CC BY
0УДК 94(476)
А. С. Горны
Гродзенсю дзяржауны ушверсгот ímh Янкi Купалы
БЕЛАРУСК1 НАЦЫЯНАЛЬНЫ РУХ У М1ЖВАЕННАЙ ЗАХОДНЯЙ БЕЛАРУС1 У АДЛЮСТРАВАНН1 СУЧАСНАЙ ЗАМЕЖНАЙ ПСТАРЫЯГРАФП*
Для падрыхтоуш комплекснага даследавання па псторьп беларускага нацыянальнага руху у мгжваеннай Заходняй Беларус актуальньгш з'яуляюцца веды пра тэарэтычныя падыходы за-межных псторыкау з мэтай параунальнага анал1зу. У артыкуле праводзщца характарыстыка су-часных здабыткау замежнай пстарычнай навук1 у гэтым нак1рунку. Аутар разглядае працы ташх польских даследчыкау, як В. Сляшынсш, Я. М1ранов1ч, А. Глагоуская, М. Мароз, ракрывае 1х погляди! на палтгычныя напрамк1 беларускага руху, яго грамадскую актыунасць i значэнне для развщця агульных палтычных працэсау у мiжваеннай Польшчы. Падкрэслiваецца трэнд сучаснай польскай пстарыяграфп у вывучэнш асобных рэгiёнау мiжваеннай Польшчы i нацыянальных працэсау у iх. Акрамя гэтага, разглядаецца сучасная лiтоУская riстарыягpафiя, працы расiйскiх даследчыкау, прысвечаныя этнапалiтычным працэсам у Заходняй Беларусi. Падаецца характарыстыка прац двух сучасных англамоуных аутарау - шведскага гiсторыка Пер Андэрса Рудлшга i японскага псторыка Мiчыхiра Ясуi.
У заключэннi аутар прыходзщь да высноу, што у сучаснай польскай пстарыяграфп працягваюць паутараць ранейшы памылковы тэзiс аб слабасщ i нядзеяздольнасцi беларускага руху у Заходняй Беларусi, у лггоускай пстарыяграфп назiраецца iгнараванне беларускага фактару у вывучэн-нi псторьп мiжваеннага перыяду, у расiйскай i англамоунай пстарыяграфп па-ранейшаму беларус-к1 рух у Заходняй Беларуа не стау асобным аб'ектам для даследавання.
Ключавыя словы: беларуск1 нацыянальны рух, Заходняя Беларусь, мiжваенная Польшча, нацыянальныя працэсы, гiстарыяграфiя.
Для цытавання: Горны А. С. Беларуси нацыянальны рух у м1жваеннай Заходняй Беларуа у адлюстраванш сучаснай замежнай пстарыяграфп // Труды БГТУ. Сер. 6, История, философия. 2023. № 2 (275). С. 66-71. DOI: 10.52065/2520-6885-2023-275-2-12.
A. S. Gorny
Yanka Kupala State University of Grodno
BELARUSIAN NATIONAL MOVEMENT IN INTERWAR WESTERN BELARUS IN THE REFLECTION OF MODERN FOREIGN HISTORIOGRAPHY
It is necessary to know the theoretical approaches of foreign historians in order to prepare a comprehensive study on the history of the Belarusian national movement in interwar Western Belarus. The article describes the modern achievements of foreign historical science in this direction. The author of the article examines the works of such Polish researchers as V. Slyashinsky, J. Miranovich, A. Glahouskaya, M. Maroz. It reveals their views on the political directions of the Belarusian movement, its social activity and significance for the development of general political processes in interwar Poland. He also notes the tendency of modern Polish historiography in the study of different regions of interwar Poland and national processes in them. In addition, the author examines modern Lithuanian historiography, the works of Russian researchers devoted to ethnopolitical processes in Western Belarus. The researcher describes the works of two modern English-language authors -the Swedish historian Per Anders Rudling and the Japanese historian Michihiro Yasui.
In conclusion, the author comes to the conclusion that modern Polish historiography continues to repeat the previous wrong thesis about the weakness and incapacity of the Belarusian movement in Western Belarus; in Lithuanian historiography, the Belarusian factor in the study is ignored. From the history of the interwar period in Russian and English-language historiography, the Belarusian movement in Western Belarus has not yet become a separate object of study.
Keywords: belarusian national movement, Western Belarus, interwar Poland, national processes, historiography.
For citation: Gorny A. S. Belarusian national movement in interwar Western Belarus in the reflection in the reflection of modern foreign historiography. Proceedings of BSTU, issue 6, History, Philosophy, 2023, no. 2 (275), pp. 66-71. DOI: 10.52065/2520-6885-2023-275-2-12 (In Belarusian).
*Артыкул падрыхтаваны у рамках гранта Беларускага рэспублжанскага фонду фундаментальных даследаванняу № Г23ИП-036 «Грамадска-палпычнае развщцё Заходняй Беларуси у складзе Польшчы (1921-1939 гг.) у замежнай пстарыяграфп».
Уводзшы. TicTOpbrn белapycкaгa нацыя-нальнага pyxy з'яyляеццa неад'емнай чacткaй ri-cтapычныx пpaцэcay y мiжвaеннaй Зaxодняй Белapyci. Дзейнacць белapycкix пaлiтычныx i кyльтypнa-acветнiцкix apгaнiзaцый пpывялa да paз-гоpтвaння мacaвaгa нацыянальнага pyxy cyпpaць палпыю пaлaнiзaцыi i нацыянальнага Уцicкy, y яюм пpымaлi Удзел тыcячы aктывicтay з pозныx зaxоднебелapycкix pэгiёнay. Дадзеная з'ява набы-ла знaчнyю тpaдыцыю aдлюcтpaвaння y айчыннай гicтapычнaй навуцы, y пеpшyю чapгy y навуко-выx пpaцax, пpыcвечaныx мiжвaеннaй ricropbii. У той жа чac актуальнай на cёння з'яyляеццa пaдpыxтоyкa абагульняючага дacледaвaння па гэтай пpaблеме, y яюм 6удуць aкyмyлявaны acноУныя тэapэтычныя i фaктaлaгiчныя здaбыткi белapycкaй гicтapыягpaфii y гэтым нaкipyнкy.
npb пaдpыxтоyцы комплекcнaгa дacледaвaн-ня па ricropbii белapycкaгa pyxy y Зaxодняй Бе-лapyci нельга не yлiчвaць навуковыя нaпpaцоУкi зaмежныx дacледчыкay. У пеpшyю чapгy тут неaбxоднa вылучыць польотую гicтapыягpaфiю, у paмкax якой была пaдpыxтaвaнa значная коль-каець pознaбaковыx дacледaвaнняy па гicтоpыi мiжвaеннaй Польшчы i яе нaцыянaльныx мен-шacцяy. Тaкcaмa гэтая тэматыка y той щ iншaй cтyпенi yзнiмaлacя y iншыx кpaiнax, дзе нaзipa-лacя paзвiццё белapycaзнayчыx дacледaвaнняy. Пpaцягвaюццa гэтыя ^защ^! i цяпеp. Таму cy^c-наму пакаленню белapycкix дacледчыкay вельмi важна ведаць acноУныя тэapэтычныя падыкоды зaмежныx гicтоpыкaУ, paбiць пapayнaльны анатз выкapыcтaння факталогл i pacкpывaць як моцныя, так i cлaбыя баю пaдpыxтaвaныx пpaц, каб паз-бегнуць cyб'ектыyныx ацэнак ва yлacныx да^ ледчыцкix пpaектax.
Асноуная частка. Як было Ужо пaдкpэcле-на вышэй, значны мaтэpыял па гicтоpыi бела-pycкaгa pyxy y мiжвaеннaй Польшчы назапашла польcкaя гicтapычнaя навука. У 2000-я гг. у ёй заяуляе ^а caбе цэлы шэpaг дacледчыкay, якiя займаюцца пpaблемaтыкaй так званьк «кpэcay ycxодmx» у мiжвaенны rapb^, выкapыcroyвaю-чы не толькi дакументы з польcкix apxiвay, але i з белapycкix, лiтоУcкix, yкpaiнcкix i paciйcкix дaкyментacxовiшчay. Пpыклaдaм такога могуць выступаць пpaцы вучонага з Беластока Войцеxa Сляшынcкaгa [1]. Адной з важный тэм, якую зaкpaнay гicтоpык, была apгaнiзaцыя Унyтpaнaй бяcпекi польcкiмi оpгaнaмi улады y Зaxодняй Бе-лapyci i cyпpaцьдзеянне нелегальным фоpмaм дзейнacцi белapycкaгa pyxy. В. Сляшьтею на пaдcтaве pознaбaковыx кpынiц да^едавау ме-xaнiзмы бapaцьбы польcкix оpгaнaУ бяcпекi з aнтыпольcкiм пapтызaнcкiм pyxaм i падпольнай актущ^ю Kaмyнicтычнaй mprai Зaxодняй Бе-лapyci (КПЗБ), якую, мiж iншым, aдноciy не да на^ина^ьныи apгaнiзaцый, а да yнiвеpcaльныx
кaмyнicтычныx пapтый. Яго агульная ацэнка бе-лapycкaгa pyxy у мiжвaеннaй Польшчы зaxоyвa-ла paнейшыя выотовы польcкaй гicтapыягpaфii аб cлaбacцi i залежнаод ад знешнix фaктapay.
Адным з нaйбyйнейшыx пpaдcтaУнiкоУ cy-чаетай польcкaй белapycicтыкi з'яуляецца ricro-pbœ i бiёгpaф Алена ГлaгоУcкaя (Казлоуотая). У cвaix нaвyковыx i нaвyковa-пaпyляpныx пpaцax яна у тым лшу дacледaвaлa пpaцэcы paзвiцця белapycкaй нацыянальнай iдэнтычнacцi у мiж-ваенны пеpыяд. Так, у мaнaгpaфii «Польота-белapycкiя aдноciны у ХХ стагоддзЬ> дастедчы-ца пpaпaнaвaлa yлacнyю rapb^bm^ro paзвiцця пaлiтыкi Польшчы aдноcнa белapycay у 19211939 гг. У aдpозненне ад многix польcкix ricro-pbi^y ГлaгоУcкaя бачыла пэуны патэнцыял у дзейнаод pозныx белapycкix на^ина^ьныи crpy^ тyp, якi, аднак, быу швшяваны aciмiляцыйнaй пaлiтыкaй польcкix улад, якую яна ацэньвае вельмi негатыуна [2, s. 169-231].
^аблематыка дзейнacцi белapycкix нацыя-нaльныx cтpyктyp у мiжвaеннaй Польшчы за-кpaнaлacя у пpaцax cyчacнaгa польcкaгa дастед-чыка белapycкaгa пaxоджaння Яугена Мipaновiчa. У paмкax вывучэння пaлiтыкi польcкix улад ад-ноcнa белapycкaгa нacельнiцтвa дacледчык выз-начыу меcцa у гэтыx пpaцэcax белapycкix ак-тывicтay i нацымнальнык cтpyктyp, тaкix, як КПЗБ, Тaвapыcтвa белapycкaй школы (ТБШ), Бе-лapycкaя xpыcцiянcкaя дэмaкpaтыя (БХД) i шш. На думку Мipaновiчa, кaнкypэнцыя пaмiж бела-pycкiмi левapaдыкaльнымi i нацыянальна-дэма-кpaтычнымi apгaнiзaцыямi не давала матчьтаод cтвapыць моцны пaлiтычны pyx, што актыуна выкapыcтоУвaлi польcкiя улады для вьфашэння «белapycкaй пpaблемы» i далейшага ^авядзен-ня пaлiтыкi пaлaнiзaцыi [3, s. 80].
Вядомым cпецыялicтaм па ricropbii белapyc-кага pyxy у Зaxодняй Белapyci у cyчacнaй поль-cкaй гicтapыягpaфii з'яуляецца дacледчыцa Мау-гажата Мapоз (Ацытка). Аб'ектам яе да^едаван-няу былi у аотоуным на^ина^щ^ма^'а^чным cтpyктypы белapycкaгa pyxy. У кшзе, ^ызвеча-най газеце «Kpbim^», гicтоpык зpaбiлa не столь-к пpэcaзнayчы aнaлiз, колькi pacкpылa кантэкст фapмipaвaння iдэaлогii белapycкix xpыcцiянcкix дэма^атау, паказала acноyныя нaкipyнкi дзей-mcrnc^ БХД i Белapycкaгa iнcтытyтa гаста-дapкi i кyльтypы (БIГiK), у пеpшyю чapгy у вiленcкiм acяpоддзi белapycкaй iнтэлiгенцыi [4].
Аcaблiвacцю cyчacнaй польcкaй гicтapыягpa-фй з'яуляецца актыуная увага гicтоpыкaУ да pэ-гiянaльныx пpaцэcay i лaкaльнa-гicтapычныx з'яу у мiжвaеннaй Польшчы. Тэма так званыгс «ycxод-нix кpэcay» пеpacтaлa быць цэлacным аб'ектам вывучэння, польcкiя да^е^ыи cпpaбyюць paз-бiць гэты pэгiён на пэуныя чacткi, aбaпipaючыcя на тагачаоты aдмiнicтpaцыйнa-тэpытapыяльны
падзел. Сярод падобных даследаванняу вылу-чаецца праца палгголага i гiсторыка Яцэка Ягу-ся «Беларускае насельнiцтва Навагрудскага ва-яводства II Рэчы Паспалiтай ва успрыманш польскiх элiт рэпёну». Разглядаючы беларусю нацыянальны рух у Польшчы, Ягусь значна спрас-щу праблему i звёу яе да юнавання усяго двух замкнёных наюрункау - камунютычнага i хры-сцiянска-дэмакратычнага [5, s. 63]. Паутаралюя старыя ацэню польскай гiстарыяграфii аб тым, што беларусы стварылi найменшую колькасць партый i арганiзацый сярод усiх меншасцяу мГж-ваеннай Польшчы. Таксама аутар зноу агучвау тэзiс аб тым, што беларусю рух у Заходняй Бе-ларус меу пераважна сацыяльную арыентацыю, а не нацыянальную. Сцвярджалася, напрыклад, што нiбыта пасля роспуску Грамады вынiкi яе iснавання для нацыянальнай свядомасцi беларусау былi мiзэрнымi [5, s. 59]. Пры гэтым дадзе-ная думка аутара базiравалася хутчэй на поглядах тагачасных польскiх элiт рэгiёну, чым на улас-на беларускiм матэрыяле, яю наупрост Ггнара-вауся. У рабоце увогуле не былi выкарыстаны матэрыялы з беларускiх архГвау, што значна абмежавала яе факталагiчную вартасць.
Мiжваенная Вiленшчына стала прадметам вывучэння 1ааны Янушэускай-ЮркевГч, даслед-чыцы з утверспэта у Катавiцах. У сваёй мана-графii яна, сярод iншага, закранула i дзейнасць беларускiх структур у гэтым рэпёне. На аснове значнай крынщавай базы з Цэнтральнага дзяр-жаунага архiва Лiтвы было прааналiзавана ста-новiшча беларускага насельнiцтва у Сярэдняй Лiтве, разгледжаны феномен Беларускай сялянска-работнiцкай грамады (БСРГ), ахарактарызавана дзейнасць некамунiстычных i праурадавых бе-ларускiх арганiзацый. Аутар сцвярджала, што у мiжваенны перыяд сярод беларусюх элiт пачалi праяуляцца тэндэнцыi прызнання польскай дзяр-жаунасцi i пашырэння арганiчнай працы, аднак гэты юрунак атрымау палiтычнае паражэнне, дзя-куючы унутраным i знешнiм фактарам [6, s. 662]. Зауважым, што у манаграфii Янушэукай-ЮркевГч пры разглядзе структур беларускага руху фак-тычна была праГгнаравана КПЗБ.
Трэндам сучаснай польскай пстарыяграфи стала вывучэнне Палескага ваяводства, дзе у мГж-ваенны перыяд польсюя улады праводзiлi цэлы комплекс мер па штэграцьп рэгiёна у польскую дзяржаву. У дадзеных даследаваннях акцэнт у першую чаргу зроблены на праблемах фармГра-вання польскага адмшютрацыйнага апарату на Палессi, на правядзент эканамiчнай мадэрнiзацыi, развiццi польскай асветнщкай палiтыкi. Аднак разам з гэтым былi спробы аналiзаваць заблы-таныя нацыянальныя пытаннi палескага рэпёна. У 2014 г. згаданы вышэй спецыялют па Заходняй Беларусi Сляшынсю В. выдау кнiгу «Палескае
ваяводства». Сярод аналiзу палiтычных i экана-мiчных фактарау iснавання тагачаснага Палесся ён зрабiу невялiкi агляд мясцовых нацыяналь-ных рухау. Адносна беларусау быу паутораны агульны тэзiс польсюх даследчыкау - беларуская дзейнасць у Палесюм ваяводстве была слабой, а мясцовых сялян щкавш не нацыянальныя, а пераважна эканамiчныя праблемы [7, s. 82].
Значны уклад у даследаванне псторып Палесся зрабiу сучасны польскi даследчык Пётр Ui-харацкi. Ён з'яуляецца аутарам грунтоунай пра-цы, прысвечанай палiтычнаму жыццю у Палес-кiм ваяводстве у мiжваенны перыяд. П. ЦГхара-цкГ не абышоу увагай i беларусюя нацыянальныя арганiзацыi, разгледзеушы юнаванне гурткоу БСРГ у ваяводстве i дзейнасць беларускiх ак-тывiстау падчас выбарчых кампанiй у польскi парламент. У прыватнасщ, гiсторык паспрабавау адысщ ад агульнапрынятага тэзiса польскай ri-старыяграфii аб эканамiчных падставах развщця беларускага руху у Заходняй Беларус i падкрэс-л1у, што пашырэнне гурткоу БСРГ было абу-моулена нацыянальнымi фактарамi, на што не звяртала увагу мясцовае юраунщтва [8, s. 214]. Аналiз функцыянавання пракамушстычнага дыс-курсу у Палескiм ваяводстве i пашырэння лева-радыкальных Гдэй П. Цiхарацкi вынес у асобнае даследаванне, у яюм прысуттчае значны фактала-пчны матэрыял пра мясцовыя структуры КПЗБ [9].
Беларускi нацыянальны рух мiжваеннага пе-рыяду меу пэуную традыцыю адлюстравання у лггоускай гiстарычнай навуцы. У прыватнасцi, у савецю перыяд лiтоУскiя гiсторыкi iмкнулiся грунтоуна прааналiзаваць дзейнасць структур Ка-мунiстычнай партыi Заходняй Беларусi на тэры-торыii Вiленшчыны. У 1978 г. разам з беларускiмi калегамi быу рэалiзаваны нават сумесны выда-вецкi праект - зборнiк дакументау i матэрыялау «Революционное движение в Вильнюсском крае 1920-1940» [10]. Аднак пасля 1991 г. у лггоускай пстарыяграфи тэматыка беларускага руху на тэрыторыГ мiжваеннай Вшеншчыны не ат-рымала свайго развiцця. Больш таго, сучасныя лГтоусюя псторыю нават пры разглядзе нацыя-нальных працэсау у мiжваеннай Вiльне фактыч-на цалкам iгнаруюць беларусю фактар [11, p. 150]. Выключэннем можа быць шэраг артыкулау л> тоускага журналюта В. Жэймантаса аб беларус-кГх дзеячах культуры, яюя працавалГ у Вшьне i мГжваеннай Заходняй Беларус у цэлым [12].
У сучаснай расшскай пстарыяграфи працэ-сы нацыянальнага развщця беларускага насель-нщтва у мГжваеннай Польшчы не стал прадметам комплексных даследаванняу, што стварае пэуную перспектыву для расшсюх навуковых цэнтрау беларусютыю у будучынг Некаторыя аспекты развщця нацыянальнай свядомасщ беларусау у мГжваеннай Польшчы, праблемы ажыццяулення
палгтыю палашзацш зaкpaнay у cвaix пpaцax да^ ледчык Мiкaлaй Мapкелay, яю npbi aнaлiзе на-цыянaльныx пытанняу у Зaxодняй Белapyci вы-кapыcтоyвay метaдaлогiю фpaнцipныx дастедаван-няу [13]. Аотбныя cюжэты бiягpaфii дзеячау белapycкaгa нацыянальнага pyxy у Зaxодняй Бе-лapyci, а тaкcaмa погляды нямецкix мiжвaенныx пaлiтычныx колау на белapycкaе пытанне у Польшчы былi aдлюcтpaвaны у пpaцax гicтоpыкa Iгapa Бapынaвa [14].
Гicтоpыя Зaxодняй Белapyci у мiжвaенны пе-pыяд як ^эгральная чacткa белapycкaй гicтоpыi з'яyлялacя аб'ектам вывучэння cyчacнbIx ricTOpbi-кау, яюя былi пpaдcтayнiкaмi англамоунай навуко-вай пpacтоpы. Знакавай пpaцaй cyчacнaгa за-межнага белapycaзнaycтвa можна лiчыць ма-нaгpaфiю шведcкaгa гicтоpыкa Пэpa Рудлшга, выдадзеную у Пiцcбypгy у 2015 г. Тpэбa адзна-чыць, што у aдpозненне ад пaпяpэднix ^ац за-межныx дacледчыкay, npbi пaдpыxтоУцы cвaёй кнiгi Рyдлiнг кapыcтaycя не толью здaбыткaмi гicтapыягpaфii, але i дакумешаш з белapycкix i лiтоycкix apxiвay. Аcобны paздзел гэтай ^ацы пpыcвечaны aнaлiзy paзвiцця белapycкaгa нацыянальнага ^аекта у Зaxодняй Белapyci. У iм шведcкi гicтоpык pобiць акцэнт на вывyчэннi дзейнacцi дзвюx зaxоднебелapycкix пaлiтычныx apгaнiзaцый - БХД i БСРГ. 1дэалопю БХД ён paзглядaе як cпaлyчэнне iдэй лiбеpaлiзмy, на-цыянaлiзмy, xpыcцiянcкaгa iдэaлiзмy, змешанык з caцыялicтычнымi iдэямi кaaпеpaцыi i пеpapaз-меpкaвaннем зямлi, якiя нaбылi пaпyляpнacць у acяpоддзi белapycкaй штэл^енцыи [15, p. 183]. Тым не менш, на думку Рудлшга, у белapycкiм палгтычным жыццi у Зaxодняй Белapyci дам> навау так званы «левы нацыянашзм», yвacaблен-нем якога была БСРГ i шшыя левapaдыкaльныя apгaнiзaцыi [15, p. 189-190]. Нягледзячы на знач-ныя тэapэтычныя абагульненш, пpaведзеныя ri-cтоpыкaм, у яго кшзе пpыcyтнiчaюць некaтоpыя xiбы i недакладнаод. Нaпpыклaд, пэунае œpa-зуменне выкткае дата 1931 г. як ^айняя xpa-нaлaгiчнaя paмкa дастедавання.
Адной з aпошнix пyблiкaцый па ricTOpbii бе-лapycкaгa pyxy у Зaxодняй Белapyci у англамоунай навуковай Hpacropbi можна лiчыць apтыкyл японcкaгa дacледчыкa Мiчыxipa Яcyi «Дзень rpa-мады у польcкiм Сейме. Белapycкi нацыянальны pyx пaдчac paннягa pэжымy caнaцыi». У ap™-куле гicтоpык cкaнцэнтpaвay увагу на ^аблеме
лiквiдaцыi БСРГ у 1927 г. ^аз пpызмy адной пaдзеi - гaлacaвaннi у польcкiм Сейме наконт пазбаулення дэпутацкай недaтыкaльнacцi пacлоУ пapлaменцкaгa клуба БСРГ. Kaштоyнacцю ap-тыкула можна лiчыць гpyнтоУны aнaлiз польота-га пеpыядычнaгa дpyкy, на аотове якога японcкi гicтоpык cпpaбyе пpacaчыць aдноciны польcкix пaлiтычныx i iнтэлектyaльныx элiт да paзвiцця белapycкaгa нацыянатзму у чacы cтaнayлення caнaцыйнaгa pэжымy [16].
Заключэнне. Пpы пaдвядзеннi вышкау не-aбxоднa зауважыць, што у cyчacнaй замежнай гicтapыягpaфii pacпpaцaвaнa значная колькаедь дacледaвaнняy, у якix у той щ iншaй cтyпенi aнaлiзyеццa белapycкi нацыянальны pyx у мiж-ваеннай Зaxодняй Белapyci. Аднак yзpовень ана-лiзy у гэтыx ^a^x з'яуляецца неaднapодным. Сyчacныя польcкiя дастедчыю пayтapaюць ста-pыя тэзicы польотай гicтapыягpaфii аб cлaбacцi цi нават мapгiнaльнacцi белapycкaгa pyxy, ад-cyraac^ у iм выpaзныx iдэaлaгiчныx на^амкау, яго зaлежнacцi ад знешняга фaктapy, у пеpшyю чapгy caвецкaгa. Белapycы у мiжвaенны пеpыяд, ва уяуленш большacцi польcкix гicтоpыкaУ, мелi ^абую нацыянальную iдэнтычнacць i былi няз-дольныя apгaнiзaвaць моцны нацыянальны pyx. Пpaвядзенне комплекcнaгa дacледaвaння у гэтым нaкipyнкy cyчacнымi белapycкiмi гicтоpыкaмi дазволщь паказаць пaмылковacць гэтьгс поглядау. ^а^да, cяpод пpaдcтaУнiкоУ польcкaй riCTapbrn-^афп cycтpaкaюццa гicтоpыкi, якiя бaчылi патэн-цыял paзвiцця белapycкaгa pyxy, што быу cipbi-маны aciмiляцыйнaй палтжай улад.
У cyчacнaй лiтоycкaй гicтapыягpaфii нaзipa-ецца тэндэнцыя iгнapaвaння белapycкaгa фaктapy у дacледaвaннi нaцыянaльныx npa^cay у Вшен-cкiм pэгiёне у мiжвaенны пеpыяд, што pобiць таюя дacледaвaннi aбмежaвaнымi i cyб'ектыy-нымь Белapycкi нацыянальны pyx у Зaxодняй Белapyci не cтay пpaдметaм ашбнык дастеда-ванняу у paciйcкaй гicтapыягpaфii, дзе ён paз-глядаецца у paмкax вывучэння больш шыpокix этнапал^ычнык пpaцэcay у мiжвaенны пеpыяд. ^адата^и англамоунага гicтapычнaгa дыcкyp-cy татеама paзглядaюць дадзеную пpaблемaтыкy у сталучэнш з iншымi acпектaмi гicтоpыi на-вейшага пеpыядy. Значным недaxопaм ix ^ац з'яуляецца iгнapaвaнне здабыткау белapycкaй гicтapыягpaфii як з пункту гледжання факталогп, так i тэapэтычныx на^адоваю
Cnic лiтаратуры
1. Sleszynski W. Bezpieczenstwo wewnçtrzne w polityce panstwa polskiego na ziemiach pólnocno-wschodnich II Rzeczypospolitej. Warszawa: RYTM, 2007. 400 s.
2. Glogowska H. Stosunki polsko-bialoruskie w XX wieku. Bialystok: Wydawnictwo UwB, 2012. 678 s.
3. Mironowicz E. Bialorusini i ukraincy w polityce obozu pilsudczykowskiego. Bialystok: Trans Humana, 2007. 294 s.
4. Moroz M. «Krynica»: ideologia i przywodcy bialoruskiego katolicyzmu. Bialystok: Bialoruskie Towarzystwo Historyczne, 2001. 230 s.
5. Jagus J. Ludnosc bialoruska wojewodztwa nowogrodzkiego II Rzeczypospolitej w percepcji polskich elit regionu. Torun: Wyd. Adam Marszalek, 2014. 276 s.
6. Januszewska-Jurkiewicz J. Stosunki narodowosciowe na Wilenszczyznie w latach 1920-1939. Katowice: Wyd. Uniwersytetu Sl^skiego, 2010. 710 s.
7. Sleszynski W. Wojewodztwo Poleskie. Krakow: Avalon, 2014. 336 s.
8. Cichoracki P. Wojewodztwo poleskie 1921-1939. Z dziejow politycznych. Lomianki: LTW, 2014. 478 s.
9. Cichoracki P. Komunisci na Polesiu w latach 1921-1939. Lomianki: LTW, 2016. 273 s.
10. Революционное движение в Вильнюсском крае: документы и материалы / сост.: В. Кан-цявичюс [и др.]. Вильнюс: Минтис, 1978. 448 с.
11. MaCiulis D., Staliunas D. Vilnius - lietuvos sostine: problema tautines valstybes projekte (XIX a. pabaiga - 1940 m.). Vilnius: LII leidykla, 2015. 324 p.
12. Zeimantas V. Adomas Stankevicius - kunigas, rasytojas, baltarusi^ atgimimo veikejas // XXI am-zius. 2009. Nr 80. P. 4.
13. Маркелов Н. А. Межэтнические отношения белорусов и поляков в условиях формирования новой государственной идентичности в 1921-1939 гг. // Ученые записки Казанского университета. Серия: Гуманитарные науки. 2017. Т. 159, кн. 4. С. 1019-1027.
14. Баринов И. И. Белоруссия и белорусы в антипольской стратегии Германии (1915-1939 гг.) // Славянский альманах. 2022. № 1-2. С. 28-47.
15. Rudling Per Anders. The rise and fall of Belarusian nationalism, 1906-1931. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press, 2015. 436 p.
16. Yasui Michihiro. "Hromada's Day" in the Polish Sejm (Feb. 4, 1927). The Belarusian national movement under the early Sanacja Regime // Псторыя Беларус у ХХ стагоддзг Памящ прафесара 1ва-на Коукеля: зб. навук. арт. / пад рэд. А. Горнага. Гродна: ЮрсаПрынт, 2017. C. 67-92.
References
1. Sleszynski W. Bezpieczenstwo wewnqtrzne w polityce panstwa polskiego na ziemiach polnocno-wschodnich II Rzeczypospolitej [Internal security in the policy of the Polish state in the north-eastern territories of the Second Polish Republic]. Warsaw, RYTM Publ., 2007. 400 p. (In Polish).
2. Glogowska H. Stosunki polsko-bialoruskie w XX wieku [Polish-Belarusian relations in the 20th century]. Bialystok, UwB Publ., 2012. 678 p. (In Polish).
3. Mironowicz E. Bialorusini i ukraincy w polityce obozu pilsudczykowskiego [Belarusians and Ukrainians in the politics of the Pilsudski camp]. Bialystok, Trans Humana Publ., 2007. 294 p. (In Polish).
4. Moroz M. "Krynica": ideologia i przywodcy bialoruskiego katolicyzmu [«Krynica»: ideology and leaders of Belarusian Catholicism]. Bialystok, Bialoruskie Towarzystwo Historyczne Publ., 2001. 230 p. (In Polish).
5. Jagus J. Ludnosc bialoruska wojewodztwa nowogrodzkiego II Rzeczypospolitej w percepcji polskich elit regionu [The Belarusian population of the Nowogrodek Voivodeship of the Second Polish Republic in the perception of the Polish elites of the region]. Torun, Wyd. Adam Marszalek Publ., 2014. 276 p. (In Polish).
6. Januszewska-Jurkiewicz J. Stosunki narodowosciowe na Wilenszczyznie w latach 1920-1939 [National relations in the Vilnius region in the years 1920-1939]. Katowice, Wyd. Uniwersytetu Sl^skiego Publ., 2010. 710 p. (In Polish).
7. Sleszynski W. Wojewodztwo Poleskie [Polesie Voivodeship]. Krakow, Avalon Publ., 2014. 336 p. (In Polish).
8. Gchoracki P. Wojewodztwo poleskie 1921-1939. Z dziejow politycznych [Polesie Voivodeship 1921-1939. From political history]. Lomianki, LTW Publ., 2014. 478 p. (In Polish).
9. Cichoracki P. Komunisci na Polesiu w latach 1921-1939 [Communists in Polesie in 1921-1939]. Lomianki, LTW Publ., 2016. 273 p. (In Polish).
10. Revolyutsionnoye dvizheniye v Vil'nyusskom kraye: dokumenty i materialy [Revolutionary movement in the Vilnius region: documents and materials]. Comp.: V. Kancyavichyus [et al.]. Vilnius, Mintis Publ., 1978. 448 p. (In Russian).
11. Maciulis D., Staliunas D. Vilnius - lietuvos sostine: problema tautines valstybes projekte (XIX a. pabaiga - 1940 m.) [Vilnius - the capital of Lithuania: a problem in the nation-state project (end of the 19th century end - 1940)]. Vilnius, LII leidykla Publ., 2015. 324 p. (In Lithuanian).
12. Zeimantas V. Adam Stankievic is a priest, writer, actor of the Belarusian revival. XXI amzius [XXI century], 2009, no 80, p. 4 (In Lithuanian).
13. Markelov N. Interethnic relations between Belarusians and Poles in the context of the formation of a new state identity in 1921-1939. Uchenyye zapiski Kazanskogo universiteta. Seriya: Gumanitarnyye nauki [Scientific notes of Kazan University. Humanities Series], 2017, vol. 159, book 4, pp. 1019-1027 (In Russian).
14. Barinov I. Belarus and Belarusians in Germany's anti-Polish strategy (1915-1939). Slavyanskiy al'manakh [Slavic almanac], 2022, no. 1-2, pp. 28-47 (In Russian).
15. Rudling Per Anders. The rise and fall of Belarusian nationalism, 1906-1931. Pittsburgh, University of Pittsburgh Press Publ., 2015. 436 p.
16. Yasui Michihiro. "Hromada's Day" in the Polish Sejm (Feb. 4, 1927). The Belarusian national movement under the early Sanacja Regime. Gistoryia Belarusi u XX stagoddzi. Pamyatsi prafesara Ivana Koukelia [History of Belarus in the 20th century. In memory of Professor Ivan Koukel]. Hrodna, JursaPrint Publ., 2017, pp. 67-92.
1нфармацыя пра аутара
Горны Аляксандр Сяргеевiч - кандыдат пстарычных навук, дацэнт, дацэнт кафедры псторьп Беларуси археалоги i спецыяльных пстарычных дысцыплш, юраушк Цэнтра даследавання дыяспар i замежнага беларусазнауства. Гродзенсю дзяржауны ушверсггэт iмя Яню Купалы (230023, г. Гродна, вул. Ажэшю, 22, Рэспублша Беларусь). E-mail: litvin.gorny@gmail.com
Information about the author
Gorny Aliaksandr Siargeevich - PhD (History), Associate Professor, Assistant Professor, the Department of History of Belarus, Archeology and Special Historical Disciplines, Head of Center for Diaspora Studies and Foreign Belarusian Studies. Yanka Kupala State University of Grodno (22, Ozheshko str., 230023, Grodno). E-mail: litvin.gorny@gmail.com
Пастуту 10.09.2023
