CC BY
0УДК 574/577
БИОЛОГИЯ КУРСЫН ОЦЫТУДА ЗАМАНАУИ ПЕДАГОГИКАЛЬЩ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ЦОЛДАНУ
ЦАНАШ НАЗЕРКЕ ТАЛАПБЕКЦЫЗЫ
Сэрсен Аманжолов атындагы Шъныс ^азакстан Университет
Ацдатпа. Бул мацалада педагогикалыц технологияны пайдалана отырып, биологияны оцыту царастырылады.
Кiлттi свздер: эд1стеме, биология, б1л1м беру технологиясы, дагды, оцу орны, оцыту
Аннотация. В данной статье рассматривается преподавания биологии с использованием педагогических технологии.
Ключевые слова: Методика, биология, педагогическая технология, умение, учебное заведение, обучение
Annotation. This article discusses teaching biology using pedagogical technologies.
Keywords: Methodology, biology, pedagogical technology, skill, educational institution, training.
Жумыстыц максаты: Биология курсынокытуда педагогикалык технологияны пайдаланудьщ тшмдшшн бшу
Жумыс езектш1г1: Биологияны окытудагы жаца технологиясыньщ эдiстерiмен танысу
Биология пэнш окытуда да инновациялык технологияларды колданудыц мYмкiндiктерi ете мол.
Биология сабагында логикалык жYЙеге к^рылган багдарламаларды пайдалану аркылы етiлген такырыптардан кайталау, пысыктау, мэтiндi окыту барысында талдау сиякты тапсырмаларды орындатуга болады.
Жаца технологияныц басты тиiмдiлiгi — бул окытушы биология сабактарындагы оку YPдiсiн тYбегейлi езгертуге, окытудагы пэнаралык байланысты кYшейте отырып, окушылардыц дYниетанымдарын кецейтуге жэне кабшеттерш кере бiлiп, оны дамытуга толы; жагдай жасауы.
Мектеп пен лицей когамныц негiзгi институттарыныц бiрi болды, жэне бiлiм саласында болып жаткан езгерiстердi бiрiншi болып сезiнедi. Мектептер мен лицейлердщ казiргi когам айкындап отырган элеуметтiк суранысы жацаша ойлайтын, ез бетiнше максат коя алатын, оган жету жолдарын таба алатын адамдардыц кажет екенiн ацгартады.
Баланыц дамуы окытудыц негiзгi аныктамасына айналуда. Лицейдеп биологияны зерттеу бшмнщ белгш бiр келемiн мецгеруге гана емес, окушыныц тулгасын дамытуга да багытталган. Бiлiм беру процесiн эрбiр окушыныц кажеттiлiктерi мен кабiлеттерiн ескере отырып, тек жаца бшм беру технологияларын колдана отырып куруга болады. Бшм алушыларга оку процесiн курура "пкелей катысуга мYмкiндiк беретiн дэстYрлi емес окыту технологияларын колдану кезiнде оку пэндершщ мазмунын берiк жэне саналы тYPде мецгеру, сондай-ак окушылардыц логикалык ойлау кабiлетiн, шыгармашылык белсендiлiгiн, сейлеу кабшетш, ез бетiнше жумыс ютеу кабiлетiн жэне жалпы интеллекттi дамыту жYзеге асырылады. Бул кептеген муFалiмдердi заманауи педагогикалык технологияларды Yйренуге жэне оларды биологияны окытуда пайдалануFа итермеледь ПроблемаFа негiзделген окыту технологиясын колданумен сабактар эрдайым табысты болады.
Бiрак биология сабактарында проблемалык тэсiлдi колданудыц езшдш киындыктары бар екенiн атап еткен жен. МуFалiмнiц материалды «дэстурлЬ» таныстыруынан герi кеп уакыт кажет. Окушыныц белгш бiр бiлiм жYЙесi болуы тиiс, себебi оныц жоктыFы OFан проблеманы ойдаFыдай талкылауFа мYмкiндiк бермейдь
Биологияны зерттеуде «жоба» педагогикалык технологиясыныц артыкшылыктарын карастырайык. Жоба - педагог арнайы уйымдастырган жэне окушылардыц ез бетiнше орындайтын, шыгармашылык енiмдi жасауда шарыктау шегiне жеткен ю-эрекеттер жиынтыгы. Жоба кеп кырлы, жоба тиiмдi, жоба саркылмайды. Жаца материалды тYсiндiру сатысында оку ю-шараларыныц мынадай тYрлерi колданылады:
1. ТYрлi-тYCтi суреттер мен фотосуреттер. Окулыктар мен оку куралдары кеп иллюстрациялы; материалга ие бола алмайды, ейткенi бул олардыц кунын кYрт арттырады. Цифрлык технологиялар басылымды тYрлi-тYCтi иллюстрациялар саныныц кептiгiмен бiрдей кунмен каныктыруга мYмкiндiк бередi. ТYрлi-тYCтi суреттер мен фотосуреттер иллюстрациялык катарды кецейтуге, оган Yлкен эмоция, шынайы емiрге жакындык беруге мYмкiндiк бередi. Компьютердi сыныпта колдану жаца материалды тYсiндiру кезiнде кептеген иллюстрациялык материалды колдануга мYмкiндiк беред^ бул материалды жаксы ассимиляциялауга ыкпал етедi.
2. слайд-шоу - диктордыц CYЙемелдеуiмен кезектесiп иллюстрациялар (фотосуреттер, суреттер). Жаца материалды тYсiндiру кезiнде слайд-шоуды колдану жаца материалды нактырак суреттеуге, окушылардыц назарын аударуга мYмкiндiк береди Слайдшоулар эсiресе эр тYрлi жYЙелi топтардыц тiрi организмдерiнiц алуан турлшпн зерттегенде пайдалы, ейткенi олар бай тiрi элемдi суреттеуге мYмкiндiк береди
3. Бейне фрагменттер - колданылатын оку фильмдерi мен бейнелерге уксас функцияны орындайды, бiрак компьютерлiк технологиялармен Yйлесiмде оларды сапалы жаца децгейге шыгарады. Компьютердiц кемегiмен бейне фрагменттер бейнематериалды сабакта проблемалык жагдай тугызудыц аса тиiмдi куралы ретiнде пайдалануга мYмкiндiк бередi.
4. Анимациялар - белгш бiр биологиялык процестердiц, оныц iшiнде микрокосмныц механизмдерiн суреттеу Yшiн оку фильмдерi мен бейнелерiне енпзшген «мультфильмдердiц» дэстYрлi фрагменттерiнiц аналогтары. Олар мектеп окушысыныц санасына теледидар аркылы енгiзiлген заманауи компьютерлiк дизайнды колдану есебшен психологиялык тургыдан тартымды. Мундай анимацияларда токтап, калаган фрагментке кешу жецiлiрек, синхронды саундтрек салдарынан процест кажеттi кернекi екпiнмен тYсiндiруге болады.
5. Интерактивтi модельдер мен сызбалар, схемалар. Интерактивтi модельдер -анимациялар, олардыц барысы керсетiлген бастапкы жагдайларга байланысты. Оларды биологиялык процестерге елштеу Yшiн пайдалануга болады.
6. Мультимедиялык презентациялар. Сабак-презентациялар жасау компьютерлiк техниканы пайдалану мYмкiндiгiн жэне кеп уакытты кажет етедi, бул тYптеп келгенде окушылардыц пэнге танымдык кызыгушылыгын арттыру аркылы акталады. Бул нысан оку материалын осыган уксас тэртiппен толык курылымдалган акпаратпен толтырылган жаркын эталондык бейнелер жYЙесi ретiнде керсетуге мYмкiндiк бередi. Бул жагдайда окушыларды кабылдаудыц эр тYрлi арналары тартылады, бул тек фактографиялык тYPде гана емес, сонымен катар окушылардыц жадына ассоциативт тYPде де акпарат салуга мYмкiндiк бередi. Оку акпаратын осындай таныстырудыц максаты мектеп окушыларында ой-бейнелер жYЙесiн калыптастыру болып табылады. Мультимедиялык презентациялар тYрiнде оку материалын усыну оку уакытын кыскартады. Сыныпта мультимедиялык презентацияларды колдану оку процесiн назар аударудыц, есте сактаудыц, психикалык белсендшктщ психологиялык дурыс жумыс iстеу режимдерi негiзiнде куруга мYмкiндiк бередi.
Жаца материалды тYсiндiру сатысында тусаукесер жаца материалды тYсiндiрудi CYЙемелдеу релiн аткарады.
Презентация жасаганда презентацияларга катысты мынадай талаптарды устану кажет:
• слайдтар мэтшмен шамадан тыс жYктелмеуi тшс, кыска детальдарды, даталарды орналастырган дурыс;
• Иллюстрациялар шынайы болуы керек;
• Ассошиэйтедтш визуалды жадыны косу Yшiн ец мацызды материалды жаркын, бастапкыда ерекше атап етемiн;
• узак тYсiндiрмемен табигат бейнесi, тыныш музыка, релаксацияга арналган бейне фрагмент бар экран сактаушыны косуга болады;
• Слайдтар анимациямен шамадан тыс жYктелмеуi тшс, ейткенi бул окушылардыц назарын аудартады. Алынган бiлiмдi бекiту сатысында компьютердi пайдалану.
Материалды бекiту сатысында бшм беру кызметiнiц мынадай тYрлерiн пайдалану кажет:
1. Бiрнеше тацдаулы тапсырмалармен жумыс iстеу. Компьютерлiк технологиялар бiр немесе бiрнеше жауап параметрлерi кажет болатын тапсырмаларды талдауга, сактауга жэне ецдеуге мYмкiндiк бередi. Мундай тапсырмалар мэтiннен баска суреттердi, сондай-ак фотосуреттердi, бейне жэне анимация фрагменттерш камтуы мYмкiн. Бiлiм алушылардыц осындай мiндеттердi орындауы оларга окытылатын материал бойынша алган бiлiмдерiн бекiтуге мYмкiндiк бередi.
2. Тренажерлармен жумыс ютеу. Бул жумыс тYрi окушылардыц бшмш бекiтуге жэне тiрi организмдердiц белiктерi мен мYшелерiн аныктау кабiлетiн пысыктауга мYмкiндiк бередi.
3. Виртуалды зертханалык жумыстар бiлiм мен тэжiрибелiк дагдыларды бекiтуден баска, зертханалык жумыстарга кететш уакытты едэуiр кыскартуга жэне материалдык базаныц жеткiлiксiздiгi проблемасын шешуге мYмкiндiк бередi.
4. Интерактивт тапсырмалармен жумыс ютеу - орындау сатылары мен кателердi компьютерлiк бакылау бар тапсырмалар (тапсырмалар жYЙесi), келесi кадамды тацдауга туспалдау жYЙесi, бiрiншi кезецнiц нэтижелерше байланысты тармактау жYЙесi бар. Интерактивт тапсырмалар фото, бейне жэне анимация нысандарын камтуы мYмкiн. Мундай мшдеттер бул нысандарды иллюстрациялар санатынан оку материалдарыныц санатына ауыстырды. Биологияны окытуда оларды эксперименттерге байланысты мiндеттердi жасауга, эксперименттiк деректердi ецдеуге жэне эр тYрлi формада усынылган акпаратты салыстыруга пайдалануга болады. Интерактивтi кестелер - интерактивт такта болса, бул жумыс тYрi ете ыцгайлы.
5. Биологиялык лабиринттермен жумыс iстеу - окушылар Yшiн ойнакы, тартымды тYPде усынылган такырып бойынша бiлiмдi пысыктауга жэне беютуге мYмкiндiк бередi. Окушыларга мынадай мшдеттер усынылады: «Бiз сiздi биологиялык лабиринт аркылы кызыкты саяхатка шакырамыз. Такырыпты зерттей отырып, сiз эркашан шыгу жолын табасыз. Этiнiштi окыганнан кейiн келiспеген жагдайда "Иэ" немесе "Жок" деген сездi тацдацыз. Лабиринт жол тапса немесе елi аягына тYCсе аякталады. «Карта» тYЙмешiгiн басу аркылы эркашан жауаптарыцызды жэне лабиринттеп агымдагы орныцызды керуге болады.» Лабиринттермен жумыс ютеу процесiнде окушылар алгоритмдш ойлауды, акпаратта дурыс багдарлай бшуд^ топтарда жумыс iстеу дагдыларын дамыта бiлудi дамытады. Лабиринттер сабакка ойын сэтiн экеледi, бул окытылатын материалга окушылардыц назарын аударуга мYмкiндiк береди
1. Борис С.И., Ханнаннов Н.К. Возможности использования российских электронных изданий на уроках биологии/ Газета «Биология», № 6, 2005 год.
2. Козленко А.Г. Информационная культура и/или компьютер на уроке биологии/ Газета «Биология», № 17-24, 2008 год.
3. Селевко Г.К. Современные образовательные технологии. Учебное пособие. - М.: Народное образование, 1998.
4. Разумная Е. В. Использование современных педагогических технологий на уроках биологии// Теория и практика образования в современном мире: материалы Междунар. науч. конф. (г. Санкт-Петербург, февраль 2012 г.). — СПб.: Реноме, 2012.
ПАИДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР:
