CC BY
2624
Труды БГТУ, 2021, серия 6, № 2, с. 24-28
УДК 331.556.4(8=6)
В. У. Коваль
Беларуси дзяржауны тэхналапчны ушверсгот
ЭКАНАМ1ЧНАЯ ЭМ1ГРАЦЫЯ БЕЛАРУСАУ У БРАЗ1Л1Ю, ПАРАГВАЙ, УРУГВАЙ (1918-1939 ГГ.)
У артыкуле анал1зуецца штэнаунасць беларускай эмпрацыйнай хвал1 у Бразшю, Парагвай, Уругвай у мгжваенны перыяд. Сусветны эканашчны крызю аказау негатыуны уплыу на маштабы эмпрацыг Найлепшым кан'юнктурным момантам для эмпрацып у Бразшш стал1 1920-я гг. Ас-ноуным экспартным прадуктам Бразш1 была кава, таму значная частка беларусшх эм1грантау атрымала працу на кававых плантацыях. Парагвай адрозшвауся найбольш л1беральным эм1гра-цыйным заканадауствам сярод краш Лацшскай Амерык1. Неспрыяльным перыядам для эмпрацып у Парагвай стала Чакская вайна. Уругвай быу альтэрнатыунай крашай для тых, хто не змог вы-ехаць у Аргенщну щ Бразшю. Эканашчныя беларуск1я эм1гранты не мел1 аргашзацыйнага вопыту, таму 1х грамадская i палиычная актыунасць была невысокай. Сваёй актыунай грамадскай працай вызначылiся Беларуска-yкраiнская рабочая аргашзацыя «Асвета» (Бразiлiя) i Культурны цэнтр iмя Т. Шаyчэнкi (Уругвай). Мiжваенная эмiграцыйная хваля складалася з жыхароу Заход-няй Беларусi, якая з 1921 па 1939 гг. была у складзе Польшчы. Эм^ацыйныя працэсы у Польшчы i маштабы эмпрацып беларусау кантралявалi Эмiграцыйнае упрауленне, Мшютэрства працы i са-цыяльнага забеспячэння, Эмiграцыйны сiндыкат, Мiнiстэрства замежных спрау.
Ключавыя словы: беларуская дыяспара, беларуская эм^ацыя, эмiграцыйная хваля, Бразiлiя, Парагвай, Уругвай, сусветны эканамiчны крызiс.
Для цытавання: Коваль В. У. Эканамiчная эм^ацыя беларусау у Бразiлiю, Парагвай, Уругвай (1918-1939 гг.) // Труды БГТУ. Сер. 6, История, философия. 2021. № 2 (251). С. 24-28.
V. U. Koval
Belarusian State Technological University
THE ECONOMIC EMIGRATION OF THE BELARUSIANS TO BRAZIL, PARAGUAY, URUGUAY (1918-1939)
The article analyzes the intensity of the Belarusian emigration wave to Brazil, Paraguay, Uruguay during the interwar period. The world economic crisis had the negative impact on the emigration scale. The best time for the emigration to Brazil was the 1920s. The main export product of Brazil was coffee, so many Belarusian emigrants worked at the coffee plantations. Paraguay has had the most liberal emigration laws among Latin American countries. The Chaco War was an unfavorable period for the emigration to Paraguay. Uruguay became the alternative country for those emigrants who were unable to enter Argentina and Brazil. The economic Belarusian emigrants didn't have the organizational experience, so their social and political activity was weak. The Belarusian-Ukrainian labor organization "Asveta" (Brazil) and the Cultural Center named after T. Shevchenko (Uruguay) carried out the active social work. During the interwar period the emigration wave consisted of the population of Western Belarus as a part of Poland from 1921 to 1939. The Emigration bureau, Ministry of Labor and Social Protection, the Emigration syndicate, Ministry of Foreign Affairs controlled the intensity of the emigration processes in Poland and the scale of the Belarusian emigration.
Key words: Belarusian diaspora, Belarusian emigration, emigration wave, Brazil, Paraguay, Uruguay, world economic crisis.
For citation: Koval V. U. The economic emigration of the Belarusians to Brazil, Paraguay, Uruguay (1918-1939). Proceedings of BSTU, issue 6, History, Philosophy, 2021, no. 2 (251), pp. 24-28 (In Belarusian).
Уводзшы. Даследчыю псторып беларускага замежжа пры анал1зе эмпрацыйнай м1жваеннай хвал1 у крашы Лацшскай Амерыю значную увагу надаюць Аргенцше, што абумоулена там дзейнасцю самай колькаснай i актыунай нацыя-нальнай дыяспары. Фактычна па-за увагай спе-цыялютау застаюцца дыяспаральныя працэсы у
Бразшп, Парагва1 i Уругвае Асноунай мэтай даследавання з'яуляецца вывучэнне i анатз эм1-грацыйнай м1жваеннай хвал1 беларусау у таюя атлантычныя рэспублш, як Бразшя, Парагвай i Уругвай.
Асиоуиая частка. Для фарм1равання маса-вай эм1грацыйнай хвал1 выключнае значэнне
В. У. Коваль
25
мелa пaлiтыкa кpaiн-pэцыпiентay, якaя aкaзвaлa непacpэдны уплыу нa in^rci^ac^ pyxy, фapмipa-вaлa геaгpaфiчны нaкipyнaк i pэгyлявaлa caцыяль-ны cклaд эмiгpaнтay. Kpairni Лaцiнcкaй Амеpыкi вылyчaлicя aдноcнa лiбеpaльным эмiгpaцыйным зaкaнaдaycтвaм. Выcокiя кошты m кapaбельныя квiткi aбмяжоyвaлi pоcт экaнaмiчнaй xвaлi эмiгpa-цыi з Eypопы, aднaк мaгчымacцi aтpымaць кpэдыт m пaдapожжa i pэклaмa aгентay мapaплayныx кaм-пaнiй cтымyлявaлi эмiгpaцыю.
Acноyнaя мaca белapycкix эмiгpaнтay y мiжвa-енны пеpыяд былa жыxapaмi Зaxодняй Белapyci, якгя з 1921 m 1939 гг. yвaxодзiлa y отлад Дpyгой Рэчы Пacпaлiтaй. Maштaбы эмiгpaцыйнaй xвaлi y кpaiны Лaцiнcкaй Амеpыкi як aйчынныя, тaк i зaмежныя дacледчыкi вызнaчaюць недaклaднa. Склaдaнa вылучыць колькacць белapycкix эмь гpaнтay y aгyльнaй эмiгpaцыйнaй xвaлi, бо acобы мелi aфiцыйныя польcкiя дaкyменты. Белapycкiя эмiгpaнты пaxодзiлi з тэpытоpыi Вiленcкaгa, Белa-cTOupapa, Haвaгpyдcкaгa i Пaлеcкaгa вaяводcтвay. Большacць белapycay былi пpaвacлayнымi. Поль-cкiя cтaтыcтычныя ^ыи^! дaзвaляюць paбiць aнaлiз эмiгpaцыйнaгa pyxy, aбampaючыcя y ac-ноуным нa веpaвызнaнне эмiгpaнтay.
Дзяpжayны aпapaт Дpyгой Рэчы Пacпaлiтaй iмкнyУcя кaнтpaлявaць iнтэнciyнacць эмiгpa-цыйнaй xвaлi. Пытaннямi эмiгpaцыi непacpэднa зaймaлicя Miнicтэpcтвa пpaцы i caцыяльнaгa зa-беcпячэння i Miнicтэpcтвa зaмежныx cпpay. Ac-ноуным дзяpжayным оpгaнaм эмiгpaцыйнaгa aпapaтy cтaлa Эмiгpaцыйнaе yпpayленне пpы Miнicтэpcтве пpaцы i caцыяльнaгa зaбеcпячэння, cтвоpaнaе y кpacaвiкy 1920 г. pacпapaджэннем Кaбiнетa мiнicтpay [1, c. 114]. Эмiгpaцыйнaе yпpayленне aжыццяyлялa кaнтpоль нaд pэкpyтa-цыяй acоб, aнaлiзaвaлa эмiгpaцыйнyю тан'юнк-тypy, pыxтaвaлa pacпapaджэннi пpa умовы эмь Tpa^ii, aкaзвaлa дaпaмогy эмiгpaнтaм y 4ac na-дapожжa, выpaшaлa пpaблемы pээмiгpaцыi.
У 1930-я гг. былa пpaведзенa pэapгaнiзaцыя дзяpжayныx оpгaнaУ, якiя зaймaлicя пытaннямi эмiгpaцыi. Для aнaлiзy i кaнтpолю мaштaбay пе-pacяленняy былa cтвоpaнa Miжмiнicтэpcкaя эмiгpaцыйнaя кaмiciя, дзе paшaючы голac мелi пpaдcтayнiкi Mimcrapcraa зaмежныx cпpay. Эмiгpaцыйны ciндыкaт фaктычнa мaнaпaлiзaвay pэкpyтaцыю эмiгpaнтay y 1930-я гг. Оц^тат з'яyляycя тaвapыcтвaм з aбмежaвaнaй aдкaзнacцю, acноyнымi зaдaчaмi якога былi iнфapмaвaнне нacельнiцтвa пpa умовы эмiгpaцыi, aкaзaнне дaпa-могi ^ы aфapмленнi неaбxодныx дaкyментay, yлaджвaнне фapмaльнacцяy, звязaныx з выездaм, дaпaмогa эмiгpaнтaм y 4ac пaдapожжa [1, c. 115]. Тaвapыcтвa было зaцiкayленa y пaшыpэннi мaш-тaбay эмiгpaцыi y кpaiны ПaУночнaй i Шуднё-вaй Aмеpыкi, бо ciндыкaт aтpымоУвaУ зшчныя пpыбыткi aд пpодaжy кapaбельныx rap^
Кpaiны Лaцiнcкaй Aмеpыкi iмкнyлicя npa-водзiць aдбоp эмiгpaнтay з Eypопы. Кpытэpыi aдбоpy дaклaднa пaзнaчaлicя y зaконе «Аб эм> i-pau^i» i зaконе «Аб зaмежнiкax», дзе пaдкpэc-лiвaлacя, што «непaжaдaнымi зaмежнiкaмi» з'яуляюцвд эмiгpaнты, cтapэйшыя зa б0 год, acобы з кpымiнaльным мiнyлым, без cpодкaУ нa icнaвaнне, без пpaфеcii, iнвaлiды i г. д. [2, с. 54]. Ha тдобную эмiгpaцыйнyю зaкaнaдayчyю бaзy aбaпipaлacя Бpaзiлiя i Уpyгвaй.
Бpaзiльcкi Уpaд cтымyлявay еУpaпейcкyю эмiгpaцыю з мэтaй пacлaблення экaнaмiчнaгa i пaлiтычнaгa пaнaвaння пapтyгaльcкaгa элемента y дзяpжaве. У 1920-я гг. выдaвaлicя cyбciдыi для эмiгpaнтay ^ы умове выплaты cyм з будучьк зapобкay. Ha воcтpaве Кветaк y Рыa-дэ-Жaнейpa y пеpшыя днi знaxоджaння y Бpaзiлii эмiгpaнтay бяcплaтнa кapмiлi. Белapycы кaмпaктнa пpaжы-вaлi y штaтax Пapaнa, Рыy-Гpaнды-дy-Сyл, Рыт-дэ-Жaнэйpa, Сaнтa-Кaтapынa, Miнac-Жэpaйc, Сaн-Пayлy.
Польcкi гicтоpык E. Maзypэк aцэньвaе эм> гpaцыйнyю xвaлю y Бpaзiлiю мiжвaеннaгa двaц-цaцiгоддзя y пaмеpы 41 тыа чaлaвек [3, c. б3]. Можш выкaзaць меpкaвaнне, што пpыблiзнa чвэpць aд aгyльнaй лiчбы cклaдaлi белapycы. Бе-лapycкaя дacледчыцa В. M. Mяpчyк лiчыць, што з 192б пa 1938 гг. y Бpaзiлiю выеxaлa б480 4a-лaвек з тэpытоpыi Белacтоцкaгa, Вiленcкaгa, Haвaгpyдcкaгa i Пaлеcкaгa вaяводcтвay [4, c. 5б]. Колькacныя aцэнкi мaштaбay эмiгpaцыi мaюць недaклaдны xapaктap, aднaк фaктычнa yœ белa-pycкiя эмiгpaнты пеpacялялicя y Бpaзiлiю пa эга-нaмiчныx пpычынax.
AcноУным экcпapтным пpaдyктaм Бpaзiлii былa кaвa. Экaнaмiчнaе пaнaвaнне штaтa Ca^ Пayлy тлyмaчылacя дaмiнyючымi пaзiцыямi вы-твоpцaУ кaвы y кpaiне. Э^ном^ Бpaзiлii фaк-тычнa былa монaкyльтypнaй, бо нaцыянaльнымi гaлiнaмi cтaлa вытвоpчacць кaвы i здaбычa мше-paлay. Любыя змены коштay нa таву aдpaзy aдлюcтpоУвaлicя нa Бpaзiлii, y 1920-я гг. нaзipa-лacя вiдaвочнaя зaлежнacць дзяpжaвы aд эте-пapтy. У штaце Caн-Пayлy пa ^ы^ы^ недaxопy paбочыx pyк нa raarna^rax кaвы yпеpшыню пaчaлi шыpокa pэaлiзоyвaць пpaгpaмy фiнaнca-вaння кapaбельныx квггкоу з Eypопы y Бpaзiлiю, што зтачта aктывiзaвaлa эмiгpaцыю.
Cycветны экaнaмiчны кpызic моцнa зaкpa-нуу Бpaзiлiю пa пpычыне кaтacтpaфiчнaгa œapa-чэння попыту нa кaвy. Нягледзячы m пaдзенне коштaУ, вытвоpцы кaвы пpaцягнyлi пaшыpaць плошчы кyльтypы. Гэтa crrya^rn пpывялa дa велiзapныx лiшкay тавы. Бpaзiльcкi Уpaд, кaб выpaтaвaць cвaю экaномiкy, пpымyciy вытвоp-цay лiквiдaвaць пpaзмеpнacць кaвы. Больш зa 80 млн. мяшкоу кaвы было cпaленa i выкiнyтa y aкiян, што y 2 paзы пеpaвышaлa яе cycветнaе
26
Эканамтная эм1граиыя беларусау у Браз1л1ю, Парагвай, Уругвай (1918-1939 гг.)
ужыванне [5, с. 2]. Беларуская вшенская прэса жыва адгукнулася на факты зшшчэння кавы у Бразши: «А тое масавае паленьне кавы, кукурузы, цукру на вял1зарных плянтацыях прамыс-ловых "каралёу" Паудзённай Амэрыю, якое адбываецца штогодна, каб ... ня зьшзщь цэнау на гэтыя вырабы, усе гэта зьявшча таго-ж парадку» [6, с. 5]. Абурэнне сялян у прэсе у дачы-ненш бразшьскага ураду было шчырым. Яны не разумел^ што паттыка выратавання кававай справы стрымл1вала развщцё прамысловасщ, лясной гаспадарю, жывёлагадоул1 Бразши. Глы-бокае расчараванне беларусюх эм1грантау, яюя займалюя апрацоукай кававых плантацый, ака-зала негатыуны уплыу на ¡х эмацыянальны стан у перыяд сацыяльна-пс1халапчнай адаптацыи.
Найлепшым кан'юнктурным момантам для м1жваеннай эм1грацы1 у Бразшю стал 1920-я гг. Пшавы перыяд росту колькасщ эм1грантау у Бразшю быу з 1924 па 1929 гг. Асабл1васцю эка-нам1чнай эм1грацыйнай хват у Бразшю было тое, што урад стымулявау пераезд у кра1ну сем'ямь Падлетю мел1 права працаваць на план-тацыях кавы з 13-гадовага узросту. Большасць беларусау у Бразши был1 сельскагаспадарчым1 работшкамь Сяляне не магл1 вырошчваць тра-дыцыйныя еурапейсюя культуры ва умовах суб-трошкау. Жыта i пшашцу у Бразши зшшчау збожжавы шкодшк (дауганосш). Беларусы был1 вымушаны пераарыентавацца на вырошчванне мясцовых сельскагаспадарчых культур: рыс, чо-рная фасоля, машёк i шш.
Сусветны эканам1чны крызю прывёу да кру-шэння знешшх рынкау збыту, да сацыяльнай на-пружанасщ, выктканай высоюм беспрацоуем. Рэформы ураду Ж. Варгаса у 1930-я гг. дазволш паставщь пад кантроль кававую атгархда крашы. Улады Бразши на заканадаучым узроуш пачат стрымл1ваць эм1грацыю. 14 снежня 1930 г. Бразшя забаранша высадку у сва1х партах па-сажырау III класа, яюя не мел1 ш кантракта, ш запрашэння да бл1жэйшых сваякоу, ш дамовы з пэуным калашзацыйным таварыствам [7, с. 386]. У 1934 г. парламент Бразши увёу макс1мальныя гадавыя квоты для эм1грантау розных нацый (па прыкладу заканадауства ЗША). У 1936 г. быу уведзены эм1грацыйны закон, як праду-гледжвау гадавыя квоты у памеры 2% ад колькасщ эм1грантау з пэунай крашы за папярэдняе 50-годдзе (для Польшчы квота склала каля 2000 чалавек у год, а у 1938 г. квоту паменшыл1 да 1230 чалавек) [8, с. 136]. Увядзенне квот знач-на скарацша маштабы эканам1чнай эм1грацыи з Польшчы.
Масавая эмирацыя у Парагвай з тэрыторы1 Другой Рэчы Паспалтай пачалася у канцы 1920-х гг. Парагвай адрозшвауся самым л1беральным эмь грацыйным заканадауствам сярод краш Лащнскай
Амерыю. Нягледзячы на тое, што прыбытю у сельскай гаспадарцы был1 невысоюм1, урад фак-тычна не уводз1у абмежаванняу для эм1грантау. Пра пачатак эм1грацыйнай хвал1 у Парагвай су-часны польсю псторык Е. Мазурэк тша наступ-нае: «Гэта был1 невялтя групы, акрамя таго, большасць эм1грантау з'яулялася украшцам1 па нацыянальнасщ з польсюм грамадзянствам. Яны сялшюя, галоуным чынам, у калони Фрам, што займала тэрыторыю каля 70 тысяч гектарау ураджайнай зямл1, якую перасякала рака Та-куары» [9, с. 108]. Эм1гранты у Парагва1 кам-пактна рассялшся у дэпартаментах Каасапа i Альта-Парана, а таксама у акрузе горада Энкар-насьон, як знаходзщца на рацэ Парана каля па-рагвайска-аргенщскай мяжы.
Е. Мазурэк у сваёй манаграфп пры анатзе эка-нам1чнай эмкрацыи у Парагвай пазначае: «Малы статыстычны штогодшк сведчыць, што з Польшчы у Парагвай з 1927 па 1938 г. выехала болей за 12 000 чалавек, з яюх сваё праваслаунае вера-вызнанне задэкларавала 8.800 чалавек, што скла-дае 73,4% ад агульнай л1чбы эм1грантау» [9, с. 109]. Большасць праваслауных эм1грантау был1 бела-русам1 i украшцам1 з тэрыторы1 Заходняй Бела-рус1 i Заходняй Украiны. Можна зраб1ць выснову, што асноуную частку эм1грацыйнай м1жваеннай хвал1 у Парагвай складау няпольск1 элемент.
Адметнасцю эмкрацыи у Парагвай у 1930-я гг. стау неспрыяльны кан'юнктурны момант, звя-заны з Чакскай вайной. З 1932 г. Парагвай уд-зельшчау у ваенных дзеяннях з Бал1в1яй за воб-ласць Чака. Нягледзячы на тое, што перам1р'е было заключана у чэрвен1 1935 г., баявыя дзе-янн1 працягвал1ся да 1936 г. У перыяд вайны спышуся масавы рух эканам1чных эм1грантау у Парагвай, аднак яны востра спатрэбшся дзяр-жаве для аднаулення эканом1к1 у пасляваенны час. Урад разл1чвау, што патэнцыяльны працоу-ны рэсурс з л1ку эм1грантау паспрыяе гаспадар-чаму аднауленню, таму 16 лютапада 1936 г. быу прыняты дэкрэт, згодна якому эм1гранты з Польшчы атрымат грамадск1я правы, а таксама шэраг шшых палёгак, сярод як1х вызваленне ад зямельнага падатку тэрм1нам на 5 год [9, с. 108]. Эм1гранты у Парагва1 таксама мел1 права на бяс-платнае медыцынскае абслугоуванне i магчы-масць адукацыи на роднай мове, таму у калон1ях перасяленцау стварал1ся нацыянальныя школы.
У канцы 1930-х гг. эм1гранты пагаджал1ся ехаць у Парагвай таму, што не мел1 магчымасщ перасял1цца у шшыя кра1ны Лац1нскай Амерык1. Агенты карабельных кампан1й разумел1 с1туа-цыю, таму лёгка дават сялянам нерэальныя абя-цанн1 пра бясплатнае харчаванне у Парагва1 i высок1я заробк1. Першапачатковая сацыяльна-пс1халаг1чная адаптацыя эм1грантау праходзша складана па прычыне пачуцця расчаравання
B. Ó. KoBaAb
27
yMOBaMÍ npa^HBaHHa y naparBai. YcnaMÍHbi эмi-rpamay cBegna^ HacTynHae: «Y naparBai ím bh-g3enini BanÍ3Hyro KonbKac^ 3aMni, Ka^ynbi: "Ea-pb^e, Ma^^, KonbKÍ 3Mo^a^ Bbipy6^b, yca 3aMna 6yg3e Bama". _3hh 3HaMmni thx nrog3eM, bhhbh aKÍx 6bini Ha arÍTa^mHbix ^aTarpa^iax. I BbiaBÍ-naca, mTO reraa nrog3Í ^bini y 6agHo^, a 3a $aTa-rpa^aBaHHe ím пaa6aцani mMaT rpomaM» [10, c. 8]. CanaHaM 6bino cKnagaHa пagcтpoMвaццa nag ho-Byro cicT3My Bag3eHHa cenbcKaM racnagapKÍ y ÍHmbx KniMaTbiHHbix yMOBax.
Эмiгpaнтн exani Ba YpyrBaM y 1920-a rr., Kani MO^Ha 6bino ynagкaвaццa y xapnoBaM npa-MbicnoBac^ цi Ha 6ygoyni. Y 1930-a rr. npbipocT KanoHÍH 6biy a6yMoyneHH aK HaTypanbHbiM gэмaгpa$iннbIм ^aKTapaM, TaK i nepacaneHHeM HeKaTopbx aco6 3 iHmbix KpaÍH Ha^HcKaM AMe-pbiKÍ. Эмiгpaцнa Ba YpyrBaM He CTana namapa-HaM capog ^bixapoy flpyroM PэнbI nacnanÍTaM na npbiHbme HeBbicoKaM annaTbi npa^i. YpyrBaM 6biy anbтэpнaтнyнaM KpaÍHaM gna thx, xto He 3goney Bbiexa^ y ApreH^Hy цi Epa3Íniro, agHaK npbi nepmaM ^a MarnbiMac^ aco6bi ÍMKHynica Tygbi пepacaniццa.
Экaнaмiнннa эмiгpaнтн He Meni BonbiTy ap-raHÍ3a^iMHaM npa^i, hhm Mo^Ha narayManb^b ix cna6yro rpaMagcKyro g3eMHac^ y Epa3Ínii, naparBai i YpyrBai. AgHoM 3 acHoyHbix ricrapbiHHbix KpbiH^ npa MepanpaeMCTBH 6enapycKÍx эмiгpaн-цкix apraHÍ3a^iM CTana MmBaeHHaa nepbiegbiKa. Ha CTapoHKax ra3eT i Haconicay BenbMÍ pэgкa ny-6nÍKaBayca мaтэpнan npa g3eMHac^ 6enapycay y KpaÍHax Ha^HcKaM AMepHKÍ.
npa Ha^iaHanbHyro cyпonbнacцb y Epa3Ínii пpэca nanana пicaцb 3 Harogbi nanÍTHHHaM cnpaBbi i BHHaceHHa npbicygy Hag E. TapamKeBÍHaM. Eena-pycKaMoyHaa ra3eTa y EepnÍHe «Eapa^6a» (1933, № 2) aкpэcnina na3^biK> ^mpanbHara KaMÍT3Ta 6e-napycKa-yKpaÍHcKaM pa6onaM apraHÍ3a^ii «AcBeTa», aKaa g3eMHÍHana y r. nopTy-Anerpbi (Epa3Ínia), HacTynHHM HHHaM: «Mh Eenapycbi i YKpaÍH^i, 3rypTaBaHba Kana cBae pa6oTH^KaM apram3a^ii "AcbBeTa" y nopTo Anerpe энepriннa пpaтэcтyeм
пpoцiy HoBaM cygoBaM KaMegai Hag npaBagapoM 6enapycKÍx npa^yHbix Mac i Hag apraHÍ3aTapaM 6e-napycKaM cTOTbicaHHaM apraHÍ3a^ii 'TpaMagbi" -E. TapamKeBÍHaM» [11]. Ha мaтэpнan 6enapycay y repMaHÍi xyTKa agryKHynaca BÍneHcKaa пpэca, ra3eTa «PogHH KpaM» any6nÍKaBana ÍH^apMa^iro: «Capog 6enapycKae pa6orai^ae эмiгpaцнi, 3ryp-TaBaHae y Пopтэ-Aneгpэ npa TaBapbicrae "AcbBeTa", npbicyg Hag TapamKeBÍHaM BbiKnÍKae ycxBa-naBaHbHe, mTo, aK nagae 6эpniнcкaa "Eapa^6a", BbaBÍnaca y agnaBegHaM pэзanroцнi» [12, c. 6]. Ta-3eTHHa HaTaTKÍ He TonbKÍ 3a$ÍKcaBani nanÍTbiHHyro aKTbiyHac^ 6enapycKÍx эмiгpaнтay y r. nopTy-Anerpa, ane i пpagэмaнcтpaвani y3aeMacyBa3Í 6e-napycKaM gbiacnapbi Epa3Ínii 3 6enapycaMÍ Tep-MaHÍi, a TaKcaMa pэгynapннa KamaKTbi эмiгpaн-Tay 3 MeTpanoniaM.
Apram3a^ia «AcBeTa» y Epa3Ínii 6bina mí^-HapogHaM, acHoBy ae cKnagani 6enapycb i yKpa-íhuh. nago6Haa npaKTbiKa rpaMagcKÍx a6'agHaH-Hay 6ana gacraTKoBa pacnaycrog^aHaM gna KpaÍH ПaцiнcкaM AMepHKÍ. Bagynaa paciMcKaa gacneg-ннцa ricTopbi эмiгpaцнi y naцiнaaмepнкaнcкix KpaÍHax M. M. MaceMKÍHa y cBaeM MaHarpa^ii y3ragBae npa KynbTypHH цэнтp ÍMa T. fflayнэнкi, cTBopaHH y 1927 r. y r. Мoнтэвigэa, aKÍ mapoKa cyпpaцoУнiнaУ 3 caвeцкiм naconbcTBaM Ba YpyrBai [13, c. 131]. ^mp TaKcaMa yaynay ca6oM MÍ^HapogHH npaeKT, apгaнiзaцнaM aro g3eMHac^ 3aMManica pycKÍa, yкpaiнц^I i 6enapyca Ba YpyrBai.
Зак^roнэнне. TaKÍM HHHaM, y MÍ^BaeHHH ne-paag 6bini cTBopaHH nonbcKÍa g3ap^ayHHa opra-hh, aKÍa a®нццaynani KaHTponb 3a эмiгpaцнM-hhmí пpaцэcaмi 3 тэpнтopнi 3axogHaM Eenapyci. Eonbmacцb 6enapycay y Epa3Ínii i naparBai 6ani cenbcKaracnagapHHMÍ pa6oTHÍKaMÍ, a эмiгpaнтн Ba YpyrBai ÍMKHynica ynagкaвaццa y npaMHcno-вacцi. CycBeTHH экaнaмiннн KpH3Íc npHMyciy ypaga na^HaaMepbiKaHcKÍx KpaÍH Ha 3aKaHagay-hhm y3poyHÍ a6мe^aвaцb эмiгpaцнro. nanÍTHH-Haa aKTbiyHac^ 6enapycay y Epa3Ínii, naparBai i YpyrBai 6bina cna6oM, npa mTo cBegnb^b MÍ^Ba-eHHaa nepbegHKa.
Cnic ^iTapaTypw
1. Reczynska A. Emigracja z Polski do Kanady w okresie mi^dzywojennym. Wroclaw [etc.]: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1986. 223 s.
2. Schwarz T. Políticas de inmigración en América Latina: el extranjero indeseable en las normas nacionales, de la Independencia hasta los años de 1930 // Procesos. Revista Ecuatoriana de Historia. 2012. № 36. P. 39-72.
3. Mazurek J. Kraj a emigracja. Ruch ludowy wobec wychodzstwa chlopskiego do krajów Ameryki Lacinskiej (do 1939 roku). Warszawa: Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerikanskich Uniwersytetu War-szawskiego, 2006. 528 s.
4. MapnyK B. M. Экaнaмiннaa эмiгpaцнa 3axogHe6enapycKara нacenbнiцтвa y Epa3Íniro y 19211939 rr. // BecHÍK Epэcцкaгa yнiвepciтэтa. 2013. № 1. C. 52-64.
5. Zappino J. S. Inmigracion y origenes de la industrializacion en Brasil 1870-1954 // ResearchGate. December 2009. URL: https://www.researchgate.net/publication/334573531 (gaTa o6pa^eHHa: 14.05.2021).
6. Kani i xto 3pa6iy HaMKapacbHeMmHa BHHaxogH // PogHH KpaM. 1933. № 1. C. 5.
28
Эканам1чная эм1граиыя беларусау у Браз1л1ю, Парагвай, Уругвай (1918-1939 гг.)
7. Janowska H. Emigracj a z Polski w latach 1918-1939 // Emigracja z ziem polskich w czasach nowozytnych i najnowszuch (XVIII-XX w.). Warszawa: Panstwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984. S. 326-450.
8. Brozek A. Polityka imigracyjna w panstwach docelowych emigracji polskiej (1850-1939) // Emigracja z ziem polskich w czasach nowozytnych i najnowszuch (XVIII-XX w.). Warszawa: Panstwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984. S. 120-140.
9. Mazurek J. Kraj a emigracja. Ruch ludowy wobec wychodzstwa chlopskiego do krajow Ameryki Lacinskiej (do 1939 roku). Warszawa: Instytut Studiow Iberyjskich i Iberoamerikanskich Uniwersytetu Warszawskiego, 2006. 528 s.
10. Шабельцев С. В. Иммигранты-чакареро из II Речи Посполитой в Аргентине и Парагвае. Воспоминания белорусов и украинцев. Минск: РИВШ, 2011. 94 с.
11. Нацыянальны арх1у Рэспублш Беларусь. Фонд 458. Воп. 1. Спр. 182. Арк. 9 зв.
12. У Бразши // Родны край. 1933. № 6. С. 6.
13. Мосейкина М. Н. «Рассеяны, но не расторгнуты»: русская эмиграция в странах Латинской Америки в 1920-1960 гг. М.: РУДН, 2011. 384 с.
References
1. Rechynska A. Emigracja zPolski do Kanady w okresie miqdzywojennym [The emigration from Poland to Canada during the interwar period]. Wroclaw [etc.], Polish Academy of Sciences Publ., 1986. 223 p.
2. Schwarz T. Emigration policy of Latin America: the unwanted foreigner for the nation, from the independence to the 1930s. Procesos. Revista Ecuatoriana de Historia [Processes. Ecuadorian History Journal], 2012, no. 36, pp. 39-72 (In Spanish).
3. Mazurek J. Kraj a emigracja. Ruch ludowy wobec wychodzstwa chlopskiego do krajow Ameryki Lacinskiej (do 1939 roku) [State and emigration. The national movement and the peasant emigration to Latin American countries (before 1939)]. Warsaw, Institute of Iberian and Iberoamerican Studies Publ., 2006. 528 p.
4. Miarchuk V. M. The economic emigration of the West Belarusian population to Brazil in 1921-1939. Vesnik Brestskaga universiteta [Bulletin of the Brest University], 2013, no. 1, pp. 52-64 (In Belarusian).
5. Schwarz T. Emigration policy of Latin America: the unwanted foreigner for the nation, from the independence to the 1930s. Procesos. Revista Ecuatoriana de Historia [Processes. Ecuadorian History Journal], 2012, no. 36, pp. 39-72 (In Spanish).
6. When and who made the most important discoveries. Rodnyi kray [The Native Land], 1933, no. 1, p. 5 (In Belarusian).
7. Janovska H. Emigration from Poland in the years 1918-1939. Emigracja z ziem polskich w czasach nowozytnych i najnowszuch (XVIII-XXw.) [The emigration from Polish territories during the modern and contemporary times (since 18th century until 20th century)]. Warsaw, State Scientific Publ., 1984, pp. 326-450 (In Polish).
8. Brozek A. The immigrational policy in the target countries of Polish emigration (1850-1939). Emigracja z ziem polskich w czasach nowozytnych i najnowszuch (XVIII-XX w.) [The emigration from Polish territories during the modern and contemporary times (since 18th century until 20th century). Warsaw, State Scientific Publ., 1984, pp. 120-140 (In Polish).
9. Mazurek J. Kraj a emigracja. Ruch ludowy wobec wychodzstwa chlopskiego do krajow Ameryki Lacinskiej (do 1939 roku) [State and emigration. The national movement and the peasant emigration to Latin American countries (before 1939)]. Warsaw, Institute of Iberian and Iberoamerican Studies Publ., 2006. 528 p.
10. Shabelcev S. V. Immigranty-chakarero iz II Rechi Pospolitoy v Argentine i Paragvaye. Vospo-minaniya belorusov i ukraintsev [Chacarero immigrants from the Polish-Lithuanian Commonwealth in Argentina and Paraguay. Memoirs of the Belarusians and the Ukrainians]. Minsk, RIHS Publ., 2011. 94 p.
11. National Archives of the Republic of Belarus. Fund 458. I. 1. F. 182. L. 9.
12. In Brazil. Rodnyi kray [The Native Land], 1933, no. 6, p. 6 (In Belarusian).
13. Moseikina M. N. "Rasseyany no ne rastorgnuty": russkaya emigratsiya v stranakh Latinskoy Ameriki ["Dispersed but not disunited": Russian emigration in Latin America]. Moscow, PUFR Publ., 2011. 384 p.
1нфармацыя пра аутара
Коваль Вольга Уладзiмiрауна - кандыдат пстарычных навук, дацэнт кафедры псторыи Беларусi i патталогп. Беларуси дзяржауны тэхналапчны ушверсгот (220006, г. Мшск, вул. Свярдлова, 13а, Рэспублша Беларусь). E-mail: koval@belstu.by
Information about the author
Koval Volha Uladzimirauna - PhD (History), Associate Professor, the Department of History of Belarus and Political Science. Belarusian State Technological University (13a, Sverdlova str., Minsk, Republic of Belarus). E-mail: koval@belstu.by
Пастуту 06.09.2021
