Научная статья на тему 'БЕЛГИЛАНГАН МАНЗИЛГА ЕТКАЗИБ БЕРИШНИНГ ЎЗ ВАҚТИДА БАЖАРИЛИШИ ТАҲЛИЛИ'

БЕЛГИЛАНГАН МАНЗИЛГА ЕТКАЗИБ БЕРИШНИНГ ЎЗ ВАҚТИДА БАЖАРИЛИШИ ТАҲЛИЛИ Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

CC BY
61
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Логистика самарадорлик индекси (ЛПИ) / божхона расмийлаштируви / чегара назорати / экспорт / импорт.

Аннотация научной статьи по строительству и архитектуре, автор научной работы — Зокирхон Юсуфхон Ўғли Юсуфхонов

Ушбу мақолада Ўзбекистон логистика самарадорлик индексининг вақтлилик субиндексини таҳлили ва уни ошириш йўллари муҳокама қилинган. Логистика самарадорлигини ошириш бўйича аниқ чора-тадбирлар белгиланиб, унинг компонентларини ривожлантириш таклифлари берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БЕЛГИЛАНГАН МАНЗИЛГА ЕТКАЗИБ БЕРИШНИНГ ЎЗ ВАҚТИДА БАЖАРИЛИШИ ТАҲЛИЛИ»

БЕЛГИЛАНГАН МАНЗИЛГА ЕТКАЗИБ БЕРИШНИНГ УЗ ВАЦТИДА

БАЖАРИЛИШИ ТАХДИЛИ

Зокирхон Юсуфхон уFЛИ Юсуфхонов

Тошкент давлат транспорт университети "Транспорт логистикаси" кафедраси

ассистенти zokirxon_y@tstu.uz

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада Узбекистон логистика самарадорлик индексининг вактлилик субиндексини тахлили ва уни ошириш йуллари мухокама килинган. Логистика самарадорлигини ошириш буйича аник чора-тадбирлар белгиланиб, унинг компонентларини ривожлантириш таклифлари берилган.

Калит сузлар: Логистика самарадорлик индекси (ЛПИ), божхона расмийлаштируви, чегара назорати, экспорт, импорт.

Жахон амалиётида транспорт тизимини ривожлантиришга каратилган махсус тадкикот марказлари ташкил этилган ва ушбу йуналишдаги муаммоларнинг илмий ечимини топишга багишланган максадли илмий изланишлар олиб борилади.

Жумладан, денгизга тугридан-тугри чикиш имконияти булмаган давлатлар учун мукобил булган арзон ва киска транспорт коридорларини яратиш, мультимодал транспорт коридорларидан фойдаланишни ривожлантириш, замонавий ва кулай транспорт-логистика хизматларини жорий этиш, товар таннархида транспорт харажатларини кискартириш каби масалаларга кенг илмий доиралар томонидан алохида эътибор каратилмокда.

Шунингдек, марказ минтакада транспорт-коммуникация ва логистика тизимининг узок муддатли ривожланишининг асосий йуналишларини белгилаб бериши кузда тутилади, жумладан:

> Минтака давлатларининг халкаро транспорт йулакларига интеграциялашувини такомиллаштириш;

> транспорт тизимини ракамлаштириш буйича илгор ахборот технологияларини жалб килиш;

> минтакада транспорт-логистика сохасини умумий ривожлантириш буйича минтакавий дастурлар, лойихалар ва стратегик ахамиятга эга хужжатларни кабул килиш;

> транспорт йулакларини ривожлантириш, шу жумладан, "Хитой-^иргизистон-Узбекистон", "Мозори-Шариф-Крбул-Пешавор" темир йул куриш лойихаларини амалга ошириш ва жадаллаштириш буйича

харакатларни фаоллаштириш; > транспорт-логистика йуналишидаги камчилик ва муаммоларни умумий

харакатлар билан биргаликда ечиш имкониятини яратади. Бугунги кунда минтакадаги давлатлар транспорт-коммуникация тизимларини ривожлантириш ва юкларни уз вактида манзилларига етиб боришини таъминлашни устувор вазифа сифатида курмокдалар [1].

Белгиланган манзилга уз вактида етказиб бериш етказиб беришнинг ваъда килинган муддатларга канчалик ишончли жавоб беришини аниклайди. Узбекистонда уз вактида етказиб бериш тезлиги купчилик киёсий компанияларга караганда анча паст, бу курсаткич 2014 йилдан бери анча пасайган. Етказиб бериш муддати махсулотнинг хусусиятига, режалаштириш ва бошкаришга, логистика хизматларига, харидор ва етказиб берувчиларга булган масофага, шунингдек, сиёсий хатарлар ёки об-хаво шароити туфайли етказиб бериш занжирининг узилиши каби ташки омилларга боглик. 1-жадвалда ички LPI хисоботида кайд этилган Экспорт ва импорт вактлари ва WB Doing business лойихаси томонидан кайд этилган савдо вактлари буйича танланган давлатлар учун уртача вактинчалик улчовлар курсатилган. Сунгги курсаткич, шунингдек, протседуралар орасидаги кутиш вактини хам уз ичига олади, масалан, юк тушурилганда [2].

1-расм. Уз вактида етказиб бериш

Манба: Арвис ва бошкалар, 2018

Етказиб беришнинг уз вактида бажарилиши асосан таъминот занжирининг ишончлилигининг курсаткичидир. Агар етказиб бериш олдиндан айтиб буладиган булса ва талаб баркарор булса, етказиб беришнинг узок давом этиши муаммодир. Аммо, агар келажакда талаб хакида ноаниклик булса, етказиб бериш муддати узок булади, тафсилотлар учун 2-жадвалга каранг. Кечикишнинг мумкин булган сабаблари, бу хизмат курсатувчи мамлакатларда ички хизматлар ва агентликлар кандай ишлашига бевосита боглик эмас. Мажбурий омборхона ва жиноий харакатлар буйича Узбекистон нисбатан яхши курсаткичларга эга. LPI кечикишининг бешта тоифасидан денгиз тикилиши тез-тез ёки хдр доим кечикишларга дуч келадиган респондентларнинг энг юкори фоизига эга [3].

2-жадвал

Экспорт ва импортнинг уртача индикатив кунлари

Экспорт етиб Импорт етиб Экспорт Импорт

бориш вакти* бориш вакти * учун учун

вакт** вакт**

Порт ^уриклик Порт ^уриклик

Germaniya 2 2 2 3 9 7

A^ 2 5 2 4 6 5

Lюксембург 2 3 2 3 19 18

^030FHCT0H 10 - - 18 11 8

Россия 3 3 5 9 21 24

Узбекистон 16 16 3 23 13 14

Беларуссия 2 8 2 7 13 13

Манголия - 14 - 14 20 17

* Савдо операцияларини бажариш учун вакт (кун). Арвис ва бошкалар, 2018

** Жараён учун зарур булган вакт у бошланган пайтдан бошланади ва у тугагунга кадар давом этади (кунлар)

Манба: WB Doing Business 2015

3-жадвал.

Асосий кечикишлар манбаи

Тез-тез/деярли хар доим деб жавоб берган респондентлар проценти

Узб Европа ва Пастро; Козо Герм

екис Марказий урта гист ания

тон Осиё даромадли он

худуди мамлакатл ар

Мажбурий саклаш/кайта 20% 13% 25% 0% 0%

юклаш туфайли узок вакт

кечикишлар

Олдиндан жунатиш 20% 17% 27% 0% 5%

инспексияси туфайли узок

вакт кечикишлар

Денгиз транспортида кайта

юклаш туфайли узок вакт 20% 6% 23% 0% 5%

кечикишлар

Жиноий фаолиятлар 0% 16% 14% 100 0%

(масалан: юкларни %

уFирланиши)

Логистика фаолияти билан

боFлик норасмий 20% 16% 33% 0% 5%

туловларнинг катьий

талабари

Манба: Арвис ва бошкалар, 2018

Сиёсий бекарорлик ва кушни давлатлардаги уруш туфайли товарларни кайта йуналтириш зарурати ва етказиб бериш муддатларининг кечикишининг асосий сабабларидан бири хисобланади. Халкаро юк ташиш учун юк машиналари энг номакбул йуналишлардан фойдаланади, уларнинг баъзиларининг утказиш кобилияти чекланган. Етказиб бериш муддати ва юк ташиш харажатлари ошганлиги сабабли, Узбекистоннинг юк машиналари ^озогистон оркали транзит килиш учун Россия ва Полша иккита магистрал йуллар оркали юборилади. Ушбу магистралларда утказиш кобилияти етишмаслиги сабабли, ташувчилар купинча тигиз соатларда узок кутиш вактларини бошдан кечиришади [4,5].

Чегарани кесиб утишда хар кандай ноаниклик олдиндан айтиб булмайдиган холатлар ва кечикишларни келтириб чикаради, транзакцион харажатларни оширади ва хатто бизнес ва имкониятларнинг йуколишига олиб келиши мумкин. Кундалик равишда, бундай олдиндан айтиб булмайдиган холатлар, хужжатли талаблар ёки божхона, иммиграция, тиббий ва согликни саклаш органлари, полиция ва бошка хавфсизлик хизматларини уз ичига олган агентликларнинг узок текширув жараёнлари натижасидир [6]. Бирок, баъзи ташки ходисалар мавжуд тармок заифликлари билан бир каторда, табиий офатлар, урушлар, сиёсий бахслар ёки хукумат томонидан куйилган конуний чекловлар каби жиддий окибатларга олиб келадиган кенг таркалган тизимли узилишларга олиб келиши мумкин [7].

Логистика сохасида ракамли технологиялардан фойдаланиш транспорт тизимининг айрим элементларининг ишлаш хусусиятларини хисобга олган холда юкларни ешикдан ешикка етказиб бериш занжирини макбул равишда ташкил етиш имконини беради [8]. Аклли тизимлардан фойдаланиш ва катта хажмдаги маълумотларга ишлов бериш оркали индивидуал режалаштиришдан утиш амалга оширилади, бунда тулик етказиб бериш расмини куриш имконсиз, транспорт тизими фаолиятининг умумий жихатидан хар хил турдаги транспорт воситаларининг ишлашини бахолашга имкон берадиган интеграл режалаштириш лозим [9,10].

Логистика жараёнларини инновацион технологиялар асосида ташкил этиш услубларини такомиллаштиришда бир катор чора-тадбирларнинг истикболли йуналишларини хисобга олиш даркор.

Хулоса. Ушбу рейтинг давлатларни логистика самарадорлигининг кайси курсаткичида оксаётгани ва кайси курсаткичида белгиланган максадларни амалга ошаётганини куриш ва тахлил килиш имкониятига эга буладилар. Айнан шу жихат логистика самарадорлиги индексини долзарб жихатларидан бири хисобланади. Хусусан уз вактида етказиб бериш буйича амалга оширилаётган ишлар Узбекистан Республикасининг логистика позицияларини мустахкамлаш ва соханинг интеграциясини таъминлаш, уларнинг икттисодий салохияти ва фаровонлигини янада оширади.

REFERENCES

1. https://mintrans.uz/ (O'zbekiston Respublikasi transport Vazirligming yagona interaktik axborot xizmati)

2. Arvis, J.-F., Ojala, L., Wiederer, C., Shepherd, B., Raj, A., Dairabayeva, K., & Kiiski, T. Connecting to Compete 2018: Trade Logistics in the Global Economy. World Bank. https://doi.org/10.1596/29971 (2018).

3. Zokirkhan Yusufkhonov, Malik Ravshanov, Akmal Kamolov, and Elmira Kamalova. Improving the position of the logistics performance index of Uzbekistan. E3S Web of Conferences 264, 05028 (2021), CONMECHYDRO - 2021. https://doi.org/10.1051/e3sconf/202126405028

4. Жураев, М. Н., Омонов, Б. Ш., & Кенжаев, С. Н. (2021). ФОРМИРОВАНИЕ МОДЕЛЕЙ УПРАВЛЕНИЯ ОБЪЕМАМИ ПЕРЕВОЗОК В СООТВЕТСТВИИ С ПОТРЕБНОСТЯМИ ПОТРЕБИТЕЛЕЙ. Главный редактор: Ахметов Сайранбек Махсутович, д-р техн. наук; Заместитель главного редактора: Ахмеднабиев Расул Магомедович, канд. техн. наук; Члены редакционной коллегии, 87.

5. Qodirov, T. U. U., YusufXonov, Z. Y. O. G. L., & Sharapova, S. R. Q. (2021). УЗБЕКИСТОТОА TRANSPORT-LOGISTIKA KLASTERLARI FAOLIYATINI

TAKOMILLASHTIRISH. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(6), 305-312.

6. Ruzmamatovich, N. A., Xamidovna, N. V., Sobirovich, N. S., Tuychi ug'li, H. A., & Ravshan o'g'li, A. R. (2021). The Role of Investment Projects in the Development of The Country's Economy. Academic Journal of Digital Economics and Stability, 6, 2027.

7. Кодиров, Т. У., Юсуфхонов, З. Ю. У., & Ахмедов, Д. Т. У. (2021). АНАЛИЗ ФАКТОРОВ, ВЛИЯЮЩИХ НА РЕЙТИНГ ИНДЕКСА ЭФФЕКТИВНОСТИ ЛОГИСТИКИ РЕСПУБЛИКИ УЗБЕКИСТАН. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(6), 245-252.

8. Yusufkhonov, Zokirkhan Yusufkhan Ugli, Ahmedov, Dilmurod Toshpulat Ugli, Khusanov, Laziz Erkinovich, & Masodiqov, Shokhjakhon Ulugbekovich (2021). TOPICAL ISSUES OF IMPROVING THE QUALITY OF ROAD TRANSPORT IN THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1 (7), 108-117.

9. Botir Abdullaev, Davron Yuldoshev, Tolqin Muminov, and Dilmurod Axmedov. Improving the method of assessing road safety at intersections of single-level highways E3S Web of Conferences 264, 05027 (2021). CONMECHYDRO - 2021. https://doi.org/10.1051/e3sconf/202126405027

10. Atajanov, Maxmud Kenjabayevich, & Yusufxonov, Zokirxon Yusufxon O'G'Li (2021). INNOVATSION INFRATUZILMALARNI MULTIMODAL SHAHAR JAMOAT TRANSPORTIGA JALB QILISH ORQALI KO'CHA-YO'L TARMOQLARI YUKLANISHINI BARTARAF ETISH. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1 (8), 74-86.

11. Лебединский, А. К., & Мирсагдиев, О. А. (2012). Оценка качества передачи речи в сети ОТС. Автоматика, связь, информатика, (7), 5-9.

12. Лебединский, А. К., & Мирсагдиев, О. А. (2012). Модели обслуживания вызовов в сетях оперативно-технологической и общетехнологической связи РЖД. Бюллетень результатов научных исследований, (3 (2)).

13. Лебединский, А. К., & Мирсагдиев, О. А. (2014). Модели обслуживания вызовов в интегральной сети ОТС И ОБТС. Автоматика, связь, информатика, (2), 9-12.

14. Рахмангулов, А. Н., & Мирсагдиев, О. А. (2015). Имитационная модель оценки качества передачи речи в сетях оперативно-технологической связи на железнодорожном транспорте. Вестник Магнитогорского государственного технического университета им. ГИ Носова, (2 (50)).

15. Рахмангулов, А. Н., & Мирсагдиев, О. А. (2015). Показатели оценки качества связи в пакетной сети на железнодорожном транспорте. Современные проблемы транспортного комплекса России, 5(1 (6)).

16. Bedritskiy, I. M., & Jurayeva, K. K. (2020, May). Estimation of Errors in Calculations of Coils with Ferromagnetic Core. In 2020 International Conference on Industrial Engineering, Applications and Manufacturing (ICIEAM) (pp. 1-6). IEEE.

17. Fayzullayev, J. S., & Jurayeva, K. K. (2020). The transfer function of a traction asynchronous motor controlled by a four-square converter. In IOP Conference Series: Materials Science and Engineering (Vol. 734, No. 1, p. 012195). IOP Publishing.

18. Amirov, S., & Jurayeva, K. (2019). Research of the basic characteristics of the new magnetic elastic force sensors. In E3S Web of Conferences (Vol. 139, p. 01084). EDP Sciences.

19. Bedritskiy, I. M. L., Jurayeva, K. K., Bazarov, L. K., & Saidvaliyev, S. S. (2020). Using of the parametric nonlinear LC-circuits in stabilized converters of the number of phases. Journal of Advanced Research in Dynamical and Control Systems, 12(6), 98107.

20. Жураева, К. К., & Рустемова, А. Р. (2019). Устройство для выявления неравномерности токовой нагрузки систем электроснабжения нетяговых потребителей. Транспорт России: Проблемы и перспективы, 2, 225.

21. Bedritsky, I., Jurayeva, K., Nazirova, Z., & Bazarov, L. (2021). Amplitude and phase relations in a two-circuit parametric circuit of ferroresonance nature. In E3S Web of Conferences (Vol. 264, p. 04030). EDP Sciences.

22. Komilovna, J. K., & Rustemovna, R. A. (2020). The role of vacuum circuit breakers in traction substations. International Journal on Orange Technologies, 2(5), 1-2.

23. Bedritsky, I. M., Jurayeva, K. K., & Bozorov, L. K. (2020). USING OF PARAMETRIC NONLINEAR LC-CIRCUITS IN STABILIZED TRANSDUCERS OF THE NUMBER OF PHASES. Chemical Technology, Control and Management, 2020(2), 42-48.

24. ЖуСафаров, А. М., Жураева, К. К., & Рустемова, А. Р. (2020). ВОПРОСЫ ПОВЫШЕНИЯ ЭФФЕКТИВНОСТИ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ЭНЕРГОРЕСУРСОВ.

In ИННОВАЦИОННОЕ РАЗВИТИЕ: ПОТЕНЦИАЛ НАУКИ И СОВРЕМЕННОГО ОБРАЗОВАНИЯ (pp. 20-23).

25. Artikova, R. M., Zakirova, M. R., & Yusupova, N. F. (2021). Molecular-genetic identification and taxonomic relationships of fungi belonging to fungi imperfecti. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(6), 591-596.

26. Муродов, М. М., Юсупова, Н. Ф., Сидиков, А. С., Турабджанова, С. И., Турдибаева, Н., & Сиддиков, М. А. OBTAINING A PAC FROM THE CELLULOSE

OF PLANTS OF SUNFLOWER, SAFFLOWER AND WASTE FROM THE TEXTILE INDUSTRY.

27. Турсунов, Н. К., & Тоиров, О. Т. (2021). Снижение дефектности рам по трещинам за счёт применения конструкции литниковой системы.

28. Тоиров, О. Т., Турсунов, Н. К., Кучкоров, Л. А., & Рахимов, У. Т. (2021). ИССЛЕДОВАНИЕ ПРИЧИН ОБРАЗОВАНИЯ ТРЕЩИНЫ В ОДНОЙ ИЗ ПОЛОВИН СТЕКЛОФОРМЫ ПОСЛЕ ЕЁ ОКОНЧАТЕЛЬНОГО ИЗГОТОВЛЕНИЯ. Scientific progress, 2(2), 1485-1487.

29. Тен, Э. Б., & Тоиров, О. Т. (2021). Оптимизация литниковой системы для отливки. Литейное производство, (10), 17-19.

30. Кучкоров, Л. А. У., Турсунов, Н. К., & Тоиров, О. Т. У. (2021). ИССЛЕДОВАНИЕ СТЕРЖНЕВЫХ СМЕСЕЙ ДЛЯ ПОВЫШЕНИЯ ГАЗОПРОНИЦАЕМОСТИ. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(8), 831-836.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.