БЕЛУДЖИСТАН - ОСЬ ПРОТИВОСТОЯНИЯ КАДЖАРСКОГО ИРАНА И БРИТАНСКОЙ ИНДИИ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

07.00.15 - ТАЪРИХИ МУНОСИБАТ^ОИ БАЙНАЛХАЛЦЙ ВА СИЁСАТИ ХОРИ^Й 07.00.15 - ИСТОРИЯ МЕЖДУНАРОДНЫХ ОТНОШЕНИЙ И ВНЕШНЕЙ ПОЛИТИКИ 07.00.15 - HISTORY OF INTERNATIONAL RELATIONS AND FOREIGN POLICIES

БАЛУЧИСТОН - Му^айиддин МАХДИ, МЕХВАРИ ИХТИЛОФИ унвонцуи Маркази мероси хаттии

ЭРОНИЦОЦОРИБО Академияи илмуои Чумуурии Тоцикистон ХИНДИ БРИТОНИЯВИ (Тоцикистон, Душанбе)

БЕЛУДЖИСТАН - ОСЬ Мухайиддин МАХДИ,

ПРОТИВОСТОЯНИЯ соискатель Центра письменного наследия

КАДЖАРСКОГО ИРАНА И Академии наук Республики Таджикистан

БРИТАНСКОЙ ИНДИИ (Таджикистан, Душанбе)

BALOCHISTAN - THE Muhayiddin MAHDI, CENTER OF CONTAINMENT Applicant for the Written Heritage Center

OF QAJAR IRAN under the Academy of Sciences of

AND BRITISH INDIA Tajikistan Republic (Tajikistan, Dushanbe)

Калидвожа^о: Балуцистон, рацобат, комиссияи таъйини марзуо, Систон, Хуросон, Кирмон, мустамлика, устон, иёлат, Эрон.

Дар мацола оид ба тацсимоти расмии Балуцистон ва рацобатуо миёни Англия ва Эрон баус мешвад. Гуфта мешавад, ки пас аз Инцилоби машрутаи Эрон (1907), иёлати Кирмон ва Балуцистон ба сифати яке аз иёлоти чацоргонаи Эрон даромаданд. Дар соли 1937, Эрон ба чанд устон тацсим шуд ва Систон аз Хуросон ва Балуцистон аз Кирмон цудо шуданд, устони воцид -Систон ва Балуцистон ном гирифт.

Доир ба таърихи рацобатуои Англия ва Эрон дар бахши Балуцистони Шарцй муалллифи мацола тадцицот анцом дода, маруилауои асосии ин рацобатуо ва то кадом кишвар таалуц доштани башуои Балуцистонро мушаххас намудааст.

Муаллифи мацола таъкид намудааст замоне, ки Англия шарцу цануб ва бахшцое аз гарби Хиндустонро дар ихтиёр дошт, таваццууи асоси ба цифз ва нигацдории Хиндустон дар баробари тацдидцои рацибони нируманди аврупоияш, яъне Фаронса ва Русия, буд. Англия фикр мекард, ки рацибони аврупоияш, масири фотецони цабли чун Нодири Афшорро дар пеш гирифта, худро ба Хиндустон мерасонанд.

Нацшаи Англия барои дифои Хиндустон ин буд, ки Балуцистонро ба кишвари цудогона, вале дусту муттациди хеш бадал кунад. Хадафи Англия, дур нигац доштани Эрон аз сарцадоти Хинд, бо эцоди давлатцои кучак ва тобеъ буд. Доир ба тацсим намудани Балуцистон комиссияи махсусе ташкил шуд, аммо Иброцимхони Бами ба таруи англисуо рози нашуда, цисматуои дигари Балуцистонро ба Эрон уамроу намуд. Бад-ин сурат дар цаламраве, ки имруза «Балуцистони Эрон» хонда мешавад ва дар он цо бархе аз сардорон аз замони Нодири Афшор ва бархе монанди минтацаи Башогард царнцо цабл аз он мустацилона цукмравое доштанд, ба саъйи Иброцимхони Саъдуддавла ба тобеияти кишвари Эрон даромаданд.

Ключевые слова: Белуджистан, соперничество, комиссия по разграничению, граница, Систан, Хорасан, Кирман, колония, устан, губерния, Иран.

В статье анализируется процесс официального раздела Белуджистана и соперничество между Англией и Ираном за эту территорию. Отмечается, что после Иранской революции конституционалистов в 1907 г. Кирман и Белуджистан являлись одним из четырех установ (губерний) Ирана. В 1937 году Иран был разделен на несколько административных территорий. В результате Систан был отделен от Хорасана, а Белуджистан от Кирмана и былы образованы отдельные устаны под названием Систан и Белуджистан.

Исследуя историю англо-иранского соперничества за западный Белуджистан, автор определяет основные этапы соперничества и принадлежность отдельных частей Белуджистана к Британии и Ирану.

В статье отмечается, что когда Англия контролирвала восток и юг, а также некторые части запада Индии, прилагала большое усилие для защиты Индии от происков своих европейских соперников в лице Франции и России. Великобритания всерьез думала, что эти страны планируют повторить путь персидского шаха Надиршаха Афшара в Индию.

План Великобритании по защите Индии заключалась в превращение Беледжистана в отдельное государство, но в своего союзника и дружественно настроенного к Англии. Цель Англии была держать Иран в отдаленном растоянии от границ Индии, путем создания мелких государств лояльных и зависимых от Англии.

В статье анализируется работа, специально созданной Комиссии по разграничению Белуджистана. При этом отмечается, что Ибрахим Бами не соглашаясь с планом Англии, напал на отдельные части Белуджистана, и присоединил их к Ирану. Великобритания была вынуждена смириться с этим.

Key words: Baluchistan, rivalry, commission on delimitation, border, Sistan, Khorasan, Kirman, colony, ustan, province, Iran.

The article analyzes the process of the official division of Balochistan and the rivalry between Britain and Iran over this territory. It is noted that after the Iranian revolution, the constitutionalists in 1907. Kirman and Baluchistan were one of the four establishments (province) of Iran. In 1937, Iran was divided into several administrative territories. As a result, Sistan was separated from Khorasan, and Baluchistan from Kirman and a separate ustan was formed called Sistan and Baluchistan.

Exploring the history of Anglo-Iranian rivalry over western Baluchistan, the author identifies the main stages of rivalry and the identity ofparts of Balochistan to Britain and Iran.

The article notes that when England controlled the east and south, as well as some parts of western India, it made a great effort to protect India from the machinations of its European rivals in the face of France and Russia. Great Britain seriously thought that these countries were planning to repeat the path of the Persian Shah Nadirshah Afshar to India.

Britain's plan to defend India was to turn Beledgistan into a separate state, but into its ally and friend to England. England's goal was to keep Iran at a distance from the borders of India, by creating small states loyal and dependent on England.

The article analyzes the work of the specially created Balochistan Distribution Commission. It is noted that Ibrahim Bami, disagreeing with the plan of England, at the end attacked parts of Balochistan, and attached them to Iran. Britain was forced to accept this.

Дар нахустин таксимоти расмии кишвархо, пас аз Инкилоби машрутаи Эрон (1907), иёлати Кирмон ва Балучистон ба сурати яке аз иёлоти чахоргонаи Эрон даромаданд. Дар замони Носируддиншохи Кочор (1796-1859) низ Балучистон яке аз музофот ё вилоёти Кирмон буд. Систон дар канори Хуросон буд, аммо дар соли 1937 Эрон ба чанд устон таксим шуд: Систон аз Хуросон ва Балучистон аз Кирмон чудо шуданд ва устони вохид -Систон ва Балучистон ном гирифт. Маркази ин устон Дуздоб буд, ки ба Зохидон тагйири ном ёфт. Аммо пеш аз ин маркази Балучистон Бампур буд. Дар соли 1883 Фахрач ё Фахра (ё ба талаффузи махаллй Пахра), ба иллати бартарии обу хаво бар Бампур (ё Эроншахр), маркази Балучистони Эрон шуд.

Дар холе, ки Англия шарку чануб ва бахшхое аз гарби Х,индустонро дар ихтиёр дошт, дагдагаи аслй, пас аз истиклоли Иёлоти Муттахидаи Амрико хифз ва нигахдории Х,индустон дар баробари тахдидхои ракибони нируманди аврупоияш, яъне Фаронса ва Русия, буд. Англия мепиндошт, ки ракибони аврупоияш, масири фотехони каблй чун Нодири Афшорро дар пеш гирифта, худро ба Х,индустон мерасонанд. Онон хатто аз карру фарри Замоншохи саддузой низ нигарон буданд. Аз ин ру, дар соли 1798 намояндаи хеш ба номи Махдй Алихонро ба бахонаи тахниятгуй ба Фатхалишох ба Эрон фиристоданд, то монеи хамлаи Замоншох ба Х,инд шавад ва иловатан Фатхалишохро аз хатари Фаронса низ хушдор доданд. Дар пайи имзои муохадаи дустй миёни Англия ва шохи Эрон (1801), ба зудй подшохони Рус ва Фаронса Александр ва Наполеон дар Тилзит мулокот карданд. Англия бори дигар ба вахшат афтод. Хдмзамон аз ду марказ, Лондон ва Калкутта, ду намоянда хар як Сер Ч,он Малколм ва Сер Хдрфорд Ч,онз ба Техрон фиристода шуданд. Дар холе, ки аввалхои карн барои дафъи хатари Наполеон ва Замоншох, бо Эрон дуст шуданд, бояд бо бехбуди равобити худ бо Эрон, Афгонистону Синду Панчобро алайхи он мучаххаз

мекарданд. Ин мyамморо Ч,он Биллям ^йе - нависандаи англисй дар китоби «Ч,анги АфFOнистон» мекyшояд [1, 69]. Элфинстон ба хамин манзyр ба дарбори Шохшучоъ омад ва намоянда ба дарбори Pанчит Синщ фиристода шуд. Х,ар ду муваффак мешаванд, ки ^бул ва Лохурро дар баробари Техрон карор диханд ва аз гузари кушуни Эрон ва Фаронса аз хоки мамолики худ чилавгирй кунанд. Аз он тараф, Ч,онс Харфорд карордоди мучмалро бо Техрон имзо кард ва бо имзои карордоде, ки дар соли 1812 намояндаи дигари англис Гор Оузли - чонишини y бо Эрон имзо кард (12 марти 1809), давлати Англия тавонист равобити худро бо дарбори Техрон мустахкам созад. Аз назари Эрон бо имзои «карордоди ахирй давлати Англия мутаахид мешавад, ки ба хангоми чанги Эрон бо кишвари хоричй ба Эрон кумак кунад. Амре, ки харгиз нашуд. Фармондехии чанг ба дасти Англия буд, зеро хар чанге бояд бо машвараи y мебуд. Чунонки Англия бо тасарруфи бахше аз чануби Эрон, ноибуссалтанаро, ки бидуни ичоза ба харакат афтода буд, аз дарвозахои Х,ирот бозгардонд [6, 36].

Ба хар хол, арсаи ракобати кудратхои аврупой, аз Аврупо ба шарк кашонда шуд, аммо ин кор бо дипломатия ва бехтар аст бигуем, бо «шаркшиносй» OFOЗ мешавад. Элфинстон ва Сер Хенри Потинчер пешравони ин диплумосии шаркшиносй буданд. Дар миëни се кудрати мустакил дар минтака, яъне дар мдани Pyсия, Эрон ва Англия, теъдоде хоннишин, амирнишин ва мамолики мустакили кучак вучуд дошт, ки иборат буданд аз Синд ва Панчоб, Kалот ва хонхо ва сардорони балуч, мисли хони Хорон ва чоми Лисбила. Ба хамин тавр дар Балучистони Fарбй ва Макрон тоифаи норуй ба раëсати Мехробхон дар истиклоли комил ба сар мебурданд. Х,адди шимоли Fарбии Х,инд ва шимоли шаркии Балучистон, ки минтакаи сархад хонда мешуд, дар ихтдари сардорони афFOн буд. Шохони дурронй дар шимоли Синд ва Панчоб бисоти салтанат густарда буданд. Инон асбоби бозй ва машFалаи с^сии кудратхои бузург дар тархи «бозии бузург» дар тули карни XIX то чанги чахонии аввал барои Аврупо ва то чанги чахони дувум барои минтака буданд [8, 291].

Мухрахои бозиро шаркшиносон муаррифй мекарданд. Инон бо шинохти дакик аз фархангу хyсyсиëти миллатхо ва аквоми минтака, давлатхои хешро дар хамон мачро рахнамой карданд. Масалан, беш аз ду карн аз таълифи китоби «АфFOнон» ë гузориши салтанати ^бул^и Элфинстон мегузарад, вале хануз марчаи бисëр муътабаре барои шинохти илмй аз минтака шинохта мешавад.

Дар ин даврон Pyсия ва Эрон дар тули сархадоти мдани хеш даргир буданд: Гурчистон, Арманистон, Озарбойчон дар Fарби Хазар, Хуросон ва Гургон дар шарки он. Бакте уламои динй бо фарëди «во исломо» Эронро ба чанги Pyсия кашонданд, аксари умарои ^афкоз дар канори Петербург истода буданд. Сардори чанг яъне Аббос Мирзои ноибуссалтана медонист, ки авокиби ин чанг барои Эрон басе ногувор аст. Дасти кам, Эрон мачоли пардохтан ба шаркро аз даст дод ва дар натича хам дар Балучистон ва хам дар АфFOнистон ва дар Хуросон низ, ба акибнишинй тан дод.

Эрон ба мтенчигарй ва васотати Ч,он Макдоналд, намояндаи с^сии давлати компании Х,инди Шаркй дар дарбори Эрон дар соли 1826 ба имзои «Созишномаи Туркманчой» тан дод [15, 26]. Ин созишнома, Эронро аз иддаои замин^ои он суи руди Аракс дар ^афкоз махрум кард ва зимнан пардохти товони чангии сангинеро бар ухдаи y гузошт, ки Эрон аз пардохти он очиз монд. Аз ин ру, ба Англия даст дароз кард ва Англия пардохти дусаду панчох хазор тумонро дар ивази лаFви маводи 3 ва 4 карордоди соли 1814 пазируфт. Он ду модда мукаррар медошт, ки Англия ба Эрон дар чанг бо кишвари хоричй, ëрии низомй ë молй мекунад [4, 154].

Pyсия пас аз ин, бо инсироф аз дасгёбй ба Истамбул ва умки Эрон, рохи дустй бо Эрон ва Туркияи Усмониро дар пеш мегирифт. Ин вазъият то ба чое пеш рафт, ки Pyсия, дарбори Эронро ба гирифтани заминх,ое дар шарк, дар марзхои Эрон бо АфFOнистон ва Балучистон ташвик кард. Ба онро барои убури кушуни хеш аз хоки Эрони дуст ва муттахид, ба дарвозахои Х,индустон оби хаëт мешумурд. Генерал Ермолов дар соли 1817 аз Эрон хоста буд, ки ичоза дихад лашкарданашро аз рохи Эрон ба Х,индустон бибарад, аммо дар он замон ин дархост рад шуд. Pyсия дар тамоми тули сархадоти чанубии хеш, пешравй кард ва то дахаи шасту хафтоди хамон карн, тамоми хоноти Остеи Миëнаро бардошт ва худро ба сархадоти АфFOнистон ва Хуросон расонид, ки асбоби бештари нигаронии Англисро фарохам месохт [16].

Макнил, вазири мухтори Англия, ки дар мухосираи Х,ирот дар урдуи Мухаммадшох ба сар мебурд, ба матни муохадаи Эрон бо шахзода ^мрони садузой хокими Х,ирот ва Сардор Kyхандилхон борикзой хокими ^андахор, даст ëфт. Тибки ин муохада Х,ирот ва ^андахор ба Эрон тааллук мегирифт. Ба дар сурати хамлаи Англия ва рукабои афFOнй бо онон, Эрон ба дифоъ аз онон мепардохт. Боситаи акди ин муохада, Биткович, намояндаи рус дар Техрон буд. Х,амин вохима яке аз далоили хамлаи Англия ба ^андахор ба хисоб меояд. Макнил ба Х,индустон навишт:

«... Бино ба маротиби фавк масъалаи Х,ирот, масъалаи тамоми АфFOнистон аст ва агар шахр кабл аз ин, ки икдоми сахехе барои начоти он ба амал бдаяд, сукут кyнад, ин ходиса таъсири баде дар ин худуд хохад кашид...» [3, 17]. У вакте сукути Х,иротро карибулвукуъ мебинад, пешниходхои Fайрикобили кабуле ба Мухаммадшох мекунад, ки бо радди онон аз чониби шох, катъи равобити давлати Англияро бо давлати Эрон эълом карда, урдуи шохиро тарк мекунад. У дар номае ба Х,индустон, бо радди шоиъаи мубодилаи Х,ирот бо сарзамине дар шимоли руди Аракс тавассути Эрон ва Русия, вучуди низомиëни русй дар урдуи Мухаммадшохро таъйид мекунад. У Х,иротро дарвозаи Х,индустон мехонад ва дар фардои сукути он, русхоро дар дарвозахои Х,индустон нишон медихад. Давлати Англия 19-уми июни соли 1838 чазираи Хоракро мутасарриф мешавад. Мухаммадшох ногузир ба Машхад бармегардад ва Х^усайнхон Очудонбоширо ба сафорати Париж, Вена ва Лондон мефиристад. Бо марги Шохшучоъ барномаи англисхо, ки устувор сохтани хатти дифой дар Кобул ва ^андахор буд, дигаргун шуд. Онхо кабл аз мусибатхои воридомада дар чанги аввал бо афFOнхо, касди барпои девори амниятй дар чануби АфFOнистонро доштанд. Дар он накша карор буд, ки Балучистонро ба Шучоулмулк ва Синдро ба Ранчит Синщ биспоранд. Аммо инак икдоми мазкур на мумкин буду на матлуб. Аз ин ру генерал Аутрам (Sir James Outram) ва Сер Чарлз Непир (Sir Charles Napier) санадро аз дасти мирони толпурй берун оварданд (1843) [17, 45]. Тиб;и ин накшаи чадид, Балучистон низ бояд истиклол меëфт ва ба дасти яке аз хидматгузорони вафодори Англия идора мешуд. Гуфта мешавад, ки ичрои ин амр ба ухдаи «Окохон Махаллотй» гузошта шуда буд [1,89]. Ин солхо баробар аст бо мукаддамоти вуруди Англия ба Балучистони Шаркй ва бастани созишнома бо хони Калот. Баъд аз марги Шохшучоъ, хони Калот наздиктарин муттахиди Англия дар минтака ба хисоб мерафт.

Инкилоби Х,индустон дар соли 1857 Англияро ба андешаи таъмини хатти телеграф мдан Аврупо ва Х,индустон андохт. Ин хатт ногузир аз сохилх,ои Макрон ва аз Балучистон мегузашт. Эронихо аз кашондани пои маъмурони англисй ба ин минтака, ки хануз хокимияти Эрон дар он чохо зери суол буд, шадидан нигарон буданд. Аз ин ру, пешниходи Англия бо мухолифати давлати Эрон мувочех шуд. Аммо Иствик, фиристодаи Англия, тавонист имзои шохро дар пойи карордоди хаттй, ки ба хамин муносиб тахия шуда буд, бигирад.

Аммо вакте кори симкашй OFOЗ мешавад, саросари Балучистонро оташи фитнаву ошуб фаро гирифт. Иброхим бо истифода аз ин вазъият ба мутасаррифоти хони Калот дар шарки каламрави хеш тохт.

Дар солх,ои 1854-1856 хукумати Балучистони Эрон ба Иброхимхон Бамй супурда шуд. Дар ин замон, савохили шаркии Макрон ба дасти хонх,ои махаллй идора мешуд, вале чузви минтакаи нуфузи хони Калот ба шумор мерафт. Чобахор ба дасти аъроби Маскат ва тахти нуфузи комили Англия буд. Дар навохии Сарбозу Хош ва он чй ба «минтакаи сархад» маъруф аст, Саъидхони курд, аз муттахидони Англия (ки ба сардори сархад машхур аст), хоким буд. Англия тачхизот ва силоххои худро аз тарики y ба Окохони Махаллотй расонида буд.

Накшаи Англия барои дифои Х,индустон ин буд, ки Балучистонро ба кишвари чудогона, вале дусту муттахиди хеш бадал кунад. Баъд аз шикасти Окохон, муносиб ва муктадиртарин кас, хони Калот буд, то бо тавсеаи тадричии каламрави y, ин накшаро тахаккук бахшад. Аз соли 1856, ки намояндаи с^сии Англия ба номи Маëр Х^енрй Грин дар дарбори Насирхони дувум рох ëфт, чанг дар марзхои Fарбй бо Эрон OFOЗ шуд. ^уввах,ои англисй барои акибкашии нерухои эронй аз Х,ирот, ба Халичи Форс хамла карданд. Грини мазкур низ бо иддае сарбоз аз Калот озими Бушахр шуд. Бо хузури сесолаи Грин дар канори хони Калот (аз 1858 то 1860), хон тавонист ракибони худро тобеъ кунад, дар айни хол хамон кишвари заъифу нотавони мавриди назари Х,инди Бритониявиро шакл дихад.

Дар соли 1870, дар саросари Балучистон амният буд, хон метавонист ба гушахову канорахои кишвараш бо хотири осуда сафар кунад. Дар хамин сол, Голдсмит бо шиква аз хамла^ои Эрон таи дах сол (аз 1844 то 1854) дар марзхои Fарбии Балучистон, хохони таъйини «хадду худуде мдени Эрону Балучистон» мешавад [1]. Х,адафи Англия, дур нигах доштани Эрон аз сархадоти Х,инд, бо эчоди давлатхои кучак ва тобеъ буд [1].

Англисхо таъйини худуди расмии байни Эрон ва Калотро поëни амалиëти бистсолаи Иброхимхон медонистанд. Онон вакте ва^шатзада шуданд, ки сардори эрониро ба тасарруфи минтакаи Кич, собиту устувор диданд, дар ин сурат y Карочй ва кисматхое аз телати Синдро тахдид мекард. Аз ин ру бо исрори мукаррар, саранчом садри аъзам сарпарасти Эрон Мирзо Х^усайнхони Сипахсолорро конеъ сохтанд, ки ба тахдиди расмии марзхо ризоят нишон дихад (1871). Голдсмит хакам таъйин шуд. Аз чониби Эрон Мирзо Маъсумхони Ансорй ба унвони комиссар ва раиси хайат таъйин шуд. Алй Ашрафхони Мухандис, узви хайати вазифаи

накшабардориро ба ухда дошт. Онх,о аз рохи Исфахон, Язд ва ^рмон озими Балучистон шуданд ва саранчом 28 январи соли 1871 ба Бампур расиданд.

Хайати эронй иддаохои таърихии Эронро бар сохил^ои Макрон ва соири нукот матрах кард. Дар натича Голдсмит мачбур шуд ба Гвадар равад, то ба василаи телеграф касби таклиф кунад. Х,амчунон Ловеттро ба шимоли Балучистон барои накшабардорй фиристод. Хукумати Х,инд хамон накшаи каблии Голдсмитро мабнои кор карор дод. Pаиси намояндагии Эрон дар номае ба вазорати хоричаи хеш савганд мехурад, ки Голдсмит на хакам, балки муддай аст, то «тахсили санад, ки ^чу Тумбу Балида ва Манду Ky^^ Испандор ва балки бештари сарбоз ва дашти Боху тааллук ба хони мазбур дорад, хаëли дигаре надошта ва аз ин бадтарин нихояти дилхуриро дорад...» [10, 13]. Накшаеро, ки Голдсмит бо худ дошта, ба кавли Бехзодй марзи Эронро дар «хадди феълии устони Kирмон бо устони Систону Балучистон аст ва хатто кисматхое аз хоки Нармошир вокеъ дар устони ^рмон ва дар чануб то Fарби Бандараббосро низ хорич аз каламрави хукумати Эрон карор медихад» [10, 134].

Аммо Голдсмит низ саранчом футухоти густардаи Иброхимхони Бамиро ба расмият шинохт ва дар гузориши нихоии хаками англис, ки барои тасвиби Носируддиншох такдим шуд, хатти сархади Эрон ва ^лот таъин шуд. Шохи Эрон ба тааллуки Kyхак ба кишвараш пофишорй мекард, аммо хаками англисй бо пофишории тамом мухолифат кард ва онро мухолифи рухи хакамияти хеш хонд, то саранчом шох хамон накшаи кашидашуда ба дасти уро пазируфт.

Аммо Иброхимхони Бамй, ки дар асл бо ин хакамият (ва он хам ба ихтдари генерали англисй) мухолиф буд ва онро дар зери пушиши дифоъ аз хукуки хаккаи хони Кдлот, таъмини манофеъ ва тамаъх,ои Англия ва хукумати Kампанй дар Х,инд медонист, бидуни доштани дастуре аз макоме мофавк фавран ба интикол ва тасарруфи Ky^^ ки ихтдари онро барои давлати Эрон ва барои каламрави хукумати худ зарурй медонист пардохт. Иброхимхон ба ишFOли Kyх,ак иктифо накард, Чобахорро, ки аз солиëни дароз бад-ин су аз тарафи давлати Эрон ба имоми Маскат ба ичора дода шуда буд, ишFOл кард ва аъроби ичоранишинро, ки худро молики он чо медонистанд, берун ронд. Пас аз Чобахор, Исфандак, Муврад (Муртй), ва Дуридаро, ки дар хамин нохия вокеъанд дар соли 1872 тасарруф кард. Бошгард [Башогард], ки то соли 1874 дар ихттери Сайфуллохон такрибан мустакил монда буд, таслим шуд. Тасарруфоти баъдии у дар худуди рудхонаи Мошкид [Мошкил] буд [5, 311-312].

Бад-ин сурат дар каламраве, ки имруза «Балучистони Эрон» хонда мешавад ва дар он чо бархе аз сардорон аз замони Нодири Афшор ва бархе монанди минтакаи Башогард карнхо кабл аз он мустакилона хукмравое доштанд, ба саъйи Иброхимхони Саъдуддавла ба тобеияти кишвари Эрон даромаданд.

Бинобар ин иддаохое аз ин кабил, ки кисмате аз Балучистон мучаззо ва ба каламрави императории Англия замима шуд ва ë Англия ба дасисах,о ва х,илах,о бар нисфи Балучистон даст ëфт ва гайра хакикат надорад, чун баъд аз марги Нодир Балучистон дар моликияти давлати Эрон набуд, то кисмате аз онро чудо карда бошанд. Аз он пас Балучистони Шаркй дар идораи шохони Садузоии Афгонистон, сипас хони ^алот карор дошт.

Яке аз нукоти мавриди ихтилоф миëни хайати эронй, бо Голдсмит минтакаи Манд буд. Ин минтака зодгохи тавоифи ба номи «ринд» аст. Манд мдани солхои 1884 то 1886 аз каламрави Эрон чудо шуд ва ба хони ^алот ва аз тарики у ба Англия вогузор гардид.

АДАБИЁТИ ИСТИФОДАШУДА:

1.Беузодй Абдурризо Солор. Балуцистон дар солхои 1307 то 1317 цамарй. -Теурон: Бунёди мавцуфоти дуктур Маумуд Афшори Яздй, чопи дувум, 1384 (2005). С. 89-125.

2.Вотсан Роберт Грант. Таърихи Эрони давраи Коцория (аз ибтидои царни XIX то соли 1858) тарцумаи Вауиди Мозандаронй.-Теурон: Амири ^бир, 1348(1969).

3ЖапитанХант. Цанги Эрону Англис.- Теурон: Дунёи китоб, 1362(1983). С.17.

4Жайе Цон Вилям. Таърихи цангуои Афгонистон. Ц.1.-Теурон, 2005.

5Жерзон Цорц Н., Эрон ва цазияи Эрон, тарцумаи Айн. Ц. 2.- Теурон: Маркази интишороти илмй-фаруангии Вазорати фаруанг ва омузиши олй, 1363(1984).

б.Мориер Цеймз. Сафарнома. Ц. 2. -Теурон, 1975.

7.Одамият Фаридун. Амири ^бир ва Эрон (Вараце аз таърихи сиёсии Эрон). Ц. 1. -Теурон, 1976.

8.Постанс. Таърихи Синд.-Лондон, 1843.

9.Сафарномаи генерал Сер Перси Сайкс ё дау уазор мил дар Эрон/ тарцумаи Хусайн Саодат Нурй. -Теурон: Интишороти Лавуа, 1364 (1985).

Ю.Сафой Иброуим. Як сад санади таърихй аз давраи Коцория. - Теурон: Интишороти Бобак, б.с.

11.TabpuxuMyHma3aMU Hocupï. 3. -TeypoH, 1926.

12.Tabpuxupaeo6umu Эрону Âmnuc. 3.-Te%poH, 1968.

13.&anca$u Hacpymo%. 3uHdasoHuu IHo% Â66ocu Ka6up. 5.- Teypow uumuwopomu ummu, 1364 (1985).

14. X,a6u6u Â6dyn%aù. Tabpuxu ma^3unu woyaHwoyuu â$soh. -Ho^yp: MapKa3u mayyuyomu arnoMa

Âôdyxyaù X,a6u6u, 1380( 2001). 153~bmuModyccanmaHa XflcaHxoH. Tabpuxu MyHma3aMU Hocupï. 3.-Te%poH: ffymu Kumo6, 1367 (1988).

16.Narrative of a Journey into Persia in the suite of the Imperial Embassy in the Year 1817, by Morris Kotzebue. Tegeran, 1310 (1931).

17.Pothinger H. Voyages dons le Balouchistan et le Sindhy, T. 2. -Paris, 1818.