy vazifalar hayot va faoliyatning turli sohalarida yuzaga keladi, ularning muvaffaqiyati odamlarning individual yoki guruh psixologik xususiyatlarini hisobga olishga bog'liq.
"Pedagogik diagnostika" kontsepsiyasi Ingenkamp tomonidan 1968-yilda bir ilmiy loyiha doirasida tibbiy-psixologik diagnostikaga o'xshashlik yo'li bilan taklif qilingan. Uning vazifalari, maqsadi va qo'llanish doirasiga ko'ra, pedagogik diagnostika mustaqildir. U o'z usullarini va ko'p jihatdan o'z fikrlash tarzini psixologik diagnostikadan oldi va bu, o'z navbatida, tibbiyotning ko'plab usullari va modellarini qabul qildi.
Konsepsiya Ingenkamp pedagogik diagnostikaning quyidagi ta'rifini maqbul deb hisobladi: "Pedagogik diagnostika, birinchidan, individual ta'lim jarayonini optimallashtirish, ikkinchidan, jamiyat manfaatlarini ko'zlab, ta'lim natijalarini to'g'ri aniqlashni ta'minlash uchun mo'ljallangan va uchinchidan, o'quv-uslubiy diagnostika tamoyillari asosida ishlab chiqilgan. Talabalarni bir o'quv guruhidan boshqasiga o'tkazishda, ularni turli kurslarga yuborishda va ta'lim yo'nalishini tanlashda xatolarni minimallashtirish uchun ishlab chiqilgan mezonlar.
"Diagnostika (pedagogik) didaktik jarayonning barcha holatlarini oydinlashtirish, uning natijalarini aniq belgilashdir"[3;576-b].
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
"Pedagogik diagnostika - pedagogikaning bir bolimi bolib, pedagogik jarayonning normal yoki deviant borishini tavsiflovchi belgilarni tanib olish va o'rnatish tamoyillari va usullarini o'rganadi. Bu tashxis qo'yish uchun protsedura[4;59b].
"Pedagogik diagnostika - ta'lim jarayonini optimallashtirish, o'quvchilarni farqlash, shuningdek, ta'lim dasturlari va pedagogik ta'sir usullarini takomillashtirish muammolarini hal qilishga qaratilgan monitoring va baholash usullari to'plami"[5;190-b].
"Pedagogik diagnostika - bu ma'lum bir pedagogik jarayonning borishining barcha holatlarini oydinlashtirish, uning zaruriy shartlarini, kursni o'tkazish shartlarini va olingan natijalarni aniq belgilashdir".
Pedagogik diagnostika bugungi kunda ham o'rnatilgan ilmiy intizom emas, balki faol bahsli va noaniq dasturdir. Shuning uchun pedagogik diagnostikaning turli xil ta'riflari mavjudligi ajablanarli emas.
Pedagogik diagnostika usullari pedagogik amaliyot jarayonida empirik tarzda ishlab chiqilgan va uzoq vaqt davomida ancha subyektiv va tizimlashtirilmagan. Shunday qilib, XIX asrning o'rtalarigacha bo'lgan pedagogik diagnostikaning rivojlanish bosqichini fangacha bo'lgan davr sifatida tavsiflash mumkin. Bu davrda o'quvchilar bilimini og'zaki va yozma shaklda tekshirishga asoslangan pedagogik baholash usullari shakllandi. An'anaviy usullar - so'rovlar, testlar, imtihonlar -talabalardan ilgari yodlangan materialni (odatda uning bo'laklari shaklida) takrorlashni yoki ilgari o'qitiladigan namunalarga muvofiq muayyan muammolarni hal qilishni talab qiladi. Shu bilan birga, o'quvchilar reproduktiv xususiyatga ega bo'lgan va o'rganilgan materialning mazmuni va aqliy harakatlar algoritmlari bilan belgilanadigan faoliyatni amalga oshirdilar.
REFERENCES
1. Kasavin IT Gnoseologiya va fan falsafasi entsiklopediyasi, 2009, nashriyot: M: "Kanon +" ROOI "Reabilitatsiya", 1248 p.
2. Ingenkamp K. Pedagogik diagnostika, nemis tilidan tarjima qilingan. - M .: Pedagogika, 1991. - 240-yillar.
3. Podlasy IP Yangi kurs: Pedagogika universitetlari talabalari uchun darslik: 2 kitobda. - M .: Gumanitar fanlar. VLADOS nashriyoti markazi, 1999. - 576
4. Maktabda pedagogik diagnostika / A.I. Kochetov tahriri ostida -Mn., 1987
5. Pedagogik entsiklopedik lug'at. - M., 2002. P. 190
May 6
229
