CC BY
14
М.Ф. Холмирзаева, И.К. Рустамова, Ф.А. Рахматуллаев, Н.К. Каюмова ДЕПРЕССИЯ ЖЭНЕ ЭПИЛЕПСИЯ
ТYЙiн: макалада депрессия мен эпилепсиянын байланысы бершген, эпилепсиянын аFымы жиi депрессия дамуымен
аскынады, екiншi жаFынан - депрессиянын болуы эпилепсиянын даму катерiн жоFарылатады. ТYЙiндi сездер: эпилепсия, депрессия
М.Ф. Холмирзаева, И.К. Рустамова, Ф.А. Рахматуллаев, Н.К. Каюмова ДЕПРЕССИЯ И ЭПИЛЕПСИЯ
Резюме: в статье описывается связь депрессии и эпилепсии, депрессии, а с другой - наличие депрессии повышает риск
течение эпилепсии нередко осложняется развитием развития эпилепсии.
Ключевые слова: эпилепсия, депрессия
ОЭЖ 616.711-002: 616.8-009.7: 622.87
Дорсалгия-бул омыртканын дегенеративтк-дистрофиялык езгер1стер1нен жумысшылырдын жумыска жарамсыздь^ыньщ мэселелер1 (эдеби шолу)
А.Ш. Шакен, Г.Б. Абасова, Л.М. Есен, С.С. Кыдыралиев, Ж.З. Жанысбаев
К.А. Ясауи атындат Халыкаралык казак-тYрiк университетI,
«Неврология, психиатрия, наркология» кафедрасы, Шымкент каласы, Казакстан Республикасы
Омыртка ауруларынын мэселелерiн зерттеу аркылы емiр сYру сапасын жаксартуFа болады. ОсыFан байланысты омыртка курылымынын дегенеративтiк езгерiстерiн тере^рек зерттеу аркылы жумысшылардын енбекке жарамызды^ын азайтуFа болады. Сонымен, алдын алу, емдеу, оналту, психоэлеуметтiк керi бешмделу жэне арканын ауырсынуы бар пациенттерд^ керi интеграциясы, тандау эдiсi бойынша керсетiлген баFыттардаFы приоритеттi стратегияда, жана Fылыми негiзделген тиiмдiрек оналту баFдарламаларын вертеброневрологияFа ендiру керек екендiгi айкындалады. ТYЙiндi сездер: дорсалгия, дегенерация, ауырсыну, омыртка, хондроциттер
К1р!спе
Кэсiби денсаулык концепциясы, бiркатар Fалымдардын зерттеуi бойынша эрбiр жумысшынын дансаулык жаFдайы жасаFан кэсiбiне сэйкес келетiнiн болжамдар усынылFан. БайкаFанымыздай, мамандыктаFы талаптардын жоFары болуынан, адам денсаулыFындаFы пайда болFан ауыткулар айкын байкалады. Заманауи мэлiметтерге сэйкес, пайда болFан аурулардын жартысы олардын емiр сYру салтына байланысты болатыны «адам денсаулы^ын» аныктайтын факторлардын арасында басымдылык керсеттi. 0ндiрiстiк факторлардын жэне корш^ан ортаFа залал келтiру нэтижеанде 16дан 20% аурулар дамиды, корш^ан ортаFа залал келтiрiлуiнен жэне ендiрiстiк факторлардын эсерiнен дамиды; 18-22% тукым куалаушылыкка негiзделген жэне тек барлык аурушандыктын 8-10% Fана медициналык аспеклмен байланысты.
Сондыктан, эртYрлi мамандыктардаFы жумысшылар арасында аурудын нозологиялык формасы жэне курылымы алдымен жумыс^ы элеуметтiк жаFдайына, корFалу денгейiне, жумыс орнындаFы эргономиялык жаFдайына, кэсiби эрекеттiн
киындык денгейЫе, физикалык жаFдайдаFы медициналык талаптадын болуына, соматикалык жэне психикалык денсаулыFына байланысты аныкталады[1, 2, 4, 76, 89]. Адамнын бiр жаFдайдан екiншi жаFына ауыскан YДерiсi узак жэне латенттi етедi. Дэрiгерлердiн кэаби денсаулыкты, тандауларды жэне жарамдылыкты диагностикалау кезЫде кебiнесе жасырын клиникалык формалар, жана керУстер жэне синдромдар жи кездеседi.
Сондыктан, ауруFа алып келетЫ колайсыз диагнозды кYтпей патологиялык YДерiстiн даму тенденциясын дер кезiнде кою керек. Сонымен бiрге, организмнiн калыпты емiршендiлiгiн камтамасыз ету Yшiн, калыпты жаFдайдан кейбiр керсеткiштердiн ауытку денгешн ескере отырып тенденциянын бiркатар салыстырмалы колайлы керсеткiштерiн интегральды керсеткiштердiн кемепмен аныктауFа болады.
Интегральды керсткiштер элеуметтк-гигиеналык жэне клиникалык зерттеулерде кен таралFанын айта кетсек болады[5, 12, 74, 104, 121].
Тетенше жаFдайларда жумыс жасайтын 2000-нан астам эртYрлi мамандыктаFы жумысшыны скринингтiк зерттеу
Vestnik KazNMU №2-2020
барысында олардын, кэаби денсаулы^ынын, ден,геш заманауи жаFдайда темендегешн кeрсетедi. Олардын, 76-79% Fана кэаби кызметтк ceHiM ден,геш бар болып бaFaлaнaды, ал 2124% жумысшыда кэciби белсендшп жэне денcаулыFы темен децгейд! кeрcетедi [127, 135, 144].
Турл i Fылыми орталыктардын, зерттеулершде, 54% жумысшылардын, ауыстыру Yдерiciнде, ал 30% апталык жэне айлык циклдерд^ Yдерiciнде жэне 67% жылдык циклдерд^ динамикасында кыметтiк резервтерЫн, тeмендегенi байкалады. Сонымен жYЙелердiн, жэне aFзaлaрдын, вегетативтк реакциясынын, диапозоны жэне иммунологиялык реактивтшп тeмендейдi, организмын, реттеу кызметЫн, жэне психофизиологиялык косымша MYмкiндiктерi нашарлайды. Егер эртYрлi децгейде, бiрнеше кызметтерi бiр уакытта закымданFан болса, буЫ организмын, немесе aFзaнын, жеке косымша жаFдайына бiрден жэне интегральды баFа беру ете киын болады[114, 123, 129, 137, 184, 189].
Сон^ы кезде эртYрлi мамандар жаца технологияларды колдана отырып алдын алу жэне медициналык эдicтердi тYзету жэне кэаби оцалту аркылы «функциональды» омыртканын, кэсби ауруларынын, патологиясын баFалауды аныктауда жаца MYмкiншiлiктердi табуFа кызыFушылык танытуда. Сонымен катар кез келген myo^^ жэне улпанын, физиологиялык жэне патологиялык eзгерicтерi эркашан курылымдык-функциональдык болатынын есепке алу керек. Осьтан байланысты ерте диагностика, бузылFaн функцияларды ерте баFалау Fана емес, оларды дер кезЫде тYзету. Авторлардыц бiркатар мaFулмaттaрын[46, 59, 186, 231] есепке ала отырып кау^т кэаплн, тYрiн, сонымен бiрге, аурудын, узакты^ынын, мэлiметерiн «кенет» дисквалификациясынын, пайызы кeрcететiн диагностиканын, донозологиялык (преморбты, ерте) эдici толык KурacтырлымaFaны аныкталды.
ЭртYрлi кэciптердегi жумысшылардын,
дисквалификациясынын K¥PылымындаFы айырмашылыктары бiр жаFынан кэciби кызметтерд^ тYрлерiне, екiншi жаFынан Kажеттi эдicтемелiк арсеналдары жэне аспаптык жабдыкталу жок дэрiгерлерде аурудын, болуы кэаплн, тYрiне байланысты екендiгiн айкындайды.
ОcыFан байланысты барлык он,алту шараларынын, aFзaнын, донозологиялык функциональды жaFдaйынын, ден,гешн жэне олардын, тиiмдiлiгiн обьективтi баFалау, емдк-профилактикалык шараларды жYргiзу максатында эдicтемелiк жэне критериальды енгiзулер усынулармен тыFыз байланысты болуы кажет[69,70,73,141].
Терминдерд^ аныктамалары арнайы контигенттермен карым -катынастарынын, функциональды жаFайды баFалау критерийлерiн курастыру кезiнде он,алту жэне сараптауда кен,Ыен колданылады. «Омыртканын кызметЫн, бузылысы» термишшн, колданылуы тебЫесе сараптамада, эрбiр сараптамалык жаFдайларда кызметУн, бузылуында жиi колданылады.
Берiлген аныктама бекiтiлген обьективтi мэлiметтерде, эркашан морфологиялык eзгерicтердi (рентгенологиялык, психофизиологиялык, антропометриялык) терсетедк K1азiргi жаFдайда сирек жаFдайда болуы MYмкiн, он,алтуда жэне емдеу эдicтерiнде кызметтерЫщ (кeбiне - хирургиялык) бузылысынын, ден,геш азаюы MYмкiн емес. «Омыртканын кызмелнщ бузылыстары» терминiнде арнайы, дэрндэрмеказ, он,алту шараларын калпына келтiруде омыртканын MYмкiндiктерiнiц уакытша шектелуi екенiн тYciну Kажет.Кeбiнеcе денi сау омырткаларда кездесед^ бул бузылыстар омыртка-козFалыc cегментiндегi функциональды акуыздарда кездеcедi, морфологиялык жэне физиологиялык ауыткулар (остеохондроз жэне т.б.) Левит К. (1987ж.) барлык эртYрлi клиникалык кeрiнicтермен булшыкеттерд^ рефлекторлык реакциясы, жалFамалар, тiндер, буындардын,
коршлып туруымен, омырткаралык сан,ылауларынын, жэне теактерУн, тарылуымен, cезiмтал жYЙке талшыктарынын, тiтiркендiрулерiмен байланыстырады.
Буыннын, шемiршегi хондросиновиальды мембранамен KоршалFан, олар закымдануы, жиырылуы, бузылуы MYмкiн екешн дэлелдедi, Wolf Н. (1989 г.) заманауи уcынылымдарFа сэйкес буындардын, функциональды блокадасынын, тYзiлу механизмУн, бiрiнде менисктермен менискоидтардын, араcындаFы кысылулар болып табыланынды^ы айтылFан. Буын беттерУн, тегicтелуiнде менискоидтардын, кызметi, б i р жаFынан менискоид буын калтасымен, екiншi жаFынан интраартикулярлы кен^спкте еркiн козFалатынымен аякталады. Егер козFалыc кезiнде менискоид буын беттерiмен буын куыстарынын, арасында сы^итын болса, онда олардын, кысылуы жYредi, ол буыннын KозFалыcында - функциональды блокада туындайды.
Функциональды блокаданын, туындауына буынFа дурыс салмактын, тYcуi, cYЙек закымданбай жумсак тЫнщ жаракаты, кайталанбалы микрожаракаттар, Ycу, булшыкеттiк спазм себеп факторларына жатады. Келешекте функциональды бузылыстар атрофиялык жэне дегенеративтiк eзгерicтерге ушыратады, ол акырында омыртканын функциональды жYктемелерге бейiмдiлiк каcиетiн азайтуFа алып келедк Ситель А.Б. (1989 ж.) омырткады^ы кан айналудын, бузылысынан функциональды блокада туындайтынына аса зор мэн бередк Булшыкет лндерУн, алFашкы eзгерicтерi омырткалардын, кызметЫн, бузылысына алып келедi.Бул булшыкет тЫдерУн, эртYрлi органикалык, функциональды аурулары болып табылады.
Булшыкет дисбалансынын, нэтижеанен буындaрFa бiрдей емес салмактын, тYcуi жэне козFaлыcтын, шектелуi дамиды. Омыртканын функциональды бузылыстарынын, негiзгi тYрлерi: кисыктарынын, Yлкеюi жэне тегicтелуi, денеашн, ec^^ бузылужэне козFaлыcтыц cтереотипi, жYктемеге тeзiмдiлiктiц бiрден азаю типi бойынша дамиды. Дегенеративтк-дистрофиялык eзгерicтердiц теориясына сэйкес омыртканын барлык аурулары дэнекер тЫдерд^ закымдалуымен байланысты. Дегенерaтивтiк Yдерicтерде алдымен шемiршек тiндерi закымдалады, кабыну YДерiciнде бiрiншi болып экссудация жиналады. АFзaныц жалпы арнайы емес тeзiмдiлiгiне жэне аутоиммунды YДерicтерiне эер ететiн, катепсиндерд^ жоFaрFы белcендiлiгiне жэне хондроциттерге бaFынaтын, акуыз-полисахаридтк кешендегi коллагеншн, диструкциясы дегенеративтк YДерic кезiнде Yлкен роль аткарады.
Хондроциттерд^ пролиферациясы Yшiн шемiршектердегi басталып келе жаткан eзгерicтер eз эерiн бередкАнаэробты гликолизд^ нэтижеciнде хондроциттерд^
пролиферациясында сут кышкылынын, жиналуы жYредi, ол шемiршектiц синовиальды cуйыктыктыFынa
гиалуронидазанын, кiрiп кетуЫ жэне коллагеншн, бузылуын белcендiредi.Оcы болып жаткан eзгерicтер синовиальды кабыктардын метаболизмУн, бузылуына экеледi, сонын, эcерiнен синовиальды суйыктыктын, бeлiнуi азайып, шемiршектiц жэне онын, кacындaFы cYЙек тЫдерУн, Kоректенуi бузылады.Омыртка тУнщ биохимизмУн, eзеруi синувертебральды жYЙке рецепторларынын, ирритациясына алып келедк Буындармен омырткалардын байланыс аппараттарынын, cезiмтaл рецепторларынын, узак уакыт тiтiркенуi, жулыннын, cегменттiк нейрондарынын, рефлекторлык козуына экеледк Бул гарУснн, нэтижеci миотомFa сэйкес булшыкеттерд^ кернеуiне жэне тригердi аймактын, локальды ауырсынуына, сонымен бiрге жaнындaFы тЫдерд^ ^Fi^^^m!^ жоFaрылaуынa алып келедi.Тригердi аймак биофизикалык пaрaметрлерi бойынша акупунктуранын, aймaFы болып табылады. ЖоFaрыдaFы aйтылFaндaрды тYЙiндей келе, заманауи компьютерлiк эдicтер
колдана отырып, дегенеративтндистрофиялык закымдалулар эсерЫен омырткаларынын функциональды бузылыстары бар KayinTi мамандык иелерЫщ патологиялык ауыткуларынын ayырлыFын ерте диагностикалау улкен мaнызFa ие. Кептеген зерттеушшерд^ ойлары бойынша ауырсыну синдромынын жиiлiгi жэне морфологиялык езгерicтер айкындылы^ынын арасында ткелей накты тузетулер бар, сонымен бiрге aFымынын сипаты кaдaFaлaнылмaйды. ОcыFaн байланысты, белдегi ауырсыну психопатофизиологиялык феномен ретЫде каралады, эciреcе алдын-ала орналастыру жэне кке косу факторында морфофукциональды булшыкет-канка езгерicтерi манызды орын алады. КебЫесе белдегi ауырсыну куйзелicтiк кезенде кYшейедi жэне ершидi[Beattie P.F. & al., 2000; Zhao W.P., Kawaguchi Y., 2000; Waxman R.,2000; Kader D.F. & al., 2000; Patel A.T. & al., 2000; Boos N. & al., 2000; Yip Y.B.,Ho S.C. & al., 2004; Jin K; Sorock G.S. & al., 2000; Heger S., 2000; Byrns G. & al,2004; Jzelenberg V/, Burdorf A., 2004; Dyer J., 2004]. Кептеген авторлар дорсалгиянын aFi^i^^a терк потенциальды эсер етелн жэне оналту шараларынын тиiмдiлiгiне сэйкес онын cозылмaлылыFынa экелетiн, келеci психоэлеуметтк факторларды керcетедi: •сыркат кезiндегi эмоциональды кYЙзелic; •кYнделiктi енббек жaFдaйынa байланысты ауырсыну; •какть^ыс жaFдaйын жену;
^^aF! ауырсыну «кayiптi» сыркат керiнici болып табылады жэне мYгедектiктiн cебебi болуы мYмкiндiгiн кYтy; •кYЙзелic жэне элеуметтк тэyелдiлiк тенденциясы. Омыртканын бел-cегiзкез aймaFындa ауырсыну синдромынын 90% жaFдaйы омырткааралык диcктердiн патологиялык езгерicтерi болып табылады. Керсетшген топта диcкогендi радикулопатияны ерекше aтayFa болады, сонымен бiрге неврологиялык сыркаттардын курылымынын Yдерiciнiн ayырлыFынa орай, биоэлеуметтк салдадарды коса aлFaндa жетекшл орын алады [Fishbain D.A., 2000; Ryff CD., Singer В., 2000; Stack К. & al., 2000; Nissan M., Barllan K. & al., 2000; Joharming E., 2000;Alfredsson L., Smits P.B. & al., 2000; Leboeuf-Yde C, 2000; Crombez G. & al., 2000; Takala E.P., Viikari-Juntura E., 2004].
Диcкогендi бел радикулопатиясынын белiгiне жYЙке жYЙеciнiн сыркаттарынын, эciреcе мYгедектiк есуЫде енбекке жарамсыздык бойынша жумыс уакытынын жоFaрылayынын 70 тен 86% -Fa дешнп келемiне енедi [Marks R.A. 2000; Sizer P.S. Jr., Matthijs О. & al., 2000;L., Pampati V. & al. 2000; Calvillo O., Skaribas I. & al., 2001].
Klaзiргi танда созылмалы сыркаттын элеyметтiк жYктемеciн бaFaлay Yшiн (жакандык шыFындaр) Yшiн DALY (disability-adjusted life years - енбекке кабшетаз жaFдaйдa емiр cYретiн жылдар санынын индикатор) керcеткiшi кенiнен колданылады.
ДДС¥ мэлiметiне сэйкес "Reducing Risks, Promoting Healthy Life [2002], aркaдaFы ayырcынyFa байланысты енбек кaбiлетiнiн темендеyiнiн керcеткiшi жайлап есед^ бул жaFдaй кэciби ic-эрекетке байланысты аз козFaлыcты емiр cYрy керiнici мен гиподинамиянын жоFaрылayымен катар еcедi. АркaдaFы ауырсынудын TYрлi acпектiлерi зерттеу aймaFынын негiзгi жолдарынын бiрi ауырсынуды бaFaлay бойынша функциональды шкаласынын вaлидтi эдicтерi болып тaбылaды[Perez Torres F. & al., 2000]. НепзЫен, канадалык мамандар кУрacтырылFaн Back Pain Functional Scale (BPFS) жэне the Roland-Morris Questionnaire (RMQ) шкалаларын колану кеп септтн тигiзедi[Stratford P.W.,Binkley J.M. & al., 2000]. Керсетшген бaFыттaр Nissan М., Barllan К., & al. [2000] зерттеyлерiнде езiнiн дамуын керcетедi. Омырткааралык диcктердiн жанадан бacтaлFaн закымдануларын аныктау бойынша функциональды тесттер колданылады.Аркада ауырсыну дамуынын элеуметтк-экономикалык жэне пcихоэлеyметтiк факторларын окып Yйренyде эртYрлi
кeрiнiстерде жYредi [Hoogendoorn W.E., van Poppel M.N. & al., 2000; Davis K.G. & al., 2000; Vingard E. & al., 2000; Feyer A.M. & al., 2000].
24 жыл шЫде (1969-1993жж.) api^afbi айкын ауырсынуы бар 484 аукаска жYргiзiлген ретроспективтi зерттеулер нэтижелерi аркадаFы аурсынуы бар наукастардыц 46%-да физикалык жэне психоэлеуметтiк кауiп факторларымен коса аз козFалу, шылым шегу, туракты дiрiлдермен олардыц жиынтыFын аныктау жэне сYЙек-булшыкет аппаратыныц жаFдайын, кэаби с-эрекеттщ байланысын мецгеру максаты болып табылады [Thorbjornsson СВ., Alfredsson L. & al., 2000]. Ескере кете™ жайт, аркадаFы ауырсыну мэселелерЫ жариялау саны биоэлеуметтк жэне психоэлеуметтк мацыздыль^ына баFытталFан, бул дегенiмiз соцында вертоброгендi патология дамуында кэсiби кауiп факторыныц негiзгi релi аталFан концепция шецберЫде шешiледi. Сонымен волонтерлерде- гомозиготикалык егiздерде жYргiзiлген хаттамалар негiзiнде жэне ЯМР зерттеулерЫде Videman Т., Simonen R. & al. [2000] узак дiрiлдер дискшердщ дегенеративтi eзгерiстер дамуын к^шейтед^ бiрак косушы фактор болып табылмайды. Кептеген материалдар анализдерi жэне шолуы негiзiнде (2118 жаFдай), Vingard Е., Alfredsson L. & al. [2000] физикалык жэне психоэлеуметтк факторлар бiрiгiп немесе жекеше аркадаFы ауырсынуды ^шейлп патологиялык жаFдайлардыц даму кауттшк дэрежесiн едэуiр жоFарылауына экелiп соктырады.
Heger S. [2000] люмбо-ишиалгиялык синдромдарды психосоматикалык патология ретiнде, аркадаFы ауырсыну дамуынын, генезЫде психоэмоциональды стресске Yлкен мацызFа ие екендiгiн усынады.
АркадаFы ауырсыну мэселелерi бойынша кeрсетiлген баFытта жYргiзiлген мамандык арасындаFы зерттеулер аркасында каркынды дамиды [Vendrig А.А., van Akkerveeken P.F. & al., 2000; De Valk M.M., 2000; Martin C, Carney Т., 2000]. Linton S.J. [2000], зерттеулерi нэтижелерЫе сэйкес аркадаFы аурсыну сипатын келтiретiн патологиялык факторлар арасында арасында стресс, дисстресс, жеке фактор жэне жоFары Yрей ереше орын алады. Омырткааралык дисктерд^ ерте дегенеративтiк eзгерiстерi, дисктiн курылымдык заттарыныц жэне биохимизмiнiн бузылуына алып келетiнiне аса зор мэн беру керек. Бул пульпозды ядродаFы
гликозамингликандардыц деполимеризациясына катыстып хондротинсульфаттардыц тeмендуiне алып келед^ ол пролабирленген дисктiн фиброзыныц бiртiндеп дамуына жэне желатиндiк ядросыныц курамыныныц шыFып, эрi карай оныц жарылуынан фиброзды сакинаныц серпiмдiлiгi тeмендейтiнi байкалады [Попелянский Я.Ю., 1989 Zhao W.P., Kawaguchi Y. & al., 2000; Drew W.E., 2000; Peterson C.K., 2000]. Со^ы жылдары омырткааралык диск дегенеративтк закымдануыныц дамуында фибриллярлы коллогеннiн курамыныц бузылуын кeрсететiнiн генетикалык кауiп факторыныц сапасында каралFандыFы туралы аныктамалар шыFуда[Paasslita P., Lohiniva J., Goning Н. & al., 2001; Marini J.C. 2001]. Нейротрансмиссиясына катыскан кмтп ферменттердiн белсендiлiгiнде, булшыкет жYЙесi жаFынан екiншiлiк eзгерiстерi жэне пролабирленген люмбарлы дисктердiн биохимиялык жэне морфофункциональды мэселелерiне зерттеушiлер басты назарын аударады [Zhao W.P.,Kawaguchi Y. & al., 2000; Drew W.E., 2000; Peterson C.K., 2000; Cameron B.M.,Allen R.C, Merril C, 2000; Галоян K.A., 2003]. Вертебро-висцеральды патология аймаFында жи зерттеулер жYргiзiлуде, онда рефлекторлы булшыкет -тоникалы к, нейродистрофиялык, вазомоторлы реакциялар жэне нейро-эндокриндi кeрiнiстердiн жYЙке тYзiлулерiндегi тiтiркендiргiштерге жауабыныц дамуындаFы eзгерiстердiц кeптеген мэлiметтерi бар.
Vestnik KazNMU №2-2020
Керсетшген реакциялардын тузшу^ соматикалык сегментарлы жэне вегетативтi, ретикулярлы орталык, гипоталамикалык жэне кыртыстык тузЫстер сиякты катысатыны бекiтiлген. Со^ы жылдары абдоминальды псевдоангионозды синдромдар кезiнде манифестация туралы хабарламалар шыFарылуда.
Erwin W.M. & al. [2000] мэлiметтерiнше диcкогендi радикулопатиямен ауырFандарда журек аймаFындаFы ауырсынудын пайда болуы, ангинозды устама турЫде болатын, акуыздын нейрофиламентiне, Р нейропептидке жэне кальцитонинге жататын, жэне аксондардан перифериялык тiндерге бeлiнiп, кеуде аймаFындаFы ауырсынудын тYзiлуiне катысады. Nechipurenko N.I. & al [2000] зерттеулерЫде созылмалы ауырсынуларда, ОЖЖ эртYрлi курылымдарынын рецепторларымен олардын байланысы жэне нейрональдi типт ауырсыну реакцияларынын тYзiлуiне катысатыны аныкталды. Авторлардын зерттеулерi бойынша бел остеохондрозынын неврологиялык манифестациясында лейэнкефалин, кортизол жэне инсулин болуы наукастын кан сарысуында айкын сандык жылжулар байкалFан. Небогова К.А., Григоряна СВ.[2003] зерттеулерi нэтижеciне сэйкес эжептеуiр майлардын жиналуы омырткаFа колайсыз статико-динамикалык салмак тYciредi, сонымен катар аз козFалыc артериальды гипертензиянын дамуына жэне омыртканын гипокинездiк жаFдайынын тез жэне ерте тYзiлуiне алып келедi. Кептеген авторлардын мэлiметтерiнше 70% тен 90%дешн ЖИА наукастарда омыртка патологиясы косарлана
жYргендерiн байкlаFан[Vingard Е. & al., 2000; Оганов Р.Г. и соавт., 2004].
Перифериялык, жYЙке жYЙесiнiн вертеброгендi ауруларынын Yлкен e3eKTi мэселерiне карамай, дикогендi закымданулардын дамуынын патогенетикалык механизмЫде жэне заманауи дэлелдi медицинанын талаптарына кейде жауап бертiн толыктай гипотетт болып келедi. Бiрмезетте кeлемдi акпараттар, дискогендi патологияны емдеуд^ ортодоксальды эдiстерi барлык уакытта толык тиiмдi бола бермейд^ кей жаFдайларда ауыр аскынулардын дамуына ыкпал етедi[Попелянский Я.Ю., 1984; Ролик И.С., 1997; Bobick T.G., 1999; Gerster J.C., 2000]. ¥сынылFан акпараттык материалдардын анализдерiнiн нэтижелерiне сэйкес, дискогендi радикулопатиянын этиопатогенезiн, клиникасын, дифференциальды диагностикасын, терапия жэне алдын алуын ок,у мэселерiнiн жаFдайын сипаттайтынын кыска формасы интегративтiк эдiстердi жэне жана технологияларды клиникалык-физиологиялык терапияда колданылуда кеп кeнiл бeлетiнiн айкындайды[Капустин А.В., Балакирева О.В., 1999; Балакирева О.В., Кинляйн К.Л., 2003; Галоян К.А., 2004; Abenhaim L. & al., 2000].
Сонымен, алдын алу, емдеу, оналту, психоэлеуметтк ^i бешмделу жэне арканын ауырсынуы бар пациенттердiн керi интеграциясы, тандау эдiсi бойынша кeрсетiлген баFыттардаFы приоритеттi стратегияда, жана Fылыми непзделген тиiмдiрек оналту баFдарламаларын вертеброневрологияFа ендiру керек екендiгi айкындалады.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Белова А. Н. Шкалы, тесты и опросники в неврологии и нейрохирургии. -М.,2004.-432с 2.De Valk M.M. Good results from a multidisciplinary and behavioral program for chronic back pain. // Ned. Tijdschr. Geneeskd. - 2000. - №144(21). - P. 10221024.
2 Drew W.E. Spinal symptoms in aviators and their relationship to G-exposure and aircraft seating angle // Aviat. Space. Environ. Med. - 2000. - №71(1). - P. 22-30.
3 Druss B.G., Rosenheck R.A., Sledge W.H. Health and disability costs of depressive illness in a major U.S. corporation // Am. J. Psychiatry. - 2000. - №157(8). - P. 1274-1278.
4 Dutton J.A., Hughes S.P., Peters A.M. SPECT in the management of patients with back pain and spondylolysis // Clin. Nucl. Med. -2000. - №25(2). - P. 93-96.
5 Evans R.W. Some observations on winplash injuries. // Neurol. Clin. - 1992. - V.10. - P. 975-977.
6 Ferguson S.A., Marras W.S., Gupta P. Longitudinal quantitative measures of the natural course of low back pain recovery. // Spine. - 2000. - №25(15). - P. 1950-1956.
7 Feyer A.M., Herbison P., Williamson A.M. et al. The role of physical and psychological factors in occupational low back pain: a prospective cohort study // Occup. Environ. Med. - 2000. -№57(2). - P. 116-120.
8 Fishbain D.A. Risk factors for back pain incidence in industry: a prospective study // Pain. - 2000. - №84(1). - 1101 р.
9 Freeman M.D., Rossignol A.M. A critical evaluation of the methodology of a low-back pain clinical trial. // J. Manipulative Physiol. Ther. - 2000. - №23(5). - P. 363-364.
10 French S.D., Green S., Forbes A. Reliability of chiropractic methods commonly used to detect manipulable lesions in patients with chronic lowback pain. // J. Manipulative. Physiol. Ther. - 2000. - V.23 (4). - P.231-238.
11 Fritz J.M., George S. The use of a classification approach to identify subgroups of patients with acute low back pain. I // Spine.
- 2000. - №25(1). - P. 106-114.
12 Davis K.G., Heaney C.A. The relationship between psychosocial work characteristics and low back pain: underlying methodological issues. // Clin.Biomech. (Bristol, Avon). - 2000. -№15(6). - P. 389-406.
13 Осипова В.В. Психологические аспекты боли // Болевые синдромы в неврологической практике. - М.: МЕДпресс, 1999.
- 267 с..
14 Хабиров Ф.А., Менделевич В.Д., Демакина О.В. Проблема антиципации и вероятностного прогнозирования в вертеброневрологии // Вертеброневрология. -2002. - №9. - С .33-38.
15 George S.Z., Bialosky J.E., Fritz J.M. Physical therapist management of a patient with acute low back pain and elevated fear-avoidance beliefs // Phys-Ther. - 2004. - №84(6). - P. 538-59.
А.Ш. Шакен, Г.Б. Абасова, Л.М. Есен, С.С. Кыдыралиев, Ж.З. Жанысбаев
ДОРСАЛГИЯ-ПРОБЛЕМА НЕТРУДОСПОСОБНОСТИ РАБОТНИКОВ ИЗ-ЗА ДЕГЕНЕРАТИВНО-ДИСТРОФИЧЕСКИХ ИЗМЕНЕНИИ ПОЗВОНОЧНИКА (ОБЗОР ЛИТЕРАТУРЫ)
Резюме: Концепция профессионального здоровья, разработанная учеными ряда научных коллективов, предполагает соответствие состояния здоровья работников характеру профессиональной деятельности. Очевидно, что чем более высокие требования предъявляет к здоровью человека профессия, тем менее выраженными должны быть возникшие отклонения. Таким образом, приоритетной стратегией в указанном направлении следует считать
создание новых научно обоснованных, более эффективных реабилитационных программ по профилактике, лечению, реабилитации, психосоциальной реадаптации и реинтеграции пациентов с болью в спине и их внедрению в вертеброневрологию в качестве методов выбора. Ключевые слова: дорсалгия, дегенерация, боли, позвоночник, хондроциты
A.Sh. Shaken, G.B. Abassova, L.M. Esen, S.S. Kidraliev, Zh.Z. Zhanisbaev
DORSALGIA IS A PROBLEM OF DISABILITY OF EMPLOYEES DUE TO DEGENERATIVE-DYSTROPHIC CHANGES IN THE SPINE (REVIEW)
Resume: The concept of professional health, developed by scientists of a number of research teams, assumes that the health status of employees corresponds to the nature of professional activity. It is obvious that the higher the requirements for human health profession, the less pronounced should be the resulting deviations. Thus, the priority strategy in this direction should be
considered the creation of new evidence-based, more effective rehabilitation programs for prevention, treatment, rehabilitation, psychosocial readaptation and reintegration of patients with back pain and their introduction into vertebroneurology as methods of choice.
Keywords: dorsalgia, degeneration, pain, spine, chondrocytes
УДК 616831+6177001-060708506-084
Тактико-технические решения в диагностике и лечении сочетанных повреждений головного мозга и органов зрения
У.А. Шамуратов, И.Т. Ыдырысов, Б.К. Ырысов
Кыргызская государственная медицинская академия им. И.К. Ахунбаева. г. Бишкек, Кыргызская Республика
Обследование проводилось методами клинического наблюдения, рентгенологического исследования, офтальмоскопии, определения полей зрения и исследования глазного дна. Разработана новая рабочая классификация сочетанных повреждений головного мозга и органов зрения; определены алгоритмы оценки тяжести сочетанных повреждений головного мозга и органов зрения; разработаны стандарты объема оказания помощи при сочетанных повреждениях головного мозга и органов зрения.
Ключевые слова: сочетанная травма, офтальмология, сотрясение головного мозга, ушибы головного мозга, повреждения органов зрения, контузия глазного яблока
Введение
В общей структуре травматических повреждений травматическое повреждение органов зрения может быть значительной и составляет от 2% до 15% от общего число травмы. При этом отмечено, что поражение в чрезвычайных ситуациях, считают повреждения, приводящие к нарушению анатомии и функции самого глаза, а также его придаточных отделов [1-12], данные результатов ликвидации последствий различных катастроф, стихийных бедствий позволяет о недостаточности офтальмологической помощи
пострадавшим, оно связано с одной стороны, с отсутствием в ряда случаев научно обоснованных принципов ее
организации, с другой стороны, чисто технологическим аспектами в определении тактики и стратегии лечения пострадавших на этапах медицинской эвакуации, особенно, на этапах оказания специализированной медицинской помощи. Последнее обстоятельство обусловлено недостаточным уровнем разработки и внедрения новых технологии в практику оказания офтальмологической помощи. Внедрения новых медицинских технологий в практику оказания медицинской помощи пострадавшим при катастрофах должны базироваться на ряде теоретических и организационных решений. В частности, до настоящего времени не решены, не разработаны требования к материально-техническому и кадровому обеспечению
