CC BY
2УДК 338.48
А. Т. Тлеубаева
«Туризм» кафедрасыныц докторанты (J1. Н. Гумилев атындагы Еуразия улттьщ университета, Нур-Султан. Казахстан)
БИЕ CYTIMEH, САУМАЛМЕН ЖЭНЕ КЫМЫЗБЕН ЕМДЕУ-САУЬЩТЫРУ ОРТАЛБ1КТАРЫ -АУЫЛ ТУРИЗМ1ДАМУЫНЫЦ Б1Р ТЕТЮ РЕТТНДЕ
Аннотация. Мака лада ауыл туризм1 оньщ артыщныльщтары, дамуыныц он occp.icpi карастьфылган. Бие cyri мен цымыздыц пайдасы атап отшген. Алматы каласынын бие сутшсн. саумалмен жэне кымыюсн емдеу-сауьщтьфу ортальщтарыньщ цызмеп талданган. Кымыюсн емдеу шипажайларьшьщ пайда болу тарихына да назар аударылган. Ауылдьщ жерде ауыл туризм! мен кэсшкерлнеп ынталандьфу жолдары усы-нылган.
Туйш сездер: туризм, ауыл туризм1, ауылдьщ жер, емдеу-сауьщтыру орталыгы.
Kasipn замангы туризм индустриясын - элемд1к шаруашылыктын тез дамып келе жаткан сала-ларыньщ 6ipi рет1нде де, экономикальщ кызмсттщ дербес Typi рстшдс де жэне салааральщ кешен рет1нде де карастыруга болады. Бугшп танда туризм галамшардагы хальщтардыц уштен 6ip бел1гшщ кундел1кт1 OMipme енген кубылысына айналды. Сонымен катар. XXI г. басында туризм табыс коле Mi бойынша элемдш экономиканыц жетекпп салалары арасында уппнпп орынды иелен-дь Туризм кептеген елдер мен ещрлерде табыстыц непзп K03i болып табылады [1]. Бпдщ мемле-кет1м1зде де осы салага ден коюда. Туризмд1 дамыту жолында Казакстанда ерекше мэн бершш отыр. Бул уш1н арнайы курылган улттык компания кец байтак ел1м1здщ тарихи, мэдени жэне ру-хани кундыльщтарын шет мемлекеттерде кецшен насихаттап, инвестиция тартумен айналысу уст1нде. Бул ретте, межел1 м1ндеттерд1 жуйел1 жузеге асыру ушш географиялык жагынан тутас елд1 камтитын 6 ец1рл1к-турист1к кластер куру козделген [2]. BipaK, осы туристш кластерд1 курыи кер-кейту колга алынганыменде сол туризм турлершщ 1ш1ндеп ец cyoc.iici. ягни ауыл туриз\п еске-ршмей калуда. Ауыл туризм! туризмнщ сандаган турлерш дамытуга зор эсерш типзед1. Осы туризм Typi кемспмсн этно-мэдени туризм, тарихи-археологиялык туризм, экотуризм, агротуризм, гастрономиялык туризм, ат туризмк смдiк-сауыктыру туризм! сиякты кои туризм турлерш коса еркендетуге болады. Оныц устше бпдщ ел1м1зде туризмшц кез келген турш гулдснд1рс дамытуга барлык мумк1нд1ктер бар. Кец байтак эсем жерiмiз бен байлыгымыз да, тунып турган тарихымыз бен езгеше дэстур1м1з де, оган коса, казак халкыныц орасан кец пешлд1п мен конакжайлылыгы да орын алуда. Сондьщтан да, туризмнщ дамуына керек букш колайлы жагдайлар мен ресурстар бола турып, ауыл туризмше мэн бермеу - мацызды мэселелердщ катарында. Бул туризм Typi аркылы «казак» eni кандай хальщ екенш элемге керсетш танытуга эбден болады. Сонымен катар, коп ел Кдзакстанга кез т1гуде - 6ip жагынан, байлыгы мен жер келемше, екшш1 жагынан, ¥лы Ж ¡бек Жолы торабында орналаскандыгына, коне тарихы мен дэстуршщ даралыгына кызыгуда.
Бул жерде ерекше токтала кететш жайт, Казак даласында жылкыныц алгаш рет колга уйре-Tinyi, оныц еншдерш тольщтай колдана 6inyi жэне ат эбзелдершщ пайда болуы буюл галамды тацгалдырып езше каратты. Сондай-ак, б1здщ республикамызда казак халкыныц табигатымен тыгыз байланысты, ауыл туризм1мен уштаса api 6ipire дами алатын ат туризмш жэне де саумал туризмш (бие сутшен, саумалмен жэне кымызбен емдейтш сауьщтыру орталыктары) ерютетуге бар мумкшш1Л1кт1 пайдалануга болады. Мысалы, Германияда букш журтка мэл1м «Kurgestüt Hoher Odenwald» атты Ганс Цольманн ат фермасыныц дамуы киел1 Казак жершен бастау алган. Ягни, ол да бул бизнеске жайдан жай келмеген. Рудольф Шторх-Ганс Цольманныц кайын атасы, казактыц Сарыаркасына Кецес дэу1ршде эскери туткын болып Караганды ецбекпен тузету лагерше (Карлаг) тускен уакытында курт (туберкулез) ауруына шалдыгып, ауыр жукпалы наукас ретшде ол жерден шыгарылады. Бул недос солдатын казактыц отбасы саумалмен кымызбен 6ip жылда емдеп жазады. Аякка турган жас Ж1пт лагерьге кайтып барып, езшщ мал jopirepi мамандыгы бойынша кызмет
жасап журш. жылкы жануарыныц табигатын зерттей бастайды. BipHcmc жылдан кешн, туган же pi Германияга оралган соц, ол езш аман алып калган ешм - кымызды колданыека енпзбек болып, калган eMipiii осы шаруашылыкка арнайды. Mi не. осылайша, 1959 жылы Heri3i саланган бул KociHTi бугшп тацда Р.Шторхтыц куйеу баласы Ганс Цольманн жалгастырып, бие сутшщ кургак унтагын (сублимациясын) ойлап тауып патенттеген.Бугшп кунде, элемнщ кеп жер1нде бие сут1мен емдейтш сауыктыру орталыктары ашылган, ал сол бие суп мен кымыздын Отаны Казахстан болмак; [3, 4].
Сонымен, кене заманнан келе жаткан казактын улттык сусыны «кымыз» (бие cyri, саумал) баска улттардьщ да утымды сауьщтыру KOcioiHC айналса да, б1здщ де сл1\пздс куантарлык жагдай-лар орын алуда. Айтальщ, Караганды облысы Осакаровск ауданыныцауылдьщ округ аумагында 2014 жылдыц мамыр айында бие cyri сублимациясын шыгарумен айналысатын «Еуразия Инвест LTD» ЖШС-сыныц ат фермасы мен ещцрютш орнын аз гана уакытта ecipiH дамыткан. Бул зауыт-тыц бас директоры opi идея авторыГалымжан Мейрамбеков. Ол Еуропада окып журш Ганс Цоль-манныц ат фермасы жайында естш сол Hcviic ат фермасыньщ ешм1мен кешн оныц HCciciviCH де танысып Кдзакстанда да осындай ещцрю ашпак болтан. Бие cyri жарты сагаттан кешн езшщ дара касисттсрш жогалта бастайды, сондьщтан сублимация, ягни суды кургак заттардан муздата отырып вакуум аркылы белу, бие сутш ещцруде шын мошндс революцияльщ шеппм болып табылады. Ганс Цольманн мен «КдзАгромсн» кел1ссездер жург1згеннен кешн, Кадырбск Мейрамбеков ез улдарымен 6ipre жобаны ¡скс сосуды шешт1. Бул отбасы нем1стерд1ц буклл енд1р1с технологиясын 500 мыц еурога сатып алган (малдыц азьщтануынан бастап, бие сут1нен кургак сут алуга дешн). Курылысца 1,5 жылдай уакыт кет1нт1. Мемлекетак колдау шаралары несиел1к мелшерлемелерд1 субсидиялауда, казакы тукымдык сауынды биелер мен айгырларын сатып алуда жэне сатып алынган жабдьщты каржыландыруда Kepimc тапкан. Жаздыц 2 айында осы зауыт мацында OMip сурген Ганс Цольманныц 03i оны толыктай орнатып баптауга жетекшшк ет1н, персоналды да окыткан. Сонымен, 2015 жылдыц тамыз айында бие сут1 унтагыныц алгашкы партиясы алынды. Караша айына карай ешм келе Mi 1,5 тоннага жета. Зауыт жобалы к>аттылыкка 6ip жыл ¿ш1нде 10 тоннага жетюзем1з деп жоспарлаган. 2016 жылы 1500-дей бас жылкысы бар «Еуразия Инвест LTD» ЖШС-сы 200 млн.тг келем1ндей соманы бие сутпиц гсургак унтагын imi<i нарыкка етизген. Жоба бойынша 120 жумыс орнына технологтар, сауыншылар жэне баска да мамандар алынган. Былтыр бул зауыт нэрестелерге арналган тагамдарды Караганды кал ас ын да шыгаруды жоспарлады, ce6e6i бие сут1 гсурамы бойынша ананыц сут1не ец жакын жэне 90 % ана сутш алмастыра алатын сут болып келедк Сонымен 6ipre бул ЖШС жерг1л1кт1 шаруа кожалыктары мен фсрмсрлп< шаруа-шыльщтарымен бие сут1н1ц келем1н тагы да кебейтпек ойымен келю1мге келген, ягни оларга ез сауын ку рал -жаб д ы ктар ы н. суыткышы мен танкерлерш (бие cyTi ipiH кетпес уппн) апарып орнат-кан. Бул контрактще езара орындалуы тше арнайы шарттары бар (icy рал-жабд ы кт ы н багасын кэс1н-орындар суттщ багасынан merepiH отырады). Сауын куралынын багасы шамамен 1 млрд 200 млн тенгеш ^ураган [5, 6].
«Еуразия Инвест LTD» ЖШС-сыныц осындай ic-эрекеттершщ аркасында сол ауылдыц кан-шама тургындары жумыспсн камтылды. шаруа-кожалыктарына косымша жумыс кез1 мен шаруа-шылыгын кецейтуге ынта пайда болды жэне де шетелге казактын eiiiMi шыгарылуда. Кыскасы. 61зд1ц казак даласыныц «ак алтыны» ¿спеттес улттык сусынымызды да «швейцарлык шоколад», «италияндык пицца», «француз ipiMiniri (сыр)», «нем1стерд1ц сырасы», «тур1ктерд1ц баклавасы» сиякты «казактын кымызы» деген атпен брендке айналдырып элемд1к нарыкка ец курмаганда ауыл туриз\п аркылы усына 6i>T\ i\пз кажст.
Сонымен 6ipre, Караганды облысыныц Жанаарка ауданына карасты Жец1с ауылыныц тур-гыны Оркен Бердалина кымызды уза к сактаудын эд1с1н ойлап тауып, патент иеленген. Жасы сек-сеннен аскан кейуана буг1нге деЙ1н кымызын баптап, агайын-журтты улттык сусынмен сусын-датып жур. Буг1нде ол i<iciHiн тэс1л1н кслшдср1 де мецгер1н алган. Эбден майланып, ысталган ку-б1де шеллген кымызды бабында турганда жабады. Ол уппн шыны ыдысты жаксылап жуып, буга кояды. Эбден залалсызданган ыдыска кымызды куяды. Мундай кымыз уза к сакталады. 1992 жылы эжейд1ц осы эдюпен жапкан кымызын галымдар зерттеп, арнайы патента берген. Оркен эжейд1ц айтуынша, жаксы кымыздар жазга дешн тура беред1 екен [7].
Е.тпздс болып жаткан тагы 6ip оц жанылык - бул Алматы каласынын жанында саумалмен сауьщтыру ортальщтарыньщ ашылуы (кесте 1). Осы туста айта кетерлпс мэселе - кеп адамдардьщ бие cyri мен саумалдыц айырмашылыгын айыра алмайтындыгында. Бие cyri - ол сауылган беттеп сут (сауылганнан кешн 15 минут аралыгына дейш илу керек), ал бие сутш ашыткысы бар Ky6ire куйганда ол саумалга айналады. Бул саумалмен емдеу жэне сауьщтыру ортальщтарыньщ барлыгы бие сутш саумал деп цате атайды. Б ¡рак. саумал туриз\п деп ел арасында айтуга ыцгайлы термиш болып кслсдi.
Осы орайда, бие cyri мен кымыздын касисттсрш атап отсек. Сонау ежелден жылкы ет1 мен бие сутш колданыска снпзш. адам агзасына оте пайдалы api cinivui ас пен сусын екенш байкаган 6i3-дщ асыл ата-бабаларымыз казак хагщыныц дэрежесш элем хальщтарыньщ алдында бшкке кетердь Мэселен, бие сут1мен ескен балалардьщ денсаулыгы мьщты, физикальщ тулгасы элд1 жэне акыл-ойы зерек болып ессдк Ce6e6i, бие сут1нде, сиыр сут1мен салыстырганда кеп мелшерде кант галак-тозасы мен аминоканттары болады. О л баланьщ ми жасушаларыньщ дамуына жагымды эсерш типзед1. Бие сутшш курам ы сиыр сут ¡мен салыстырганда езгеше, ягни оньщ курамындагы белок (1,8-2 %)пен майдьщ (1,3-2 %) vie.imcpi шамалы да, лактозасы кеп.Myндакымыздын курамындагы «С» дэрумеш сиыр сут1мен салыстырганда он есе кеп. Бул суттш курамы «В» тобыньщ дэрумен-дерше бай болгандьщтан жуйке ауруларына да шипалы [8, 9].
«Кымыз»биологиялык табиги Tipi жэне ете корсктпч сусын, ол тек шелд1 кандырып кана поймай, сергект1к те экелед1, сонымен катар куш берш, адам агзасын кажстт1 касисттср1мсн тол-тырады. Кымыз антибиотиктерге жэне эр алуанвитаминдерге бай, сол аркылы иммунитетп ны-гайтып, вирустармен куресуге кемектесед1 жэне б1рталай ауруларды емдейд1. Кьшыздагы пайдалы бактериялардьщ болуына байланысты ол ппек микрофлорасына оц эсер етед1. Сонымен катар, кымыз тагамныц ciHipiTyiH арттыра отырып, уйкы безшщ жумысын жаксартады. бул адам агза-сында зат алмасуга кемектесед1 spi кан айналысын жаксартады. Еалым Т. Ш. Шарманов ез сухбатында жылкы ет1 40-ка жуьщ ауруды, кымыз 70-ке жуьщ ауруды емдейтшш атап eiri [10]. Оныц устшс барльщ касисткс ие, кымыз су сыны буклл екпе ауру турлершш б1рден-б1р с м i. Кыс-цасы, дана халкымыз: «Бслслз калсан. дертп болсац - саумал im», «Кымыз - жанга дауа, дертке шипа» - деп, тепн айтпаган.
Еанс Цольманныц «Kurgestüt Hoher Odenwald» фермасында жылдыц терт мсзплшдс де емдпч-сауьщтыру шараларын жург1зед1 екен. Осы 6ipiHmi кестеде аталган, бие сут ¡мен емдеу-сауьщтыру ортальщтарыньщ б1разы бие сут1мен, саумалмен, кымызбен адамдарды сауьщтыру шараларын б1рте-б1рте жыл бойы кызмст керсетет1ндей дэрежеге жетизген. Сонымен катар. ел1м1здщ баска аймактарында да осындай шипажайлар, сауьщтыру, демалу ортальщтары ашылып жатса нур уст ¡не нур болар ед1. Ойткеш, бие cyTi мен кымызбен емдейтш шипажайлар кебшссс Алматыныц тец1ре-пнде жайгасып кызмст керсетуде. Дегенмен де, куанышка белейт1н жагдай да баршыльщ, ce6e6i зсрттсл1п отырган шипажайлар мен конак уйлер,сауьщтыру орындары баска облыстарда да oipTC-б1рте ашылу уст1нде. Мысалы, Турклстан облысы, Теле би ауданы, Актас елд1 мекешнде «Акксн-Саумал» емд1к сауьщтыру орталыгы да 50 адамдьщ орынмен ашылып жумысын журтудс (Шым-кенттен 20 км кашыктык жерде). Осы жерде айта кетсек, Нур-Султаннан 10 шакырымдай кашык-тьщта «Бактыбай ауылы» атты саумалмен сауьщтыру орны бар. Бшетш адамдар сол жерден саумал сатып алып ¡шедк 6ipai< жацадан ашылып жаткандыктан олi конактарга жатын орынмен камта-масыз ете алмайды. Сол сшщты Кдраетксл (Ильинка), Коянды. Косшы жэне тагы баска да Нурсултан каласы мацындагы ауылдарда саумал мен кымыз сатылады, тек конак уй немесе шипажай ретшде o.ii ешклм ашпаган. Соцгы кездер1 алуан-алуан шипажайлар аралас болып келед1, ягни бурыннан калыптаскан емдеу рэс1мдер1мен катар кымызбен емдеуд1 де ецпзген. Мысалга, Акмола облысыныц Бурабай ауылында орналаскан «Окжстпсс» емдеу-сауьщтыру кешешнде де кымызбен емдейд1. Кдзакстанда XX гасырдыц басында ашылган кымызбен емдейт1н шипажайлардыц 6ipi «Бурабай» курорты да жумыс ¿степ тур.
Сонымен коса. Актебс облысы Ойыл аудан орталыгында да кэсшкер Жандос Галиакпаров 2018 жылы Кымызхана ашкан. 2015 жылдан бастап «Атамекен» шаруа кожалыгын куры п. жылкы ес1румен айналысып отырган кослпкср хальщты саумал мен кымызбен камтып. алдын ала емдеу шараларын жург1зу максатында осындай улкен ¡скс бел буган. Бурын бос турган ею кабатты гима-ратты курдел1 жендеуден етклз1п. imiH улттьщ накышта безенд1рген кэсшкер бул бастамасымен
Алматы каласы тещрегшде орналаскан бие супмен, саумалмен жэне кымызбен емдеу-сауьщтыру ортальщтары
№ Аты Алматы каласынан орналасу кашьщтыгы Усынылатын кызметтер Ti3iMi Ерекшелжтер1
1 «Саумалы Перзент» шипажай емдеу орталыгы, байланыс тел. ном.: 87750070055 Алматьщ. 8(727)226-11-66 Нур-Султащ. 8(7172)47-75-34 Шымкент к;. 8(7252) 60-24-60 Алматы каласыньщ жанындагы Наурызбай ауданыньщ Абай шагын ауданы, Алтьш орда, 6/1 10-14 кун аралыгьшда емделуге болатьш бие супмен сауьщтыру рэамдерш усьшады. Емделушшер бие сутш 15 минут шпнде 100-250 мл кунше 4 рет тамак алдьшда пнедг ^онактарга барльщ керек нэрселермен жабдьщталган эртурл1 санаттагы белмелер (каражатьша карай карапайым белмеден люкске дешн) усыньшады. Кунше 3 мезгш диетальщ тагам бершеда. Емделу кушл: - тэултне 8 мьщ.тг. (1 адамдьщ орын); - тэултне 10 мьщ.тг. басталады (2 адамдьщ орьш); Емделу маусымы: мамыр жэне кыркуйек айлары аралыгьшда ^ымызбен емделуге де болады. Тренажерлармен жабдьщталган спорттьщ залы бар
2 «Керуен» отбасыльщ- сауьщтыру орталыгы, байланыс тел. ном.: +7 (705) 228-99-88, +7 (777) 007-17-99 keruen- tour.kz/ru/catalog/tu rbaza-keruen/ Алматыдан 60 шакырым жерде, Ецбекпп к;азак; ауданыньщ Турген ауьшы, «Керуен» туристпс базасы 3-10 кун аралыгьшда емделуге болатьш бие супмен сауьщтыру рэамдерш усьшады. Емделушшер бие сутш 4 рет тамак алдьшда пнедг ^онактарга эртурл1 санаттагы белмелер усыньшады. Кунше 3 мезгш тагам. Демалыс орындарында усьшьшатын эркилы кызмет турлер1 адам калауьша карай жеке акыга алуга болады (массаж, ара ешмдершен ванна жэне т.б.). Емделу к^ны: тэултне 10 мьщ. тг. басталады. Емделу маусымы: конактардьщ келуше байланысты жьш бойы кабьшдай алады. Конак уйде 22 адамдьщ орьш бар Турген шаткалында, 1ле Алатауьшьщ бектершде, экологияльщ таза аймакта жайласкан. Турген саркырамасьш, Есж келш, 1ле Алатау мемлекетпк улттьщ табиги паркш керш тамашалап кетуге болады. Сол жерде отбасьшьщ демалыс орталыгы мен этно-ауылы да бар. Мунда кысы-жазы таулы, таза табигат аясьшда жаксы тьшыстап, сертп кайтуга, жаяу серуендеп журуге де болады. 3 жаска дешнг1 балаларга б1р ата-анасымен тегш. 3-12 жаска 50 % жецшдпспен
3 «Саумал-терапия» конак уш, байланыс тел. ном.: 8-701-204-23-99 Алматы каласьшан 250 км кашыктьщта, Райымбек ауданыньщ Жайдакбулак ауьшы Емделу курсы 7-10 кун. Бие сутш кабылдау 2 сагат сайын 200 мл, тэултне 5 рет. Кунше 3 мезгшдак диетальщ тамак усыньшады. ^онакты вокзал мен эуежайдан карсы альш шыгарьш салу. Конак уйде ею 4 жатын орьшдьщ белмелер жэне ею 2 жатын орьшдьщ белмелер бар (тэулггше 7 мьщ. тг.), тагы белек 7 жатын орьшдьщ белмелер бар (тэулггше 4 мьщ.тг.). TeriH Wi-Fi, спутниктпс теледидар. Емделу к^ны: - 7 кун - 28000 тг.; -7 кун-49 000 тг.; - 10 кун - 70 000 тг. Емделу маусымы: мамыр жэне кыркуйек айлары аралыгьшда Кунгей-Алатау тауларыньщ етегшде жайгаскан. Биелер1 бшк таулы жайылымда тец1з децгейшен 1880 м бшкпкте орналаскан жерде багьшады. Жайлауда, таулы таза ауада емделу эр1 демалу мумкшд1г1 бар
4 «Saumal Deluxe» конак ytii, байланыс тел. ном.: +7 (777)217-78-11, +7 (701)951-01-74 info(a!saumaldeluxe .kz Алматы каласынан 7 шакырым кашьщтыкта Белбулак (бурынгы Мичурин) ауьшы Емделу курсы 10 куннен кем емес. Усынылатын емделу курсы 30 кун. Эртурл1 санаттагы жайлы белмелер бершедг Кунше 3 мезгшдпе ас усынылады. Бие сута кунше 6 рет бершедг Атпен серуендеу (1 саг. - 5000 тг.). Тегш Wi-Fi, спутниктак теледидар. ^онакты вокзал мен эуежайдан карсы альш шыгарьш салу. Емделу к^ны: - 7 кундпе курс куны - 84 000 тенге (тэул1гше 12 мьщ.тг); - 14 кун - 140 000 тг. (тэул1гше 10 мьщ.тг); - 30 кун - 240 000 тг. (тэулггше 8 мьщ.тг). Емделу маусымы: кысы-жазы. Конак уйде 15 адамдык орын бар Алатау бектершде орналаскан. Таулы таза, тьшыш табигат аясьшда демалу. ^онактарды жьш бойы кабьшдайды. Тащы астагы боткага жэне таба нанга да бие сута косыльш дайындалады
5 «ARUANA шипажайы» туйе мен бие сутте-р1мен емделу орталыгы, байланыс телефондары: 87003381110 Акмарал 87783677053 Тамара (a!saumal_a kshi Алматы -Е[ур-Султан трассасьшда (Алматыдан 120 км) Курта ауьшдык OKpyri, Акдш ауылы Кунше 4 мезгш тагам. Бие сута кунше 3 рет бершедг Туйе сутан калаганынша пнедг Емделу к^ны: - тэултне - 8 мьщ.тг. орындар; - тэултне - 10 мьщ.тг. орындар. Парафин тегш (жалпы акыга юред1). Балкарагай Kecneri (кедровая бочка) -4 мьщ.тг. Массаж - 1 мьщ.тг. Емделу маусымы: кысы-жазы. Бие мен туйе cyrrepi, кымыз бен шубат усынылады. Шипажай 50 адамга дейш кабылдайды Табиги таза aya, тыныш жер, табиги тамак. ^онактарды жьш бойы кабьшдайды. Малдары жайылымда багьшады
6 «Oi- QaragaiLesnayaSka zka» Moimtain Resort, байланыс тел. ном.: 8 (701)091-80-73 Алматыдан 25 км кашьщтыкта, Талгар ауданы Саумалнемесекымыз кунше 5 рет бершедг Кунше 3 мезгшдпе диетальщ ас. Эртурл1 санаттагы белмелер. Демалыс орындарында усьшьшатын кызмет турлер1 адам калауына карай жеке акыга усьшьшады. Емделу к^ны: 1 кунге 1 орынга 31500 тг. басталады. Емделу маусымы: мамыр жэне кыркуйек айлары аралыгында Ой-^арагай шаткальшда таулы жерде орныккан. Таза ауада, таулы табигат аясьшда жаяу, атпен серуендеу. Ак-Тас конак уйшде (Standart HeMÍpi), Агаш уйлершде, Орман ауыльшда (Ka3Ípri замангы ки1з уйлерде), LUX коттедждершде сан килы санаттагы белмелерд1 багасьша сай тацдап алу мумкшдт бар
7 «Саумал терапия» Ранайфермасы, байланыс тел. ном.: +7 707 529 04 04 (whats арр); + 7 777 729 04 04 instagram ©RanaiF ami Facebook (ей S aumalS aumal Алматы каласьшан 50 шакырым жерде. Алматы облысы, Жамбьш ауданы, Узынагаш ауьшы, «Ранай» фермасы Емделу курсы 5 куннен басталады. Бие сутш кунше 5 рет кабылдау (мелшер11,2 литр). Кунше 3-4 - рет тамактану. Атпен серуендеу: 1 саг. - 2 мьщ.тг. Сауна: 1 саг. - 2 мьщ.тг. Емделу к^ны: - ересектер ушш-6000 тг/ кун; - 4-10 жастагы балалар ушш-3000 тг/кун; - 4 жаска дешнп балалар ушш тегш. Емделу маусымы: сэу1р (мамыр) жэне кыркуйек айлары аралыгында. Ферма 30-35 адамга Д( ш кабылдай алады Таза ауада, тыныштыкта ем альш демалу МуМК1НД1Г1. Атпен серуендеуге болады. Жьпщьшары жайьшымда
Ескерту: интернет-ресурс сайттары жэне телефон аркылы сухбат алу бойынша автормен курастырылган.
кептщ ыкыласына белещц. Мунда кымызбсн катар 25 адамдык казакы накыштагы асуй, 10 адамга арналган конакжай белмса бар. Бул жерден адамдар емделш, саумал терапиясын алады. О л уппн арнайы бие сауатын, кымыз ендейтш орын дайындап, тутынушыларга жайлы жагдай жасаган [11]. Сондай-ак. Жамбыл облысыньщ Т. Рыскулов ауданында «Шэушен» шаруа кожалыгы бар. Осы шаруа кожалыгы нын басшысы Сайрамбай Дененбаев, imnepi Мейрамбек жэне Кал и мен oip.iccin. Казакстандагы ipi мал шаруашылыгыньщ 6ipiH бас кар ып отыр. Мунда 38 мьщ койы. ею жузге тарта eri3i, казакы тукымды жылкысы 2,5 мыцнан асады екен. Будан езге, шаруа кожалыгы нын ез жайылымы, шеп шабындыгы мен ericTiri бар, соныц аркасында мундагы мал ез жем-шеб1мен камтылады. Бул жерде таудьщ стспндс жайгаскан «Tay кымыз» халал емдеу-сауьщтыру орталыгы орын тепкен. Табигаты Kepiicri, ауасы саф, суы таза емдеу-сауьщтыру орталыгыньщ зэул1м гимараты 26 Kicire арналган. Сол конак уйдщ iini Kaiipri заман талабына сай тольщтай жабдык-талган. Багалары да ете колжст1мдк суга шомылатын кец бассейндер1 де бар, сонымен катар, атка мшш таза таулы ауада серуендеп кайтуга да болады. «Шэушен» шаруа кожалыгы таудьщ аргы жагына заманауи, жастардьщ демалыс орталыгын да ашпак ойлары жузеге асуда, ягни куры лысы каркынды журш жатыр. Онда теннис корты, футбол, би аландары жэне караоке болады деп жос-парлануда. Ал археолог-гид Ескещцр Торбеков бул жерде туризмд1 дамытудьщ барльщ tctîktcpi карастырылганын айтты. Ce6e6i, Кыргыз Алатауы, Батые Тянь-Шаньнщ етег1нде орналаскан бул жердщ тарихы терецде, экологиялык жэне эстстикалык жагынан да туристерд1 тартуга болады. Мэселен, coyip-мамыр айларында кызгалдактын гажап Typ.icpi жайкалып бурш1к атады. Буган коса. «Шаушен» емдеу-сауьщтыру орталыгыньщ темен жагында сол ещрдег1 архсологиялык мацызы жогары калашыктардын 6ipi Орнек те зор эсер етпек. Зерттеуш1лерд1ц пайымдауынша, Орнек калашыгы б.з.д. VIII—XII гасырларды камтиды. Кене шаЬар Таразга багытталган жолдьщ бойында орын тепкен калашыкка Еуропа мен Азиядан келген саудагерлер жэне алыстан ат терлет1н kctctî h керуендер аялдайтын болтан десед1. Э.Маргулан атындагы археологияльщ институттьщ мамандары зсрттсушi-галым К.Байпаковтын жетекш1л1г1мен Орнек калашыгына арнайы KC.iin. тарихи жерде архсологиялык казба жумыстары да жург1з1лген екен. Жумыс барысында Кытай. Византия, Иран, Бухарадан жетюз1лген, керамикадан жасалган ыдыс-аяктардын б1ршамасы табылган. Буг1нде Казакстаннын эр аймагынан арнайы KC.iin. сауьщтыру орталыгында демалып жаткандар табылса да, алайда сауьщтыру орталыгына апаратын жолдьщ сапасы сын кетермей тур. Kaiip муны жерг1-л1кт1 аткарушы бил ¡к назарына алып отыр [12, 13].
Ал тарихка ущлет1н болсак. алгашкы кымызбсн емдейт1н шипажайы 1854 жылы Самара губер-ниясыньщ Богдановка ауылында ашылган болатын. 1858 жылы Самарадан алты шакырым кашык-тыкта орналаскан жерде Нестор Постниковтьщ кымызбсн емдейт1н сауыктыру орны ашылган болатын. Мунда Лев Толстой мен Антон Чехов та келш сауыккан. Кешн осындай кымызбсн емдей-tîh емханалар Поволжье, Бурятия, Киргизия, Башкирияда ашылган болатын. 1863 жылы Е. Н. Ан-наев Самарадагы еюнш1 жэне Самара губерниясындагы уппнпп «Аннаев дачасы» атты кымызбсн емдейтш мсксмсслн ашкан екен. Кымыздын соншалыкты кеп болгандыгынан, Е. Н. Аннаев баска да жерг1л1кт1 тургындаргасатып Англия, Польша, Голландия елдер1не де экспорттаган екен. КСРО кез1нде де кымызбсн емдейтш уйымдаскан сауыктыру жел1лер1 сакталып жумыс ¿степ турган болатын, 6ipai< Kaiipri кезде жеке шипажайлары гана калган екен. Уфаньщ мацындагы «Юматово» шипажайы ол i де кулпыру уст1нде [14, 15]. Ал 61зд1ц с л i м i зге токталатын болсак, «Бурабай» 1910 жылы ашылган кымызбсн емдейт1н туцгыш емханалардьщ 6ipi [16]. Сонымен 6ipre, бАктебс облысыньщ Шал кар ауданыньщ Бершуг1р ауылында кымызбсн сауыктыру орны да 1910 жылы ашылган. Гасырдан астам тарихы бар Берпгртр шипажайы соцгы кездер1 абактыдан босап шьщ-кандардын жш баратын мекешне айналган. Ce6e6i, жабьщ турде гсурт (туберкулез) ауруынан ем-делет1ндерд1ц басым oe.iiri oipHcmc мэрте турмеге отырып шыккан екен. XX гасырдьщ басында Бершуг1р табигаты емге шипа, ауасы таза, таулы, сулы болып, екпе ауруына шалдыккандарды ем-дейт1н жер болып келетш. Кез1нде мунда 6ip мезетте 250-300 адам ем кабы л дай алатын. Tîhtî, кыс пен жаз айларында ем ею жерде жург1з1лген екен. Эр адамга 6ip палата бсрЫп жеке уй тэр1зд1 болтан. Алайда, içasipri кездер1 ауыз су мэсслса мунда - ец улкен мэселе болып тур, ce6e6i су шек-Tcy.ii. ез уакытымсн гана бершедь Ал кыста дэр1-дэрмек бсрст1н орын пешпен жылытылады [17]. Сондьщтан да, жуз жылдан астам дэур1 бар шипажайга мемлекет, жерг1л1кт1 баскару органдары
тарапынан колдау керсетш су мен жылумснкамтамасыз етуше, жендеу жумыстарын журпзуше улес косулары керек.
Осындай республикамыздагы едэу1р ауылдьщ жерлердеп жолды жендеу, сумен камту. ме-дициналык кемекпен камтамасыз ету тэр1зд1 6ipi<arap ауыл мэселелерше ыкылас койып. уюмет жагынан барынша кемек кажст.
Ел1\пздс ауыл турнзмше жете кещл бел in дамытса mcmiviiH таппай турган сан турл1 сурактары шешшер ед1. Осы зерттеуге себеп болган туризм турi ндамытуды noi рталай пайдалы acepnepi бар (сурет). Ауыл туризмш калыптастырудан тек ауылдык жер гана утпайды, онымен косааймактында,
ауща1дарда л^мыссыздыкдъщ децгешн азантып, лаца жу 1ьк орындарын куруды ынтсландыр
чуьш ша^'чшылыгыньщ каркынды дамуына ьщпал егу
1\ъга и ■ чц абаттандыруын (кэкоран баубакдналы жаксарту
чуылдык; жерпердщ ннженертк жэне элеуметпк ннфрак^рь: лык ;ын гулдендфу
_1
ауылдьщ жерлерде шагыь кэсшкерлшп жетивдру
ауыпдартдан лсологиялык тартымдылыгын кушеигу
энш ассортнментш кененгу жэне жеке менши; "паруатдлыц ен: nepi и. дайындзлып етк луч жузеге асыр
жерплисп керши жерлерда Е,оргауды жэне ул1тык салг-да*чур = эде-"-е^ыггты, фольклорды, колвнерда сактал дамыту
ауылдарда спирт глаццарын салу жэне улттык спорт ойындарын жан,"эндьгру
_1
ауыл т¥рт. лдарыньп мэденн-танк дык денгеи кетеру
i
ауыл т^ргьп , фынын цолдан жасаган ез ai де^ мен б^йыи-зат__рын сатып табыс табуга к;ола?лы жатдайдьщ орын алуы
■керплшп бюджет тс.лшггыру жэне косымша тусшдердщ кэбею кяздер!
ауылщын ^ол оОлыстыц жэне жалны ел э к оно мнкас ыныв турацты дамуына улет к,осу
Ескерту: автормен курастырьшган.
Ауыл туризмш дамытудьщ пайдалы scepnepi
жалпы ел экономикасыньщ да аумактык туракты дамуы ныгаяды. Себеб1, бул туризм багытымен коса ещрдщ о л с у м с тт 1 к - э к о н о м и к а л ы к. курылыс. келш салаларын, и нф раку р ы л ы м ы н жэне турл1-турл1 салааральщ байланысы бар ауыл шаруашыльщ кэсштерш, ауылшаруашыльщтьщ ешмдерш ецдеу жэне кайта ецдеу енеркэсштерш жетшд1ред1.
Кдзакстанда ауыл туризмш колга алып еркендету мемлекет жагынан да эр1 жергшкп б ил ¡к органдары жагынан да барынша колдауга зэру. Мэселен, Франция, ¥лыбритания, Голландия, Ирландия, Германия, Испания сиякты дамыган Батые Еуропаныц 61 раз елдер1нде ауыл туриз\пмсн айналысу улттьщ децгейде дэрштелед1 жэне ауылды кешещц о л с у м с тт 1 к - э к о н о м и к а л ы к дамыту багдарламасыныц ажырамас курамдас белш рет1нде карастырылады. Еуропада ауыл туризмшщ кызмстш нарыкка жылжытуды камтамасыз ететш эртурл1 курылымдар мен уйымдар бар. Олардыц арасында ец танымалы «Е1ЖОС1ТЕ8» - Еуропальщ фермерлш жэне ауыл туризм! Федерациясын емесе жасыл туризм Федерациясы болып табылады [18].Сонымен катар. «ЕСЕАТ» - Еуропальщ эко-агротуризм орталыгы дамыган. Сонымен, Еуропада жалпы хальщаральщ дэрежеде танылган ауыл туризм! саласындагы орналастыру эр1 кызмст корсету куралдарын жлктсу жэне стандарттау уппн сапа улгшершщ тэсшдер1 мен арнайы усынымдьщ багдарлары эз1рленед1 [19]. Ал б1здщ мем-лскст1\пздс эл1 елдщ санасында «ауыл» туризм! деген угым да орньщпаган. Сондьщтан да, уклмст тарапынан осы ауыл туриз\п саласында Зандар, Багдарламалар жэне гылыми Жобаларды дайын-дап, оны тшмд1 жузеге асыру - ауылдьщ ещрлерд1 азып-тозудан эр1 дагдарыстан шыгарып кер1к-тещцруге жэне де туракты дамытуга непзделген жолдардыц б1регеш.
Республикамыздагы тур ист ¡к сала непзшен сыртка шыгу туризмшц дамуына багытталган. Ал сырттан юру жэне ¡шкл туризмд1 дамытуга айрьщша назар аударылмаган [20]. Сол ссбсптк ауыл туризмш керкейту аркылы сырттан юру мен ¡шкл туризмд1 б1рте-б1рте улгайта жетшд1руге болады. Сонымен, осы туризм туршщ аркасында каншама туризм багыттарын жандандыру уппн сан алуан мумюншшктерд1 пайдалану кажст. Б1рак та, ауыл туризмш жэне онымен байланыса дамитын туризм багыттарын ко л га алып кары штату максатында сандаган эрекеттер ¡скс асырылуы тшс. Айтальщ, коп адамдарды кэсшкерлшпен айналысуга ¡шкл коркыныштары мен психологияльщ кедергшер1 тежейдь Сол уппн ауыл тургындарына туризм, кэсшкерлщ маркетинг, менеджмент жэне т.б. гылым-бЫм салалары бойынша арнайы окыту. бшмдерш жетшд1ру жэне бшктшкп жогарылату сеюлд1 курстар етюзу керек. Мундай шараларды етюзу тек мемлекетке гана жуктел-мейд1, сонымен катар. Кд> ы мдастыктар да журпзе алады.
Оныц уст¡пс. сырткы ынталандыру (мотивация) кэсшкерлш кызметтщ дамуына кедерп келт1ретш ¡шкл жэне сырткы шектеулерд1 ецсеруге багдарлануы тшс. Туракты кэсшкерлш кызмста корсету муддесшдеп когамныц кэсшкерлш элеуетшщ кулшыныс-ыкыластарын оятатын сырткы ынталандыру факторларын эз1рлеу б1рнеше багыттарда жузеге асырылуы тшс: эклмшЫк. экономи-кальщ, элеуметпк, жеке-тулгальщ жэне психологияльщ. Соныц ¡цпндс эюмшшк ынталандыру эрекеттерше токталсак. Эюмшшк ынталандыру - бул мемлекетпк нормаларды сактамаганы уппн тшеп санкцияларды енпзуге байланысты кэсшкерлш кыз метке катысты адамдардыц кулшыные-ьщыластарын арттыруы. Эюмшшк ынталандыру эрекеттерше мыналар жатады: ауыл туризм нарыгын реттеу уппн кукыктык база куру: мшеп сальщ зацнамасын эз1рлеу;
ауылдьщ жерлерде ¿сш жаца бастаган кэсшкерлерге несие берудщ икемд1 жуйссш енпзу. Бизнеса езш-ез1 уйымдастыратын шагын каржы уйымдары мен венчурлпч капиталистер кауым-дастьщтары колдауы тшс, ал несиелш м\ндеттемслс ргс акы телеуге мемлекет кешдщк бср\л тшс. Мысалы, бизнеске алгапщы скл жыл ¡цпндс несиеш кайтармауга, ал калган соманы одан эр1 отей отырып, уппнпп жылы 3-4%-ды курайтын пайыздарды гана отеуге мумющцк бершу1 абзал;
кэсшкерлш курылымдардыц кызмстш бакылаудын. шагын жэне орта стартаптардыц мони-торингшщ жолга койылган жуйесш калыптастыру [21].
Осылайша, ауылдьщ жерлерде ауыл туризмш колдай отырып, жергшкпкэсшкерл1кп эр1 ауыл шаруашылыгыналга карай оркендетуге болады, оныц ¡цпндс бие сут1мен, саумалмен жэне кы-мызбен емдеу-сауьщтыру ортальщтарыныц кызмст1 н(саумал жэне кымыз туризм!) де катар шгер1 царай дамытып, б1рталай ип ютерд1 аткару жолында, барльщ мумклншЫктсрд1 пайдага асыруга болады.
ЭДЕБИЕТ
[1] Карпенко И.О., Олишевская Ю.А. Влияние туризма на экономику государства // Материалы научной конференции «Молодые научные работники географической науки». 27-28 октября, Киев 2006. Украина, Киевский национальный университет им. Т. Шевченко. UKL:http://skole.com.ua/ni/papers/13-tariznV34-tarizm-ekononiika.html
[2] Казакстанныц туризм саласын дамыту // kazakh-tv. URL: https://kazakh-tv.kz/kz/view/news_kazakhstan/page_186428_
[3] Zollmann's Stutenmilch - Kurgestut Holier Odenwald // www.oekolandbau.de. URL: https://www.oekolandbau.de/verbraucher/demonslrationsbelriebe/demobelriebe-un-porlraet/baden-m
hoher-odenwald
[4] Кымыз кцыр аспакшы// el.kz. URL: http://el.kz/kz/news/biznes/kiniiz_kiir_aspakshi
[5] Как производить казахский кумыс по немецкой технологии // Forbes Kazakhstan 10.11.2015. URL: https://ni.forbes.kz/article/100393
[6] Карагандинская область Казахстана готовится стать главным экспортером кобыльего молока // КазахЗерно. 12.12.2018 г. URL: http://kazaHi-zenio.kz/novosti/agraniye-novosti-kazaklistaiia/250642-karagaiidinskaya-oblast-kazaklistana-gotovitsya-stat-glavnyni-eksporteroni-kobylego-nioloka
[7] Караганды облысыныц тургыны кымызды узак сактаудыц эдюш ойлап тауып, патент иелещц // zakon.kz. URL: https://www.zakon.kz/4885147-ara-andy-oblysyny-t-r-yny-yniyzdy-za-sa.htnil
[8] Бие суп жэне кь1мыздыц курамы мен касиеттер1 // sachok.kz. URL: https://sachok.kz/referat/show/512
[9] Кымыз кьфьщ ауруга ем // argymaq.kz. URL: http://argymaq.kz/?p=3314
[10] Tleubayeva A. (2018). Rural Tourism as One of the Priority Factors for Sustainable Development of Rural Territories in Kazakhstan // Journal of Environmental Management and Tourism. Vol. IX, Fall. 6(30): 1312-1326. D01:10.14505/jemt.v9.6(30).21
[111 Ойылда кымызхана ашылды// aktobegazeti.kz. URL:http://www.aktobegazeti.kz/?p=70842
[12] Жамбыл облысында кымызбен емдеу мекемеа ашылады // inform.kz. URL:https://www.uiforni.kz/kz/zhanibyl-oblysynda-kyniyzben-enideu-niekeniesi-ashylady_a2780337
[13] КЬ1МЫЗбен емдейтш ерек ортальщ // z-taraz.kz. URL:http://z-taraz.kz/iiidex.php/kz/econoniika-kaz/4618-yniyzben-emdejtin-erek-ortaly
[14] Кобылье молоко // AviaReview. - 2010. - № 2. - URL: http://avtorskie.by/niaterialy/files/nip.pdf
[15] Кумысолечение//Санкуртур. URL: https://sankurtur.ru/niethods/1986
[16] Кырьщ Typni дертке ем кымыз // egemen.kz. URL: https://www.egenien.kz/article/161821-qyryq-turli-dertke-eni-qymyz.egemen
[17] Сагындыкова А. Актебеде курт ауруын кь1мызбен емдейтш сауьщтыру орнында ауыз су тапшы. BNEWS KZ. 30.08.2016. Актебеоблысы.ТЖЬ:
https://bnews.kz/kz/news/obshchestvo/akiobede_kiirt_aumui_k^^ da_tur_foto
[18] Вахитова З.Т. Развитие сельского туризма // Научно-исследовательские публикации. - 2014. - № 14(18). -С. 10-15.
[19] Уланов Д.А. Туризм на сельских территориях: опыт, проблемы, перспективы // Молодой ученый. - 2013. - № 6. - С. 455-459. - URL: https://nioluch.ru/archive/53/7225/ (дата обращения: 21.02.2019).
[20] Кирдасинова К.А., Дуйсембаев А.А., Джемпеисова Г.И. Олемдпс туристпс агындагы отандьщ туризмнщ даму жагдайы // Караганды университетшщ хабаршысы. 2016-12-30. URI: http://rep.ksu.kz/liandle/data/2404
[21] Akimova О.Е., Volkov S.K. Motivation of entrepreneurial activityin rural tourism (Russia's experience) // Научный результат. Серия «Экономические исследования». - 2014. - № 1. - URL: https://cyberleninka.ru/article/n/niotivation-of-eiitrepreiieurial-activityiii-rural-tourism-russia-s-experience (дата обращения: 01.03.2019). КиберЛенинка: https://cyberlenuika.ni/article/iVniotivation-of-entrepreneurial-activi1ym-mral-tourisni-mssia-s-experience
REFERENCES
[1] Karpenko I.O., Olishevska Y.A. the Impact of tourism on state's economy // Materials of scientific conference "Young scientists of geographical science". October 27-28, Kiev 2006. Ukraine, Kyiv national University. Taras Shevchenko. URL: httpV/skole.coni.ua/ru/papers/l 3-turizni/34-turizni-ekononiika.htnil (in Rus.).
[2] Kazakhstan tourism salasindamytu // Kazakh-TV. URL: https://kazakli-tv.kz/kz/view/news_kazaklistan/page_186428_ (in Kaz.).
[3] Zollmann's Stutenmilch - Kurgesttit Holier Odenwald // www.oekolandbau.de. URL: https://www.oekolandbau.de/ verbraucher/demonstationsbetriebe/demobetriebe-un-porttaet/ta
[4] Kymyz air aspasa // el.kz. URL: http://el.kz/kz/news/biznes/kiniiz_kiir_aspakshi (in Kaz.).
[5] How to make Kazakh kumys Gennan technology // Forbes Kazakhstan on 10.11.2015. URL: https://ni.forbes.kz/article/100393 (in Rus.).
[6] Karaganda region of Kazakhstan is preparing to become the main exporter of Mare's milk // Kazaklizemo - 12.12.2018 url: http://kazaUi-zemo.kz/novosti/agrmiye-novosti-kazaHis1ana/250642-karaganduiskaya-oblast-kazakiistaiia-gotovitsya-stat-glavnyni-eksporteroni-kobylego-nioloka (in Rus.).
[7] Karagandyallysine Trini imindisastaudy DS oylaptaup, patent ieland // zakon.kz. URL: https://www.zakon.kz/4885147-ara-aiidy-oblysyiiy-t-r-yiiy-yiiiyzdy-za-sa.html (in Kaz.).
[8] BIE St and imindi army me acjetter // sachok.kz. URL: https://sachok.kz/referat/show/512 (in Kaz.).
[9] KymyzKyrykauroa eat // argymaq.kz. URL: http://argymaq.kz/?p=3314 (in Kaz.).
[10] Tleubayeva A. (2018). Rural Tourism as One of the Priority Factors for Sustainable Development of Rural Territories in Kazakhstan // Journal of Environmental Management and Tourism. Vol. IX, Fall. 6(30): 1312-1326. D01:10.14505/jemt.v9.6(30).21
[11] OjyldaKymyzhana ashyldy // aktobegazeti.kz - ... URL: http://www.aktobegazeti.kz/?p=70842 (in Kaz.).
[12] XIII // inform.kz - ... URL: https://www.inform.kz/kz/zhambyl-oblysynda-kymyzben-emdeu-mekemesi-ashylady_a2780337 (in Kaz.).
[13] XIII // z-taraz.kz - ... URL: http://z-taraz.kz/index.php/kz/economika-kaz/4618-ymyzben-emdejtin-erek-ortaly (in
Kaz.).
[14] Kobyl'e moloko // Avia Review. 2010. N 2. URL-a^pec: http://avtorskie.by/materialy/files/mp.pdf (in Rus.).
[15] Kumysolechenie// CamcypTyp. URL-a^pec: https://sankurtur.ru/methods/1986 (in Rus.).
[16] XIII // egemen.kz - ... URL: https://www.egemen.kz/article/161821-qyryq-turli-dertke-em-qymyz.egemen (in Kaz.).
[17] Sagyndykova A. Aktobede kurt auruyn kymyzben emdejtin sauyktyru ornynda auyz su tapshy. URL-a^pec: https://bnews.kz/kz/news/obshchestvo/aktobede_kurt_aumin_kimizben_emdeitin_sauiktim_omi_kurip_keta^
_foto (in Kaz.).
[18] VahitovaZ.T. Razvitie sel'skogo turizma//Nauchno-issledovaterskie publikacii. 2014. N 14(18). P. 10-15 (in Rus.).
[19] Ulanov D.A. Turizm na sel'skih territorijah: opyt, problemy, perspektivy // Molodoj uchenyj. 2013. N 6. P. 455-459. URL: https://moluch.ru/archive/53/7225/ (data obrashhenija: 21.02.2019) (in Rus.).
[20] Kirdasinova K.A., Dyjsembaev A.A., Dzhempeisova G.I. Qlemdik turistik aryndary otandyic; turizmniH damu zhardajy //KaraFandy universitetinin habarshysy. 2016-12-30. URL http://rep.ksu.kz/handle/data/2404 (in Kaz.).
[21] Akimova O.E., Volkov S.K. Motivation of entrepreneurial activityin rural tourism (Russia's experience) // Nauchnyj rezul'tat. Serija «Jekonomicheskie issledovanija». 2014. N 1. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/motivation-of-entrep-reneurial-activityin-rural-tourism-russia-s-experience (data obrashhenija: 01.03.2019). KiberLeninka: httpsV/cyberleninka.ru/article/n/motivation-of-enlrepreneurial-activityin-mral-tourism-mssia-s-experience
А. Т. Тлеубаева
Докторант кафедры «Туризм» (Евразийский национальный университет им. Л. Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан)
ЛЕЧЕБНО-ОЗДОРОВИТЕЛЬНЫЕ ЦЕНТРЫ С КОБЫЛЬИМ МОЛОКОМ, САУМАЛОМ И КУМЫСОМ КАК ОДИН ИЗ МЕХАНИЗМОВ РАЗВИТИЯ СЕЛЬСКОГО ТУРИЗМА
Аннотация. Рассматриваются сельский туризм, его преимущества, положительные эффекты развития. Отмечается польза кобыльего молока и кумыса. Проанализирована деятельность лечебно-оздоровительных центров города Алматы с кобыльим молоком, саумалом и кумысом. Уделяется внимание истории возникновения кумысолечебных санаториев. В сельской местности представлены пути стимулирования туризма и предпринимательства.
Ключевые слова: туризм, сельский туризм, сельская местность, лечебно-оздоровительный центр.
A. T. Tleubayeva
PhD student Tourism chair (L. N. Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan, Kazakhstan)
MEDIKAL AND HEALTH CENTERS OF MARE'S MILK, SAUMAL AND KUMYS, AS ONE OF THE MECHANISMS OF RURAL TOURISM DEVELOPMENT
Abstract. The article deals with rural tourism, its advantages, positive effects of development. The use of Mare's milk and Mare's milk is noted. Analyzes the activity of medical-Wellness centres in the city of Almaty with koblin milk, saumal and kumys. Focuses on the history of kumysopitiya resort. In rural areas, ways to stimulate rural tourism and entrepreneurship are presented.
Keywords: tourism, rural tourism, rural area, medical and health center.
