32Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
TALABALARNING MUSTAQIL ISHINI TASHKIL ETISH KASBIY AHAMIYATLI KOMPETENSIYALARNI SHAKLLANTIRISH OMILI
SIFATIDA
Dilfuza Abduraxmat qizi Karimova
Namangan muhandislik qurilish instituti, stajyor - tadqiqotchi
Ushbu maqolada talabalar mustaqil ishini kadrlar tayyorlashda kasbiy kompetentsiyalarini shakllantirishdagi o'rni va uni tashkil etish haqida fikr yuritiladi.
Kalit so'zlar: ta'lim, mustaqil ish, kompetentsiya, mustaqil fikrlash, ijodiy fikrlash, motivatsiya, innovatsiya, keys, bilim, malaka, ko'nikma.
This article discusses the role of students' independent work in the formation of professional competencies in the training of personnel and its organization.
Keywords: education, independent work, competence, independent thinking, creative thinking, motivation, innovation, case, knowledge, competence, skill.
Jahon iqtisodiyotidagi hozirgi tendensiyalar, yuqori malakali "inson kapitali" asosiy resursga aylangan "bilimlar iqtisodiyoti"ning rivojlanishi oliy ta'limining yangi sifatiga erishishni taqozo etmoqda. Shu munosabat bilan ta'limning roli sezilarli darajada ortmoqda va ta'limda innovatsion yondashuvlar tobora ommalashib bormoqda, bunda asosiy e'tibor talaba tomonidan nafaqat ma'lum miqdordagi bilim va ko'nikmalarni olishga, balki tizimli to'plamni shakllantirishga ham qaratilgan. Inson faoliyatining turli sohalari - iqtisodiy, siyosiy, madaniy, axborot va boshqa muammo va vazifalarni hal qilish qobiliyati kompetensiyalarda namoyon bo'ladi. Ta'lim jarayonining shakli, lekin uning asosi, kasbiy mustaqillikni, bilimlarni tez yangilash sharoitida o'z-o'zini tarbiyalashga va uzluksiz o'rganishga tayyorlikni shakllantirish usuli bo'lishi kerak.
"Ta'lim to'g'risida" gi Qonunda mustaqil fikrlaydigan, yuqori malakali mutaxassis kadrlar tayyorlash tizimi aks ettirilgan [2]. SHuningdek, mazkur muammolarni tizimli hal qilish borasida Respublikada huquqiy me'yoriy asoslar yaratildi. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yi1 ° oktyabrdagi "O'zbekiston Respublikasi oliy ta'lim tizimini 2'
ANNOTATSIYA
ABSTRACT
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
yilgacha rivojlantirish kontseptsiyasini tasdiqlash to'g'risida"gi PF-5847-sonli Farmoni [1], O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 20 apreldagi "Oliy ta'lim tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi PQ-2909-sonli qarorlari [3] orqali kadrlar tayyorlashdagi mustaqil ishni o'quv jarayonida uning ahamiyatini bilishimiz mumkin.
Talabalar mustaqil ishlarini tashkil etish (Dilnozaxon Ulug'bekovna Yakubova), mustaqil ta'lim jarayonida talabalarning tashkilotchilik qobiliyatlarini rivojlantirish (Musaxanova Gulnora Mavlyanovna), mustaqil ta'limda komptyuter texnologiyalarini o'rni (A.Xamrakulov) maqolalarida aks etgan. Ilmiy uslubiy va o'quv adabiyotlarning tahlili shuni ko'rsatadiki, oliy ta'im tizimida mustaqil ta'lim o'quv jarayoning asosiy bo'g'imi hisoblanadi.
Tadqiqot metodlari: Tadqiqot davomida talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etish ishlariga bag'ishlangan ilmiy uslubiy adabiyotlar o'rganildi va tizimli yondashuv va tahlil kilish usullari hamda kuzatish, suhbat metodlaridan foydalanildi.
Talabalarning mustaqil ishi tushunchasining ko'plab ta'riflari mavjud, umuman olganda, bu kelajakdagi mutaxassisning tafakkurini tarbiyalash bilan bog'liq har qanday faoliyat. Talabaning mustaqil fikrlash, kognitiv faolligi yuzaga kelishi uchun sharoit yaratadigan har qanday mashg'ulot turi mustaqil ish bilan bog'liq. Keng ma'noda mustaqil ish talabalarning sinfda ham, undan tashqarida ham, o'qituvchi bilan aloqada bo'lgan va u yo'qligidagi barcha mustaqil faoliyatining yig'indisi sifatida tushunilishi kerak.
Talabalarning mustaqil ish mohiyatiga ko'ra uslubiy va ilmiy bo'lib, o'qituvchi nazorati ostida o'quv jarayonining bir qismi sifatida amalga oshiriladigan, rejalashtirilgan, individual yoki jamoaviy o'quv va ilmiy ish hisoblanadi. Mustaqil ish o'quv faoliyatining eng yuqori shakli sifatida qaraladi, u tabiatan uzviy bo'lib, aslida o'z-o'zini tarbiyalash shaklidir. Talabalarning mustaqil ishini bajarishda ularga motivatsiya berish juda muhim hisoblanadi. Ma'lumki, motivatsiya bu shaxsni ma'lum faoliyatni amalga oshirishda uni bajarishga undovchi omillar va harakatlar yig'indisi hisoblanadi. Shu bilan birga, faoliyat, qoida tariqasida, polimotivatsiyalangan, ya'ni bir vaqtning o'zida bir nechta motivlar tomonidan qo'zg'atiladi.
Motivatsiya harakatga nisbatan uchta tartibga solish funktsiyasini bajaradi:
• Motivatsiya, ya'ni odamning harakatga kirishishi uchun vosita impulsi yoki motivini berish.
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
• Ma'noli, ya'ni faoliyatga chuqur shaxsiy tus berish ma'nosi
• Tashkil etish, ya'ni maqsadni belgilash asosida, ongli motivlar motiv maqsadga aylangan.
Motivatsiya mustaqil ish muvaffaqiyatining muhim elementidir. Universitetda mustaqil ish tizimli, uzluksiz va murakkablashib borishi kerak. Fanlarni o'qitish metodikasida mustaqil ishning murakkabligining uch darajasi mavjud:
• Mustaqil ishning reproduktiv (reproduktiv yoki o'quv) darajasi, bunda boshqa darajalar uchun asoslar yaratiladi. Ushbu darajada yangi materialni o'zlashtirish va mustahkamlash mavjud.
• Mustaqil ishning rekonstruktiv (o'tish yoki yarim ijodiy) darajasi avvalgisidan kelib chiqadi. Ushbu bosqichda o'quv materialini keyingi sintez bilan tahlil qilish kerak. Bu yerda olingan bilim, ko'nikma va malakalar o'xshash vaziyatlarga o'tkaziladi, shuningdek, o'xshash vaziyatlarda bayonlarni shakllantirish. Budarajadagi mustaqil ish ko'proq aqliy faollik va ijodkorlikni talab qiladi.
• Mustaqil ishning ijodiy (ijodiy yoki izlanish) darajasi murakkabroq kommunikativ muammolarni hal qilishda izlanishni amalga oshirish ko'nikma va malakalarini shakllantirish bilan bog'liq. Bu yerda ijodkor shaxs va kasbiy mustaqillik shakllanadi.
Mustaqil ishlarni tashkil etishning maqbul shakllarini tanlab, o'qituvchi o'rganish uchun maksimal motivatsiyani ta'minlashga, topshiriq hajmini aniq belgilashga va har bir talabaning individual imkoniyatlarini hisobga olgan holda uni amalga oshirish uchun optimal vaqtni hisoblashga intiladi. Vazifaning hajmini ko'pligi va haddan tashqari yuqori talablar mashg'ulot samaradorligini keskin pasaytiradi.
Hozirgi kunda fanlarni o'qitish amaliyotida til va kasbiy kompetentsiyani, o'z-o'zini tarbiyalashga tayyorlikni shakllantirishni ta'minlash uchun zamonaviy shaxsga yo'naltirilgan texnologiyalar muvaffaqiyatli qo'llanilmoqda. Bularga quyidagilar kiradi:
• O'quvchidan muammoli qidiruv topshiriqlarini yechishni talab qiladigan, maqsadi o'rganilayotgan fanni faol rivojlantirish va qo'llash bo'lgan bunday turli vaziyatlarni yaratishni o'z ichiga olgan muammoli-qidiruv texnologiyalari jarayon.
• Ta'limni tashkil etuvchi o'yin texnologiyalari. ish o'yinlari, rolli vaziyatlar ko'rinishidagi jarayon.
• Samarali mustaqil ishning keng qo'llaniladigan yana
turi
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
bu holat tahlili deb ataladi. Keyslar ko'pincha muhokama qilish, muammoni baholash, uning sabablari, ichki mantiq va yuzaga kelishi mumkin bo'lgan oqibatlar (baholash holatlari) uchun asos va mavzuni ta'minlaydigan yoki muqobil echimlarni tahlil qilish va eng yaxshi variantni tanlashni (qaror qabul qilish holatlari) o'z ichiga olgan haqiqiy biznes vaziyatlaridir.
• Talabalar tomonidan har xil turdagi loyiha topshiriqlarini individual yoki jamoaviy amalga oshirishga asoslangan loyiha texnologiyasi o'rganilayotgan ijodiy yondashish.
Shaxsga yo'naltirilgan texnologiyalar fanlarni talabalar tomonidan samarali o'zlashtirilishiga va kasbiy malaka va ko'nikmalarni rivojlantirishga samarali yordam beradi.
Shunday qilib, mustaqil ishlash malaka va ko'nikmalarini shakllantirish o'zaro bog'liqdir. Xulosa qilib shuni yana bir bor ta'kidlash kerakki, mustaqil ish o'quv jarayonining asosiga, kasbiy ahamiyatga ega bo'lgan kompetensiyalarni shakllantirish omiliga aylanadi.
REFERENCES
1. "Ta'lim to'g'risida"gi Qonun. O'RQ-637-son. 2020-yil 23-sentyabrt. https://lex.uz/
2. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "Oliy ta'lim tizimini yanada rivojlantirish chora -tadbirlari to'g'risida"gi qarori. "Xalq so'zi" gazetasi. 2017 yil,
21 aprelt, № 79 (6773).
3. Tojiboeva D. Maxsus fanlarni o'qitish metodikasi. - T.: Fan va texnologiya, 2007. -271 b.
4. Markova A.K., Matis T.A., OrlovO.B. O'quv motivatsiyasini shakllantirish. -M,1990
5. Oganisyan N.T. Faol ijtimoiy-psixologik tarbiya usullari. - M 2004
6. Passov E.I., Tsarkov V.B. Kommunikativ ta'lim tushunchasi. - M., 1993. 10. Unt N.E.
7. Treningni individuallashtirish va differentsiallashtirish. - M., 2003 y
8. Dilnozaxon Ulug'bekovna Yakubova. Talabalar mustaqil ishlarini tashkil etishning zamonaviy shakllari pedagogik muammo sifatida. "Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842 December 2021 / Volume 2 Issue 12.
9. Musaxanova Gulnora Mavlyanovna. Mustaqil ta'lim jarayonida talabalarning tashkilotchilik qobiliyatlarini rivojlantirish pedagogik muammo sifatida. "Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar" ilmiy elektron jurnali. № ^ noyabr-dekabr, 222-226 sahifalar. 2020 yil
