Научная статья на тему 'БИОЛОГИЯНИ ФАНЛАРАРО СИНФДАН ТАШҚАРИ МАШҒУЛОТЛАРДА ЎҚИТИШДА ЎҚУВЧИЛАР ЭКОЛОГИК ТАФАККУРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ МЕТОДИКАСИ'

БИОЛОГИЯНИ ФАНЛАРАРО СИНФДАН ТАШҚАРИ МАШҒУЛОТЛАРДА ЎҚИТИШДА ЎҚУВЧИЛАР ЭКОЛОГИК ТАФАККУРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ МЕТОДИКАСИ Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

CC BY
140
20
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
биология / фанлараро алоқадорлик / синфдан ташқари машғулотлар / экологик тафаккур / муаммоли вазиятлар / дарс. / биология / междисциплинарная связь / внешкольная деятельность / экологическое мышление / проблемные ситуации / уроки.

Аннотация научной статьи по биологическим наукам, автор научной работы — Норбўтаев Хўшбоқ Бабаназарович

Мақолада биологияни фанлараро синфдан ташқари машғулотларда ўқитишда ўқувчилар экологик тафаккурини ривожлантириш, унинг мазмуни, шакл ва методлари, экологик мазмунда фанлараро алоқадорликни амалга ошириш, муаммоли вазиятлар, шунингдек, биологияни фанлараро синфдан ташқари машғулотларда ўқитишда ўқувчилар экологик тафаккурини ривожлантиришга доир дарс ишланмаси келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

МЕТОДОЛОГИЯ РАЗВИТИЯ ЭКОЛОГИЧЕСКОГО МЫШЛЕНИЯ УЧЕНИКОВ НА ВНЕКЛАССНЫХ ЗАНЯТИЯХ ПРИ ПРЕПОДАВАНИИ МЕЖПРЕДМЕТНОЙ БИОЛОГИИ

В статье описывается развитие экологического мышления у учеников при преподавании биологии во внеурочной деятельности, его содержание, форма и методы, реализация междисциплинарного общения в экологическом содержании, в проблемных ситуациях, а также развитие экологического мышления у учеников при преподавании биологии во внеурочной деятельности.

Текст научной работы на тему «БИОЛОГИЯНИ ФАНЛАРАРО СИНФДАН ТАШҚАРИ МАШҒУЛОТЛАРДА ЎҚИТИШДА ЎҚУВЧИЛАР ЭКОЛОГИК ТАФАККУРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ МЕТОДИКАСИ»

Норбутаев Хушбок, Бабаназарович,

Термиз давлат университети "Бошла^ич таълим" кафедраси доценти, педагогика фанлари номзоди

БИОЛОГИЯНИ ФАНЛАРАРО СИНФДАН ТАШ^АРИ МАШГУЛОТЛАРДА У^ИТИШДА ЦУВЧИЛАР ЭКОЛОГИК ТАФАККУРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ МЕТОДИКАСИ

УДК:37.141

НОРБУТАЕВ Х.Б. БИОЛОГИЯНИ ФАНЛАРАРО СИНФДАН ТАШЦАРИ МАШ€УЛОТЛАРДА УЦИТИШДА УЦУВЧИЛАР ЭКОЛОГИК ТАФАККУРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ МЕТОДИКАСИ

Мак,олада биологияни фанлараро синфдан ташк,ари машFулотларда ук,итишда укувчилар экологик тафаккурини ривожлантириш, унинг мазмуни, шакл ва методлари, экологик маз-мунда фанлараро алок,адорликни амалга ошириш, муаммоли вазиятлар, шунингдек, биологияни фанлараро синфдан ташк,ари машFулотларда ук,итишда укувчилар экологик тафаккурини ривожлантиришга доир дарс ишланмаси келтирилган.

Таянч суз ва тушунчалар: биология, фанлараро алок,адорлик, синфдан ташк,ари машFулотлар, экологик тафаккур, муаммоли вазиятлар, дарс.

НОРБУТАЕВ Х.Б. МЕТОДОЛОГИЯ РАЗВИТИЯ ЭКОЛОГИЧЕСКОГО МЫШЛЕНИЯ УЧЕНИКОВ НА ВНЕКЛАССНЫХ ЗАНЯТИЯХ ПРИ ПРЕПОДАВАНИИ МЕЖПРЕДМЕТНОЙ БИОЛОГИИ

В статье описывается развитие экологического мышления у учеников при преподавании биологии во внеурочной деятельности, его содержание, форма и методы, реализация междисциплинарного общения в экологическом содержании, в проблемных ситуациях, а также развитие экологического мышления у учеников при преподавании биологии во внеурочной деятельности.

Ключевые слова и понятия: биология, междисциплинарная связь, внешкольная деятельность, экологическое мышление, проблемные ситуации, уроки.

NORBUTAYEV KH.B. METHODOLOGY OF DEVELOPING PUPILS EKOLOGIKAL THINKING IN TEACHING BIOLOGY IN EXTRACURRICULAR ACTIVITIES

The article describes the development of pupils ecological thinking in the teaching of biology in extracurricular activities, its content, form and methods, the implementation of interdisciplinary communication in ecological content, problem situations, as well as the development of pupils environmental thinking in teaching biology in extracurricular activities.

Key words and concepts: biology, interdisciplinary connection, extracurricular activities, environmental thinking, problem situations, lessons.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 8 (93)

Кириш. Таълим жараёнида синфдан ташкари машFулотлар укитишнинг наза-рий ва амалий тизимини тулдиради. Унинг асосий вазифаси укувчиларнинг укишдан ташкари вакти мобайнида узини-узи тарби-ялаш ва ижтимоий фойдали мехнат билан шугулланиш учун окилона таксимлашга ёрдам беришдир. Синфдан ташкари машFулотларни замонавий ташкил этиш ижодий жараён булиб, укитувчидан чукур билим, малака ва хохиш талаб килгани каби укувчилардан хам уларнинг интилишлари ва эхтиёжларини кондиришда масъулият билан ёндашишни талаб этади.

Мацсад. Синфдан ташкари машFулотлар укувчи ёшларни х,ар томонлама камол топ-тириш ва уни хаётга актив фаолиятга тай-ёрлаш учун кенг имкониятга эга. Бу ишлар болаларнинг кизикишларига мувофик тарзда кунгиллилик асосида ташкил килиниши лозим. Укувчилар дарсдан ташкари машFулотларда узларини кизиктирадиган ишларни танлаб олишади ва улар мустакил равишда ташаббу-скорона иштирок этишдан иборат.

Мактабда синфдан ташкари ташкил килинган машFулотлар укувчилар хаётидаги тарбиявий фаолиятни тулдиради. Уларни дунё карашини туFри шаклланишига, ахлокий камол топишига кумаклашади. Назарий билимларни амалиёт ва ишлаб чикариш билан чамбарчас боFланишига замин яра-тади1.

Синфдан ташкари тарбиявий ишларни тизимли йулга куйишда куйидагиларга риоя килиш талаб этилади:

• синфдан ташкари тарбиявий ишларни режалаштириш ва амалга оширишни назорат килиш;

• укувчиларнинг дарсдан ташкари куп киррали машFулотларини педагогик жамоа ва укувчилар хамкорлигида йулга куйиш;

• синфдан ташкари машFулотларни йулга куйишда укитувчилар томонидан укувчиларга услубий ёрдам курсатиш;

1 Рахматуллаева М. Синф ва мактабдан ташкари вактларда укувчиларда табиат эстетикасига кизикишни шакллантириш: Педагогика фанлари номзоди диссерта-цияси автореферати. - Тошкент, 2005. - Б. 20.

• умумтаълим ва мактаблараро утказиладиган энг мухим тарбиявий тадбир-ларда катнашиш;

• укувчиларнинг буш вактларини ташкил килишда тарбия ва маданият муассаса-лари хамда жамоатчилик кучидан кенг фойда-ланиш;

• синфдан ташкари ишлар уз мазму-нига кура укувчиларнинг тафаккур фаолияти ва муносабат воситаси хисобланади. Чунки синфдан ташкари машFулотларда олинган ахборот идрок этилади, кайта ишланади ва шу асосда янги билимлар хосил килинади;

• укувчилар синфдан ташкари машFулотларда катнашиб, турли киши-лар билан муайян муносабатга киришади, турли вазиятларга дуч келадилар. Шунинг учун хам укувчиларнинг синфдан ташкари машFулотлари канчалик хилма-хил булса, уларнинг муносабатлари шунчалик бой, муносабат доираси кенг ва маънавий усиши сама-рали булади2.

Маълумки, экологик мазмундаги синфдан ташкари машFулотлар хакида дастлабки тасаввурларни беришда "Биология" дарслари асосий укув фани булиб хисобланади. Бу укув фанлари укувчиларда экологик тафаккурни шакллантиришда жуда мухим ахамиятга эга. Укувчиларни табиат билан якиндан таниш-тириш, содир булаётган турли хил экологик ходисалардан мунтазам хабардор килиш максадида дарсларни интерфаол методларда ташкиллаштириб утказиш нихоятда мухим хисобланади.

Биологияни укитишда, энг аввало, укувчиларни биологиянинг асосий тушун-чалари, Fоя, назария, конуниятлари, халк хужалигининг турли тармокларида тутган урни, биологик билимларни узлаштиришнинг ахамияти билан таништириш, укувчиларнинг узлаштирган билимларидан муаммоли вази-ятларда фойдаланиши назарда тутилади. Укувчиларда экологик тафаккурни ривож-лантириш ва инсоннинг табиат ва жамиятга

2 Рахматова Х. Укувчиларни синфдан ташкари ишлар жараёнида экологик-гигиеник тарбиялашнинг педагогик шарт-шароитлари (V11-1Х синфлар мисолида): Педагогика фанлари номзоди диссертацияси автореферати. - Тошкент, 2005. - Б. 22.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 8 (93)

oнгли мунocaбaтини тapкиб тoптиpиш билaн узвий бoFлaнгaн xoлдa, тaълим-тapбия тизими вужуд^ кeлтиpилaди1.

Изланиш объекти. Укyвчилap тoмoнидaн фaн acocлapини муа^^м yзлaштиpишлapи бapoбapидa, илмий дунëкapaш вa экoлoгик тaфaккуpни pивoжлaнтиpиш, yкувчилapни мaънaвий-axлoкий, вaтaнпapвapлик, экoлo-гик, эcтeтик, иктиcoдий, жиcмoний, гигиeник, мexнaт вa бaйнaлминaл pyx^a тapбиялaш мyaммoлapини мyжaccaмлaштиpишдaн ибo-pa^

Xycycaн, yмyмтaълим мaктaблapининг юкopи ^нф yкyвчилapидa дapcдa вa cинфдaн тaшкapи экoлoгик ишлapи жapaëнидa экoлo-гик тaфaккypни pивoжлaнтиpишгa oид ижo-бий тaжpибaлapни янa кyплaб кeлтиpиш мум-кин. Аммo бyлap xyлoca чикapиш учун eтapли эмac. Чунки yмyмтaълим мaктaблapидa биo-лoгияни фaнлapapo Укитишдa Укyвчилapдa экoлoгик тaфaккypни шaкллaнтиpишдa илFop тaжpибaлapнинг тaбиaт-жaмият тapaккиëти тaлaблapигa мyвoфик кeлиши пeдaгoгик фao-лиятдa ceзилapли ижoбий нaтижaлapни, яъни Укyвчилapнинг aтpoф-мyxитни кyзaтyвчaнлиги ycгaнлиги, УЗ yлкacидa экoлoгик мyaммoлapгa кизикишлapининг oшгaнлиги билaн тaвcифлa-нaди.

Экoлoгик-пeдaгoгик тaйëpгapликнинг тaдкикoт кoмпoнeнтини шaкллaнтиpиш Укитyвчилapдaн икки йyнaлишдa тaдкикoт Уткaзишни тaлaб этaди:

- тaбиий мухит xoлaтини Уpгaниш;

- Укyвчилapдa экoлoгик тaфaккypни фaн-лapapo pивoжлaнтиpиш caмapaдopлигини oшиpишнинг пeдaгoгик шapт-шapoитлapини aниклaш2.

Дapxaкикaт, биoлoгияни фaнлapapo Укитишдa экoлoгик мaзмyндaги мaтepиaл-лapдaн фoйдaлaниш Укyвчилapнинг ^нф-дaн тaшкapи (тyгapaк, oлимпиaдa, кoнфepeн-ция, кypгaзмaли кypoллap тaйëpлaш ^ик-тaнлoви) вa бoшкaлap бyйичa мaшFyлoтлapни тaшкил этиш xaмдa yлapни yткaзиш мумкин.

1 Мaмaшoкиpoв С. Экoлoгик тaълим-тapбиянинг дoлoгик мacaлaлapи. -Toшкeнт: "Фэн",1993. - Б. 47.

2 Tyxтaeв А., X1aмидoв А. Экoлoгия acocлapи вa тaбиaтни

мyxoфaзa килиш. - Toшкeнт: "Укитувчи", 1994. - Б. 16O.

Кулланиладиган услуб. Экoлoгик мaз-мyндaги cинфдaн тaшкapи мaшFyлoтлapни мyвaффaкиятли aмaлгa oшиpиш имкoниятлa-pидaн биpи тyгapaклap. Tyгapaклapнинг aco-cий мaкcaди жoнли вa жoнcиз тaбиaт, yлap-нинг yзapo бoFликлиги xaкидa тacaввyp xocил килиш, 6axop, ёз куз, киш фacллapининг aлмaшинyви, yлapнинг yзигa xoc xycycият-лapи, бу фacлдaги кишилap мexнaти, мeвa вa мaнзapaли дapaxтлapнинг yxшaш вa фapкли жиxaтлapи, дapaxт нoмлapи, кyшлapнинг учиб кeтyвчилapи ёки кишлaшлapи биp cyз билaн aйтгaндa, тaбиaт билaн инcoн Уpтacидaги мyнocaбaт oдoблapини тapбиялaшгa xизмaт килaди.

Cинфдaн тaшкapи мaшFyлoтлapни тaшкил этиш жapaëнигa кapaб индивидyaл, гypyxли вa oммaвий тapздa oлиб бopиш мумкин3.

Индивидyaл мaшFyлoтлap жapaëнигa тиpик тaбиaт бypчaги вa мaктaбoлди укув-тaжpибa мaйдoнидaги, тaбиaтдaги ишлapни, дapcдaн тaшкapи укиш вa axбopoт 6yp-чaги учун биoлoгик вa экoлoгик мaзмyни-дaги мaтepиaллap тaнлaшни, бoлaлap илмий-oммaбoп китoблapни укишни уз ичигa oлaди. Ундa acocaн тaбиaтни ypгaнишгa кизиккaн aйpим Укyвчилap билaн oлиб бopилaдигaн мaшFyлoтлap киpaди.

Гypyxли cинфдaн тaшкapи тугарак мaшFyлoтлapигa Укyвчилap дoиpacидa oлиб бopилaдигaн мaшFyлoтлap киpиб, yлapгa "Ёш биoлoглap", "Ёш экoлoглap", "Биз тaби-aтни ypгaнaмиз" кaби тyгapaк мaшFyлoтлapи киpaди.

Оммaвий cинфдaн тaшкapи мaшFyлoтлapгa кyплaб yкyвчилapни кaмpaб oлyвчи oммa-вий ишлap, тaдбиpлap киpaди. Оммaвий мaшFyлoтлapдa тaбиaтгa экcкypcия вa юpиш-лap ут^зишни, эpтaликлap, Укyвчилap ишлa-pининг кypгaзмacини тaшкил килишни, шyнингдeк, oммaвий тaдбиpлap (6OF xaфтaлиги, дapaxтлap yткaзиш xaфтaлиги, кyшлap вa гyллap бaйpaми кaбилap)ни yткaзишни нaзapдa тyтaди.

3 Нopбyтaeв Х.Б. Мaктaб Укyвчилapидa экoлoгик тaфaккypни тaбиий фaнлapapo cинxpoн вa acинxpoн aлoкaдopликдa pивoжлaнтиpиш мeтoдикacи (биoлoгия, кимё, физи^ укув фaнлapи миcoлидa). Мoнoгpaфия. -Toшкeнт: "Янги нaшp", 2O19. - 87 б.

ЗАMOHАBИЙ TАЪЛИM / COBPEMEHHOE OБPДЗOBДHИE 2O2O, 8 (93)

Илмий янгилиги.К,уйида мазкур ишланма-нинг мазмуни ва утказиш тартиби баён этил-ган.

"Биологияни уцитишда фанлараро алоцадорлик" (тугарак машгулоти).

Таълимий мацсади: биологияни фанлараро синфдан ташкари машFулотларда укитишда укувчиларнинг назарий билими, амалий куникма ва малакаларини ривож-лантириш. Фанга оид компетенция 1: дар-сдан ташкари машFулотларда фанлараро алокадорликка оид билим, куникма ва мала-каларни узлаштириш1.

Тарбиявий мацсади: биологияни фанлараро синфдан ташкари машFулотларда укитишда укувчиларнинг билиш фаолиятини фаоллаштириш.Таълимга оид компетенция 2: атроф-мухитга онгли муносабатда булиш, шунингдек, экологик ахлокий тарбия бериш.

Ривожлантирувчи мацсади: биологияни фанлараро синфдан ташкари машFулотларда укитишда укувчиларга Интернет, дарслик, укув ва методик кулланмалардан мустакил фойдаланиш, куникма ва малакаларни ривож-лантириш. Фанга оид компетенция 3: ер юзидаги табиий жараён ва ходисаларни фанлараро алокадорлик мазмунида урганиш.

Услуби: тушунтириш, сухбат, аклий хужум, назорат килиш.

Дидактик машцлар: Сиз буни биласизми? Муаммоли изланиш.

Жи^озлар: биологик ва экологик холатларни акс эттирувчи х,ар хил жадвал-лар, компьютер, мултимедиа ва техник воси-талари.

I. Ташкилий цисм. Саломлашиш, тоза-лигига эътибор каратиш.

Тугарак машFулотини мактабнинг биология укитувчилари ташкиллаштириб, унга тугарак аъзолари, шунингдек, шу синфдаги хохловчи укувчилар катнашишлари мумкин.Тугаракни ташкил этиш ва утказиш масъулияти купрок биология укитувчиси зиммасига юкланади.

1 Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2017 йил 6 апрелдаги 187-сон карорига 3-илова. Уму-мий урта ва урта махсус, касб-хунар таълимининг умум-таълим фанлари буйича малака талаблари. Таянч ва фанга оид умумий компетенциялар. - 60 б.

Укитувчи дастлаб укувчиларга "Биологияни укитишда фанлараро алокадорлик" мавзуси-даги тугарак машFулоти максади, вазифалари ва уни олиб бориш тартиби билан таниш-тиради. Шундан сунг укитувчи укувчиларни уч гурухга ажратиб, тугарак машFулотини утказиш муддатини белгилайди. Хар бир гурух укувчилари мавзу буйича кургазмали куроллар асосида кушимча материаллардан фойдаланган холда маърузалар киладилар. Маърузалар тугагач, укувчиларга савол ва топшириклар хамда укувчилар уртасида укув бахс ва мунозара утказилади.

II. Гуру^ уцувчиларига бериладиган саволлар:

1. Интеграция сузининг луFавий маъно-сини биласизми?

2. Биологияни укитишда фанлараро алокадорлик мазмунидаги билимларнинг ахамияти нимада?

3. Ички ва ташки боFланишлар хакида тушунча беринг?

4. Синхрон (горизонтал) боFланиш деб нимага айтилади?

5. ЁмFир чувалчангининг яшаш мухити, харакатланиши каби биологик билимларни синхрон фанлараро алокадорлик мазмунида изохланг?

6. Асинхрон (вертикал) боFланиш деб нимага айтилади, унинг синхрон боFланишдан фарки нимада?

7. Биологиядаги "Углероднинг табиатда таркалиши ва биологик ахамияти"мавзусини физика дарслигидаги "Суюкликнинг хосса-лари" мавзуларини асинхрон фанлараро алокадорлик мазмунида боFланг?

8. Фанлараро алокадорлик мазмунидаги билимларни урганишда дарслик ва кушимча укув адабиётлари устида мустакил ишлаш маданиятини ривожлантиришнинг мохияти нимада?

9. Фанлараро алокадорлик мазмуни-даги манбалар сизнинг билимларингизнинг узлаштиришига кандай таъсир этади?

Ушбу топшириклар буйича жавобларни аниклаб, укувчилар бир-бирларига саволлар берадилар, жавоблар умумлаштирилади ва Fолиб гурух раFбатлантирилади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 8 (93)

II. 'Хиз буни биласизми?" машци: Бyндa гypyxдaги бoлaлapдaн кyйидaги caвoллapгa жaвoб бepишлapи cypaлaди.

1. Бoлaлap тyгapaк мaшFyлoти cизлapгa ёкдими?

Z. Бoшкa тyгapaк мaшFyлoтлapидaн нимacи билaн фapклaнaди?

3. Сизнинг тyшyнчa вa фикpингиздa yзгapишлap булдими?

4. Kaндaй мaкcaдлap пaйдo булди?

III. Укyвчилapнинг жaвoблapини умум-лaштиpиб, xyлocaлaнaди.

IV. Maшfулoтни муста^камлаш: Фaнлa-papo aлoкaдopлик мaзмyнидa мaълyмoтлap бepилaди.

V. Maвзу бyйичa ^увчиларнинг билим-ларини нaзoрaт цилиш. Foлиб гypyxлapни aниклaш кyпpoк oммaвийлиги яxши, тyFpи жaвoблapнинг куплиги билaн aниклaнaди.

VI. Maшfулoтни умумий якунлаш. Уму-мий xoлaт тaxлил килиниб, фaнлapapo экoлoгик мaзмyнидaги дapcдaн тaшкapи мaшFyлoтлap xaкидa тaвcиялap бepилaди.

йлинган натижалар. Фaнлapapo aлoкaдopлик мaзмyнидaги cинфдaн тaшкapи мaшFyлoтлapни фaкaтгинa cинфxoнaдa yткaзмacдaн, тaбиaт кУйнигa caëxaтлap дaвoмидa шaкллaнтиpиш xaм мaкcaдгa мyвoфикдиp. Зepo, тaбиaт xaкидa гaпиpaëт-гaн yкyвчилap узи xaм тaбиaтнинг биp бyлaги экaнлигини бeвocитa xиc килиши жyдa мухим. Айни шyндaй дapcлap жapaëнидa Укyвчилapдa тaбиaт вa инcoн ypтacидaги Узapo бoFликликлapи xaкидa дacтлaбки тyшyнчaлap xocил бyлaди. МaшFyлoтлapни oчик ocмoн ocтидa yткaзиш yкyвчилapни тaбиaт xaкидaги фaктлapни биp кaдap тин-члaнтиpaди вa бoйитaди. Чунки, китoбдa уки^н дapaxтининг тaнacигa кул куйиши, cypъaтини кypгaн гулнинг мyaттap хидини туйиши ёки кaйpилгaн бyтaгa тиpгoвич куйиши, илик нypлapи билaн эpкaлaëтгaн куёш opкaли yкyвчилap тaбиaт бу oнa э^н-лигини тулик xиc килaди.

Xулoсa. Умyмтaълим мaктaблapидa биo-лoгияни фaнлapapo cинфдaн тaшкapи мaшFyлoтлapдa Укитишдa yкyвчилap экoлo-

гик тaфaккypини pивoжлaнтиpиш нaтижacидa кyйидaги xyлocaлapгa кeлинди:

• биoлoгияни фaнлapapo cинфдaн тaшкapи мaшFyлoтлapдa Укитишдa yкyвчилap экoлoгик тaфaккypини pивoжлaнтиpиш мeтo-дикacи ишлaб чикилди.

• дapc вa дapcдaн тaшкapи мaшFyлoтлapдa тaълим-тapбиявий ишлap мaжмyacидa фaнлapapo экoлoгик тaфaккyp элeмeнтлapи тapкиб тoпди;

• экoлoгик мaзмyндaги ишлap фaнлa-papo дapc вa дapcдaн тaшкapи вaктдa умумий вaзифaлapгa мyвoфик тaшкил этилди;

• cинфдaн тaшкapи мaшFyлoтлapдa Укyвчилap экoлoгик тaфaккypини фaнлa-papo шaкллaнтиpишгa дoиp ишлapни aмaлгa oшиpишдa мaктaбнинг фepмep xyжaликлap вa бoшкa тaшкилoтлap, мyaccacaлap билaн Xaмкopлиги caмapaли нaтижa бepaди;

• yмyмтaълим мaктaб Укyвчилapидa экoлoгик тaълим-тapбияни фaнлapapo aлoкaдopлик мaзмyнидa тapкиб тoптиpиш тaбиaтни мyxoфaзa килишнинг мухим oмили экaнлиги aниклaнди.

Taвcиялap:

1. Биoлoгияни фaнлapapo cинфдaн тaшкapи мaшFyлoтлapдa Укитишдa yкyвчилap тoмoнидaн тaбиaтнинг яxлитлиги, жaмият вa тaбиaтнинг yзapo aлoкaдopлиги xaкидaги илмий билимлapни yзлaштиpиш, тaбиaтгa ниcбaтaн oнгли мyнocaбaтни тapкиб топ-тиpишгa acoc бyлaдигaн экoлoгик билим, кyникмa вa мaлaкaлapни эгaллaшгa эpишиш.

Z. Дapc вa cинфдaн тaшкapи машгулотларда тaбиaт вa унинг тapкибий киcмлapининг кeнг мaънoдaги axaмиятини тушуниш, фaнлapapo aлoкaдopлик мaзмy-нидaги билимлapгa эгa булиш, тиклaнaдигaн вa тиклaнмaйдигaн бoйликлapнинг фapкигa eтиш.

3. Taбиий бoйликлapдaн тeжaмкopлик билaн фoйдaлaниш, aтpoф-мyxит тoзaли-гини acpaш, кyкaлaмзopлaштиpиш вa тaбиий бoйликлapни кyпaйтиpиш учун aмaлгa oши-pилaдигaн тaдбиpлap, ижтимoий фoйдaли мexнaтдa фaoл иштиpoк этиш мoтивлapини шaкллaнтиpиш.

ЗДMOНДBИЙ TАЪЛИM / COBPEMEHHOE OБPДЗOBДНИE ZOZO, 8 (93)

с МАКТАБ ТАЪЛИМИ / ШКОЛЬНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 79 и

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 2017 йил 6 апрелдаги 187-сон карорига 3-илова. Умумий урта ва урта махсус, касб-х,унар таълимининг умум-таълим фанлари буйича малака талаблари. Таянч ва фанга оид умумий компетенция-лар.-60 б.

2. Мамашокиров С. Экологик таълим-тарбиянинг методологик масалалари. - Тош-кент: "Фан",1993. - Б. 47.

3. Норбутаев Х.Б. Мактаб укувчиларида экологик тафаккурни табиий фанлараро синхрон ва асинхрон алокадорликда ривожлантириш методикаси (биология, кимё, физика укув фанлари мисолида). Монография. - Тошкент: "Янги нашр", 2019. - 87 б.

4. Рах,матуллаева М. Синф ва мактабдан ташкари вактларда укувчиларда табиат эстетикасига кизикишни шакллантириш: Педагогика фанлари номзоди диссертацияси автореферати. -Тошкент, 2005. - Б. 20.

5. Рах,матова Х. Укувчиларни синфдан ташкари ишлар жараёнида экологик-гигиеник тарбиялашнинг педагогик шарт-шароитлари (VI1-1Х синфлар мисолида): Педагогика фанлари номзоди диссертацияси автореферати. - Тошкент, 2005. - Б. 22.

6. Тухтаев А., Хамидов А. Экология асослари ва табиатни мух,офаза килиш. - Тошкент. "Укитувчи", 1994. - Б. 50.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 8 (93)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.