CC BY
6ц
Ибрагимов Жамаладен Ибрагимрлы,
КР Зац шыгару Институты халыцаралыц зацнама
жэне салыстырмалы цуцыцтану белгмгшц жетекшг гылыми
цызметкер1, тарих гылымдарыныц кандидаты, доцент
Б1РЫЦГАИ ЭКОНОМИКАЛЬЩ КЕЩСТ1КТЩ ЦЫЗМЕТ ЕТУ1 АУЦЫМЫНДА ¥ЛТТЬЩ ЗАЦНАМАНЫ ЖУИЕЛЕУ МЭСЕЛЕЛЕР1
2012 жылдын 1 ;антарынан бастап Еура-зиялы; экономикалы; ;ауымдасты;тын бiртYтас экономикалы; кещстшнщ ;ызмет етуi кейбiр сырт;ыэкономикалы; ;атынастарды ;айта ;арастыру мэселесш туындатты. Еуразиялы; экономикалы; ;атынастарды одан эрi дамы-ту, жетiлдiру туралы Казахстан Республикасы Президентшщ жолдауында былай деп кврсетiлген: <^з ХХ1 гасырдагы жаhандьщ сын-;атерлерге еуразиялы; интеграцияны терендетумен жауап берудемiз. Бiз Ресеймен жэне Беларусьпен бiрге Бiрт^тас экономикалы; кещстш ;алыптастырды;, Еуразиялы; экономикалы; ода; ;^руга келе жа-тырмыз» [1, 2].
Осындай аса манызды мiндеттердi ат;аруда БiртYтас экономикалы; кенiстiктiн ;ызмет е^ ау;ымында ратификацияланган халы;аралы; шарттар нормаларын ^лтты; заннамага им-плементациялау взекп болып табылады. Халы;аралы; шарттар нормаларын имплемен-тациялау жэне ^лтты; заннаманы кодификация-лау еуразиялы; интеграцияны терендетуге Yлес ;осады.
БYгiнгi тандагы тэуелсiз Казахстан зан-намасынын дамуынын ерекшел^ершщ бiрi оны тYбегейлi жанарту болып табылады. Эзшщ мазм^нды; сипаты жагынан жана заннама елдегi ;огамды; саланын барлыгына ;атысты реформалардын магынасы мен ма;сатына сэйкес болуы керек. Сондьщтан да зандарды белгiлi тэртiпке келпру iсiнде нормативтiк актiлердi толы;;анды жанарту идея-сы алга шыгады. «Каза;станды элеуметтiк жангырту: Жалпыга Орта; Енбек Когамына 20 ;адам» ма;аласында Елбасы заннаманын жYЙелi тYрде дайындалып ;огамдагы ен взектi мэселелердi шешу ;ажеттшгше аса назар ауда-рады: «Казахстан ;огамын твменгi басты инди-каторлары кврсетiлген элеуметтiк стандарттар мен элеуметпк кепiлдiктер туралы зан
;ажет. Парламентке таяудагы сессиялар кезвде нег^рлым ;ажет етiлетiн занды; актiлердi ;араган жвн болады. М^нда жана зандардын
тиiстi мэселелердi кешендi шешуш, олардын тiкелей эрекет етуiн, ;аза;станды;тардын кYткен Yмiттерiне сэйкес келуiн, халы;тын вмiрiн ;олайлы да ынгайлы етуш, бэрiне тYсiнiктi де ;олжетiмдi болуын ереже есебiнде басшылы;;а алу керек. Депутаттар вз ж^мыстарын белсендi ете тYсуге мiндеттi. Жэне осылардын бэрiмен зандарды жаналау ая;талмайды. Твменде элеуметпк жангырту басымды;тары аясында на;ты зан актю жвнiндегi бас;а да тапсырмалар тушнделген» [2, 2].
¥лтты; заннаманы тYбегейлi жанарту ен ал-дымен, заннаманын ен басты салаларында жана жYЙе негiздеушi зандарды ;абылдауды ;ажет етп. Tэуелсiздiгiмiздi ;айта жангырт;ан 1990 жылдардан бастап ;ызмет ат;арып т^рган кейбiр кодекстерге взгерiстер мен толы;тырулар енпзу, жина;таушы сипаттагы жана зандар бастады. Казахстан заннамасын жанарту жэне жYЙеге келтiруде ;абылданган Азаматты;, Салы;, Кылмысты;, Жер, Экологиялы;, Кеден жэне бiр;атар процессуалды; кодекстердiн мэнi вте зор.
Сонымен ;атар кейбiр жагдайларда кодекстердщ негiзделуi терен кодифика-циялауды жYргiзбестен жYзеге асырыла-ды. Кодификациялаудын багдарламасы бол-маганды;тан кодекстердi ;абылдаганнан кешн зандар мен занга тэуелдi актшердщ жинагы дайындалып, кодекстiн ;абылдануымен магынасын жогалт;ан квптеген актiлер взгерюшз ;алып, кодекстердiн реттеушiлiк квлемi жагынан аздыгы бай;алып, бiрынFай ;агидаттар мен методологиялы; эдiстердiн жо;тыгы ай;ын квршед1 Осы орайда зангер-галымдардын мына бiр пiкiрлерi б^л мэселенiн мэнiн аша тYседi: «Нельзя не согласиться с тем, что пока не вполне ясны критерии выбора кодекса как одной из форм законов; на практике нередко кодекс «возникает» на пустом месте при отсутствии накопленного нормативного материала когда, по сути дела, нечего кодифицировать» [3, 3].
Кейбiр кодекстерде занды;-техникалы;
сипаттагы кемшшктер кездесш, нормалардыц жYзеге асырылуыныц ;у;ы;ты; тетiктерi на;ты керсетшмейдь
Каза;станныц ;азiргi таццагы ;у;ы;ты; жуйесiнщ жагдайы элеуметпк-экономикалы; езгерiстердi ;амтамасыз етуге багытталган зацнама ж^есш^ негiзгi белшнщ ;ар;ынды дамуымен сипатталады. БYгiнгi кYнi елiмiзде жы-лына шамамен 100-ден аса зандар ;абылданып, ол к¥Кьщшыгармашылыгыныц езiндiк серпiлiсiн керсетедi. Зац шыгару ;ызметшщ ете жедел да-муы нормативтiк цукыщты; актiлердi ;абылдаудыц белгш тэртiпсiз ;абылдануына, жYЙесiздiгiне экеледi. Мундай жагдайда зацшыгарушыныц ал-дында зацнаманы ;айта ;уруга жэне жацартуга экелетш кодификациялау жумысын жYргiзу мэселесi тирады. втпелi кезендердегi ;у;ы;ты; реттеудiн орны;сыз, тура;ты емес сипатын еске-ре отыратын болса;, осындай жумыстыц нэтижес эр тYрлi сипатта болады.
ЖYЙелеудiн логикасына сэйкес, ;у;ы;ты; жYЙенiн дамуыныц зацдылыгына орай, келемдi кодификациялау нормативтш материал тура;танган кезде жYргiзiлуi ;ажет деп ой-лаймыз. Зацнаманы тYбегейлi езгерткен кезде, нормативтiк ;у;ы;ты; актiлердi бiрiктiру жэне кодификациялау мэселес ай;ын керiнбейдi. Кейбiр зацгерлер етпелi кезецдерде кодекстердi ;абылдауды ;ате деп санап, ол кезецде про-цессуалды кодификацияланган актшерден бас;а кодекстердi ;абылдауга мораторий жа-риялауды усынады. Бул мэселеге ;атысты зацгер-галымдардыц кез;арастары бойынша етпелi кезенде ;абылданган кодекс ;у;ы;ты; шаралардыц келюшген жYЙесi бола алмайды: «Кодекс, принятый в переходных условиях, в принципе, не может являть собой согласованную систему правовых мер. Есть ли смысл в принятии крупноблочных, устойчивых кодифицированных актов права, если преобразования, итоги которых они призваны закрепить, еще не завершены?» [4, 59-61].
Кодификация зацнаманыц дамуында келюшген жYЙенiн тура;тылыгын орны;тыруда Yлкен роль ат;арады. Сонды;тан алгаш;ы кодификациялау жумыстары етпелi кезенде нормативтш материалды бiртiндеп бекiту, кодификация Yрдiсiне зацнаманыц жаца денгейлерi мен ;ырларын кiрiстiру ар;ылы жYргiзiлгенi дурыс. Бiра; кодификация ез нэтижесiн жеткшкп децгейде дамыган, ;алыптас;ан, тура;ты ;у;ы;ты; жуйе кезiнде бере алады.
6тпелi кезецде кодификацияланган актiлердiн езi ;у;ы;ты; жуйенiн тура;ты элементi, тiрегi ретшдеп басты сапасын жогалта бастайды. Эте ;ар;ынды экономикалы; жэне элеуметтiк езгерютер жагдайында зацнаманыц кептеген езгерiстерге ушырайтындыгына барлыгымыз куэмiз. Осындай жагдайда ;абылданган
кодекстердiн элсiз жа;тары кебiрек болып, оларды ;абылдаганнан кейiн де бiрден кептеген езгерiстер енгiзуге тура келедь Зацнамага толы;тырулар мен езгерiстердiн жш енгiзiлуiне ;атысты мэселеге ;атысты бiздiн ойымызды мына бiр пiкiр де толы; ;уаттайды: «Справедливости ради следует сказать, что процесс изменения законодательства неизбежен. Количественно увеличивающуюся и изменчивую совокупность юридических норм (а тем более в переходные периоды) приходится постоянно «корректировать, приводить в соответствие с новыми реалиями, подгонять под международные стандарты»
[5, 204].
Бiра; бул Yрдiс еш;андай ретсiз жYргiзiлiп, унемi езгертушi эдеттерге айналып кетпеуi ;ажет. Бугiнде зацды; кушi бар кодекстер-ге еш;андай тужырымдамалы; дайынды;сыз езгерiстер енгiзу эрекеп^ барлы; зангерлердi алацдатады.
Сонымен кодификация зацнама дамуыныц жетiлдiрiлген нысаны ре^нде, ;огамды; Yрдiстердiн жайлылыгы, ;у;ы;ты; реттеудщ тура;тылыгы мен орны;тылыгы кезенiнде ерек-ше нэтижелi болады. Бiра; кейбiр жагдайларда кодекстердiн ;абылдануы, оныц сипаты мен зацнама дамуындагы эр тYрлi басымдыгына бай-ланысты кейбiр ы;шамды ;у;ы;ты; мiндеттердi шешуi мумкiн. Осы орайда зангерлердiн мына бiр пшрш эбден ;олдауга болады: «с учетом повышенного динамизма правового регулирования систематизация законодательства в переходных условиях должна носить избирательный, дифференцированный характер» [4, 61].
Бул кез;арастыц ;азiргi ултты; зацнаманы жiктеу, жуйелеу эдiс-тэсiлдерiн ;алыптастырып, негiздеу кезiнде улкен мэнi бар.
К^рп замангы ;у;ы;ты; эдебиеттерде кодекст ерекше зац ретiнде тусiндiретiн пшрлер кездеседi. Осы орайда кейде кодификациялаудыц алдына оган еш;андай ;атысы жо; мiндеттер ;ойылады. Зацгерлер кейбiр кездерде ко-дификациялаудан кеп нэтижелердi, эсiресе зацнаманыц тура;сыздыгы кезiнде, оган тшсп емес ;ызметтердщ ат;арылуын кутедi. Этпелi кезендегi зацдардыц ;абылдануына байланы-сты галымдардац ойлары бойынша мынадай мэселелерге назар аударылуы ;ажет: «переходный период целесообразно «готовить и принимать не многочисленные частного плана законы, а крупные, полноценно регулирующие большие сферы общественных отношений кодификационные акты. Пусть они будут недолговечны, но при такой законодательной политике эволюция завершится быстрее» [6, 175].
¥лтты; зацнаманы халы;аралы; ;у;ы;тыц дамуы ау;ымында кодификациялау мэселесi де езекп болып табылады. Халы;аралы; ;атынастардыц жаца нысандарыныц дамуы,
мемлекеттер арасындагы экономикалыц, сая-си взара байланыстар ацпараттыц-ц^цыцтыц айырбастын квлемiн жэне царцынын Yлкейтiп, б^рын кврмеген Yлгiлер мен стандарттардын элемнiн эр тYрлi аймацтарына таралуына мYмкiндiк жасайды. Заннаманы есепке алу жэне мемлекеттер арасындагы ацпараттыц-ц^цыцтыц айырбас мiндеттерiн шешу жYЙеленген заннама жагдайында женiл атцарылады. Осы-дан келiп ^лттыц заннаманы кодификациялауга халыцаралыц стандарттардын ыцпалы жиiлей туседь Б^л халыцаралыц ц^цыцтын ^лттыц заннаманын даму тенденциясына сэйкес келедi.
БYгiнгi танда кодекс халыцаралыц ц¥цыц жYЙесiндегi нормативтiк Yлгiге айналып, белгiлi стандарттар ретiнде эр тYрлi мемлекеттердiн ^лттыц ц^цыгеына эсер етедi. ДYниежYзiлiк элеуметпк жYЙедегi жаhандыц YPДiстердiн ыцпалымен ц^ндылыцтардын жана жYЙесi цалыптасып, соган сэйкес жана ц^ндылыц-нормативтiк реттегiштер непзделедь Заншыгару саласындагы Yлгiлердiн таралуы, элемдш жYЙеге кiретiн мемлекеттерге халыцаралыц стандарттарга жа;ындауга мYмкiндiк бердi.
Халыцаралыц кодекстердщ iшiнде Еуропалыц ода; шенберiнде непзделген кодекстер, эр тYрлi халыцаралыц ц^рылымдардын кодекстерi жата-ды. Сонымен цатар Бiрiккен ¥лттар ¥йымынын салыцтыц багдарламасы шенберiнде (квптеген елдердiн тэжiрибесi ескершп) дайындалган салыц кодексiнiн типтiк жобасы бар екендiгi белгiлi.
БYгiнде мемлекеттердщ эр тYрлi салаларда бiрынFай принциптер мен нормаларды пайдала-нуына цолдау кврсететiн арнайы халыцаралыц ^йымдардын рвлi одан эрi всiп, тэуелсiз халыцаралыц ^йымдардын дайындаFан нормала-ры мен стандарттарынын салмаFы ¥ЛFая бастады. К¥;ьщшыFармашылыFы мен ц^цыццолдануда эмбебап реттегiштердiн цолданылуы туралы зангер-Fалымнын енбегiнде былай атап втiледi: «типовые финансовые правила расчетов, кодексы корпоративного поведения и управления приобретают значение «универсальных регуляторов» и все шире используются для нормативной ориентации в процессе правотворчества и правоприменения» [7, 105].
Ал шет елдердщ тэжiрибесiнде халыцаралыц стандарттарFа сэйкесбасцару кодекстерiенгiзiлiп, ;оFам дамуы Yшiн цажетп цызмет атцарады: «Интересно, что в Германии, например, вводится Кодекс мягкого управления, разработанный с целью приведения моделей управления предприятиями в соответствии с международными стандартами» [8, 96].
К^рп ^лттыц зан жобаларын дайындау-да халыцаралыц ц^цыцтын жалпы танылFан нор-малары жэне халы;аралы; шарттарды талдау, царастырылатын саланын ц^цыцтыц реттелуiнiн
шет елдш тэжiрибесiн (салыстырмалы-ц^цыцтыц т^ргыда) царастыру ец басты методологиялыц талаптардыц 6ipi болып табылады. Б^л багытта зацдыц кYшi бар кодификацияланган зацдардыц Казацстан Республикасы тарапынан ратификацияланган халыцаралыц-ц^цыцтыц ^жаттарга сэйкестiгi тарапынан сараптама жа-сау цажеттшп туындайды. Болашацта елiмiзде Кеден одагы жэне БiртYгас экономикалыц кещснк шецбершде жацадан ^абылданган зандарда м^цият сараптаудан втуi цажет вйткенi зац жобаларын дайындау YPДiсiнде, жаца зандар немесе кейбiр актiлерге взгерiстер енпзгенде, уитыц зацнаманыц халыцаралыц конвенцияларга сэйкеспп царастырылмай цалатын кейбiр сэттер де кездеседь М^нда жагдайда коллизиялыц ц^цыцтыц дэстYP туындап, ^лттыц зацшыгарушылыц YPДiс мемлекеттердiц халыцаралыц мiндеттемелерiнен тыс дамуы мYмкiн.
Шет мемлекеттердiц зацнаманы жYЙе-леу жэне кодификациялау тэжiрибесiн царас-тырганда, олардыц Yлгiсiн тiкелей пай-далану да жацсы нэтижелерiн бермейдь Кодификациялаудыц халыцаралыц тэжiрибесiн талдау барысында, эр мемлекеттiц взiне тэн ерекшелiктерi болатындыгын ескеруiмiз цажет. Мысалы, салыстырмалы тYPде Франция мемлекетiнiц кодификациялауыныц мазм^ны басца мемлекеттердiц зацнаманы жYЙелеу тэж1рибесшен бвлек: «Известно, что во Франции наряду с традиционно понимаемой кодификацией большое распространение получила кодификация в широком смысле, так называемая административная, или методическая кодификация, результатом которой является, по существу, создание систематизированного сборника нормативных актов» [9, 359].
К^рп замангы интеграциялыц YPДiстердiц царцыны Кеден одагы жэне БiртYгас эко-номикалыц кецiстiк ц^рылымдарыныц бола-шацтагы дамуы багыттарын цажет етедi. БYгiнгi кYнi Кеден одагына мYше-мемлекеттердiц ^н тэртiбiнде бiрт¥тас экономикалыц кецiстiктiц цалыптасуына жагдай жасайтын нормативтiк ц^цыцтыц базаны жаца сапалы децгейде дамыту мэселесi т^р. Осы мацсатта б^л мэселелер Кеден одагы жэне БiртYгас экономикалыц кещснк зацнамасын кодификациялау, Еуразиялыц экономикалыц цауымдастыц шецберiндегi ц^цыцтыц цатынастарды реттейтiн ережелердi цосу ауцымында царастырылады.
Казiргi кYнi гылыми-ц^цыцтыц ецбек-терде Кеден одагы жэне БiртYгас экономикалыц кецiстiктiц шарт нысаны ретiнде кодификацияланган бiрыцFай ц^жатын цалып-тастыру цажеттiлiгi туралы квзцарастар негiзделе бастады. Сонымен цатар б^л шарттыц экономикалыц интеграцияныц ^йым-
дастырушылы; нысанындагы Еуразиялы; экономикалы; ода;;а кешудщ келесi кезенiнiн ;у;ы;ты; негiзiн тездету ушiн жасалатындыгы да езектi мэселе ретшде кетерiлiп отыр. Кеден одагы жэне БiрынFай экономикалы; кенiстiктiн жалпы ;у;ы;ты; жуйесi-элi бiршама институци-оналды белгiлерi ;алыптаспаFандыFымен сипат-талатын дамушы Yрдiс. Бул баFыттаFы зацнаманы бiрiздiлендiру элi де проблемалы; аспектiлерi на;тыланып, ;у;ы;;олдануда бейiмделуден еткен жо;, ол элi ;алыптасу кезенiнде деп ай^а болады.
БYгiнгi тацда Кеден одаFыныц толы;;анды ;ызмет етуi ушiн 70-тен аса келiсiмдерге ;ол ;ойылып, олардыц 40-тан астамы ез кушiне ецщ. СонFы жылдары Казахстан Республикасыныц Парламент 300-ге жуы; зандарFа езгерiстер мен толы;тырулар енгiздi. Сонымен ;атар Казахстан Республикасыныц Yкiметiнiн зац жобалары жумысыныц жоспарына сэйкес, Кеден одаFы шецбершде жасалFан келiсiмдерге байланысты заццардыц улкен жиынтыFы Парламент ;арауына усынылма;шы. Осы орайда кептеген ;у;ы;ты; нормаларды унемi жендеп, жаца ;ажеттшктерге сэйкестендiрiп, халы;аралы; стандарттар-мен уйлестiру ;ажеттшп туындайды. Егерде БiрынFай экономикалы; кенiстiк шецбершдеп 17 келiсiм 2011 жылдыц 1 шшдесше дейiн ра-тификацияланатын болса, олар 2012 жылдыц 1 ;ацтарынан бастап ез кушiне ендi. СоFан сэйкес олардыц ;у;ы;;олдану тэжiрибесiнде жузеге асырылуы, олардыц нормаларыныц жумыс ютеуше ;атысты мемлекетаралы; бiрлестiктердiн белгiлi халы;аралы;-;у;ы;ты; актiлерiне мониторинг жYргiзу мэселесi туындайды. Алайда, бiз Бiртутас экономикалы; кенiстiктiн шенберiнiн езiнде 70-тен аса эр тYрлi укiметаралы; жэне ведомствоаралы; ;ужаттар ;абылданатынын ескеруiмiз ;ажет.
Бiртутас экономикалы; кенiстiктiн шецбе-рiндегi ;у;ы;ты; базаныц ;алыптасу Yрдiсiнiн ая;талмаFандыFын ескере отырып, Казахстан Республикасыныц зацнамасын ;ол ;ойылFан халы;аралы; шарттар шенберiнде кодификациялау мэселесi элi де болса ты^ылы;ты зерделеудi, дайынды;ты ;ажет етедь
Бiртутас экономикалы; кенiстiк тэрiздi ;урылымдар толы;;анды ;ызмет ат;арып, белгш уа;ыт мерзiмiн еткен соц Fана, кейбiр нормалардыц тиiмсiздiгi бай;алып, дайындалFан нормативтiк материалдардыц жетiлдiрiлу ;ажеттшш туады. Сонымен ;атар бул ;урылымдарFа бас;а да мушелер ;осылатын болса, жаца ;атысушылардыц зацнамасымен де уйлестiру жумыстары жYргiзiлуi керек болады. Осы орайда Казахстан Республикасы Президентi былай деп атап керсетедк «Бул-жалпыенiрлiк тура;тылы;тыц, бiздiн экономикалардыц бэсекеге ;абшеттшгш жоFарылатудын мацызды
факторы. Бiз ТМД-ныц баска мемлекеттершщ еуразиялык интеграцияга ^осылуга умтылысын ^олдауга дайынбыз» [1, 2].
Ец алдымен Бiртутас экономикалык кещспк аукымында ратификацияланган халыкаралык шарттар нормаларын улттык зацнамага имплементациялауга сэйкес, олардыц Yлкен жиынтыгына кукыктык талдау кажет. Бiртутас экономикалыккецiстiккемYше-мемлекеттер Yшiн улттык зацнаманы салалык багыттарга сэйкес казiрri халыкаралык кужаттармен Yйлестiру ю-кимылына катысты багдарламаны дайындау кажет. Ец бастысы казакстандык зацнаманы халыкаралык кукык жэне халыкаралык шарттар принциптерше сэйкестендiру взектi болып та-былады.
Бiртутас экономикалык бiрлестiк шецберiнде зацнаманы кодификациялау Yшiн мынадай багыттарда кукыктык мониторинг жYргiзу кажет: бiрыцFай экономикалык кещспктщ эр саласындагы нормативтiк кукыктык базаныц дайындалу децгейi, олардыц улттык зацнаманыц нормаларымен реттелуi, олардыц арасыц^ы коллизияларды аныктау жэне жою, нормативтш-кукыктык актiлердегi жетiспеушiлiктi айкындау жэне жою, кукыктык уFымдар мен терминология-ны бiрiздiлендiру. КодификацияланFан кукыктык базаныц халыкаралык актшермен сэйкестiгiне талдау жасау кажет. Зацнама алдын-ала «тазалау» тексеруд кажет ететiндiктен, есеп жэне жштеу жYЙесiн калыптастырып, актiлердi алдыцFы уакытта кодификациялау жэне мэлiметтердi бiрыцFай зац жинаFы Yшiн iрiлендiру керек. Сонымен катар эр уйымFа вздершщ дайындаFан актiлерiн тексерiстен вткiзiп, оларды электрон-ды жэне басылым тYрiнде жариялауды бекiту кажет.
Бiртутас экономикалык кещспк аукы-мында зацнаманы кодификациялаудыц ке-зектi логикалык мерзiмiнде, Еуразиялык экономикалык одакты калыптастыруды ин-теграциялык кезендерге бвлiп, Бiртутас экономикалык кещспкке мYше-мемлекеттерде жYзеге асырылуын мукият талдаудан втюзу керек. Осы орайда Казакстац^ы ец заманауи акпараттык технологиялар аркылы зацнама саласындаFы жаhандык акпараттыц таралуы да ец басты мэселелердiц бiрi болып табылады: «Ец бiр казiргi заманFы акпараттык технологияларды пайдалана отырып Казакстан туралы жаhандык акпаратты iлгерiлету жвнiндегi жумыстарды жалFастыру кажет. Атап айтканда, Казакстаннан Шыпыс Азия мен мусылман элемi елдерше географиялык акпараттар аFынын улFайта тYсу керек. БЭК бойынша эрiптестерiмiзбен жэне бYтiндей алFанда еуразиялык кецiстiктiц акпарат кецiстiгiндегi тыцFылыкты жумыстар бiздiц айрыкша мiндетiмiз болуы тиiс. Бiз Yшiн Казакстанды БЭК пен TМД-Fа тартымды Yлгi
ете отырып, елдеп жащырту YДерiсiнiц бYкiл ырFаFын эрiптес елдер т¥рFындарына жетюзу аса мацызды» [2, 4].
БiртYгас экономикалыц кецiстiк ауцымында зацнаманы кодификациялауFа цажеттi цуцыц-тыц реттеуде турацтылыцца цол жеткiзген нормативтiк материалдыц жинацталуы эбден цажет. Еуразиялыц экономикалыц комиссияFа мYше-мемлекеттерiнiц цажеттiлiгiне орай бекiтiлген жаца мазм¥ндаFы нормативтiк цуцыцтыц актiлер алдыщы уацытта зацнаманы жYЙелеу жэне тэрипке келтiруде негiзгi баFыт-баFдары болуы керек. Бiрт¥тас экономикалыц кецiстiк шецбервде зацнаманы кодификацияла-уды жYргiзуде, жYЙелеудiц басца да нысандарын цолдану мYмкiндiктерi царастырылуы цажет.
Жалпы кодификациялаудыц тарихи цалып-тасцан Yлгiсi бойынша цуцыцтыц материя пiшiмiне нормативтiк ¥Fымдар жиышъ^ы, реттеудiц цуцыцтыц принциптерi бiтiстiрiлiп, олар цажетп зацнама бвлiгiнiц негiзiн цалыптастырады. Кодификация цуцыцтыц материя немесе зацнаманыц жиынтыFы орналасатын мыцты цалыпты цурастырады. КодификациялауFа цатысты осы концептуалды эдiс жылда бойы жетiлдiрiле туседь Квптеген уацыт бойы цалыптасцан цуцыц теориясыныц жетiстiгi жэне отандыц зацшы^арушылыц тэжiрибеден бас тар-тып, тэж1рибелш цажеттiлiктерге Fана сэйкес зацнаманы жетiлдiру нысанына квшу орынды болып табылмайды.
Сонымен цатар цуцыцтыц регламентация-ны тэртiпке келтiру Yшiн нацты мацсаттарды шешуде франциялыц кодификациялаудыц оц нэтижелерш пайдалануFа болады.
Кодификациялауды дамыту-диалектикалыц, кYPделi YPдiске жатады. Оныц цолданылуындаFы оц тенденциялар тез байцалмайды, кей жаFдайларда тез таралып та кете цоймайды. Осы орайда кодификацияланFан актiлердiц оцтайлы Yлгiлерiн, кодификациялаудыц непзп нысандарыныц тенденцияларын аныцтап, кодификациялаудыц элеуметтiк пайдалы, вмiршец нысандарын зерделеуге арналFан Fылыми зерттеулердi жYргiзу Yлкен рол атцарады.
К^рп кезде негiзгi, iргелi кодификацияланFан зацдар негiзгi салалардаFы жацартылFан зацнама жYЙесiнде цабылданFан. Зацнаманы кодификациялаудыц мiндеттерi зацнаманыц бiр немесебасцасалаларында жYЙецалыптастырушы кодификациялыц актiлердi негiздеумен Fана шектелмейдi, мундай актшердщ шыFарылуын улттыц зацнаманы кодификациялау дэрежесш квтерудегi мэселелердi шешудегi ец мацызды
кезец реннде царастыруFа болады.
Осыпан байланысты кодификацияланFан зацдарды жYЙелi турде царастырып, олар-ды цабылдаFаннан кешнп элеуметтiк салдар-ларды талдап, олардыц басца зац актiлерiмен сэйкестiгiн царастырып, соныц нэтижесiнде кодификацияланFан актiлердiц цоFамдыц тэж1рибеге тиiмдi ыцпалына цатысты усыныстар жасалуы цажет. Мундай зерттеулер цоFамныц цуцыцтыц реттелуiндегi шынайы цажеттiлiгiн аныцтап, ескiрген жэне тиiмдiлiгi аз нормалар-ды вз уацытында айцындауFа квмек береди Бул баFытта Yнемi жYргiзiлiп отыратын цуцыцтыц мониторинг жYЙесi Yлкен рвл атцарады. Куцыцтыц мониторингтi зацнама сапасын квтеру жэне цолданылу тэж1рибесш артты-ру шарты ретiнде царастырып, мониторинг цабылдаш'ан зацдардыц тиiмдiлiгiне цатысты талдамалыц материалдар жинацтау мацсатында нормашы^армашылыцтыц барлыц децгейiнде жYргiзiлiп, цызмет атцарып жатцан нормативтiк цуцыцтыц актшердщ тшмдшгш баFалаушы кврсеткiштердi бекiту Yшiн цажет.
¥лттыц зацнаманы жYЙелеуде кодифика-цияланFан нормалардыц жан-жацца шашы-рап, зацнаманыц iPi бвлiктерiнiц таралып кетуше жол бермеуi керек. Кейбiр жаFдайларда негiзгi кодификацияланFан актiлерден арнайы актшермен реттелетiн тутас цуцыцтыц институт-тарды алып тастау сэттерi де кездеседь
Негiзгi кодификациялыц актiлерден жеке цуцыцтыц институттардыц бвлiнiп алы-нуы, актшердщ тым квбейiп кетуiне экелiп, зацнама жYЙесiнiц негiзiн цурайтын басты кодификациялыц актшердщ тутасты^ына нуцсан келтiредi.
Зацнаманы кодификациялаудыц дэрежесш арттырудыц жалпы тенденциясында, кодификация Yшiн арнайы шарттардыц болуы цажегтiгiн атап втуiмiз керек. Зацнаманыц институты немесе саласы кодификациялауFа дайын болып, бiрыцFай реттеу принциптерi, нормативтiк тYсiндiрмелерi бар актшщ цалыптасу мYмкiндiгi болуы цажет.
Зацнаманы кодификациялаудыц тшмдшт оны тYбегейлi жацартудан соц, турацты нормативтiк материал жинацталFан кезде арта-ды. Болашацта БiрыцFай экономикалыц кещснк зацнамасы жэне Еуразиялыц экономикалыц цауымдастыц шецберiнде цабылданатын зацдар жиынтыгынан шатаспас Yшiн, зацнаманы ко-дификациялауды жэне ратификацияланFан халыцаралыц шарттар нормаларын улттыц зацнамаFа имплементациялауды белгш баFыгта, жYЙелi тYPде жYргiзудi цолFа алуымыз цажет.
ПайдаланылFан эдебиеттер Ti3iMi
1. Назарбаев Н.Э. Элеуметик-экономикалыщ жащырту - Казахстан дамуыньщ басты багыты атты халывда Жолдауы // Егемен Казахстан. - 2012 ж. - 28 ^ацтар. - № 41-42(2114).
2. Назарбаев Н.А. Социальная модернизация: 20 шагов к обществу всеобщего труда // Жезказган-ская правда. - 2012 ж.. - 27 шшде. - №30(326).
3. Тихомиров Ю.А. Кодекс среди законов // Право и экономика. - 2002. - № 2.
4. Сорокин В.В. О систематизации переходного законодательства // Журнал российского права. - 2001. - № 7.
5. Матузов Н.И. Актуальные проблемы теории права. - Саратов, 2003.
6. Баранов В.М. Концепция законопроекта. - Н. Новгород, 2003.
7. Тихомиров Ю.А. Международно-правовые акты: природа и способы влияния // Журнал российского права. - 2002. - № 1.
8. Тихомиров Ю.А. Интернационализация национального законодательства // Глобализация и развитие законодательства. Очерки / Отв. ред. Ю.А. Тихомиров, А.С. Пиголкин. - М., 2004.
9. Пилипенко А.Н. Систематизация законодательства в зарубежных государствах // Систематизация законодательства в Российской Федерации. - М., 2003.
МацаладаБ1ръщгай экономикалыц кецттттщ цызмет ету жагдайындагы зацнаманы ЖYйелеудiц взект1 мэселелерi царастыралады.
Туйт свздер: халыцаралыц цуцыц, зац, БЭК, жуйелеу.
В статье рассматриваются актуальные вопросы систематизации законодательства в условиях функционирования Единого экономического пространства. Автор поднимает актуальные вопросы консолидации национального законодательства в рамках ЕЭП.
Ключевые слова: международное право, закон, ЕЭП, консолидация.
The article deals with current issues in the legislation systematization in the functioning of the Common Economic Space. The author raises the actual issues of consolidation of national legislation in the CES.
Keywords: international law, law, Common Economical Space, consolidation.
Жамаладен Ибрагимулы Ибрагимов,
КР Зац шыгару институты халыщаралыщ зацнама жэне салыстырмалы ^у^ыщтану бвлiмiнiц жетекшi гылыми ^ызметкер^ т.г.к., доцент
Бiрыщ■ай экономикалык кещстжтщ кызмет етуi аукымында улттык зацнаманы жуйелеу мэселелерi
Ибрагимов Жамаладен Ибрагимович,
ведущий научный сотрудник отдела международного законодательства и сравнительного правоведения ИЗ РК, к.и.н., доцент
Проблемы систематизации национального законодательства в условиях функционирования Единого экономического пространства
Ibragimov Zhamaladen,
leading research fellow of the Department of International legislation and Comparative Law of the Institute of legislation of the Republic of Kazakhstan, c.h.s., docent
Problems of national legislation systematization within a functioning of Common Economis Space
