CC BY
18УДК 327:930(4)
Л. Ч. Дрожжа
ДУ «Беларуси навукова-даследчы Цэнтр электроннай дакументацып» пры Дэпартаменце арх1вау i справаводства Мiнiстэрства юстыцыi Рэспублiкi Беларусь
АСНОУНЫЯ ЭТАПЫ СТАНАУЛЕННЯ I РАЗВ1ЦЦЯ ЗАХОДНЕБЕЛАРУСКАЙ ПРАБЛЕМАТЫК1 У ПОЛЬСКАЙ Г1СТАРЫЯГРАФН
Прадметам даследавання з'яуляюцца этапы станаулення i развiцця заходнебеларускай прабле-матык1 польскiмi гiсторыкамi. Па вышках гэтых даследаванняу аутар вызначае наступныя этапы: першы перыяд - пачатак 1920-х - канец 1930-х гг. - калi былi распрацаваны тэарэтыка-метадала-пчныя i шстытуцыйныя асновы даследаванняу у галше польскай пстарыяграфй заходнебеларускай праблематыкi; друп перыяд - 1940-1980-я гг. - даследаванш польскiх псторыкау у гады Польскай Народнай РэспублЫ; трэщ перыяд - канец 1980-х - 2000-я гг. - кардынальныя змены у су-часных пстарычных даследаваннях дзякуючы IТ-тэхналоriям i зменам шструментау i методык1 пстарычных даследаванняу. На думку аутара, у XXI ст. польская riсторыкi прадстауляюць выву-чаемыя матэрыялы у rалiне заходнебеларускай праблематыш у выглядзе тэматычных рэфератыу-ных аглядау, як1я не носяць характар астэматычнага даследавання. Некаторыя польская псторыш пайшлi па шляху перагляду папярэдшх канцэптуальных падыходау да ключавых пстарычных падзей мiжваеннага дваццацiгоддзя i адыйшлi ад навуковага аналiзу у бок палггычных дыскусiй. Дадзеная тэндэнцыя адлюстроувае эвалюцыю фармiравання новага вобраза мыслення сярод на-вукоуцау, канчатковага адыходу ад метадалогй пстарычнага матэрыялiзму да стыхшнага неапа-зiтывiзму, у тым лiку i у галiне заходнебеларускай праблематыш.
Ключавыя словы: riстарыяrрафiя, польская riстарыграфiя, перыядызацыя, этапы перыздызацып, заходнебеларуская праблематыка.
Для цытавання: Дрожжа Л. Ч. Асноуныя этапы станаулення i развiцця заходнебеларускай праблематыш у польскай пстарыяграфй // Труды БГТУ. Сер. 6, История, философия. 2022. № 1 (257). С. 60-65.
L. Ch. Drozhzha
Belarusian Research Center for Electronic Documentation of the Department for Archives and Records Management of the Ministry of Justice of the Republic of Belarus
THE MAIN STAGES OF FORMATION AND DEVELOPMENT OF WESTERN BELARUSIAN ISSUES IN POLISH HISTORIOGRAPHY
The subject of the study is the stages of the formation and development of Western Belarusian problems by Polish historians. Based on the results of these studies, the author defines the following stages: the first period - early 1920s - late 1930s - when were the theoretical, methodological and institutional foundations of research in the field of Polish historiography of Western Belarusian issues developed; the second period - the 1940-1980s - the persecution of Polish historians during the years of the Polish People's Republic; the third period - late 1980-2000s - cardinal changes in modern historical research due to IT-technologies and changes in tools and methods of historical research. According to the author, in the 21th century Polish historians present the studied materials in the field of Western Belarusian problems in the form of thematic abstract reviews that do not have the character of a systematic study. Some Polish historians have taken the path of revising previous conceptual approaches to key historical events of the interwar twenties and have moved away from scientific analysis towards political discussions. This trend reflects the evolution of the formation of a new way of thinking among scientists, the final departure from the methodology of historical materialism to spontaneous neo-positivism, including in the field of Western Belarusian problems.
Keywords: historiography, Polish historiography, periodization, stages of periodization, Western Belarusian problems.
For citation: Drozhzha L. Ch. The main stages of formation and development of Western Belarusian problematics in Polish historiography. Proceedings of BSTU, issue 6, History, Philosophy, 2022, no. 1 (257), pp. 60-65 (In Belarusian).
Уводзшы. У XXI ст. праблема месца i рол1 ведау аб мшулым у асэнсаванш даследчыка-м1 посткамушстычных сацыяльна-эканам1чных
пераутварэнняу у крашах Усходняй Еуропы з'яуля-лася дастаткова актуальнай у Польшчы. Аднак на сучасным этапе польсюя псторыю прадстауляюць
вывучаемыя матэрыялы у выглядзе тэматычных рэфератыуных аглядау, якiя не носяць характар сютэматычнага даследавання. Некаторыя поль-скiя псторыю пайшлi па шляху перагляду папя-рэднiх канцэптуальных падыходау да ключавых гiстарычных падзей мiжваеннага дваццацiгоддзя i адыйшлi ад навуковага аналiзу у бок пал^ыч-ных дыскусiй. Дадзеная тэндэнцыя адлюстроувае эвалюцыю фармiравання новага вобраза мыслен-ня сярод навукоуцау, канчатковага адыходу ад метадалогii гiстарычнага матэрыялiзму да стыхш-нага неапазiтывiзму, характэрнага для даследаванняу польскiх эм^анцюх псторыкау мiжва-еннага перыяду.
Асноуная частка. На сучасным этапе, калi на мнопя гiстарычныя з'явы iснуе кампрамiсная пазщыя вучоных, у межах заходнебеларускай праблематыю застаецца шэраг спрэчных пытан-няу для вывучэння польскiмi i беларускiмi пс-торыкамi.
У якасцi прыкладу можна прывесцi актуальную палем^ па питаниях нацыянальнага складу насельнщтва Заходняй Беларус памiж вядомым польсюм гiсторыкам Я. Е. Мшеусюм у. Е. М> lewski] i беларускiмi даследчыкамi М. У. Мiхню-ком i I. I. Коукелем [1-3]. Няма таксама дакладна акрэсленай пазщьи вучоных па памерах тэрыто-рьп i усходшх межах Заходняй Беларус [1-3].
Некаторы унёсак у вывучэнне i сютэматыза-цыю сучаснай беларускай i польскай пстарыя-графii заходнебеларускай праблематыю зрабiла аутар. У артыкуле, прысвечаным аналiзу прац польскiх псторыкау канца 1980-х - 1990-х гг. па заходнебеларуских пытаннях, вызначаны актуаль-ныя кiрункi даследаванняу, якiя да гэтага часу з'яулялюя «белымi плямамЬ» у польскай пстары-яграфii [4]. Аутар акцэнтуе увагу на наступных пытаннях: вывучэнне наступствау «чацвёртага падзелу» Другой Рэчы Паспалiтай у вышку вызваленчага паходу Чырвонай Армii у вераснi 1939 г. i далучэння да БССР усходнiх ваяводствау Польшчы; стварэнне i вынiкi дзейнасщ савецкай рэпрэсiунай сiстэмы пасля 1939 г. i яе функцыянаванне на месцах; перабудова новымi Уладамi грамадска-пал^ычнай i гаспадарчай сь стэмы, а таксама стауленне да гэтых працэсау розных груп насельнiцтва усходнiх ваяводствау Польшчы; розныя формы супрацiву савецкай рэ-прэсiунай сiстэме ад кастрычшка 1939 г. да чэр-веня 1941 г.: асабовыя (канспiрацыя) i аргашза-ваныя калектыуныя (узброены супращу груповак Армii Краёвай, партызанскi антысавецю рух i iншыя); розныя формы дыскрымшацып i тэрору савецюх мясцовых органау улады супраць насель-шцгва усходнiх ваяводствау i iнтэрнiраваных вай-скоуцау Польшы [4, с. 56-59].
Польсюя вучоныя, мiж iншым, не прызнаюць ¡снаванне тэрм1на «Заходняя Беларусь», лiчаць
яго штучна створаным з мэтай падкрэслiць дзяр-жауную i нацыянальную прыналежнасць разгля-даемай тэрыторыi [1]. На думку прафесара Я. Е. М-леускага, у дадзенай атуацыи актуальным з'яуля-ецца вывучэнне розных напрамкау, канцэпцый у даследаваннях гiсторыi заходнiх регiёнау Беларуси якiя уваходзiлi у склад II Рэчы Паспалгтай у мiжваенны перыяд, а таксама фактарау, якiя абумовш iх узнiкненне [1].
Варта вылучыць на падставе аналiзу прац польсюх гiсторыкаУ i праз уласны вопыт аутара, адлюстраваны у артыкуле «Тэарэтыка-метадала-гiчныя аспекты становiшча польскай пстарыя-графii у ХХ ст. («першая», «другая» i «трэцяя» хвалi)» [5], тры асноуныя перыяды станаулення i развiцця заходнебеларускай праблематыкi i ме-тадалогii даследаванняу польскiх вучоных: пер-шы перыяд - пачатак 1920-х гг. - 1939 г., калi былi распачаты тэарэтычныя даследаваннi у га-лiне польскай гiстарыяграфii заходнебеларускай праблематыю i была распрацавана шстытуцый-ная база гiстарыяграфiчных даследаванняу; дру-г1 перыяд - 1940-1980-я гг. - самы плённы i вы-нiковы па колькасцi надрукаваных прац у гады Польскай Народнай Рэспублш, нягледзячы на негатыуны уплыу савецкай марксюцкай метада-логii у вывучэнш заходнебеларускiх пытанняу; трэц перыяд - канец 1980-х - 2000-я гг. - ха-рактарызуецца кардынальнымi зменамi шстру-ментау i методыкi пстарычных даследаванняу, дзякуючы актыунаму выкарыстанню сучасных шфармацыйных тэхналогiй у пстарычных даследаваннях [5, с. 97-98].
Неабходна адзначыць, што у першы перыяд (пачатак 1920-х - канец 1930-х гг.) пачалося шстытуцыйнае забеспечянне даследаванняу у галше заходнебеларускай праблематыю, калi у снежнi 1921 г. быу створаны 1нстытут даследаванняу нацыянальных праблем (Instytut Ваёап Бргам> Ыагоёом>о8аом>усИ). АсноУнымi яго зада-чамi было вывучэнне становiшча нацыянальных меншасцей ва усходнiх ваяводствах i вызначэн-не спосабау вырашэння нацыянальных праблем у II Рэчы Паспалгтай. Асноунымi мэтамi яго дзей-насцi былк даследаваннi у галiнах эканомiкi, ста-тыстыкi, права, гiсторыi; збiранне матэрыялау i публшацый, якiя датычылiся нацыянальных праблем. Да 1939 г. 1нстытут апублшавау 12 гадавых выпускау альманаха «8ргам>у пагоёом>оясюм>е» («Нацыянальныя справы») i iншыя выданнi.
Друг/ этап у вывучэнш заходнебеларускай праблематыю польскiмi даследчыкамi магчыма акрэслщь перыядам iснавання Польскай Народнай РэспублЫ (1940-1980-я гг.). Першы перыяд гэтага этапа - 1940-я - першая палова 1960-х гг. (перыяд так званай «сталшска-хру-шчоускай» Польшчы) характарызуецца аднос-ным заняпадам гумаштарных навук. Пералом у
пасляваеннай пстарычнай навуцы быу вышкам падзей 1956 г. у СССР з ix моцным уздзеяннем на ажыуленне грамадска-iнтэлектуальнага жыц-ця у краiне. Ужо тады у Польшчы узшкае фак-тычна метадалапчны плюралiзм. Побач з партый-най артадаксальнасцю адрадзiлася тэндэнцыя да устанаулення аб'ектыунага погляду на гiсторыю, што улiчвала, па меры магчымасцi, шмат розных фактарау i не замыкалася поунасцю на класавым падыходзе.
Менавiта у канцы 1950-х - першай палове 1960-х г. у першы перыяд другога этапа з'яуляль ся працы, яюя падкрэ^ват цяжкае становiшча нацыянальных меншасцей у II Рэчы Паспалiтай. Вывучалiся у першую чаргу грамадскiя i рэва-люцыйныя руxi, што адпавядала палпычнай кан'юнктуры i марксiсцка-ленiнскай метадалогп. Першымi сур'ёзнымi даследаваннямi па гiсторыi Заходняй Беларусi былi працы, прысвечаныя са-цыяльна-эканамiчнаму развiццю Польшчы, i у тым лiку яе усxоднix акраш, у якix можна было пазбегнуць паттычнага падтэксту. Напрыклад, асаблiвасцi правядзення аграрных рэформау ад-люстраваны у манаграфй Ч. Мадайчыка [6], у працы Р. Градоускага зроблены аналiз знешняга i унутранага гандлю Польшчы у перадваенны перыяд [7]. Пэуную каштоунасць захавала дасле-даванне М. Драздоускага «Гаспадарчая палiтыка польскага ураду у 1936-1939 гг.» [8]. Працэсы iндустрыялiзацыi у мiжваеннай Польшчы адлю-страваны у артыкуле Б. Скарадзшьскага [9].
У друг1м этапе другога перыяду (канец 1960-х - 1980-я гг.) польсюя даследчыю адзна-чалi дастаткова нiзкi узровень эканамiчнага раз-вiцця Заходняй Беларусi у складзе Польшчы са слабай шчыльнасцю насельнiцтва, неура^вы-мi глебамi, няразвпай камунiкацыйнай сеткай шляхоу зносiн. Першапраходцам у вывучэннi сацыяльнай структуры II Рэчы Паспаттай з'яу-ляецца E. Жарноусю, якi прадставiу генезiс ш-тэлiгенцыi у дзяржаве, дакладна вызначыу яе склад, палiтычныя сiмпатыi, прыхшьнасщ асоб-ных прафесiйныx i рэпянальных груп [10, 11]. Упершыню у працы польскага псторыка С. Маус-бэрга уздымалася i такая «нязручная» тэма, як асвета нацыянальных меншасцей у II Рэчы Пас-палiтай, у якой аутар прыxодзiць да высновы, што польская нацыянальная палiтыка не спрыяла яе развiццю [12].
У друг1м этапе другога перыяду (канец 1960-х - 1980-я гг.) выйшлi манаграфп, прысвечаныя нацыянальнай палiтыцы польскага урада да усxоднix ускраiн II Рэчы Паспалпай у мiж-ваенны перыяд - А. Дзяругi [13], Е. Хользера [14], А. Хайноускага [15]. У прыватнасщ, у сваiм да-следаваннi «Канцэпцыi нацыянальнай палпыю польскix урадау у 1921-1939 гадах» А. Хайноу-скi досыць падрабязна асвятляе дзейнасць па
нацыянальным пытанш кожнага урадавага ка-бiнета мшютрау, прычым канцэнтруе увагу не толью на канцэпцыях, распрацаваных iдэолагамi розных партый, але i на рэальных мерах, што пры-малюя прауладавымi палiтычнымi коламi [15].
У 1980-я гг. актуальнымi сталi даследаванш сацыяльна-эканамчнага развiцця польскix зямель у мiжваеннае дваццацiгоддзе. Напрыклад, стано-вшча сельскай гаспадарю усxоднix рэгiёнау Рэчы Паспалпай адлюстравана у працах З. Ландау i М. Мешчанкоускага [16, 17]. Цшавым з'яуляец-ца пункт гледжання гiсторыка В. Рачкоускага аб ролi прыватнай уласнасцi у развщщ польскай эканомiкi [18].
На думку аутара, трэц перыяд развiцця польскай пстарыяграфй заходнебеларускай праблематыш аxоплiвае канец 1980-х i доужыцца на працягу першай чвэрц 2000-х гг., у яюм права-мерна вызначыць рэгiянальны кiрунак яго выву-чэння гiсторыкамi Беластоцкага унiверсiтэта i фармiравання польскай навуковай школы «за-xоднебеларусiстыкi». Гiсторыкi у асноуным вы-вучаюць праблемы, звязаныя са сталiнскiмi рэ-прэсiямi супраць жыхароу пауночна-усходшх паветау Беластоцкага ваяводства (палякау, бе-ларусау, яурэяу, татарау) па класавым прызна-ку пасля аб'яднання з БССР. У даследаваннях П. Эберхардта [19], К. Гамулю [20], А. Латышон-ка [21], Р. Садоускага [22], Е. Ватньскага [23], Ю. Туронка [24], Я. Чыквша [25], Д. Бачкоуска-га [26], М. Гнатоускага [27], М. Вяржбщкага [28], В. Сляшыньскага [29], Я. Мiрановiча [30] i ш-шых па пытаннях мiжваеннай гiсторыi Беларусi зроблена выснова, што ш Польшча, нi СССР не мелi намеру задаволiць нацыянальныя памкнен-нi беларусау, а змагалiся супраць беларускага на-цыяналiзму.
Вывады. У якасщ падсумавання магчыма падкрэслiць, што польсюя даследчыкi перыяду Польскай Народнай Рэспублт прысвяцiлi бе-ларускай праблематыцы у мiжваеннай Польшчы шмат увап. У першую чаргу характарызуецца нацыянальная палпыка польскix улад, прычым асноуны акцэнт робiцца на вывучэннi ix праграм i канцэпцый. Тут адчуваецца недахоп аналiзу заxоднебеларускix арх1уных крынщ, яюя б адлю-строУвалi рэальную карцiну вынiкау правядзення гэтай пал^ыю мясцовымi уладамi. Прадметам вывучэння становяцца нацыянальна-вызвален-чыя руxi нацыянальных меншасцей, скiраваныя супраць палякау, з'яуляюцца спробы ацэнкi i крытыю нацыянальнай палiтыкi урада II Рэчы Паспалпай.
Польскiмi вучонымi вялася плённая даслед-чыцкая праца па вывучэнш умоу фармiравання i накiрункау развщця польскай эканомiкi з кан-статацыяй таго, што перыяд 1921-1939 гг. быу не самым паспяховым часам у эканамчнай гiсторыi
Польшчы, а пayночнa-ycxоднiя ваяводствы пасля дaлyчэння да Польскай рэспублЫ знaxодзiлicя на дастаткова тзюм сацыяльна-эканамчным paзвiццi y пара^ант з зaxоднiмi i цэнтpaльнымi ваявод-cтвaмi II Рэчы Пacпaлiтaй. Адсюль, на думку польс^ дacледчыкay, вiдaвочнa незaцiкayленacць
польскага ypaдa y пacпяxовым развщщ cвaix ус-xоднix ускраш. Паллыка польскай дзяржавы была не столью ayтapытapнaй, колькi пaлiтыкaй уш-фшацьп - г. зн. пaлiтыкaй прыстасавання да аса-блiвacцей paзвiцця агульнапольскай экaномiкi ytix яе pэгiянaльныx частак.
Cnic лггаратуры
1. Мше^и Я. Е. Зaxодняя Беларусь: да пытання тэpытоpыi i нacельнiцтвa // Беларуси гicтapычны чacопic. 1998. № 3. С. 40-42.
2. Mixнюк У. М. Зaxодняя Беларусь: да пытання тэрыторыи i нacельнiцтвa (гicтapыягpaфiчныя нататю) // Белapycкi гicтapычны чacопic. 2004. № 11. С. 14-21.
3. Коу^ль I. I. Аб пaxоджaннi тэpмiнy «Зaxодняя Беларусь», яе тэрыторып, нацыянальным i кан-феciйным складзе нacельнiцтвa (1921-1939 гг.) // Этносоциальные и конфессиональные процессы в современном обществе: материалы Междунар. науч. конф., Гродно, 16-18 нояб. 1999 г. / Гродн. гос. ун-т. Гродно, 2000. С. 407-415.
4. Дрожжа Л. Ч. Даследаванне зaxоднебелapycкaй праблематыю y сучаснай беларускай i польскай пстарыяграфи // Гicтapыягpaфiя i крынщы вывучэння гicтоpыi Белapyci: традыцып i нaвaцыi: зб. навук. арт. / уклад.: В. В. Яноycкaя, Р. У. Зянюк; рэдкал.: В. В. Дaнiловiч (гал. рэд.) [i шш.]; Нац. акад. навук Белapyci, Iн-т гicтоpыi. Miнcк: Беларуская навука, 2018. С. 51-61.
5. Дрожжа Л. Ч. Тэарэтыка-метадалапчныя аспекты cтaновiшчa польскай пстарыяграфи y ХХ ста-годдзi («першая», «другая» i «трэцяя» xвaлi) // Веcнiк Гродзенскага дзяpжayнaгa yнiвеpciтэтa iмя Янкi Купалы. Сер. 1. Псторыя i apxеaлогiя. 2012. № 1. С. 88-98.
6. Madajczyk Cz. BurZuazyjno-obszarnicza reforma rolna w Polsce 1918-1939. Warszawa, 1959. 247 s.
7. Gradowski R. Polska, 1918-1939. Niektóre zagadnienia kapitalizmu monopolistycznego. Warszawa, 1959. 147 s.
8. Drozdowski M. Polityka gospodarcza rz^du polskiego w latach 1936-1939. Warszawa, 1963. 317 s.
9. Skaradzinski B. Drogi i bezdroza industrializacji Polski // Wiçz. 1964. № 7-8. S. 124-126.
10. Zarnowski J. Struktura spoleczna inteligencji w Polsce w latach 1918-1939. Warszawa: PWN, 1964. 362 s.
11. Zarnowski J. Spoleczenstwo Drugiej Rzeczypospolotej. Warszawa: PWN, 1973. 434 s.
12. Mauersberg St. Szkolnictwo powszechne dla mniejszosci narodowych w Polsce w latach 1918-1939. Wroclaw; Warszawa; Krakow, 1968. 267 s.
13. Deruga A. Polityka wschodnia Polski wobec ziem Litwy, Bialorusi I Ukrainy (1918-1919). Warszawa: Ksi^zka i wiedza, 1969. 330 s.
14. Holzer J. Mozaika polityczna Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: Ksi^zka i wiedza, 1974. 664 s.
15. Chojnowski A. Koncepcje polityki narodowosciowej rz^dów polskich w latach 1921-1939. Wroclaw: Zaklad Narodowy imienia Ossolinskich, 1979. 464 s.
16. Landau Z. Zarys historii gospodarczej Polski 1918-1939. Warszawa: Ksi^zka i wiedza, 1981. 327 s.
17. Mieszczankowski M. Rolnictwo II Rzeczpospolitej. Warszawa, 1983. 327 s.
18. Roczkowski W. Gospodarcza rola wiçkszej prywatnej wlasnosci ziemskiej w Polsce 1918-1939. Warszawa, 1989. 346 s.
19. Eberhardt S. Przemiany narodowosciowe na Bialorusi. Warszawa: Editions Spotkania, 1994. 181 s.
20. Gomólka K. Polityka rz^dów polskich wobec mniejszosci bialoruskiej w latach 1918-1939 // Bialoruskie Zeszyty Historyczne. 1995. № 2 (4). S. 106-120.
21. Latyszonek O. Bialoruski ruch narodowy a protestantyzm w II Rzeczypospolitej // Spoleczenstwo bialoruskie, litewskie i polskie na ziemach Polnocno-Wschodnich i Litwa Wschodnia w latach 1939-1941 (Materialy z konferencji naukowej, 24-26 listopada 1993, Warszawa). Warszawa: IPN, 1995. S. 33-40.
22. Sadowski A. Narody wielkie i male. Bialorusini w Polsce. Krakow: Instytut Religioznawstwa UJ, 1991. 304 s.
23. Wapinski R. Polska i male ojczyzny Polaków: Z dziejów ksztaltowania siç swiadomosci narodowej w XIX i XX wieku po wybuch II wojny swiatowej. Wroclaw; Warszawa; Kraków, 1994. 420 s.
24. Turonek J. Ksi^zka bialoruska w II Rzeczypospolitej 1921-1939. Warszawa: Slawistyczny osrodek wydawniczy, 2000. 80 s.
25. Czykwin E. Bialoruska mniejsznosc narodowa jako grupa stygnatyzowana. Bialystok: "Trans Humana", 2000. 248 s.
26. Bockowski D. Wladza radziecka wobec Polaków, Zydów i Bialorusinów na Bialo-stocczyznie 1939-1941 w swietle dokumentów partyjnych // Polacy - Zydzi - Bialorusini - Litwini na pólnocno-wschodnich ziemiach
Polski a wladza radziecka (1939-1941). W krçgu mitow i stereotypow: praca zbiorowa / Uniwersytet w Bialymstoku; red. nauk. M. Gnatowski [i in.]. Bialystok: Wyd. PRYMAT, 2005. S. 61-84.
27. Gnatowski M. Polacy - Sowieci - Zydzi w regionie Lomzynskim w latach 1939-1941: w 2 t. Lomza: Lomzynskie towarzystwo naukowe im. Wagrow, 2005. T. 1. 256 s.
28. Wierzbicki M. Polacy i Bialorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-bialoruskie na ziemiach polnocno-wschodnich II Rzeczypospolitej. 1939-1941. Warszawa: Fronda, 2007. 424 s.
29. Sleszynski W. Bezpieczenstwo wewnçtrzne w polityce panstwa polskiego na ziemiach polnocno-wschodnich II Rzeczypospolitej. Warszawa: Instytut Studiow Politycznych PAN, Oficyna Wydawnicza RYTM, 2007. 400 s.
30. Мiрановiч Я. Беларусы у Польшчы (1918-1949). Вiльня; Беласток: Ыстытут беларусiстыкi, Беларускае гiстарычнае таварыства, 2010. 191 с.
References
1. Mileuski Ya. E. Western Belarus: on the issue of territory and population. Belaruski gistarychny chasopis [Belarusian Historical Journal], 1998, no. 3, pp. 40-42 [In Belarusian].
2. Mikhnyuk U. M. Western Belarus: on the issue of territory and population (historiographical notes). Belaruski gistarychny chasopis [Belarusian Historical Journal], 2004, no. 11, pp. 14-21 [In Belarusian].
3. Koukel' I. I. On the origin of the term «Western Belarus», its territory, national and confessional composition of the population (1921-1939). Etnosotsial'nye i konfessional'nye protsessy v sovremennom obshchestve: materialy Mezdunarodnoy nauchno-prakticheskoy konferentsii [Ethnosocial and confessional processes in modern society: Materials of the International Scientific Conference]. Grodno, 2000, pp. 407-415 [In Belarusian].
4. Drozhzha L. Ch. Research of Western Belarusian problems in modern Belarusian and Polish historiography. Gistaryagrafya i krynitsy vyvuchennya gistoryi Belarusi: tradytsyyi i navatsyyi: zbornik navukovykh artykulau [Historiography and sources of studying the history of Belarus: traditions and innovations: Collection of sciences articles]. Minsk, Belaruskaya navuka Publ., 2018. Pp. 51-61 [In Belarusian].
5. Drozhzha L. Ch. Theoretical and methodological aspects of the situation of Polish historiography in the twentieth century («first», «second» and «third» waves). Vesnik Grodzenskaga dzyarzhaunaga universitetа imya Yanki Kupaly [Bulletin of the Yanka Kupala Grodno State University]. Ser. 1, History and archeology, 2012, no. 1, pp. 88-98 [In Belarusian].
6. Madajczyk Cz. Burzuazyjno-obszarnicza reforma rolna w Polsce 1918-1939 [Bourgeois-agrarian reform in Poland 1918-1939]. Warsaw, 1959. 247 p. [In Polish].
7. Gradowski R. Polska, 1918-1939. Niektore zagadnienia kapitalizmu monopolistycznego [Polska, 1918-1939. Some issues of monopoly capitalism]. Warsaw, 1959. 147 p. [In Polish].
8. Drozdowski M. Polityka gospodarcza rzqdu polskiego w latach 1936-1939 [Economic policy of Poland in the years 1936-1939]. Warsaw, 1963. 317 p. [In Polish].
9. Skaradzinski B. Roads and off-roads of industrialization of Poland. Wiqz [Bond], 1964, no. 7-8, pp. 124-126 [In Polish].
10. Zharnowski J. Struktura spoieczna inteligencji w Polsce w latach 1918-1939 [Social structure of the intelligentsia in Poland in the years 1918-1939]. Warsaw, PWN Publ., 1964. 362 p. [In Polish].
11. Zharnowski J. Spoieczenstwo Drugiej Rzeczypospolotej [Society of The Second Republic Rzhech-pospolita]. Warsaw, PWN Publ., 1973. 434 p. [In Polish].
12. Mauersberg St. Szkolnictwo powszechne dla mniejszosci narodowych w Polsce w latach 1918-1939 [General education for national minorities in Poland in the years 1918-1939]. Wroclaw, Warsaw, Krakow, 1968. 267 p. [In Polish].
13. Deruga A. Polityka wschodnia Polski wobec ziem Litwy, Biaiorusi i Ukrainy (1918-1919) [Politics of the Eastern Polish territories of Lithuania, Belarus and Ukraine (1918-1919)]. Warsaw, Kniha and wiedza Publ., 1969. 330 p. [In Polish].
14. Holzer J. Mozaikapolityczna Drugiej Rzeczypospolitej [Political mosaic of the second Polish Republic Rzhechpospolita]. Warsaw, Kniha and wiedza Publ., 1974. 664 p. [In Polish].
15. Chojnowski A. Koncepcjepolityki narodowosciowej rzqdow polskich w latach 1921-1939 [Concepts of national policy of Polish governments in the years 1921-1939]. Wroclaw, Zaklad Narodowy name Osso-linskich Publ., 1979. 464 p. [In Polish].
16. Landau Z. Zarys historii gospodarczej Polski 1918-1939 [Outline of economic history of Poland 1918-1939]. Warsaw, Kniha and wiedza Publ., 1981. 327 p. [In Polish].
17. Mieshchankowski M. Rolnictwo IIRzeczpospolitej [Agriculture of the Second Polish Republic Rzhechpospolita]. Warsaw, 1983. 327 p. [In Polish].
18. Rozhkowski W. Gospodarcza rola wiqkszej prywatnej wiasnosci ziemskiej w Polsce 1918-1939 [The Economic role of greater private land ownership in Poland 1918-1939]. Warsaw, 1989. 346 p. [In Polish].
19. Eberhardt S. Przemiany narodowosciowe na Bialorusi [Transformations of nationalities in Belarus]. Warsaw, Editions Spotkania Publ., 1994. 181 p. [In Polish].
20. Gomulka K. Policy of the Polish government towards the Belarusian minority in the years 1918-1939. Bialoruskie Zeszyty Historyczne [Belarusian Historical Copybooks], 1995, no. 2 (4), pp. 106-120 [In Polish].
21. Latyshonek O. The Belarusian national movement and Protestantism in the Second Polish Republic Rzhechpospolita. Spoleczenstwo bialorukie, litewskie i polskie na ziemach Polnocno-Wschodnich i Litwa Wschodnia w latach 1939-1941 [Society of Belarus, Lithuania and Poland in the north-eastern lands and Eastern Lithuania in the years 1939-1941]. Warsaw, WPN Publ., 1995. Pp. 33-40 [In Polish].
22. Sadowski A. Narody wielkie i male. Bialorusini w Polsce [Nations big and small. Belarusians in Poland]. Krakow, Institute of religious studies Publ., 1991. 304 p. [In Polish].
23. Wapinski R. Polska i male ojczyzny Polakow: Z dziejow ksztaltowania siq swiadomosci narodowej w XIXi XXwiekupo wybuch II wojny swiatowej [Poland and the small homeland of Poles: from the history of the formation of national consciousness in the 19th and 20th centuries to the outbreak of World War II]. Wroclaw, Warsaw, Krakow, 1994. 420 p. [In Polish].
24. Turonek J. Ksiqzka bialoruska w II Rzeczypospolitej 1921-1939 [Book of Belarus in the second Polish Republic 1921-1939]. Warsaw, Slavic publish. center, 2000. 80 p. [In Polish].
25. Czykwin E. Bialoruska mniejsznosc narodowa jako grupa stygnatyzowana [The Belarusian national minority as a stigmatized group]. Bialystok, Trans Humana Publ., 2000. 248 p. [In Polish].
26. Bockowski D. The Soviet power towards Polands, Jews and Belarusians in Bialostochny region in 1939-1941 in the light of party documents. Polacy - Zydzi - Bialorusini - Litwini napolnocno-wschodnich ziemiach Polski a wladza radziecka (1939-1941). W krqgu mitow i stereotypow: praca zbiorowa [Polands -Jews - Belarusians - Lithuanians in the north-eastern lands of Poland and the Soviet power (1939-1941). In the circle of myths and stereotypes: collective work]. Bialystok, PRYMAT Publ., 2005. Pp. 61-84 [In Polish].
27. Gnatowski M. Polacy - Sowieci - Zydzi w regionie Lomzynskim w latach 1939-1941: w 2 t. [Poles -Soviet - Jews in the Lomzyn region in 1939-1941: in 2 vol.]. Lomzha, Lomzhynskie towarystwo naukowe im. Wagrow Publ., 2005. Vol. 1. 256 p. [In Polish].
28. Wierzhbicki M. Polacy i Bialorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-bialoruskie na ziemiach polnocno-wschodnich II Rzeczypospolitej, 1939-1941 [Polands and Belarusians in the Soviet Union. Polish -Belarusian relations in the north-eastern lands of the second Polish Republic Rzhechpospolita]. Warsaw, Fronda Publ., 2007. 424 p. [In Polish].
29. Sleshynski W. Bezpieczenstwo wewnqtrzne w polityce panstwa polskiego na ziemiach polnocno-wschodnich II Rzeczypospolitej [Internal security in the policy of the Polish state in the north-eastern lands of the second Polish Republic Rzhechpospolita]. Warsaw, Institute of Political Studies PAN, RYTM Publ., 2007. 400 p. [In Polish].
30. Miranovich Ya. Belarusy u Pol'shchy [Belarusians in Poland (1918-1949)]. Vilnius, Bialystok, Institute of Belarusian Studies, Belarusian Historical Society Publ., 2010. 191 p. [In Belarusian].
1нфармацыя пра аутара
Дрожжа Людмша Чэславауна - мапстр псторычных навук, старэйшы навуковы супрацоушк. ДУ «Беларуси навукова-даследчы Цэнтр электроннай дакументацьп» пры Дэпартаменце apxiBay i справаводства Мшютэрства юстыцып Рэспублш Беларусь (220160, г. Мшск, вул. Ф. Скарыны, 51, корп. 2, Рэспублка Беларусь). E-mail: l_drojja@tut.by
Information about the author
Drozhzha Liudmila Cheslavovna - Master of History, Senior Researcher. Belarusian Research Center for Electronic Documentation of the Department for Archives and Records Management of the Ministry of Justice of the Republic of Belarus (51, F. Skoryna str., 220160, Minsk, Republic of Belarus). E-mail: l_drojja@tut.by
Паступгу 28.02.2022
