CC BY
12Труды БГТУ, 2018, серия 6, № 1, с. 47-51
47
УДК 331.108.3-054.72(=161.3)(73)«1918/1939»
В. У. Коваль
Беларуси дзяржауны тэхналапчны ушверсгот
АСАБЛ1ВАСЦ1 АДАПТАЦЫ1 I АКУЛЬТУРАЦЬП БЕЛАРУСК1Х ЭМ1ГРАНТАУ У ЗША (1918-1939 гг.)
Артыкул даследуе асноуныя фактары, як1я уплываюць на працэсы сацыяльнай, эканашчнай, пахалапчнай адаптацьп i акультурацып беларуск1х эм1грантау у Злучаных Штатах Амерык1 у мiжваенны перыяд. Аутар мяркуе, што тэарэтычныя аспекты даследавання адаптацыйных працэсау павшны дапамагчы у развiццi пстарычных метадау вывучэння эмiграцыных хваляу. Асаблiвая увага нададзена аналiзу iндывiдуальнай i першапачатковай адаптацыi беларусау у ЗША з 1918 па 1939 г. Негатыуным наступствам адаптацыйных працэсау з'яуляецца акульту-рацыйны стрэс, як1 можа прывесщ да высокага узроуню псiхалагiчнага i фiзiчнага дыстрэсу. Абапiраючыся на сучасныя даследаваннi, можна сцвярджаць, што узровень акультурацыйнага стрэсу залежыць ад шматлшх фактарау, такiх як стратэгiя акультурацып, характарыстык1 акультурацыйнай групы i прымаючага грамадства.
Заканадауства Злучаных Штатау Амерыш абмяжоувала м1жваенную эмiграцыйную хвалю. Асноуная маса беларуск1х эмiгрантаy з'яулялася прадстаyнiкамi эканамiчнай эмiграцыi. Цэнтрам палггычнай актыунасщ у ЗША быу Беларуск1 нацыянальны камiтэт. У Дэтройце было аргашзавана Беларускае народнае таварыства. Мiжкультурныя адрозненш аказвалi уплыу на фармiраванне нацыянальнай вдэнтычнасщ беларускай дыяспары у Амерыцы. Грамадская актыунасць беларусау была важным фактарам iх адаптацып да новых умоу жыцця.
Ключавыя словы: беларуская дыяспара, ЗША, эмпрацыя, псiхалагiчная адаптацыя, акуль-турацыя, акультурацыйны стрэс, нацыянальная щэнтычнасць.
V. U. Koval
Belarusian State Technological University
FEATURES OF ADAPTATION AND ACCULTURATION OF THE BELARUSIAN EMIGRANTS IN THE USA (1918-1939)
The article examines the main factors that influence the processes of the social, economic, psychological adaptation and acculturation of the Belarusian emigrants in the United States of America during the inter-war period. The author considers that theoretical researches of the adaptive process can help to develop the historical methods for the study of the emigratory wave. The focus is made on the analysis of the individual and primary adaptation of Belarusians in the USA from 1918 till 1939. Acculturative stress is defined as negative consequence of the adaptive processes. It may be related to the high level of psychological and physical distress. According to the contemporary view, the level of acculturative stress depends on the multiple factors, such as the strategy of acculturation, characteristics of the acculturating group and the host society.
The inter-war emigratory wave was restricted by the laws of the United States of America. The majority of the Belarusian emigrants were the representatives of the economic emigration. The political activities in the USA centered around the Belarusian National Committee. The Belarusian National Association was organized in Detroit. The cross-cultural differences formed the national identity of the Belarusian diaspora in America. The public activity of Belarusians was the important factor for their adaptation to the new condition of the life.
Key words: Belarusian diaspora, USA, emigration, psychological adaptation, acculturation, accul-turative stress, national identity.
Уводзшы. Вывучэнне псторыи беларускага замежжа прадстаулена даследавання]ш у галше палггычных, эканамшчных, сацыяльных, этшч-ных, культурных i пс1халапчных працэсау. Эмшграцыю немагчыма разглядаць па-за межамш праблем вдывщуальнай адаптацып асобы. Сучасныя спецыялюты у пытаннях дыяспа-ральнасщ надаюць значную увагу аспектам сацыяльна-эканамiчнай i пшхалапчнай адапта-цыи прадстаушкоу эм^ацыйных хваляу.
Асноуная частка. У навуковых работах па этшчнай пс1халогп прынята выдзяляць знеш-нюю i унутраную адаптацыю эм^антау у пры-маючым грамадстве. Пры унутранай адаптацып асоба пачынае адчуваць камфорт у шшакуль-турным асяродку, яе паводзшы характарызу-юцца пс1хаэмацыйнай стабшьнасцю. Пры знеш-няй адаптацыi эмiгранты пачынаюць прымаць актыуны удзел у грамадсюм i паттычным жыцщ дзяржавы-рэцыпiента. Праблемы розных
48
Асабл1васи1 адаптаиьи I акультураиы1 беларуск1х эм1грантау у ЗША (1918-1939 гг.)
стадый адаптацыи беларускiх эм^рантау у ЗША неабходна разглядаць асобнай тэмай, аднак дадзены працэс меу вщавочную рознiцу у 1920-я i 1930-я гг.
Вывучэнне аспектау адаптацыi звычайна праводзiцца у кантэксце акультурацыi. Акуль-турацыя - гэта працэс змены стандартау па-водзiн эм^рантау пад уплывам iншай культуры, як складаецца з наступных стадый: кан-такт, канфлiкт, крызiс i адаптацыя [1, с. 6]. Вы-бар стратэгп акультурацыi для кожнай асобы iндывiдуальны. Беларускiя эканамiчныя эмк--ранты у мiжваенны перыяд iмкнулiся да стра-тэгiй асiмiляцыi цi штэграцьп у прымаючае амерыканскае грамадства.
Гiсторыя Злучаных Штатау Амерыкi непа-рыуна звязана з эмiграцыйнымi працэсамi, а у пачатку ХХ ст. краша перажывала сапраудны эмiграцыйны бум. Асноуная маса беларусюх эм^рантау у мiжваенны перыяд паходзша з тэрыторыi Заходняй Беларусi. У 1920-я гг. так-сама вызначылюя сваёй актыунай грамадскай пазiцыяй тыя беларусы, што патрапiлi у ЗША да 1918 г., змага уладкавацца на сталую працу i пачалi выступаць з нацыянальнымi шщыя-тывамi для беларускай дыяспары.
Падлiкi псторыкау па колькасцi беларускiх эм^рантау у мiжваенны перыяд адрознiваюцца сваёй недакладнасцю. У анкетах эм^антау не было звестак пра нацыянальнасць, што значна ускладняе даследаванне. Высновы можна рабiць зыходзячы з веравызнання асоб, якiя паходзш з тэрыторыi Заходняй Беларусi. Польская статыс-тыка змяшчае дакладныя звестю пра колькасць праваслауных эм^антау, рыма-каташкоу, грэка-каташкоу, пратэстантау i iyдзеяy. Значная частка праваслауных эм^рантау, а таксама пэуныя каталiкi з тэрыторыi Заходняй Беларус лiчылi сябе беларусамi.
У працэсе акультурацыi эмiгранты у ЗША былi вымушаны прымаць тыповыя рысы «аме-рыкашзму» - iндывiдуалiзм, канфармiзм, культ поспеху, прагматызм i практыцызм. Нягледзя-чы на тое, што мiжэтнiчныя кантакты заусёды суправаджаюцца складанасцям^ у амерыканс-кiм грамадстве асобам з невысоюм сацыяльным статусам (як большасць беларускiх эм^рантау) прымаць новыя нормы паводзшау было значна прасцей, чым у iншых краiнах свету. Грамадст-ва ЗША адрознiвалася сваiм талерантным стау-леннем да культурнай рознщы, у мiжнацыя-нальных адносшах там дзейнiчала канцэпцыя «плавiльнага катла».
Непасрэдны уплыу на асобу у складаным перыядзе акультурацыi прынята называць акультурацыйным стрэсам, якi суправаджаецца шматлiкiмi псiхалагiчнымi праяyленнямi ды-стрэсу. Акультурацыйны стрэс - гэта рэакцыя
шдывщау на шшую культуру, на змены каш-тоунасцей, сiстэмы норм i паводзш. Узровень стрэсу залежыць ад шматлшх фактарау, такiх як стратэгiя акультурацын, характарыстык эмiграцыйнай групы i аутэхтоннага насель-нiцтва [2]. Некаторыя пшхолап iмкнуцца выка-рыстоуваць тэрмiн «акультурацыйны шок», каб падкрэслщь праблемны стан асобы, высок узровень нервознасцi, звязаны са згубай звык-лага асяродка у перыяд першапачатковай адап-тацын. Паняцце «акультурацыйны стрэс» набы-ло большую распаусюджанасць, бо пры умове стрэсаУстойлiвасцi эмiгрантаy вопыт акуль-турацып для асоб можа быць як негатыуным, так i пазiтыyным.
Праяyленнямi рэакцый акультуацыйнага стрэсу беларусау у ЗША стал iх апублiкаваныя люты на старонках перыядычных выданняу, дзе асшсвалюя iншыя умовы вядзення сельскай гаспадарю, уражаннi ад незнаёмай флоры i фауны, глыбокае пачуццё суму, страх беспрацоуя i г. д. 1нфармацыю пра дзейнасць беларусау у ЗША перыядычна размяшчала беларускамоу-ная вшенская прэса, спецыяльныя рубрыкi вялi газеты «Беларуская крынща», «Змаганне», «Родны край», «Беларускi звон». Асобную гру-пу гiстарычных крынщ складаюць перыядыч-ныя выданнi беларусюх эмiгрантаy у ЗША, такiя як «Прауда» (Нью-Йорк), «Амерыканскi беларус» (Чыкага), «Беларуская трыбуна» (Чыкага).
Псiхалагiчную падтрымку эмiгрантам у перыяд адаптацыi аказвалi рэлiгiйныя уста-новы. Адной з важных шщыятыу беларусау у ЗША стала щэя адчынiць касцёл у Чыкага спе-цыяльна для кататкоу-беларусау [3]. Адным з самых вядомых беларускiх каталiцкiх святароу у Амерыцы быу ксёндз Янка Тарасевiч. Бе-ларускiя каталiкi у Чыкага мелi iстотны уплыу на усю нацыянальную дыяспару, iх дзейнасць была наюравана супраць магчымага паглынан-ня беларусау больш колькаснай i арганiзаванай польскай дыяспарай.
Дзяржауная палiтыка Злучаных Штатау Амерыкi з пачатку ХХ ст. абатралася на ^^ хуткай iнтэграцыi i ашмшяцыи эмiгрантаy у полiэтнiчным прымаючым грамадстве. На ура-давым узроУнi абмяркоувалюя меры па нату-ралiзацыi новых грамадзян дзяржавы, спецыя-льна распрацоувалюя вучэбныя курсы, друкава-лiся падручнш i рабочыя сшыткi для эм^рантау. Пытаннямi асiмiляцыi эмiгрантаy займауся адмысловы орган - Бюро па натураизацыи [4, с. 117]. Спецыяльную падтрымку асобам iмкнулiся арганiзаваць шматлiкiя амерыкансюя грамадсия i дабрачынныя арганiзацыi, аднак поспей iх дзейнасцi у гады Вялшай дэпрэсii былi нязначнымi.
В. V. Коваль
49
У 1920-я г. адбылюя ютотнь1я змeны эм^-paцыйнaгa зaкaнaдaycтвa ЗШ^. Былa pac^a^-вaнa кoмплeкcнaя пaлiтыкa, якaя aбмяжoyвaлa кoлькacць эмiгpaнтay, aнaлiзyючы ix экaнaмiчны пaтэнцыял для paзвiцця ^гты. 19 мaя 1921 г. 6ыу пpыняты Зaкoн «A6 aбмeжaвaннi (тмтга-вaннi) кoлькacцi зaмeжнiкay у ЗШЛ», якi ^ы-мay квoтy та эмiгpaцыю y пaмepы 3% ад лшу тoй нaцыянaльнacцi, якaя ^a^raana y Aмepы-цы y 1910 г., a 26 мaя 1924 г. быу пpыняты Зaкoн «na aбмeжaвaннi (лiмiтaвaннi) эмiгpaцыi зa-мeжнiкay у Злyчaныя Штaты i для шшьк мэ-тay», вядoмы як зaкoн Джoнcaнa-Рыды, якi œa-pa^y квoты для эмiгpaнтay дa 2% ад толь^^ ypaджэнцay пэyнaй шцьи, зapэгicтpaвaнaй у ЗШЛ пaдчac rapamcy 1890 г. [5, c. 90]. na^a мeжaмi квoты y ^ai^ дaпycкaлicя жoнкi i дзeцi aмepыкaнcкix гpaмaдзян, aкцёpы, cпeвaкi, му-зыкaнты, выклaдчыкi, cвятapы, мeдыкi. Aœoy-шй мэтaй зaкaнaдayчыx aктay cтay кaнтpoль нaд кoлькacцю i якacцю эмiгpaцыйнaй плынi.
Рaзвiццё acoбы эмiгpaнтa y aмepыкaнcкiм гpaмaдcтвe былo звязaнa з cyпяpэчнacцямi дyxoyнa-пcixaлaгiчнaгa i кyльтypнaгa xapa^rapy. Як cцвяpджaюць cпeцыялicты y Ta^rne этнiчнaй пcixaлoгii, шмaткyльтypны acяpoдaк у^лад^у cтaнayлeннe acoбы, pa6iy caцыяльнa-этнiчныя apыeнтaцыi чaлaвeкa нявызнaчaнымi i raycre^ лiвымi [6, c. 12]. Склaдaнacцi y пpaцэce ca^ra-лiзaцыi эмiгpaнтay яcкpaвa пpaяyлялicя вa yзaeмaкaнтaктax.
Пacпяxoвacць ^муш^^тныи aднociн эмiгpaнтay зaлeжыць aд aRraymc^ aco6, ycra-нoвaк cyб'eктay ^му^^цыи, лaдy жыцця дaмi-нyючaгa этнacy, клiмaтy кpaiны-pэцыпieнтa i г. д. ^муш^^йным cyвязi - cклaдaны ^a^c, у якiм acнoУным cpoдкaм aднociн выcтyпae мo-вa. Бap'epaм для xyткaй пcixaлaгiчнaй aдaп-тaцыi y ЗШA былa aнглiйcкaя мoвa, адтак пpaблeмa зaмeжнaй мoвы y пoлiэтнiчным aмe-pыкaнcкiм гpaмaдcтвe нe cтaялa тaк вocтpa, як у шшык кpaiнax cвeтy.
Aднoй з yмoУ пacпяxoвaй aдaптaцыi з'яyляeццa iмкнeннe эмiгpaнтay дa caмapэaлiзa-цыi, якoe пpaяyляeццa y cтвapэннi пaлiтычныx caюзay i гpaмaдcкix aб'яднaнняy. Бeлapycкiя эмiгpaнты y ЗШ^ y 1920-я г. нaмaгaлicя raœa-лiдaвaццa y пэуныя apгaнiзaцыi, aднaк у aœoy-ным бoльшacць з ix дзeйнiчaлa нeпpaцяглы чac. Узpoвeнь пaлiтычнaй aктыyнacцi бeлapycкix эмiгpaнтay у ЗШЛ aмepыкaнcкiя гicтopыкi адзнь-вaюць нeвыcoкa, 6o знaчнaя чacткa бeлapycay нe iмкнyлacя дa paзвiцця нaцыянaльнaй iдэi, a пpaдcтayнiкi пaлiтычнaй эмiгpaцыi знaxoдзiлicя y iзaляцыi, тaмy нe мeлi выpaзнaгa Уплыву m дыяcпapy [7, c. 133]. Цэнтpaм бeлapycкaгa пaлiтычнaгa жыцця быу ropa4 Чыкaгa (штaт Iлiнoйc), нaцыянaльнaя cyпoльнacць пpaяyлялa
cвaю aктыyнacць тaкcaмa y Hью-Йopкy, Дэт-poйцe, Фiлaдэльфii, Пiтcбypгy, Кeнaшы. Дaлy-чэннe бeлapycay дa пэyныx гpaмaдcкix apгaнiзa-цый дaзвaлялa acoбaм aдчyць cвaю зaпaтpa-бaвaнacць, aтpымaць caцыяльнyю пaцтpымкy y craa^mi пepыяд aдaптaцыi i aкyльтypaцыi.
У Злyчaныx Штaтax Aмepыкi aдзнaчылicя cвaёй пpaцaй Бeлapycкi нaцыянaльны кaмiтэт, Бeлapycкae пpэc-бюpo, Кaмiтэт aбapoны Бeлa-pyci, Бeлapycкa-aмepыкaнcкaя нaцыянaльнaя acaцыяцыя [8, c. 217]. У 1930-я гг. у acяpoдкy бeлapycкix эмiгpaнтay пacпяxoвa aжыццяyлялi cвaю дзeйнacць Бeлapycкi нaцыянaльны xaypyc у ЗШ^ (cтвopaны бeлapycaмi бeз aмepы-кaнcкaгa гpaмaдзянcтвa) i Сaюз бeлapycкa-aмe-pыкaнcкix гpaмaдзян (яднay бeлapycay, лeгa-лiзaвaныx у ЗШA) [9]. Aктывicтaмi Бeлapycкaгa нapoднaгa тaвapыcтвa cтaлi эмiгpaнты, якiя npa-цaвaлi нa фaбpыкax Гeнpы Фopдa y Дэтpoйцe, ix aддзeл yзнaчaльвay A. Aмiльчyк. Apra-нiзaцыя былa буйвдй, 6o нa фaбpыкax Г. Фopдa пpaцaвaлa нeкaлькi тыcяч бeлapycay. Aддзeл у Дэтpoйцe збipay гpoшы для бeлapycкix cipoт i cтyдэнтay, пpaвoдзiy пyблiчныя лeкцыi, лaдзiy кyльтypныя вeчapыны i дaбpaчынныя aкцыi.
Ha вялш жaль, cycвeтны экaнaмiчны кpызic нeгaтыyнa пayплывay нa aбyджэннe гpaмaдcкaй aктыyнacцi бeлapycкaй дыяcпapы. Heaбxoднa aдзнaчыць, што 1930-я гг. aдpoзнiвaюццa crn-дaм apгaнiзaцыйнaй пpaцы бeлapycay Aмepыкi, cкapaчэннeм дaбpaчынныx aкцый i нaцыянaль-нык пpaeктay.
Пaлiтычны pyx дыяcпapы нaмaгaycя нe aдcтaвaць aд cycвeтныx гpaмaдcкix пpaцэcay, тaмy y бeлapycкiм acяpoдкy ЗШA пaчaлi з'яу-ляццa жaнoчыя aб'яднaннi. Жaнoчaя apra-нiзaцыя бeлapycкix эмiгpaнтaк былa cтвopaнa y Мы^га - гэтa Жaнoчы Гypтoк ^ы Бeлapycкiм нaцыянaльным кaмiтэцe [10]. Удзeльнiцы i-yp^ кa cпaлyчaлi кyльтypнyю i пaлiтычнyю пpaцy y paмкax cвaix пpaeктay, лaдзiлi вeчapыны, пpaцaвaлi y бeлapycкaй кнiгapнi i г. д. Acнoyнaй зaдaчaй apгaнiзaцыi эмiгpaнтaк crara дaпaмoгa y iндывiдyaльнaй пcixaлaгiчнaй i пpaвaвoй aдaптaцыi жaнчын. Hoвыя знaёмcтвы нa куль-тypныx вeчapынax, aбмeн вoпытaм i iнфap-мaцыяй дaзвaлялi эмiгpaнткaм лягчэй aдaп-тaвaццa y кpaiнe з нeвядoмaй мoвaй, зaкoнaмi i тpaдыцыямi, чyжoй кyльтypaй i мeнтaльнacцю.
Бeлapycкiя эмiгpaнты y Злyчaныx Штaтax cпpaбaвaлi aжыццявiць poзныя пaлiтычныя, экaнaмiчныя i pэлiгiйныя пpaeкты. Вiдaвoчнa, iдэяy былo бoлeй, чым дaзвaлялi iм мaгчымacцi. Heкaтopыя aмбiцыйныя зaдyмы тaк i нe былi pэaлiзaвaныя, aднaк ix cyтнacць зacлyгoyвae yeari cyчacныx дacлeдчыкay зaмeжжa. Acaблiвacцю бeлapycay Aмepыкi cтaлa ycвeдaмлeннe, штo rn-cпяxoвы бiзнec мoжa выcтyпaць кaнcaлiдyючым
50
Acaблiвacui aдaптauыi i aкyльтypauыi бeлapycкix эмiгpaнтay y ЗША (1918-1939 гг.)
фaктapaм для эмiгpaнтay. Белapycкaя суполь-нacць cпpaбaвaлa об^но^о^ acоб na надыяль-няй прыкмеце пры aдкpыццi pэcтapaнay, крям, кaaпеpaтывay, пaxaвaльныx бюро, cтвapэннi pэклaмныx гaзет i г. д. Сaцыяльнaя пядтрымкя cyaйчынmкay craapara неaбxодны для aдaптaцыi нястрой, дaпaмaгaлa змягяцця ca cтpэcaмi y цяжи перыяд пpызвычaйвaння дя чужого грямядствя.
Ha^bi^aA, у 1923 г. у Чыкога ряспячяляся пряця та aдкpыццi белярускягя рэстарога, грошы яд якога плaнaвaлacя дacылaць тацыятальным apгamзaцыям та Бaцькayшчынy [11]. Склядяня paбiць высновы пря пaпyляpнacць белоруской кyxнi y ЗША, не xaпaе фaктычнaгa мотэрыялу пря pэamзaцыю проекта. Дяклядня можно одзтачыць, што щэя быля цiкaвaя, тым больш, што эмiгpaнты плaнaвaлi зоймоццо дaбpaчыннacцю.
Амеpыкaнcкiя коштоушсщ пpымyшaлi бе-лapycкix эмiгpaнтay шукяць улясныя крэотыу-ныя шляxi пя pэaлiзaцыi бiзнеc-пpaектay. Улiч-вяуся той фякт, што супря^ущ^м royrnra прядпрыемствя было больш зручня пряцявяць сярод землякоу, ясоб ca зрязумеляй мовяй, мен-тaльнacцю i тpaдыцыямi. Цудоуным пpыклaдaм стау белapycкi швейны кaaпеpaтыy у Брошвше: «Мяйстэрня мяе 30 мяшын, пры якix, пряцуюць 40 чaлaвек. Шыюць мyжчынcкiя кяптяны. Кож-ны дзень шыецця пя 2000 i болей кяптя-ноу» [12]. Сыxодзячы з яб'ёмяу, кяптяны ня пячятку 1920-x гг. былi зaпaтpaбaвaным тявя-рям у aмеpыкaнcкiм гpaмaдcтве.
Вaжным яспектям у paзвiццi дыяcпapы з'яуляецця фapмipaвaнне кaлектыyнaй пaмяцi, основу якой склядяе мiф пря Бяцькяушчыну. Кaлектыyныя уяуленш пря paдзiмy выcтyпaюць кaнcaлiдyючым фгктярям для большacцi эмь ^amay, ясноуным элементам у paзвiццi дыяс-пapaльнaй cвядомacцi. З цягям чясу y ясяродку дыяcпapы aдбывaеццa paмaнтызaцыя щ нявят iдэaлiзaцыя вобрязя пaкiнyтaй кроты.
Вожным пытаннем у вывyчэннi соцыяльта-пcixaлaгiчнaй aдaптaцыi белapycкix эмiгpaнтay з'яyляеццa фapмipaвaнне вобpaзa Рaдзiмы y мacaвaй cвядомacцi дыястары. Асноугая чacткa белapycay у ЗША у мiжвaенны перыяд уяуляля собой экaнaмiчнyю эм^оцыйную xeanro. Асобы пpacцей cпpayлялicя ca cклaдaнacцямi пcixaлa-гiчнaй aдaптaцыi, кaлi мелi мaгчымacць рэгулярта зярябляць прыстойныя (m paзлiкax эмiгpaнтay) грошы. Меxaнiзм паичной обороны у cклaдaныx cnya^rax об^ря^я ня поcпеxi эмiгpaнтay у Фаянсовым пляне. 1мкненне допомягч^! свояком щ жодянне caмaзaцвеpдзiццa вымyшaлi эмiгpaнтay досыладь ня paдзiмy грошы, тасылю i вопрятку.
Волюту белорусы мaглi одпровщь перяводям проз пошту, a токсомо перодяць проз rnpa-нгауную комттю цi кярябельняе тaвapыcтвa. Аcaблiвa корысталюя попытям пacлyгi тык
кaмпaнiй i тaвapыcтвay, якiя aддaвaлi aдpacaнтy гряшовы перявод менaвiтa у дaляpax. Акрямя грошяй, эмiгpaнты дacылaлi та Бо^^^чы^ пacылкi ca старым одзеннем. У вялiкix cялянcкix cем'яx вопрятко зоусёды быля пaтpэбнaй, одняк отрымадь яе было зушм няпроста. Кaлi бе-лярусия эмiгpaнты ca Злучоныгс Шгатау Амерыю дacылaлi у Зaxоднюю Белярусь старое одзенне, тасылко aбклaдaлacя зшчшй мытной пошлiнaй. Грошы неaбxоднa было зонгащць ня пошце пры отрыш^и додзеняй пacылкi. Hяpэдкa белярусюя сяляне одмяулялюя зaбipaць старое одзенне зя вялiкi кошт [13], таму посылку супря^ут^ пошты aдпpayлялi тазод у Амерыку. У тчотку 1920-x гг. одмовы ня ятрымянне старой вопряти з мытнымi пошлiнaмi мелi мосявы xapaктap, a польской пошце стога нерэнтабельш ожыц-цяуляць тpaнcпapцipоyкy тaкix пясыляк.
Проблему пaчaлi выряшадь у 1925-1926 гг. Стчотку мытное упряуленне выдога пacтa-няуленне, што старое одзенне не будзе обклодоццо пошлшой для мaлaзaбяcпечaн^Ix грямодзян Рэчы Пacпaлiтaй. Асобям, як1я ятры-моyвaлi посылку ня пошце, неaбxоднa было прод^^ць документы яб склодяным мотэ-рыяльным cтaновiшчы cям'i i пicьмовaе rn-цверджянне, што стярое одзенне не будзе пе-paпpaдaвaццa [13]. Меры, яюя пpынялi польск1я мытнiкi, кaapдынaльнa не змянiлi ciтyaцыю. Сяляне лiчылi, што просцей aдмовiццa од старой вопрятк1, чым збipaць для яе яртымяння шмят-лiкiя документы. Як вышк, умовы зноу былi перягледжоны. З 1926 г. одросонту не трэбя было пpыноciць ня пошту дяведю пря мaлaзaбяcпе-чяносць сямЧ, одняк пры aтpымaннi пacылкi неяб-xоднa было зaпоyнiць дэклороц^гю, што вопрятко не стяне продметям спекуляцыи. Адросонт розям з дэклороцыяй пявшен быу подоць документы у мытное упряуленне, кяб отрымоць дозвол ня скосовянне пошлiны. Hягледзячы ня спряшчэнне умоу, зacтaвaлacя чосткя нacельнiцтвa, якяя прынцыповя одмоулялося од посыляк, бо лiчылa пaлiтыкy мытняго упряулення неcпpaвядлiвaй.
Заключэнне. Тяк1м чыням, белярускяя су-польносць у ЗША вызняч^хлося больш высоюм узроунем пaлiтычнaй aктыyнacцi i apгaнiзaтapcкaй пряцы у 1920-я гг., бо ужо у 1930-я гг. колькосць пpaектay дыяспоры знячня cкapaцiлacя. Белорусы Амерык1 iмкнyлicя пaдтpымлiвaць контакты ca cвaякaмi ня Бaцькayшчыне, што дозволяло iм спроуляццо ca станям aкyльтypaц^IЙнaгa стрэсу.
Амеpыкaнcкi урод ня зaкaнaдayчым yзpоyнi у мiжвaенны перыяд якозвоу уплыу ня кян'юнк-туру эм^ронтау, pacпpaцоyвay меры пя aciмi-ляцыi эмiгpaцыйныx груп. Пcixaлaгiчнaя i caцыякyльтypaнaя aдaптaцыi белapycкix эмiг-parnay у ЗША aдpознiвaлicя yмовaмi по-лiэтнiчнaгa громодство.
В. У. Коваль
51
Л^аратура
1. Balls Organista P. Acculturation // Encyclopedia of Multicultural psychology / Edited by Yo Jackson. Thousand Oaks: SAGE Reference Publication, 2006. P. 6-7.
2. Heppner P., Park H., Wei M. Acculturative stress // Encyclopedia of Multicultural psychology / Edited by Yo Jackson. Thousand Oaks: SAGE Reference Publication, 2006. P. 18.
3. Nabazenstwa za Bielarus // Bielaruskaja Krynica. 1928. № 27. S. 3.
4. Ручкин А. Б. Русская диаспора в Соединенных Штатах Америки в первой половине ХХ века. М.: Нац. ин-т бизнеса, 2006. 464 с.
5. Тамсама.
6. Бороноев А. О., Павленко В. Н. Этническая психология. Санкт-Петербург: Санкт-Петербургский гос. ун-т, 1994. 165 с.
7. Vakar N. P. Belorussia: the making of a nation. Cambridge: Harvard University Press, 1956. 297 р.
8. Снапкоусю У. Эм^рацыя. Фармiраванне i дзейнасць аргашзацыи беларускай эм^рацын. Сацыяльна-палггычныя плыш (1918-1939 гг.) // Полымя. 1995. № 11. С. 196-221.
9. У Паун.-Амэр. Злуч. Штатах // Родны край. 1933. № 12. С. 7.
10. Угодю Усебеларускага Зьезду // Змаганьне. 1923. № 21. С. 8.
11. Беларуси Кааператыу // Змаганьне. 1923. № 21. С. 8.
12. Беларуси крауцоусю коопэратыу у Амэрыцы // Беларуси Звон. 1921. № 9. С. 4.
13. Amerykanskija pasylki // Bielaruskaja Krynica. 1926. № 11. S. 8.
14. Pierasylka adziezy z Ameryki // Bielaruskaja Krynica. 1926. № 3. S. 8.
References
1. Balls Organista P. Acculturation. Entsiklopediya Multikulturnoy psikhologii [Encyclopedia of Multicultural psychology]. Edited by Yo Jackson. Thousand Oaks: SAGE Reference Publ., 2006, pp. 6-7.
2. Heppner P., Park H., Wei M. Acculturative stress. Entsiklopediya Multikulturnoy psikhologii [Encyclopedia of Multicultural psychology]. Edited by Yo Jackson. Thousand Oaks, SAGE Reference Publ., 2006, p. 18.
3. Sermon about Belarus. Belaruskaya krynitsa [Belarusian Source], 1928, no. 27, p. 3 (In Belarusian).
4. Ruchkin A. B. Russkaya diaspora v Soedinennykh Shtatakh Ameriki v pervoy polovine XX veka [The Russian diaspora in the United States of America at the first half of XX century]. Moscow, Natsio-nal'nyy institut bisnesa Publ., 2006. 464 p.
5. Ibidem.
6. Boronoev A. O., Pavlenko V. N. Etnicheskaya psikhologiya [Ethnic psychology]. St. Petersburg, Sankt-Peterburgskiy gosudarstvennyy universitet Publ., 1994. 165 p.
7. Vakar N. P. Belorussiya: formirovaniye natsii [Belorussia: the making of a nation]. Cambridge, Harvard University Press Publ., 1956. 297 р.
8. Snapkouski U. Emigration. The formation and the activity of the Belarusian emigratory organization. Socio-political direction (1918-1939). Polymya [Flame], 1995, no. 11, pp. 196-221 (In Belarusian).
9. In North-American United States. Rodny kray [Native land], 1933, no. 12, p. 7 (In Belarusian).
10. The Anniversary of the Common Belarusian Congress. Zmagan'ne [Struggle], 1923, no. 21, p. 8. (In Belarusian).
11. Belarusian cooperative. Zmagan'ne [Struggle], 1923, no. 21, p. 8 (In Belarusian).
12. Belarusian sewing cooperative in America. Belaruski Zvon [Belarusian Ring], 1921, no. 9, p. 4 (In Belarusian).
13. American parcels. Belaruskaya krynitsa [Belarusian Source], 1928, no. 27, p. 3 (In Belarusian).
14. Clothes parcels from America. Belaruskaya krynitsa [Belarusian Source], 1926, no. 3, p. 8 (In Belarusian).
1нфармацыя пра аутара
Коваль Вольга Уладзiмiрауна - кандыдат пстарычных навук, старшы выкладчык кафедры псторыи Беларус i патталоги. Беларуси дзяржауны тэхналапчны ушверсгот (220006, г. Мшск, вул. Свярдлова, 13а, Рэспублша Беларусь). E-mail: [email protected]
Information about the author
Koval Volha Uladzimirauna - PhD (History), Senior Lecturer, the Department of History of Belarus and Political Science. Belarusian State Technological University (13a, Sverdlova str., Minsk, Republic of Belarus). E-mail: [email protected]
Пастуту 12.03.2018
