Научная статья на тему 'БИОИМПЕДАНСОМЕТРИЯ ЁРДАМИДА ҚИСҚА, ЎРТА ВА УЗОҚ МАСОФАЛАРГА ЮГУРУВЧИЛАРНИ ТАНА ТАРКИБИНИ СПОРТ НАТИЖАСИГА ТАЪСИРИНИ АНИҚЛАШ'

БИОИМПЕДАНСОМЕТРИЯ ЁРДАМИДА ҚИСҚА, ЎРТА ВА УЗОҚ МАСОФАЛАРГА ЮГУРУВЧИЛАРНИ ТАНА ТАРКИБИНИ СПОРТ НАТИЖАСИГА ТАЪСИРИНИ АНИҚЛАШ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
11
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
қИСқА / ЎРТА ВА УЗОқ МАСОФАЛАР / ТАЛАБА СПОРТЧИЛАР / БИОИМПЕДАНСОМЕТРИЯ УСУЛИ / ТАНА ТАРКИБИ / КИЧИК ВА КАТТА ЗОНАЛАР / СПОРТ НАТИЖАЛАРИ

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Олимов М.С.

Ушбу мақолада муаллиф қисқа, ўрта ва узоқ масофаларга югурувчи талаба спортчиларни биоимпедансометрия ёрдамида тана таркибини аниқлаш ва спорт натижаларига таъсирини ўрганишга эътибор қаратилган натижалар асосида услубият ишлаб чиқилган. Ушбу ишлаб чиқилган услубиятни амалиётда қўллаш орқали талаба спортчиларни функционал ҳолатини ривожлантиришга эришилганлиги ёритиб берилган.В этой статье автор разработал методологию, основанную на полученных результатах, сосредоточив внимание на определении состава тела и изучении влияния спортсменов на спортивные результаты с помощью биоимпельдансометрии. Отмечается, что развитие функционального состояния студентов достигается за счет применения данной разработанной методики на практике.In this article, the author has developed a methodology based on the results obtained, focusing on the determination of body composition and the study of the influence of athletes on sports results using bioimpedancemetry. It is noted that the development of the functional state of students is achieved through the using of this developed methodology in practice.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БИОИМПЕДАНСОМЕТРИЯ ЁРДАМИДА ҚИСҚА, ЎРТА ВА УЗОҚ МАСОФАЛАРГА ЮГУРУВЧИЛАРНИ ТАНА ТАРКИБИНИ СПОРТ НАТИЖАСИГА ТАЪСИРИНИ АНИҚЛАШ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Муаллиф билан ботланиш учун:

olimovmuxsinbek@gmaH.com

Педагогика фанлари номзоди, профессор в.б М.С. ОЛИМОВ1

:Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистон

БИОИМПЕДАНСОМЕТРИЯ ЁРДАМИДА ЦИСКД, УРТА ВА УЗОЦ МАСОФАЛАРГА ЮГУРУВЧИЛАРНИ ТАНА ТАРКИБИНИ СПОРТ НАТИЖАСИГА ТАЪСИРИНИ АНИЦЛАШ

Annotation

Аннотация

В этой статье автор разработал методологию, основанную на полученных результатах, сосредоточив внимание на определении состава тела и изучении влияния спортсменов на спортивные результаты с помощью биоимпель-дансометрии. Отмечается, что развитие функционального состояния студентов достигается за счет применения данной разработанной методики на практике.

Ключевые слова: короткие, средние и длинные дистанции, студенты-спортсмены, биоимпель-дансометрия, состав тела, методика, малые и большие зоны, спортивный результат.

Ушбу маколада муаллиф киска, урта ва узок масофаларга югурувчи талаба-спортчи-ларни биоимпедансомегрия ёрдамида тана таркибини аниклаш ва спорт нагижаларига гаъсирини урганишга эътибор каратилган натижалар асосида услубият ишлаб чикилган. Ушбу ишлаб чикилган услубиятни амалиётда куллаш оркали талаба-спортчиларни функционал ^олатини ривожлантиришга эришилганлиги ёритиб берилган.

Калит сузлар: цисца, урта ва узоцмасофалар, талаба-спортчилар, биоимпедансометрия усули, тана таркиби, методика, кичик ва катта зоналар, спорт натижалари.

In this article, the author has developed a methodology based on the results obtained, focusing on the determination of body composition and the study of the influence of athletes on sports results using bioimpedancemetry. It is noted that the development of the functional state of students is achieved through the using of this developed methodology in practice.

Key words: short, medium and long distances, students-sportsmen, bioimpedancemetry, body composition, technique, small and large zones, sports result.

Купчилик мутахассис-олимларнинг фикрига кура, урта ва узок масофага югурувчи спортчиларнинг спорт натижаси устувор жихатдан юрак-кон томир тизими, марказий асаб тизими, нафас олиш органлари ва функционал тайёргарлик даражаси билан белги-ланишини курсатиб утишади. Спортчилар тайёрлаш тизимида спортчиларни функционал тайёргарлигини бахолашда артериал кон босими, юрак кискариш сони, кислородни максимал истеъмол килиш, нафас олиш частотаси ва упканинг тириклик сигимини аниклаш одат тусига айланган. Бугунги кунда замонавий спор-тичлар тайёрлаш тизимида янги технологияларни куллаш амалиётга жорий этиш долзарб вазифалардан саналмокда.

Тадкикот максади. Киска, урта ва узок масофаларга югурувчи талаба-спортчиларни биоимпедансометрия оркали тана таркибини спорт натижаларига таъсирини аниклаш.

Тадкикот вазифаси.

- Киска, урта ва узок масофаларга югурувчилар-ни тана таркибини аниклашга оид илмий услубий адабиётларни тахлил килиш.

- Киска, урта ва узок масофага югурувчи тала-ба-спортчиларни биоимпедансометрия "Танита" ускунаси ёрдамида тана таркибини урганиш.

Киска, урта ва узок масофаларга югурувчи тала-ба-спортчиларни спорт натижасига таъсир этаётган тана таркибидаги сув микдори яъни гидродация

хажмини оширишга каратилган методикани ишлаб чикиш ва педагогик тажриба ёрдамида самарадорли-гини аниклаш.

Дозирги шиддат билан компьютер техно-логияси ривожланаётган бу даврда турли илмий тадкикот ишлари утказилмокда. Айникса, спортчиларни тайёрлаш тизимида уларни хар томонлама урганиш, олинган натижалар асосида тайёргарликни янги режаларини ишлаб чикиш ва амалиётга тадбик этиш юкори малакали спортчиларни тайёрлашнинг мухим омили булиб бор-мокда. Шу жумладан, биз томонимиздан хам биоимпедансометрия "ТАНИТА" ускунаси асосида киска урта ва узок масофаларга югурувчиларни тана таркиби яъни вазни, ёг массаси, сув хажми ва мушак массаси фоиз хисобида урганилди. Тадкикотдан олдин олинган натижалар 1-2 жад-валларда ифодаланган.

Олинган натижаларга кура киска масофага югурувчи тажриба гурухи синалувчиларида тажриба олдидан тана таркиб куйидагича шаклланганлиги аникланди яъни тажриба олдидан n=23 нафар та-лаба-спортчиларнинг уртача тана вазни 64,1±3,8 кг тенг эканлиги кайд этилди. Уртача ёг массаси 8,8±0,9% ни ташкил этди. Сув хажми 51,1±38% га тенг булди. Мушак массаси эса 81,1±4,4% ни ташкил этиши аникланди. Ушбу курсаткичлар тадкикот олдидан назорат гурухи n=23 нафар шугилланувчи-

см см о см

ю

Ю га t

0 d w

1

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

ларда куйидагича ифодаланди. Тана вазни уртача 63,3±4,1 кг ни ташкил этган булса, ёг массаси 9,2±1,1% ни ташкил килди. Сув хажми 50,3±4,2% ни ташкил килди. Мушак массаси эса 81,6±4,7 фоизни ташкил этганлигини курсатди. Демак олинган на-тижаларга Караганда тана вазни бошка муаллифлар томонидан берилган маълумотлар билан бир хилда шаклланганлигини курсатди.

1-жадвал

Киска масофага югурувчи тажриба ва назорат гурухи спортчиларини педагогик тажриба бошидаги биоимпедамсеметрик курсаткичлари

Вазни кг Ёг % Сув % Мушак массаси

Назорат гурухи п= =23

Х±8 63,3±4,1 9,2±1,1 50,3±4,2 81,6±4,7

У% 6,5 11,9 8,3 5,7

Тажриба гурухи п =23

Х±8 64,1±3,8 8,8±0,9 51,1±3,8 81,1±4,4

У% 5,9 10,2 7,4 5,4

2-жадвал

Урта ва узок масофага югурувчи тажриба ва назорат гурухи спортчиларни педагогик тажриба бошидаги биоимпедамсеметрик курсаткичлари

Вазни кг Ёг % Сув % Мушак массаси

Назорат гурухи п=20

Х±8 59,3±4,2 8,1±0,9 44,7±3,9 42,6±2,1

V 7,5 10,8 6,4 6,0

Тажриба гурухи п=20

Х±8 60,1±4,7 8,3±0,6 44,3±3,5 42,1±2,3

V 7,3 9,9 6,1 5,7

СМ

см о см

ю

го га

0

ю

1

Аммо, гидродация яъни сув микдори фоизда хорижий мутахассислар томонидан берилган маълу-мотларга нисбатан уртача меъёрлардан паст даражада 51,1±3,8% га тенг эканлиги аникланди. Урта ва узок масофага югурувчи талаба-спортчиларни тажриба олдидан урганганимизда тажриба гурухида уртача тана вазни 60,1±4,7 кг тенг эканлиги кайд этилди. Уртача ёг массаси 8,3±0,6% ни ташкил этди. Сув хажми 44,3±3,5% га тенг булди. Мушак массаси эса 42,1±2,3% ни ташкил этиши аникланди. Ушбу курсаткичлар тадкикот олдидан назорат гурухи п=20 нафар шугилланувчиларда куйидагича ифодаланди. Тана вазни уртача 59,3±4,2 кг ни ташкил этган булса, ёг массаси 8,1±0,9% ни ташкил килди. Сув хажми 44,7±3,9% ни ташкил килди. Мушак массаси эса 42,6±2,1 фоизни ташкил этганлигини курсатди.

Ушбу тадкикот шуни курсатадики, бизнинг спорт-чиларимизда юкори спорт натижаларини курсатма-ганлигининг сабабларидан бири спортчиларимиз организмида сув микдори (яъни гидродация) хажми-нинг камлиги хисобига ортда колишимизни курсата-ди. Бу уз урнида спортчилар организмини шиддатли юкламалардан сунг тезкор тикланиш жараёнини хам сусайишига сабаб булади. Натижада холсизланиш ва толикиш холати кузатилади. Юкоридаги педагогик ку-затув натижасида ва олинган натижалар асосида аник

айтиш мумкинки, бизнинг спортчиларимиз машгулот жараёнида ёки кун давомида, машгулот олдидан, машгулотдан сунг етарли микдорда суюклик истеъ-мол килмаслиги кузатилди. (Кун давомида машгулот олдидан, машгулот жараёнида, машгулотдан сунг) юкоридаги холатни инобатга олиб, пелагогик тажри-ба давомида спортчиларни функционал холатини ва гидродания даражасини кутариш учун кун давомида, машгулот олдидан, машгулотлар жараёнида шиддатли юкламаларни бажариш дам олиш оралигида ва машгулотлардан сунг суюк кувватлантирувчи табиий ичимликлар истеъмол килиш максадга мувофикдир. Шу боис биз томонимиздан спортчилар организмини гидродация даражасини ошириш учун куйидаги: -асалли сув, кисель, наматак, урик ва мевали шарбат-лар, ва сут каби ичимликларидан фойдаланган холда методика ишлаб чикилди. Эрталаб тавсия этиладиган ичимликлар сут, кисель тушликда истеъмол килина-диган ичимликлар турли мевали шарбатлар, наматак, чой, кофе шиддатли юкламалар олдидан асалли сув каби ичимликлар ичиш тавсия этилди:

1. Катта зонагача бажариладиган юкламалар куни тавсия этилган ичимликлар:

Эрталаб - сутли;

Тушликда - турли мевали шарбатлар;

Машгулот олдидан - асалли ширин сув ва мева шарбатлари;

Машгулот жараёнида - асалли сув;

Машгулот юкламасидан сунг - асалли, сув ва тур-ли мева кокиларидан тайёрланган шарбатлар;

Ухлаш олдидан минерал сувлар;

2. Шиддатли зоналарда (максимал ва субмаксимал) бажариладиган юкламалар куни.

Эрталаб - кисель;

Тушлик - турли кайнатмали мевали димламалар;

Машгулот олдидан - табиий мевалардан тайёр-ланган шарбатлар.

Юкламалар дам оралигида - асалли сув

Ухлаш олдидан - чой ва оддий сувлар ва наматак-дан тайёрланган дамламалар.

Утказилган педагогик тажрибани талаба-спорт-чилар организмига ва спорт натижасига таъсирини урганиш максадида биз томонимиздан биоимпедан-сометрия ускунаси ёрдамида тана таркибини кайта урганиш учун сунгги педагогик тадкикот утказилди. Олиб борилган тадкикотда биоимпедансометрия уску-насидан фойдаланиб тана вазни тажриба гурухида п=23 нафар талаба-спортчилар уртача 7,5±0,7 фоизни ташкил этди. Сув микдори хажми танада 53,2±3,7 фоизга кутарилганлигини куришимиз мумкин. Мушак массаси эса 86,6±1,9 фоизга яхшиланганлигини курсатди. Биз назорат гурухи п=23 нафар киска масо-фаларга югурувчиларни тана вазни 63,1±2,3 кг тенг эканлиги кузатилди. Ёг массаси эса уртача 8,9±0,6 га тенг булди. Танада сув микдори хажми уртача

48

www.fansports.uz

№5-2022

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

50,9±3,8 фоизни ташкил этди. Мушак массаси эса 84,3±2,4 фоизга тенг булди. Демак, утказилган педа-гогик тажриба натижаларига асосланадиган булсак, киска масофага югурувчи талаба-спортчиларда тана вазни 1,1±0,2 купайганлигини куришимиз мумкин. Ёг массаси эса 1,3±0,1 фоизга камайганлигини курсатди. Танадаги сув микдори хажми 2,1±0,1 фоизга ошган-лигини курсатди. Мушак массаси эса 5,5±0,1 фоизга яхшиланганлигини утказилган педагогик тажрибада натижаларидан куришимиз мумкин.

3-жадвал

Киска масофага югурувчи тажриба ва назорат гурухи спортчиларни педагогик тажриба якунида биоимпедамсеметрик курсаткичлари

Вазни кг Ёг % Сув % Мушак массаси

Назорат гурухи n=23

X± 8 63,1±2,3 8,9±0,6 50,9±3,8 84,3±2,4

V% 3,6 6,7 7,4 2,8

Тажриба гурухи n=23

X± 8 65,2±3,1 7,5±0,7 53,2±3,7 86,6±1,9

V% 4,7 9,3 6,9 2,1

4-жадвал

Урта ва узок масофага югурувчи тажриба ва назорат гурухи спортчиларни педагогик тажриба якунида биоимпедамсеметрик курсаткичлари

бирга уларни югуриш техникаси ва старт реакциясини ривожлантиришга хамда мусобакаларда тактикани куллашига катта имконият яратди. Натижада спорт натижаси юксалишини таъминлади.

- К^иска, урта ва узок масофаларга югурувчи тала-ба-спортчиларни тана таркибини урганиш куйидаги хулосаларни кайд этиш имконини берди.

- Киска, урта ва узок масофаларга югурувчи та-лаба-спортчиларни спорт натижаларини усмаслигига сабаб булаётган омиллардан бири улар организмида сув микдори яъни гидродация хажмининг камлиги хисобига ортда колаётганлигимизни курсатди. Бу уз урнида спортчилар организмини шиддатли юклама-лардан сунг тезкор тикланиш жараёнига хам сусайи-шига сабаб булади.

- Киска, урта ва узок масофаларга югурувчи талаба-спортчиларни машгулот жараёнида ёки кун давомида, машгулот олдидан, машгулотдан сунг ёки машгулотлар оралигида юкламаларни бажариш сериялари орасида суюк кувватлантирувчи табиий ичимликлар ва дамламаларни ишлаб чикилган дастур асосида истеъмол килиш спортчилар организмини тезкор тикланишига ва спорт натижаларини юкса-лишига имкон бериши педагогик тажрибада илмий асосланди.

Вазни кг Ёг % Сув % Мушак массаси

Назорат гурухи n=20

X± 8 58,1±2,6 7,9±0,7 48,9±3,4 45,3±2,5

V% 8,8 7,6 6,5 5,2

Тажриба гурухи n=20

X± 8 57,2±3,1 7,1±0,4 51,9±3,5 47,1±2,3

V% 8,6 7,1 6,2 4,8

Утказилган педагогик тажриба сунггига келиб, тажриба гурухи n=20 нафар талаба-спортчиларнинг уртача тана вазни 57,2±3,1 кг ни ташкил этган булса, ёг массаси 7,1±0,4% ни ташкил этди. Сув микдори хажми танада 51,9±3,5 фоизга кутарилганлигини куришимиз мумкин. Мушак массаси эса 47,1±2,3 фоизга яхшиланганлигини курсатди. Назорат гурухи n=20 нафар урта ва узок масофаларга югурувчиларни педагогик тадкикот сунггида тана вазни 58,1±2,6 кг га тенг булди. Ёг массаси эса уртача 7,9±0,7% га ташкил этди. Танада сув микдори хажми уртача 48,9±3,4% ни ташкил этганини куришимиз мумкин. Мушак массаси эса 45,3±2,5% га тенг булди. Олинган натижаларни юкоридаги 4-жадвалда куришимиз мумкин.

Тана таркибидаги бундай узгаришлар педагогик тажриба давомида кулланилган методикани тугри танланганлигидан далолат беради. Бу эса киска, урта ва узок масофага югурувчи талаба-спортчиларни жисмоний тайёргарлигига ижобий таъсир этиб спорт натижаларини юксалишига хизмат килди.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Хулоса

- Киска, урта ва узок масофаларга югурувчилар учун ишлаб чикилган жисмоний сифатларини ривож-лантириш, техник-тактик тайёргарлик ва педагогик назорат килиш методикалари талаба-спортчиларни жисмоний тайёргарлигини такомиллаштириш билан

Адабиётлар:

1. Арзуманов Г.Г., Влияние тренировочных режимов на изменение показателей структурных компонентов техники бега и специальной работоспособности спринтеров. Автореферат дис., кан.пед.наук.; 13.00.04 /Г.Г.Арзуманов, ГЦОЛИФК. - М.: 1982 - 25 с.

2. Бурнашев Р.А. Оптимизация тренировочных нагрузок квалифи-рованных бегунов на средние дистанции на этапе совершенствования спортивного мастерства. Чирчик - -022. 148 с.

3. Граевская Н.Д., Долматова Г.И. "Спортивная медицина". Курс лекций и практическая занятие - Т. Советский спорт 2004 г. 304 с.

4. Дубровский В.И. "Спортивная медицина - М:, Владос" 1999 г. 479 с.

5. Карпман В.Л., Белоцерковский З.Б., Гудков И.А. Тестирование в спортивной медицине. "Филкультура и спорт" - 1988 г. - 208 с.

6. Мякинченко Е.Б., Шестаков М.П. Аэробика. Теория и методика проведения занятий. Учебное пособие. "СпортАкадемПресс" - М.: 2002 г. - 304 с.

7. Солиев И.Р. Кискд масофаларга югуришда спортчиларни техник тайёргарлик даврида старт реакцияларини такомиллаштиришни тахлил килиш. //ФАН-СПОРТГА илмий - назарий журнал. Тошкент. 2018 йил 2 сон. 56-60 бетлар.

8. Шлык Н.И. Анализ вариабельности сердечного ритма в контроле за тренировочной и соревновательной деятельностью спортсменов на примере лыжных видов спорта / Н.И. Шлык, Е.А. Гаврилова // Лечебная физическая культура и спортивная медицина. -2016. -№ 1 (133). -С. 17-23.

9. Янсен П. Лактат, ЧСС и тренировки на выносливость.: Пер. с англ. - Мураманск: Издательство "Тулома", 2006. - 160 с.\

10. Shakirjanova K., Soliev I., Olimov M., Baratov A., Akmanov B., Saydkulov Z., Pedagogical technologies and interactive methods asa factor of in creasing special knowledge ofstudents. Journalof Critical Reviews., 2020; 7(6): 42-46.doi:10.31838/jcr.07.06.10. http://www.jcreview.com/?mno=101674

11. Soliev I., Khaydrov B., Mirzatillayev I., Khujamkeldiyev G., Ziyayev F., c\l Functional training level of runners student-athletes sprinters. // International Journal of Psychosocial Rehabilitation, Vol. 24, Issue 05, 2020, http://www. s psychosocial.com/article/PR201878/17061/ и

12. Tajibaev S.S., Abdullaev M.J., Niyazov A.T., Niyazov O.Y. // Improving z Methodology Of Action Games In Training Athletes Of Different Ages. European * Journal of Molecular & Clinical Medicine, Volume 07, Issue 06, 2020, 2909- ^ 2914 p. t

13. Tajibaev S.S., Bakhriddinov Kh.Z., Dokuchaev D.P., Omonboev B.I., q° Isoqova S.A. Improving The Methodology Of Developing The Physical Qualities W Of 11-15 Year Old School Students. PSYCHOLOGY AND EDUCATION (2020) I 57(9): 2811-2819. £

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.