Научная статья на тему 'ТАБИИЙ ФАНЛАРНИ ЎҚИТИШДА ФАНЛАРАРО АСИНХРОН БОҒЛАНИШ'

ТАБИИЙ ФАНЛАРНИ ЎҚИТИШДА ФАНЛАРАРО АСИНХРОН БОҒЛАНИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
539
36
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
фанлараро асинхрон боғланиш / дарс / табиий фанлар / муаммоли вазиятлар / самарадорлик. / межпредметная асинхронная связь / урок / естественные предметы / проблемные ситуации / эффективность.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Норбўтаев Хўшбоқ Бабаназарович

Дарс жараёнида фанлараро алоқадорликни самарали амалга ошириш ўқувчиларни янги ўқув материалларини қабул қилишга тайёрлаш, фанлараро, мавзулараро боғланишни амалга ошириш, муаммоли вазиятларни яратиш, шунингдек, ҳар бир дарсни режалаштириш ва уларни моҳирона ўтказиш ўқитувчидан чуқур ва пухта тайёргарлик кўришни талаб қилади. Бу эса ўз навбатида дарс самарадорлигини орттиришга хизмат қилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

МЕЖПРЕДМЕТНАЯ АСИНХРОННАЯ СВЯЗЬ В ОБУЧЕНИИ ЕСТЕСТВЕННЫХ ПРЕДМЕТОВ

В статье говорится о том, что для планирования каждого урока и мастерского их проведения, а также эффективного осуществления межпредметных связей в процессе занятий требуется подготовка учащихся для освоения новых учебных материалов, осуществление межпредметных и межтематических связей, создание проблемных ситуаций, которые требуют от учителя глубокой и тщательной подготовки, что в свой очередь послужит повышению качества урока.

Текст научной работы на тему «ТАБИИЙ ФАНЛАРНИ ЎҚИТИШДА ФАНЛАРАРО АСИНХРОН БОҒЛАНИШ»

Норбутаев Хушбок, Бабаназарович,

Термиз давлат университети «БошланFич таълим» кафедраси доценти, педагогика фанлари номзоди

ТАБИИЙ ФАНЛАРНИ ЦИТИШДА ФАНЛАРАРО АСИНХРОН БОГЛАНИШ

УДК:37.141

НОРБУТАЕВ Х.Б. ТАБИИЙ ФАНЛАРНИ УЦИТИШДА ФАНЛАРАРО АСИНХРОН БО€ЛАНИШ

Дарс жараёнида фанлараро алокддорликни самарали амалга ошириш укувчиларни янги укув материалларини кабул килишга тайёрлаш, фанлараро, мавзулараро боFланишни амалга ошириш, муаммоли вазиятларни яратиш, шунингдек, х,ар бир дарсни режалаштириш ва уларни мох,ирона утказиш укитувчидан чукур ва пухта тайёргарлик куришни талаб килади. Бу эса уз навбатида дарс самарадорлигини орттиришга хизмат килади.

Таянч суз ва тушунчалар: фанлараро асинхрон боFланиш, дарс, табиий фанлар, муаммоли вази-ятлар, самарадорлик.

НОРБУТАЕВ Х.Б. МЕЖПРЕДМЕТНАЯ АСИНХРОННАЯ СВЯЗЬ В ОБУЧЕНИИ ЕСТЕСТВЕННЫХ ПРЕДМЕТОВ

В статье говорится о том, что для планирования каждого урока и мастерского их проведения, а также эффективного осуществления межпредметных связей в процессе занятий требуется подготовка учащихся для освоения новых учебных материалов, осуществление межпредметных и межтематических связей, создание проблемных ситуаций, которые требуют от учителя глубокой и тщательной подготовки, что в свой очередь послужит повышению качества урока.

Ключевые слова и понятия: межпредметная асинхронная связь, урок, естественные предметы, проблемные ситуации, эффективность.

NORBUTAYEV KH.B. ASYNCHRONOUS INTERDISCIPLINARY LINKS IN TEACHING NATURAL SCIENCES

Increasing effective interdisciplinary engagement in lessons, making interdisciplinary contacts, creating problem situations, it is necessary to preparing students for effective acquisition of new teaching materials, and due way planning and conducting each lesson thoroughly teacher training. All that activity is aimed to increasing the effectiveness of lessons.

Keywords: asynchronous interdisciplinary communications, lesson, natural sciences, problem situations, efficiency.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 12(85)

Кириш. Табиий фанлар таълими мазмуни инсон ва табиат алокадорлиги атрофдаги муам-моларни урганувчи турли укув фанларига оид билимлар узвийлиги ва интеграцияни акс эттирмоFи лозим, бу эса табиий фанларга оид билимларни сифат жих,атдан янги узгаришларга олиб келади. Бу билимлар узига хос синтез, табиий фанларга оид билимлар ва инсонпар-вар йуналишлар мажмуи сифатида намоён булади. Улар тафаккурнинг тизимли ва эх,тимолли услуби сифатида тафсифланиши табиий билимларнинг ажралиб турадиган хусусиятлари сирасига киради.

Айни узвийлик асосида ташкил этилган интеграция биосферани илмий билиш, инсон фаолиятини урганиш, тинчлик учун кураш буйича глобал масалаларнинг ечимини топишда табиий фанларнинг урнини сама-рали тарзда белгилаб бериш мумкин. Провард натижада, бу барча мактаб укув жараёнлари-даги махсус билимлар билан умумий-маданий билимлар уртасидаги узаро нисбатнинг узвийлик асосида узгаришига олиб келади.

Шу тарика, узвийлик асосида ташкил этилган интеграция табиий фанлар таълимини мазмунини инсонпарварлаштиришнинг асосий механизими сифатида намоён булади1.

Мактаб укувчиларида мустакил фикрлаш куникмасини ривожлантиришда укув жараёнида фанлараро алокадорлик механизмидан фойда-ланиш мух,им амалий ах,амият касб этади. Био-логияни урганиш жараёнида х,осил килинган тасаввур ва билимларни умумлаштирган х,олда укувчиларда ижтимоий-гуманитар туркумдаги укув жараёнида фанлараро алокадорлик асосида муайян куникма ва малакалар шакллантирилади, жумладан:

1. Укув жараёнида фанлараро алокадорлик х,одисаси мураккаб ва серкирра дидактик жара-ёндир.

2. Фанлараро алокадорлик - таълим жараёни ва унинг барча укитилиш шаклида дидактик шарт-шароитларни такомиллаштирувчи дидактик хрдисадир.

1 Нишонбоева М.Г. Биология дарсларида экологик тар-бия. - Т.: «Укитувчи», 1992. - б. 24.

3. Укув жараёнида фанлараро алокадорликни таъминлашда мазмунан бир-бирига якин укув фанларининг материаллари них,оятда талабчан-лик билан мувофиклаштирилади.

4. Урганилаётган материалнинг илмий ва амалий даражасини оширишга х,аракат кили-нади.

5. Узаро алокадор билимлар дидактик бирлик сифатида яхлитлаштирилади;

6. Укувчилар онгида баркарор ва тизимлаш-тирилган билимларни сингдириш йуллари курсатилади.

Укув жараёнида фанлараро алокадорлик таълим жараёнининг асосий таркибий кисмларига туFридан-туFри таъсир курсатади, яъни укув материалининг мазмуни, укитиш методлари ва техник воситалар ушбу жараёнга мувофик х,олда танланади.

Мацсад. Укув жараёнида фанлараро алокадорликни илмий жих,атдан асослаш, унинг методологик-дидактик инфратузилмасини вужудга келтириш, таълим жараёнида куллани-лаётган инновацион педагогик технологиялар-дан фойдаланган х,олда укув фанларининг узаро алок,адорлигини таъминлаш лозим. Укув жараёнида фанлараро алокадорликни таъминлаш буйича амалга ошириладиган фаолиятнинг сама-радорлиги асосан укув фанлари уки-тувчиларининг ижодий изланишлари ва фаоли-ятларининг мазмундорлигига х,ам боFликдир.

Табиий фанларни укитишда жонли ва жонсиз табиат тузилиши, улардаги энергия алмашинуви, ички энергия х,акидаги тушунчалар тизими х,исобланади. Табиий фанларни,жумладан, Биология, физика ва кимё фанларини бирлашти-рувчи тушунчалар материя, унинг х,аракат шак-ллари, ташкилий даражаси, х,ужайравий тузилиши мух,им а^амиятга эга. Бу фанларни укитишда фанлараро алокадорликни тизимли амалга ошириш «Табиат-инсон-техника-жамият» яхлитлиги укувчиларнинг англаб олишларига замин х,озирлайди. Бунинг асосида укувчиларда табиат х,акида тизимли ва яхлит тушунча х,осил булиб, унда х,амма нарса узаро алокадорликда, шунингдек, модда ва энергия айланиши асосида

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 12(85)

уз-узини доимий яратиши ва такомиллаштириш жараёнларини амалга оширади1.

Демак, ердаги хаёт учун нормал биофизик ва биокимёвий шароит сакланади. Шу асосда фан-лараро алокадорлик таълим жараёнида хозирги замон фанларида юз бераётган хусусиятлар: интеграция, ижтимоийлашув, инсонпарварла-шувларнинг мазмун-мохиятини тушунишга замин тайёрлайди.

Изланиш объекти. Табиий фанларни боFлаб укитиш оркали укувчиларда илмий тафаккурни таркиб топтиришда, аввало, таълим мазмуни мухим урин тутади. Таълим мазмуни уч укув фанининг уЙFунлиги ва узвийлиги асосида укувчиларнинг аввал узлаштирган билими, куникма ва малакаларини янги вазиятларда куллаш оркали янги билим, куникма ва малака-ларни эгаллашга замин тайёрлайди.

Кулланиладиган услуб. Табиий фанларни фанлараро алокадорликда укитиш жараёнида танланган таълим мазмуни максадга мувофиклик даражасига кура укитиш шакллари булган дарс, дарсдан ташкари ишлар, синфдан ташкари машFулотлар жараёнида фойдаланиш буйича сараланади.

Биологияни табиий фанлар билан боFлаб укитишда укувчилар томонидан биология укув фани дастурлари ва ДТС билан меъёрланган муайян билим, куникма ва малакаларни узлаштириш, уларни тарбиялаш ва илмий дунё карашини шакллантириш жараёни укитишнинг турли шакл, усул ва воситаларидан фойдала-нишни такозо этади. Дастур талабларини амалга оширадиган укитиш шакли булган дарс, дарсдан ва синфдан ташкари машFулотлардан уз урнида ва самарали фойдаланиш лозим. Мазкур укитиш жараёни биологияни укитиш шакллари тизи-мини ташкил этади2.

Асинхрон (вертикал) боFланиш деганда, укув фанлари мавзулари дастур ва укув режаси асосида аввалги синфларда узлаштирилган билим-лардан фойдаланиш оркали синфлараро

1 Чуйкова Л.Ю. Формирование экологического мышления у учащихся агротехнического лицея: Автореф. дисс. ... канд. пед. наук. - Казань, 1993. - С. 21.

2 Fафуров А. ва бошкалар. Биология. 10-синф уму-таълим мактаблари учун дарслик. - Тошкент: «Шарк»

нашриёти - матбаа акциядорлик компанияси бош тахририяти, 2017. - Б.50.

боFланиш тушунилади. Масалан, «Одам ва унинг саломатлиги», VIII синфда «Одам организмининг хужайравий тузилиши», «Кон ва унинг вази-фаси», «Таянч - харакатланиш тизимининг тузилиши» мавзуларини, VII синф «Физика» укув дарслигидаги «Ернинг тортишиш кучи таъсирида жисмларнинг харакати,» «Ишкаланиш кучи,» «Потенциал энергия,» «Кинетик энергия» мавзулари билан, «Биология (цитология ва генетика асослари)» IX синфда «Тирикликнинг тузилиш даражалари,» «Прокариот хужайралар,» Эука-риот хужайра,» «Биомолекулалар,» «Моддалар алмашинуви,» «Энергия алмашинуви,» мавзуларини, VIII синф «Анорганик кимё» дарслигидаги «Атом ядроси таркиби,» «Энергетик поFоначалар. «Биоген элементлар ва уларнинг тирик орга-низмлардаги ахамияти», «Атом электрон каватларининг тузилиши» мавзулари билан ёки VII синф «Анорганик кимё» дарслигидаги, «Атом молекулар таълимот. Атом ва молекулаларнинг мавжудлиги», «Кислороднинг кимёвий хосса-лари, унинг биологик ахамияти ва ишлатилиши», «Сувнинг табиатда таркалиши. Унинг тирик орга-низмлар учун ахамияти» мавзулари билан, X синф «Биология» дарслигидаги «Углеводлар ва липидлар», «Оксиллар», «Хаётнинг хужайра даражаси ва унинг узига хос жихатлари» мавзуларини, шунингдек, XI синф «Биология» дарслигидаги «Харорат ва мухитнинг абиотик омили», «ЁруFлик - мухитнинг экологик омиллари», «Намлик экологик омил сифатида» мавзуларини узаро боFлаб тушунтириш мисол булади.

Илмий янгилиги. Куйида табиий фанларни (биологияни физика ва кимё билан) боFлаб укитишда асинхрон (вертикал) фанлараро алокадорликни йулга куйишга оид дарс ишлан-маси келтирилмокда3.

Дарснинг мавзуси: Углеводлар ва липидлар (Биология, X синф).

Дарснинг таълимий мак,сади: Укувчиларни биологияни кимё ва физика билан боFлаб укитишда фанлараро алокадорлик мазмундаги билимларнинг узига хос хусусиятлари ва ахамияти билан таништириш. Фанга оид компетенция 1: фанлараро билимга эга булиш.

3 Махмудов Ю^., Норбутаев Х.Б. Фанлараро экологик мазмунда топишмокли масала ва саволлар. Методик кулланма. - Тошкент. Фан, 2008. - Б.28.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 12(85)

Дарснинг тарбиявий мацсади: Биологияни кимё ва физика билан боFлаб укитишда фанла-раро алокадорликни шакллантириш оркали укучиларнинг илмий дунёкарашни шакллантириш. Таълимга оид компетенция 4: фанлараро алокадорлик мазмунида куникма ва малака-ларни шакллантириш.

Дарснинг ривожлантирувчи мацсади: Укувчиларнинг умумий ва хусусий биологик, кимёвий ва физик тушунчаларини, дарслик ва кушимча укув адабиётлари устида ишлаш. Фанга оид компетенция 3: мустакил фикр юритиш куникмалари.

Дарсни жи^озлаш: Мавзуга оид кургазма воситалари, таркатма ва дидактик материал-лар.

Дарсда фойдаланиладиган технология:

«Акл чархи.»

Дарснинг бориши:

Ташкилий цисм. Саломлашиш, навбатчи ахбороти, укувчиларни дарсга тайёрлаш.

II. Утган мавзу юзасидан укувчиларнинг узлаштирган назарий билими, амалий куникма ва малакаларини назорат килиш ва бахолаш.

III. Утилган мавзуни мустахкамлаш.

Укувчилар укув материалларини мустакил

холда дарслик ва кушимча адабиётлар ёрдамида урганадилар.

IV. Янги мавзуни урганиш: Укитувчи, укувчиларни «Акл чархи» методи билан таниш-тириб, муайян тайёргарлик ишларини олиб боради. Сунгра янги мавзу буйича кискача маъ-лумот бериб, унда «Углеводлар ва липидлар» (биология, X синф) «мавзусини укувчиларга тушунтиришида дастлаб хаётнинг модекула даражаси биологик молекулалар - ДНК, РНК, АТФ, оксиллар, углеводлар, липидлар фаолия-тида намоён булиши. Бу моддалар кайси турга мансублигидан катъи назар барча, тирик орга-низмлар хужайралари учун умумий тузилишга эга. Юкори молекулалар моддалар - оксиллар, нуклеин кислоталар, полисахаридлар биополи-мерлар хисобланади. Биополимерлар мономер-ларнинг узаро бирикишидан х,осил булади. Полимерлар икки гурухга булинади. Бир хил типдаги мономерлардан тузилган полимерлар (гликоген, крахмал) гомополимерлар, х,ар хил типдаги мономерлардан тузилган полимерлар

(оксиллар, нуклеин кислоталар) гетерополимер-лар дейилади.

Мавзуни IX синф «Кимё» дарслигидаги «Угле-роднинг табиатда таркалиши ва биологик ахамияти» мавзуси билан узаро боFлаб, унда табиатнинг олий махсули булган инсон, колаверса бошка жонзотлар ^ам шу табиатнинг бир кисмидир. Углерод - тирик табиатнинг асо-сидир. Углерод тирик организмларнинг асосий таркибий кисми х,исобланиб, углерод реаксияси таъсири натижасида углеводлар яъни глюкоза ва фруктоза х,осил булади.

Демак, таркибида углерод, водород ва кислород тутувчи кислородли органик бирикма-ларга углеводлар деб номланувчи, табиатда кенг таркалган бир катор бирикмалар х,ам киради. Углеводлар деярли барча мевалар, полиз экин-лари (ковун, тарвуз) узум, канд лавлагиси, шакаркамиш, асал, сут, картошка, буFдой, шоли ^амда талладошлар оиласига мансуб усимликлар, пахта, усимликларнинг ёFочлиги (танаси) тарки-бига киради.

Демак, сиз билан биз истемол килаётган канд ва канд мах,сулотлари, крахмал (картошка, гуруч, ун) х,амда крахмал асосида тайёрланадиган озик-овкат махсулотлари, шунингдек, кундалик тур-мушимизда фойдаланиладиган целлюлоза (пахта, каноп) дан тайёрланган буюмлар барчаси угле-водлардир.

Дарс жараёнида фанлараро вертикал боFланишни амалга ошириш максадида мавзу-ларни IX синф «Физика»дарслигидаги «Суюклик-нинг хоссалари» мавзуси узаро боFлаб унда газ-лардан фаркли равишда суюкликларда молекулалар деярли бир-бирига тегиб туради. Шунинг учун улар орасида узаро тасир кучлари газ моле-кулалари орасидаги таъсир кучларига нисбатан катта булади. Суюклик молекулалари орасидаги тортишиш кучи молекулаларни бир-биридан узоклашиб кетишига йул куймайди. Шу тарика, газлардан фаркли равишда суюкликлар уз х,ажмини саклайди.

Демак, «Биология»даги углеводлар ва липидлар организм ва уларнинг фаолиятида, шунингдек, организм учун энергия манбаи х,исобланади. «Кимё» даги углеродлар билан узаро боFлаб, унда углеводлар табиатнинг олий махсули булган инсон, колаверса бошка жонзотлар учун мухим

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 12(85)

ахамиятга эканлиги эътироф этилади. Сунгра «Физика» дарслигидаги суюкликнинг хоссалари х,ак,ида тухталиб унда суюклик молекулалари орасидаги тортишиш кучи молекулаларни бир-биридан узоклашиб кетишига йул куймаслиги хаётнинг модекула даражаси биологик молеку-лалар - ДНК, РНК, АТФ, оксиллар, углеводлар, липидлар сув яъни суюклик молекулалари мухитида намоён булиши хакида илмий тушун-чалар берилади. Мазкур боFланишларда мантикий тушунчалар борлиги кайд этилади.

V. Янги мавзуни к,айта ишлаш. Фанлараро алокадорлик мазмунида.

VI. Уцувчиларни рагбатлантириш ва ба^олаш. Мавзу юзасидан савол-жавоб, укув бах,си уюштириш.

VII. Уйга вазифа. X синф Биология дарслигидаги «Углеводлар ва липидлар» мавзусини, IX синф «Кимё» дарслигидаги «Углероднинг таби-атда таркалиши ва биологик ахамияти» мавзуси билан ёки IX синф «Физика» дарслигидаги «Суюкликнинг хоссалари» мавзуларини фанлараро вертикал боFланиш мазмунида укиб келиш.

Биологияни укитишда фанлараро асинхрон (вертикал) боFланишни нафакат дарс жараёнида балки, дарсдан ташкари (хар хил тугаракларда, олимпиада, конференция ва бошкалар буйича) машFулотларда хам самарали йулга куйиш мум-кин.

Олинган натижалар. Биологияни кимё ва физика билан боFлаб укитиш жараёнида таълим мазмунининг узгариши укитиш методлари, йуллари ва воситаларини самарали танлашни таказо этади.Шу аснода интеграцион билим-ларни эгаллаш укувчиларнинг илмий дунёка-рашини шакллантиришга имконият яратади.

Хулоса. Таълим жараёнида фанлараро алокадорлик таъминланган шароитда укувчиларнинг эгаллаган билимлари самарали ривож-ланиши билан бир каторда уларнинг идрок этиш кобилияти, фаолликлари, кизикишлари, аклий интеллектуал имкониятлари ортишига эриши-лади. Укув жараёнида фанлараро алок,адорликни турли укув предметлари буйича укув дастурлари, дарсликлар мутаносиблигини таъминловчи дидактик имконият сифатида тушуниш лозим. Жумладан:

Дарс жараёнида укувчиларда фанлараро асинхрон алокадорликда шакллантириш долзарб педагогик муаммо эканлиги хозирга кадар олиб борилган тадкикот ишларини тахлил килиш асо-сида аникланди.

1. Табиий фанларни фанлараро алокадорликда танланган таълим мазмуни максадга мувофиклик даражасига кура укитиш шакллари булган дарс, дарсдан ташкари ишлар, синфдан ташкари машFулотлар жараёнида фойдаланиш назарда тутилди.

2. Мактаб биология дарсларида фанлараро алокадорлик мазмунида танланган укув мате-рилларидан фойдаланиш укувчиларнинг фанга булган муносабатлари, кизикишига замин яра-тиб, натижада укувчиларда илмий дунё карашни шакллантириш ва ривожлантиришни кафолат-лайди.

3. Дарс жараёнида биологияни кимё ва физика билан боFлаб фанлараро алокадорлик мазмунида компетенция асосида дарс ишлан-малари ишлаб чикилди.

Тавсиялар:

1. Умумий урта таълим мактабларида табиий фанларни фанлараро алокадорликда укитишда укувчиларнинг илмий дунё карашини фанлараро шакллантириш буйича ишлаб чикилган илмий тадкикот натижаларидан самарали фойдала-нишни йулга куйиш.

2. Табиий фанларни фанлараро алокадорликда укитишда укувчиларнинг психологик хусу-сиятлари, дидактик тамойиллар асосида хамда укитувчи педагогик махоратига боFликлиги курсатилган холда, интеграцион билимларнинг чукур ва пухталигини таъминлаш мумкинлигини аниклаш.

3. Биология дарсларида укувчиларнинг илмий дунё карашини фанлараро шакллантиришда интерфаол усуллардан самарали фойдаланиш уЙFунлигини яратиш.

4. Педагог ходимларни кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш институтларида укувчиларда фанлараро алокадорликка оид билимларни кенг камровли шакллантириш борасида укитувчи-ларнинг илмий-методик тайёргарлигини тако-миллаштириш.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 12(85)

Адабиётлар руйхати:

1. Hишoнбoeвa М.Г. Биoлoгия дapcлapидa экoлoгик тapбия. - T.; «Укитувчи», 1992. -24-б.

2. Чyйкoвa Л.Ю. Фopмиpoвaниe экoлoгичecкoгo мышлeния y yчaщиxcя aгpoтexни-чecкoгo лицeя: Автopeф. диcc. ... кaнд. пeд. нayк. - Кaзaнь, 1993. -С. 21.

3. Faфypoв А. вa бoшкaлap. Биoлoгия. 10-cинф yмyтaълим мaктaблapи учун дapcлик. - T.; <^apK», 2017. -50-б.

4. Мax1мyдoв fO.F., Hopбyтaeв Х.Б. Фaнлapapo экoлoгик мaзмyндa тoпишмoкли мacaлa вa caвoллap. Мeтoдик кУллaнмa. - T.; «Фaн», 2008. -28-б.

ЗАMОНАВИЙ TАЪЛИM I СОВРЕMЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 12(85)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.