CC BY
5
УДК 658.512:519.87
Жаксылыкова А.М. студент магистратуры АБайтурсынов атындагы Цостанай вщрлж университетi
Цазацстан, Цостанай
БИЗНЕС-ПРОЦЕСТЕРД1 ТАЛДАУ ЖЭНЕ ОЛАРДЬЩ НЕГ1ЗГ1
КОРСЕТК1ШТЕР1
Басцарудыц технологиялыц тэсш кэсторынды басцарудыц ец muÍMÓi тетжтермщ 6ipi болып табылады. Бизнес-процестердщ титдттн базалау шыгындар, сапа жэне внiмдiлiк влшемдерi бойынша бвлшек сауда кэсторны цызметмщ деректерi негiзiнде ЖYргiзiлдi. Мацалада бизнес -процестердщ тшмдшгм арттыру бойынша бiрцатар шаралар усынылзан.
ТYйiндi свздер: бизнес-процесс, кэсторын, тшмдшк, багалау, табыстыц сыни факторлары.
Zhaxylykova A.M., Master's student
Kostanay Regional University named after A. Baitursynov
Kazakhstan, Kostanay
ANALYSIS AND KEY INDICATORS OF BUSINESS PROCESSES
The process approach to management is one of the most effective mechanisms of enterprise management. The assessment of the effectiveness of business processes was carried out on the basis of data on the activities of a retail trade enterprise according to the criteria of cost, quality and productivity. The article suggests a number of measures to improve the efficiency of business processes.
Keywords: business process, enterprise, efficiency, evaluation, critical success factors.
Бизнес-процестердi талдаудаFы а^ашкы кадам - бiрiншi кезектеп оцтайландыру ец Yлкен нэтиже беретш ец басымдыларын тандау. Б^л мэселеш шешу Yшiн келес басымдык критерийлерi колданылады:
- бизнес-процестщ мацыздыль^ы;
- бизнес-процестщ проблемалык сипаты;
- бизнес-процеске езгерютер енгiзу мYмкiндiгi мен к¥ны.
Бiрiншi критерий - б^л компанияныц стратегиялык максаттарына кол жеткiзуге коскан Yлесiнiн дэрежесiн сипаттайтын процестiн маныздылыFы. Кэсшорын кызметiн оцтайландыру Yшiн, ец алдымен, мацызды бизнес -
процестердi тандау керек, eйткенi дэл осы олардын жетiлдiрiлуi Yлкен нэтиже беред^
Екiншi критерий - б^л процестщ проблемалык сипатынын дэрежесi. Егер бизнес-процесс манызды болса, бiрак сонымен бiрге онын кeрсеткiштерi колайлы денгейде болса, онда кеп жаFдайда оны онтайландырудын басымдыFы кажет емес. Бизнес-процестердщ проблемалык дэрежесiн калаFан мен накты арасындаFы алшактык ретiнде емес (мэселенщ классикалык аныктамасына сэйкес) емес, бэсекеге кабшеттшкл аныктайтын негiзгi кeрсеткiштер арасындаFы айырмашылык ретiнде баFалау орынды екенш атап еткен жен. нарыктаFы басты бэсекелестерiнiн компаниясынын.
Процестiн маныздылыFы мен проблемалык сипатынын критерийлерi онтайландырудан кешн нэтижеде алынатын нэтиженi сипаттайды. ЯFни, олар процестi жетiлдiру iс-шараларынын юрю бeлiгiн сипаттайды. Кiрiс бeлiгiнен баска, басым бизнес-процестердi тандаFанда, осы эрекеттерге байланысты шыFындарды да ескеру кажет. Осылайша, Yшiншi критерий бойынша Ыз ен аз шыFындармен жаксартуFа болатын процестердi тандауыныз керек. Сонымен катар, каржылык шыFындардан баска, каржылык емес шь^ындарды баFалау eте манызды. Б^л eзгерiстердi iске асырумен бiрге жYретiн моральдык «шы^ындар», ¥ЙымдаFы психологиялык ахуалдын нашарлауына экелетiн «шыгеындар» жэне т.б., яFни б^л жаFдайда процестi онтайландыру кезiнде туындауы мYмкiн барлык жаFымсыз салдарлар карастырылды.
Эрбiр бизнес-процеске маныздылык дэрежесiн, проблемалык жэне eзгертулер енпзу мYмкiндiгiн баFалау оларды формальды жэне объективт дэрежелеу жэне кейiнгi талдаулар мен онтайландыру Yшiн ен басымдыларын тандау механизмiн ^сынады.
Бизнес-процестердщ мацыздыль^ын баFалау
Бизнес-процестердiн маныздылыFын аныктаудаFы алFашкы кадам — ^йымнын жетiстiгiнiн манызды факторларын аныктау (ЖМФ). ЖМФ кэсшорыннын миссиясы негiзiнде калыптасатын ен манызды стратегиялык максаттарын (7±2 санында) б!вдред^ Б^л компания ерекше назар аударуы керек факторлар, eйткенi олар компаниянын нарыктаFы сэттiлiгiн немесе сэтсiздiгiн, онын табыстылыгеына тiкелей эсер ететiн бэсекелестж мYмкiндiктерiн аныктайды.
Кэсiпорын табысынын сыни факторлары саланын казiргi жэне болжамды даму тенденцияларын ескере отырып аныкталады. Компания бэсекелестiк табыска жету Yшiн неF¥рлым манызды жэне неF¥рлым манызды екенш аныктау Yшiн eзiнiн нарык сегментiн жаксы бiлуi керек. ЖМФ -ны д^рыс аныктамау кате стратегияларды эзiрлеуге экеп соFады жэне тшт компаниянын одан эрi ж^мыс ютеуше кYмэн келтiруi мYмкiн. Эр тYрлi салалардаFы жэне эр тYрлi бизнес Yшiн сэттiлiктiн манызды
факторлары эртYрлi. Сонымен катар, олар уакыт eте келе нарыктаFы белгiлi бiр eзгерiстердiн эсерiнен бiр ^йымда eзгеруi мYмкiн.
Жалпы жаFдайда ЖМФ келес eлшемдерге сэйкес келуi керек:
- Кэсшорыннын ен манызды максаттары болып табылады.
- Эдетте мбiз ..." деген сeздерден басталады, мысалы:
'^з eз саламыздын кэсiпорындары арасында ен жоFары жеткiзу жылдамдыFына ие болуымыз керек".
- Тактикалык жэне стратегиялык факторлардын Yйлесiмiн ^сынады.
- Б^л ^йым eз миссиясын орындау Yшiн не iстеуi керек. Б^л ретте тiзiмге енгiзiлген эрбiр фактор компаниянын миссиясына кол жеткiзу Yшiн кажет, ал барлык факторлар OFан кол жетюзу Yшiн жеткiлiктi болуы тшс.
Бизнес-процестердiн маныздылык дэрежесiн аныктаудын екiншi кадамы оларды табыстын сыни факторларымен салыстыру болып табылады. М^нда екi тэсiл бар:
1. "Тeменнен жоFары" немесе "процестерден ЖМФ ^а". К,андай ЖМФ осы немесе eзге процестi колдайтыны аныкталады.
2. "ЖоFарыдан тeменге" немесе" ЖМФ-дан процестерге". Эрбiр ЖМФ Yшiн оларды колдайтын бизнес-процестер аныкталады. Екiншi eту казiргi уакытта компанияда жок процестердi аныктауFа кeмектеседi, бiрак стратегияны жYзеге асыру Yшiн олар кажет.
Бизнес-процестердщ маныздылыFын баFалаудын екiншi кадамынын нэтижелерш кeрнекi тYPде жобалау Yшiн салыстыру матрицасы колданылады, онын баFандары сэттшктщ т¥жырымдалFан сыни факторына жэне тандалFан бизнес-процестерге сэйкес келедi (1-кестенi караныз).
1-кесте. Бизнес-процесстер мен ЖМФ салыстыру матрицасы
Жетютштщ мацызды факторлары Мацыз дылы^ ы (ЖМФ саны)
ЖМФ -1 ЖМФ -2 ЖМФ -3 ЖМФ -4 ЖМФ -5 ЖМФ -6 ЖМФ -7
Бизнес-процессы БП-1 х х г 2
БП-2 х х х х 4
БП-3 х х х х х 5
БП-4 х х х
БП-5 х х х х х х (
БП-6 х х х
БП-7 х х х х 4
БП-8 х х х х х 5
БП-9 х х г 2
БП-10 х х Г 2
Егер кез-келген бизнес-процесс белгш бiр ЖМФ-ны колдайтын болса, онда тшст баFан мен жолдын киылысында орналаскан матрица
^яшьгеына белп койылады. Белгiлi бiр бизнес-процеске сэйкес келетiн белгшердщ ец кеп саны, демек, процестiц мацыздылыFыныц ец жоFары дэрежесi 0-ден 7-ге дешн болуы мYмкiн (ЖМФ саны бойынша). Мысалы, 1-кестеде БП-8 бизнес-процесш бес ЖМФ колдайтыны керсетiлген: ЖМФ -1, ЖМФ -2, ЖМФ -5, ЖМФ -6, ЖМФ -7. Ттсшше, оныц мацыздылы^ы 5 бiрлiктi кдоайды.
Кейбiр жаFдайларда бизнес-процестердiц мацыздылыFын баFалау Yшiн неFYрлым нэзiк эдiстi колдаетан жен. Б^л эдiсте эрбiр ЖМФ ^а оныц мацыздылыFын сипаттайтын 0-ден 1-ге дейiнгi салмактык коэффициент бершедт Б^л ретте бизнес-процестiц жэне табыстыц сыни факторыныц эрбiр сэйкестiгi ез ^шше байланысты 0-ден 1-ге дешнп шэкiл бойынша да баFаланады. Нэтижесiнде, эрбiр бизнес-процестiц мацыздылыFы бизнес-процестщ барлык мацызды факторларына олардыц салмаFын ескере отырып, сэйкестiк ^штершщ косындысы ретiнде есептеледi.
^олданылFан эдебиеттер:
1. Кондратьев В. В., Кузнецов М. Н. и др. Показываем бизнес- процессы. — М.: Эксмо, 2007. — 352 с.
2. Калянов Г. Н. Моделирование, анализ, реорганизация и автоматизация бизнес-процессов: учеб. Пособие. — М.: Финансы и статистика, 2007. — 240 с.
3. Ксенчук Е.В. Процессный подход в управлении / Е. В. Ксенчук. [Электронный ресурс]. http://quality.eup.ru/DOCUM2/presentofkas.html.
