Научная статья на тему 'БИОЛОГИЧЕСКАЯ ПРОДУКТИВНОСТЬ СОИ ЗАВИСИТ ОТ ПИЩЕВОГО СТАТУСА ВИДОВ СОИ В ДОЛИНЕ ЗЕРАВШАН'

БИОЛОГИЧЕСКАЯ ПРОДУКТИВНОСТЬ СОИ ЗАВИСИТ ОТ ПИЩЕВОГО СТАТУСА ВИДОВ СОИ В ДОЛИНЕ ЗЕРАВШАН Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

CC BY
104
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
СОЯ / ФОТОСИНТЕТИЧЕСКАЯ ПРОДУКТИВНОСТЬ / УРОЖАЙНОСТЬ ЗЕРНА / ВЕГЕТАЦИЯ

Аннотация научной статьи по биологическим наукам, автор научной работы — Усмонов Хусравбек Шахобович

Полевые испитания в условиях Зеравшанской долины при динамике производительности и роста новых сортов листа сои, зависит от вегетационного цикла. Максимальный потенциал роста и объема листа становится видным при появлении зерен. Чистая производительность, фотосинтез и показатели сева новых сортов сои отличаются друг от друга. Производительность зерен и продолжительность вегетационного цикла показывают, что сорт Орзу значительно отличается и намного лучше, чем сорт Ситора Хозяйственные и биологические показатели сортов сои показали, что соединение высших и нижних стебелей в зависимости от сорта и процветания изменчивы.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE BIOLOGICAL PRODUCTIVITY OF THE SOYA DEPENDS ON THE NUTRITIONAL STATUS OF THE SPECIES OF SOYA IN THE ZERAVSHAN VALLEY

Field tests in the conditions of the Zeravshan valley with the dynamics of productivity and the growth of new varieties of soybean leaves, depends on the vegetation cycle. The maximum growth potential and leaf volume becomes prominent when grains appear. New productivity of photosynthesis and sowing performance of new soybean varieties differ from each other. The productivity of grains and the duration of the growing season show that the variety of Orzu is significantly different and much better than the Sitora variety. Sowing economic and biological indicators of soybean varieties have shown that the combination of higher and lower stems, depending on the variety and prosperity are variable.

Текст научной работы на тему «БИОЛОГИЧЕСКАЯ ПРОДУКТИВНОСТЬ СОИ ЗАВИСИТ ОТ ПИЩЕВОГО СТАТУСА ВИДОВ СОИ В ДОЛИНЕ ЗЕРАВШАН»

"Tajikistan" and the "Clone Faizabad" (62.5-100%) is observed at sortoobrazts. Freshly harvested tubers of grades of potatoes after their three-months storage in damp sand good indicators on germination of eyes the samples "Cardinal" (100%) and the "Clone-73" is observed (89.5%). Thus, after two and three months of storage of freshly harvested tubers of samples of potatoes more suitable for summer planting in the conditions of hot climate of the southern regions of the Republic of Tajikistan it is possible to recommend samples "Cardinal", Tajikistan, " Clone Faizabad" and "Clone-73".

Keywords: potatoes, the sprouted tubers, not sprouted the tubers, decayed tubers, samples, hot climate, temperature, humidity.

Сведения об авторах:

Гулов Махмали Кодирович, к.б.н., доцент кафедры биохимии ТГМУ имени Абуали ибн Сино. Г. Душанбе, проспект Рудаки, 135. Контактная информация: Тел.: (992) 919-63-22-85; E-mail: Gulov60@inbox.ru

Партоев Курбонали, д.с.-х. н., зав. лабораторией генетики и селекции растении Института ботаники, физиологии и генетики растений АН РТ. г. 734017, Душанбе, ул. Карамова, 27 . Контактная информация: Тел.: (992) 918-64-95-05; E-mail: pkurbonali@mail.ru

Вахобов Алиджон Ахтамович, доцент кафедры Анатомии и физиологии Таджикского государственного педагогического университета им. С. Айни. Г. Душанбе, проспект Рудаки, 121. Контактная информация: Тел.: (992) 919-19-93-04.

Information about authors:

Gulov Makhmali Kodirovich, candidate of biological sciences, associate professor of the Department of Biochemistry of the Tajik State Medical University named after Abuali ibn Sino. Dushanbe city, 135 Rudaki avenue. Contact information: Tel .: (992) 919-63-22-85; E-mail: Gulov60@inbox.ru

Partoev Kurbonali, D.S. N., Head Laboratory of Genetics and Plant Breeding, Institute of Botany, Physiology and Plant Genetics, Academy of Sciences of the RT. 734017, Dushanbe, st. Karamova, 27. Contact information: Tel.: (992) 918-64-95-05; E-mail: pkurbonali@mail.ru

Vakhobov Alidzhon Akhtamovich, Associate Professor, Department of Anatomy and Physiology, Tajik State Pedagogical University named after S. Aini. G. Dushanbe, 121 Rudaki Avenue. Contact information: Tel.: (992) 919-19-93-04.

МА^СУЛНОКИИ БИОЛОГИИ СОЯ ВОБАСТА БА ШАРОИТИ ГИЗОГИИ НАВЪ^ОИ СОЯ ДАР ШАРОИТИ ВОДИИ ЗАРАФШОН

Усмонов Х.Ш.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи Садриддин Айни ба номи

Барои халли мушкилоти истехсоли сафедаи растанигй накши асосиро истеъмоли донагихо, аз чумла соя, ки дорои сафедаи зиёд мебошад, мебозад. Соя ин коргохи зиндаи сафеда ва равган аст. Ягон рустанй дар чахон то 100 руз 40-45% сафеда ва 21-22% равганро ба мисли соя истехсол намекунад. Аз соя зиёда аз 400 намуди махсулот истехсол карда мешавад. Сафедаи соя бо сифати аълояш фарк мекунад, тамоми навъхои аминокислотахои дар шакли зуд азхудкунандаро дар бар мегирад. Аз руйи таркиби худ ба сафедаи хайвонот шабохат дошта, хазмшавии он дар организм 92%-ро дар бар мегирад.

Накши асосии соя дар халли мушкилоти сафедаи хуроки хайвонот беназир аст, ки тез хазмшаванда мебошад. Барои хуроки хайвонот дона, сабза, хошок ва пасмондаи соя пас аз гирифтани равганаш истифода бурда мешавад. Афшурдаи соя мисли донаи он дорои протеини хазмшаванда ва модахои минералй мебошад, ки хатто юнучкаи сабз чунин гизоро надорад.

Дар кишоварзии чахонй соя ба шарофати хусусиятхои чолибаш ба таври васеъ пахн гаштааст. Гуногунрангии татбики он ба хадафхои озукаворй, хурокворй ва техникй хеле мувофик аст [1].

Чузъи пурарзиши дони соя равFан аст. Аз руи микдори равFани истехсол мегашта он дар чахон чойи аввалро ишFOл мекунад. РавFани соя аз руи кислотахои асосии равFан-кислотаи олеинат, линолевй ва палмитивй кариб аз равFани дони офтобпараст фарк намекунад [2].

Истехсоли васеи соя дар Точикистон барои раваFани аълосифат, афзоиши хуроки чорво ва паранда дар хочагии кишлок лозим аст. Ин дар замони иктисоди бозорй хеле мухим аст

[3].

Тадкикотхои чандинсолаи олимони Донишгохи аграрй, Интитути зироаткорй ва натичаи тадкикоти соя дар минтакахои мухталифи Точикистон нишон дод, ки рушди парвариши ин зироат хам дар шакли дон ва хам дар шакли хуроки тар барои хайвонот дар алохидагй ва омехта хеле муфид аст.

Ахамияти техникй-хочагии соя пеш аз хама хамчун зироати кишоварзии Fанй бо нитроген бузург аст. Х,ангоми додани ризоторфин дар шароити намнокии оптималй дар замин теъдоди назарраси (20-45 кг) нитрогенро чамъ мекунад ва аз хамин сабаб заминаи хуберо барои дигар намуди зироатхои кишоварзии донагй ва Fайридонагй фарохам меорад. Х,ангоми таквияти мукарраркунии нитрогени атмосферй бо бактерияхои лундагй дар решахои соя ба 40-70% ниёзи худро ба нитроген аз хисоби мавчудияти он дар хаво таъмин менамояд [4].

Максади кор-тахкик ва баррасии зироати соя дар шароити водии Зарафшони вилояти СyFд. Инчунин коркарди речаи самараноки нуриандозй дар киштгардони каммухлат дар шароити обёрикунии минтакаи наздикухй мебошад.

Корхои тадкикоти дар шароити водии Зарафшони вилояти СyFди Чумхурии Точикистон дар солхои 2014 - 2016 гузаронида шудаанд.

Дар солхои 2015-2016 корхои тадкикотии худро оид ба навъхои Ситора ва Орзу-и соя дар китъаи замини хочагии дехконии ба номи Бобочон Fафyров, ки дар чамоати дехоти Косатароши шахри Панчакенти води Зарафшон вокеъ аст, гузаронидам. Бо назардошти он ки иклими водии Зарафшони вилояти СyFд бо давраи нисбатан кутохи бидуни сармояш фарк мекунад, муайянкунии мухлатхои кишт барои руёнидани соя ахамияти мухим дорад.

Шароити табии-иклимии мавзеи тачрибагузаронидашуда бо таFЙирёбии мавсимии харорат ва намнокй хос мебошад. Растании соя дар харорати поёнтар аз 14оС кадкашй, инкишоф ва азнавпайдошавии баргхояшро катъ мекунад. Дар тачрибахои мо муайян карда шуд, ки растании соя аз хама бештар аз таFЙирёбихои ногахонии харорати хаво, якбора пасту баландшавии харорати рузона ва шабона ранч мебарад.

Х,амчун объекти тадкикоти навъхои Орзу ва Ситораи соя буданд. Навъи "Орзу"-дар Института зироаткорй офарида шуда, соли 1981 нохиябандй карда шудааст. Навъи "Ситора"-дар филиали СyFдии Институти зироаткорй офарида шуда, соли 1999 нохиябандй шудааст.

Натичаи тадкикот. Ч,амъи бештари харорати фаъол дар давраи вегетатсионй дар соли 2016 ба вучуд омадааст. Соли 2016 бо чамъи харорати фаъоли на чандон назаррас фарк мекард. Ин нишондиханда андозаи хурдтаринро дар соли 2015 дошт. Дар натичаи ин, давомнокии давраи вегетатсионии навъхо дар соли 2014 дар мукоиса бо солхои дигари тадкикот нисбат ба соли 2016 ба хадди зиёд расид. Ин бо шароитхои расиш дар ин солхо маънидод карда мешавад.

Рушд ва нумуи растанихо, ташаккули чузъхои сохтори хосил, на факат аз шароитхои хок ва иклими манотики коркард балки дар андозаи бузургтар аз омилхои танзим вобастагии зиёд дорад.

ТаFЙироти шароитхои мухити зист дар навбати аввал дар суръати афзоиш инъикоси худро меёбанд. Дар баробари ин кади растании соя бо хусусиятхои биологй вобастагии зиёд дорад.

Х,ангоми тахлили чараёни афзоиши растанихо бояд кайд кард, ки нишондихандахои хадди зиёд дар давраи ташаккули гилофак дар навъи Ситора мушохида мешавад. Аз хама пояи растании пасттарини навъи Ситора бо баландии поя дар давраи ташаккули гилофак ба 81 см баробар мебошад.

Чунин навъхо, Орзу ва Ситора мавкеи мархаллавиро гирифтанд ва баландии пояи онхоро ба хисоби миёна дар давоми солхои гузаронидани тачрибахои давраи ташаккули соя мувофикан ба 142 ва 136 см баробар буданд [5].

Ч,араёни инкишофи моддаи хушки растанихои соя аз ду давра ташаккул меёбанд: вегетативй (аз рушди пурра то ба даври гунчакунй) ва генеративй (аз давраи гунчакунй то ба пазиши пурраи дон). Х,амин тавр, афзоиш ва рушди растании соя ва чамъоварии вазни хушк аз шароити сабзиш ва аз тавсифи навъ ва хусусиятхои растании соя вобастагй дорад [6].

Ташкили шароити оптималй барои кори дастгохи фотосинтетикй дар давоми вегетатсияи растанй шарти зарурии ташаккули хосилнокии баланд мебошад (А.А. Ничипоровоич, 1977).

Нишондихандахои асосии фаъолияти фотосинтетикии кишт ин хачми сатхи барг, иктидори фотосинтетикй, инчунин хосилнокии фотосинтез мебошад, ки самаранокии истифодаи неруи офтобиро аз чониби растанихо тавсиф мекунанд.

Натичаи тадкикотхои динамикаи афзоиши сатхи барг ба хисоби миёна дар давоми се сол ки навъхои аз чониби мо барои гузаронидани тадкикот интихоб гардида дар давоми мархалаи обёрй намудани киштзор нишондихандахои сатхи баргхо вобаста ба вариантхои тачриба тагйир ёфтаанд дар чадвали 1 оварда шудааст. Сатхи бузургтарини баргй дар давраи вегетатсия дар навъи Ситора ба вучуд омад.

Ч,адвали 1-Ч,араёни инкишофи зиёдшавии масох,ати баргхо дар навъхои соя дар

— 2

давоми давраи вегетатсионй, х,азор м / га 2014-2016

Варианти тачриба Навъ Давраи вегетатсионй, руз Микдори навдахои пурра Гунчакунй шукуфонй Ташаккули гилофакхо Дарачаи пурии донахо

Назоратй Орзу 114 2,02 11,50 31,84 50,62

Ситора 106 2,07 11,61 34,20 54,61

Пору 30 т/га Орзу 112 2,04 11,52 31,86 50,64

Ситора 104 2,09 11,63 34,22 54,63

Пору 45 т/га Орзу 112 2,07 11,55 31,89 50,67

Ситора 105 2,12 11,66 34,25 54,66

Рб0 К45 Орзу 110 2,10 11,57 31,91 50,69

Ситора 103 2,15 11,69 34,27 54,68

Дар давоми тахлилу тавсифи рушди сатхи барг мукаррар карда шуд, ки иттилооти мо конунияти умумиро, ки аз чониби дигар тадкикотчиён низ мукаррар гардидаанд, инъикос мекунад. Дакикан навъхои зудпаз дар давраи аввалини рушди сатхи барг нисбатан бо навъхои давраи давомноктар дошта бо афзоиши зудтар тавсиф карда мешавад.

Вале онхо афзоиши худро пеш аз мухлат ба анчом мерасонанд, дар холе ки навъхои нисбатан дерпаз вегетатсияро давом медиханд ва дар онхо руиши минбаъдаи сатхи барг ба назар мерасад. Инчунин тасдик гардид, ки динамикаи руиши сатхи барг дар давоми давраи вегетатсионй дар навъхои кадбаланд боз хам бо шиддат мегузаранд. Ин ба табиати онхо мувофик аст. Меъёри мухим, ки рушди сатхи барги навъхои сояро дар динамика тавсиф мекунанд, ин иктидори фотосинтетикй мебошад.

Иктидори фотосинтетикй (ИФ) нишон дод, ки дар давраи аввали рушд ин иктидор дар тамоми навъхо на чандон бузург буд. Афзоиши босуръат аз давраи шукуфонй - саршавии рушди гилофак ва хачми хадди зиёди он дар давраи ташаккули дон ба назар мерасад. Дар мачмуъ давоми давраи вегетатсионй вобаста аз навъхои тадкикотй, иктидори фотосинтетикй аз 2623 то ба 3139 хазор м2/га рузхоро ташкил дод. (чадвали 2).

Чадвали 2-Нишондихандахои фаъолияти фотосинтетикии навъхои Орзу ва Ситора вобаста ба вариантхои тачриба (ба хисоби миёна дар солхои 2014-2016)

Варианти тачриба Навъ Иктидори фотосинтетикй дар давоми давраи вегетатсионй, хазор м /га рузхо Махсулнокии софи фотосинтез, г/ м2 дар як шабонаруз

Назоратй Орзу 2623 2,72

Ситора 2598 2,69

Пору 30 т/га Орзу 2895 2,98

Ситора 2886 2,95

Пору 45 т/га Орзу 2967 3,07

Ситора 2958 3,05

Рб0К45 Орзу 3139 3,25

Ситора 3128 3,06

Ба хисоби миёна дар давоми солхои тадкикот тамоми навъхо махсулнокии софи сатхи хеле баландро намоиш доданд, ки онхоро навъхои сермахсул хисобида чун навъхои бехтарин тавсиф мекунанд.

Х,осил хамчун натичаи фаъолияти фотосинтетикии растанй асосан ба андозаи махсулнокй ва вакти ассимилятсионии кори олати баргхо, инчунин бо суръати сабзиш ва фаъолияти баргхо муайян мегардад. Аз бузургии баргхо теъдоди радиатсияи офтоб, ки бо кишт аз худ карда шудааст, вобастагй дорад ва ба тамоми чараёни махсулнокй таъсир мерасонанд. Х,осилнокии дони соя яке аз нишондихандахои асосй мебошад, ки таассури навъхои тадки; гаштаистодаро ба шароитхои агроиклимй ва инчунин иктидори навъро дар татбики имкониятхои он тавсиф мекунанд. Х,осилнокии навъхо, ки аз чониби мо барои тадкикот гирифта шуданд, дар чадвали 3 оварда шудааст.

Чадвали 3-\осилнокии дон ва давомнокии давраи вегетатсионии навъхои соя дар солхои 2014-2016 вобаста ба вариантхои тачриба

Варианти Навъхо Х,осилнокй т/га Давраи вегетатсионй, й

тачриба 2014 2015 2016 к о й рузхо к ё к

ё * и £ § Б 2014 2015 2016 к б о о и х

Назоратй Орзу 2,75 2,82 2,80 2,79 110 113 115 114

Ситора 2,72 2,70 2,73 2,71 104 106 107 106

Пору 30 т/га Орзу 2,90 2,95 2,95 2,93 109 112 114 112

Ситора 2,74 2.76 2,77 2,75 103 105 106 104

Пору 45 т/га Орзу 3,24 3,37 3,20 3,27 110 112 114 112

Ситора 3.02 3,02 3,11 3,05 104 105 107 105

Р60К45 Орзу 3,27 3,52 3,40 3,40 108 110 112 110

Ситора 3,03 3,32 3,35 3,23 102 103 105 103

Натичаи тадкикотхо нишон доданд, ки хосилнокии баландтарини навъи Орзу дар варианти Р60К45 ба хисоби миёна 3,40 т/га-ро дорост. Бояд кайд кард ки навъи зудпазй Ситора, ки дар шароитхои махаллй ташаккул ёфтааст, хашт руз аз навъи Орзу зудпазтар буда, кариб ки аз чихати хосилнокй баробари он аст. Ин навъ инчунин барои минтакахои даштии хушк хангоми кишт дар кишоварзии обй ояндадор аст.

Х,осилнокии навъхо аз руи солхо назаррас тагйир меёбанд. Ч,амъоварии бузургтарин аз вохиди замин дар соли 2015 ва 2016 ба кайд гирифта шудааст (ба хисоби миёна мувофикан 3,05 ва 3,04 т/га). Дар соли 2014 хосили дон ба хисоби миёна 2,95 т/га-ро ташкил дод (чадвали 3).

Дар натичаи суръати инфиродии рушд ва нумуъ, навъхои Ситора ва Орзу даврахои алохидаи онтогенезро дар муддати мухталиф ва дар шароитхои нобаробари фазои мухит мегузаранд, ки ин дар меъёри назаррас ба ташаккули узвхои репродуктивй таъсир расонид. Ин махсулнокии мухталифи сояро дар вобастагй аз хусусиятхои биологии навъ мукаррар кард, ки тавсифи хочагй биологии навъхои соя дар чадвали 4 оварда шудааст.

Чадвали 4-Тавсифи хочаги-биологии навъхои соя дар солхои 2014-2016

Варианти тачриба Нишондихандахо Навъхо

Орзу Ситора

Теъдоди гилофак дар як растанй 68 63

к £ Вазни хазор дон, г 115,0 110,0

а о Вазни дони як растанй, г 9,5 8,6

к Дарозии гилофак, см 4,7 4,5

Баландии пайвасти гилофаки поёнй, см 10 7

Теъдоди гилофак дар як растанй 72 67

ей и Вазни хазор дон, г 120,5 116,5

О И Вазни дони як растанй, г 11,5 10,5

с о т Дарозии гилофак, см 4,9 4,8

Баландии пайвасти гилофаки поёнй, см 12 9

Теъдоди гилофак дар як растанй 78 73

й ^ 1-Н Вазни хазор дон, г 127,0 124,0

о и Вазни дони як растанй, г 12,5 12,0

Дарозии гилофак, см 5,2 5,0

Баландии пайвасти гилофаки поёнй, см 13 10

Теъдоди гилофак дар як растанй 89 84

Вазни хазор дон, г 143,2 142,5

О Вазни дони як растанй, г 14,3 14,4

Рч Дарозии гилофак, см 5,6 5,3

Баландии пайвасти гилофаки поёнй, см 14 11

Навъи Орзу дар варианти Р60К45 бо хосилнокии баланд 3,40 т/га, массаи дон аз як растанй 14,3 г, инчунин бо массаи хазор дон 143,2 г мувофикан тавсиф карда мешаванд. Чунин аломат, мисли баландии пайвасти гилофаки кисмати поён, ки нишондихандаи хеле мухим ба хисоб меравад, барои чамъоварии механикй дар навъхои сояи Орзу ба назар мерасад. Баландии пайвасти кисмати поёнии гилофак мувофикан 14 ва 11 см боло аз сатхи замин буд. Инчунин навъхо бо устувории баланд ба хамшавй ва ранчурй дар киштхои обёрй фарк мекарданд.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Ба хисоби миёна дар давоми солхои тадкикот массаи хазор дон дар аксар холатхо ба андозае наздик буд, ки тавсифи навъро хангоми парвариши он инъикос мекард. Ба хисоби миёна дар давоми солхои тадкикот ин нишондиханда дар худуди 110,0-143,2 г тагйир меёфт.

Х,амин тавр, аз руи нишондихандахои хосилнокй, зудпазй, мувофикат ба чамъоварии механикй ва ба дигар сифатхои мухими хочагй навъхои Ситора ва Орзуи соя, ки аз чониби мо барои тадки; дар шароити водии Зарафшон интихоб гардиданд, худро хеле хуб нишон доданд. Аз хама хосилнокиаш баланд навъи Орзу мукарар гашт. Навъи Ситора низ аз руи нишондодхо ба навъи Орзу наздик аст.

Сабзиши донахои соя ва дон аз як растанй ин нишондихандахое мебошанд, ки аз онхо бо пуррагй хам хосили иктидорй ва хам иктидори биологии дони соя вобастагй дорад. Махсулнокии растании алохида гирифта шуда бо афзоиши зичии кишт кохиш меёфт, вале аз хисоби зичии нисбатан баландтари растанихо хосили кишти обёришуда дар вариантхо бо меъёри P60K45 хосилнокй баланд гашт.

Х,амин тавр, махсулнокии кишти соя аз хусусиятхои биологии навъхои тадкикгашта ва дигар омилхо вобастагй дорад. Х,осилнокии баланди соя аз хисоби нигохдошти теъдоди зиёди растанихо хангоми чамъи хосил ба вучуд меояд. Чунин чузъхои сохтори хосил мисли баландии растанихо, теъдоди донахои соя ва шохахо дар растанихо, сабзиши дон аз растанй ва массаи хазор донро метавон аз хисоби меъёри оптималии кишт зиёд гардонид.

Х,амин тавр, шароитхои хокй - иклимии водии Зарафшон дар холати интихоби дурусти навъхо ва агротехникаи парвариш имконияти гирифтани хосили баланди соя дар хачми 2,953,05 т/га-ро медихад. Тадкикоти гузаронидашуда нишон дод, ки давомнокии давраи вегетатсионии навъхои гуногун аз 103 то ба 114 руз тагйир меёбад.

Ба афзоиши босуръат навъи Орзу тавсиф карда мешавад. Х,амчунин вобаста ба вариантхои тачриба бо иктидори баланди фотосинтетикй (2598-3139 хазор м/га. рузхо тавсиф карда мешавад). Сатхи махсулнокии софи фотосинтез ба 2,69-3,06 г/м2 дар як шабонарузро ташкил дод (чадвали 2).

АДАБИЁТ

1.Воронкова Н.А. Особенности минерального питания сои в условиях южной лесостепи Западной Сибири / Н.А.Воронкова // Тезисы докладов Всероссийской молодежной конф.: «Растение и почва» / Санкт-Петербург, 6-10 дек. 1999.-СПб,2999.-С.46-47.

2.Кашбулгаянов Р.А. Применение пожнивного сидерата при комплексной механизации возделывания сои в условиях Амурской области / Р.А. Кашбулгаянов // Междунар. с.-х. ж.-2006.-№3-с. 58-59.

3.Кашбулгаянов Р.А. Применение пожнивного сидерата при комплексной механизации возделывания сои / Р.А.Кашбулгаянов // Технология и оборудование для села.-2006.-№7..-с.16-17.

4.Гамзиков Г.П. Продуктивность сои в зависимости от источников азотного питания / Г.П.Гамзиков, П.Р. Шотт, П.А. Литвинцев // Сиб. вестн. с.-х. науки.-2007.-№7.-с.21-28.

5.Эргашев А., Усмонов Х., Особенности роста и развития сортов сои в условиях Зеравшанской долины Таджикистана. Матер. VII-ой межд, конф. «Экологические особенности биологического разнообразия. Душанбе, 2017, С. 138.»

б.Усмонов Х., Эргашев А., Сайфудинов. А. Зерновая продуктивность сортов сои в зависимости от применения удобрений. Материалы респуб. научно - теорет. Конф. «Влияние глобального изменения климата на продуктивность агроэкологических систем Таджикистана. Душанбе, 2018. С. 8-11».

БИОЛОГИЧЕСКАЯ ПРОДУКТИВНОСТЬ СОИ ЗАВИСИТ ОТ ПИЩЕВОГО СТАТУСА ВИДОВ СОИ В ДОЛИНЕ ЗЕРАВШАН

Полевые испитания в условиях Зеравшанской долины при динамике производительности и роста новых сортов листа сои, зависит от вегетационного цикла. Максимальный потенциал роста и объема листа становится видным при появлении зерен. Чистая производительность, фотосинтез и показатели сева новых сортов сои отличаются друг от

друга. Производительность зерен и продолжительность вегетационного цикла показывают, что сорт Орзу значительно отличается и намного лучше, чем сорт Ситора

Хозяйственные и биологические показатели сортов сои показали, что соединение высших и нижних стебелей в зависимости от сорта и процветания изменчивы.

Ключевые слова: соя, фотосинтетическая продуктивность, урожайность зерна, вегетация.

THE BIOLOGICAL PRODUCTIVITY OF THE SOYA DEPENDS ON THE NUTRITIONAL STATUS OF THE SPECIES OF SOYA IN THE ZERAVSHAN VALLEY

Field tests in the conditions of the Zeravshan valley with the dynamics of productivity and the growth of new varieties of soybean leaves, depends on the vegetation cycle. The maximum growth potential and leaf volume becomes prominent when grains appear. New productivity of photosynthesis and sowing performance of new soybean varieties differ from each other. The productivity of grains and the duration of the growing season show that the variety of Orzu is significantly different and much better than the Sitora variety.

Sowing economic and biological indicators of soybean varieties have shown that the combination of higher and lower stems, depending on the variety and prosperity are variable.

Key words: soybean, photosintetic productivity, grain fertility, vegetation.

Сведения об автора:

Усмонов Хусравбек Шахобович — Таджикского Государственного Педагогического Университета имени С. Айни. аспирант кафедры ботаники. Адрес: 734025, Республика Таджикистан, г.Душанбе, проспект Рудаки 121. Телефон: 935-22-34-00

E-mail: Khusravusmonov@mail. ru

About the author:

Usmonov Khusravbek Shahobovich - postgraduate student of the Department of Botany of the Tajik State Pedagogical University by named after Sadriddin Ayni. Address: 734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Rudaki Avenue 121. Phone: 935-22-34-00 E-mail: khusravusmonov@mail.ru

ВЛИЯНИЕ ФЕНОЛЬНЫХ СОЕДИНЕНИЙ НА ОКИСЛЕНИЕ РАСТИТЕЛЬНЫХ МАСЕЛ

Тураева Г.Н., Икрами М.Б.

Технологический университет Таджикистана

Ранее нами были изучены антиоксидантные свойства водных экстрактов, выделенных из некоторых растений семейства яснотковых, произрастающих на территории Таджикистана -мяты полевой и садовой, базилика фиолетового и мелиссы лекарственной [1]. Установленная нами высокая антиоксидантная активность экстрактов из этих растений, обусловленная наличием фенольных соединений, делает их перспективным источником антиоксидантов, применяемых в пищевой промышленности. Применение антиоксидантов особенно актуально в технологии жиросодержащих пищевых продуктов, так как именно жиры в первую очередь подвержены окислительной порче [2,3]. В связи с этим возможность такого применения была изучена нами на окислительной реакции жиров. Модельной системой при изучении влияния фенольных соединений на окислительные реакции жиров служило льняное масло. Выбор обусловлен тем, что льняное масло легко подвергается окислению, так как содержит непредельные жирные кислоты с несколькими двойными связями, а также тем, что высокая жирность льняного масла (94,8%) обеспечивает его микробиологическую устойчивость.

Жирнокислотный состав льняного масла обусловливает целесообразность использования его в качестве модельной системы для исследования окислительных реакций, происходящих

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.