CC BY
742
Труды БГТУ, 2020, серия 6, № 1, с. 42-46
УДК 021.4+069:325.2(437)«1920/1930»
В. У. Коваль
Беларуси дзяржауны тэхналапчны ушверсгот
ЭКСПАЗЩЫЙНА-ВЫСТАВАЧНАЯ ДЗЕЙНАСЦЬ БЕЛАРУСКАЙ ДЫЯСПАРЫ У ЧЭХАСЛАВАК11 (1920-1930-я гг.)
У артыкуле анал1зуецца экспазщыйна-выставачная дзейнасць беларуск1х эмпрантау у Чэхаславаки у м1жваенны перыяд. Грамадская актыунасць эм1грацы1 была асноуным фактарам для вдывщуальнай пахалапчнай адаптацып ва умовах прымаючага грамадства. Адметнае значэнне прыдаецца анал1зу адаптацыйных працэсау беларусау у Чэхаславаки. Даследаванне шюструе малавядомыя факты пра ролю Мшстэрства замежных спрау Чэхаславаки у культурным жыцщ эмпрантау. Асабл1вая увага надаецца анал1зу Беларускай Рады у Празе як аднаму з асноуных культурных цэнтрау беларусау замежжа. Члены рады прымал1 актыуны удзел у кнгжных выс-тавах Прап i Брно, фарм1равал1 нацыянальныя стэнды з беларуск1м1 ктгаш i перыядычныЕШ выданнямг Аутар прыходзщь да высноу пра высокi узровень зацiкаyленасцi беларуск1х эмпран-тау у падрыхтоуках кшжных выстау. Артыкул разглядае праблему адносiн да фармiравання нацыянальнай щэнтычнасщ, асноуныя этапы жаночага руху у мшваенны перыяд, яш разбурау сацыяльныя стэрыятыпы.
Ключавыя словы: беларуская дыяспара, эмпрацыя, выставачная дзейнасць, Чэхаславаюя, культурная дзейнасць, нацыянальная щэнтычнасць.
V. U. Koval
Belarusian State Technological University
EXPOSITION AND EXHIBITION ACTIVITY OF THE BELARUSIAN DIASPORA IN CZECHOSLOVAKIA (1920-1930th)
The article analyzes the exposition and exhibition activity of the Belarusian emigrants in Czechoslovakia during the interwar period. The public and civil activity of the emigration was the main factor for the individual psychological adaptation to the conditions of the accepting society. The focus is made on the analysis of the adaptive processes of Belarusians in Czechoslovakia. The article illustrates the little-know information about the role of Ministry of Foreign Affairs in Czechoslovakia at the cultural life of emigrants. Special emphasis is made on the analysis of Belarusian Council in Prague as one the main cultural center of Belarusians abroad. The members of Council were the active participants at the book exhibitions in Prague and Brno, they formed the national stand with the Belarusian publications and periodicals. The author comes to the conclusion about the high level of the interest of Belarusian emigrants in the preparing of the book exhibitions. This paper deals with the problem of attitudes toward to the formation of the national identity, the main stages of Women's movement during the interwar period in opposition to the social stereotypes.
Key words: Belarusian diaspora, emigration, exhibition activity, Czechoslovakia, cultural activity, national identity.
Уводзшы. Дыяспара - паттычная з'ява грамадсюх адносш, таму спадчына беларускага замежжа патрабуе дэталёвага даследавання i анатзу. Захаванне духоунай культуры беларускага замежжа у м1жваенны час было звязана з шэрагам паспяховых м1жнародных праектау, аргашзаваных урадам Чэхаславаки. Рэгулярныя кшжныя выставы у Празе аказват уплыу на фарм1раванне этшчнай самасвядомасщ дыяс-пар, да камплектавання экспазщый далучалюя беларусюя эм1гранты.
Асноуная частка. Мшютэрства замежных спрау Чэхаславаки у рамках рэатзацьп «Рускай акцьп дапамоп» займалася распрацоукай м1ж-народных праектау. Актыуным1 удзельшкам1 канцэртау, выстау, вечарын был1 эм1гранты з тэрыторы! былой Расшскай 1мперы1. М1жнарод-
ныя кантакты на аргашзаваных мерапрыемс-твах спрыял1 працэсу групавой акультурацыи, ирадстаутк1 дыяспар адаптавана прымал нормы i каштоунасщ дам1нуючага этнасу. У 1920-я гг. Мшютэрства замежных спрау ЧСР адмыслова займалася аргашзацыяй комплексу мерапрыем-ствау, наюраваных на пошук аптымальных шляхоу штэграцыи этшчных груп эм1грантау у прымаючае грамадства. Кшжныя выставы стал1 паспяховым1 прыкладам1 м1жкультурных кан-тактау, звычайна там праводзшся публ1чныя лекцыи па псторыи выдавецкай справы. Камп-лектаванне нацыянальных стэндау спрыяла са-лщарнасщ членау дыяспар.
Экспазщыйна-выставачная дзейнасць беларускай эм1грацы1 пачынаецца у 1920-я гг. Удала аргашзаваныя м1жнародныя мерапрыемствы
В. У. Коваль
43
асвятлялюя на старонках беларускамоунай прэсы. Напрыклад, газета «Беларуская кры-нща» размясцiла матэрыял пра удзел беларус-кiх эм^антау у кнiжнай выстауцы, якая пра-ходзiла у Празе з 8 па 10 сакавша 1926 г. [1]. Беларускi стэнд экспанавау не толью чэшскiя выданнi дыяспары, але таксама кнiгi, выда-дзеныя беларусамi у Лiтве i Бельгii.
Складанасщ выдавецкай справы беларускiх эм^рантау у першую чаргу былi звязаныя з праблемамi фiнансавання. Нягледзячы на неда-хоп сродкау, беларусы замежжа iмкнулiся вы-даваць падручнiкi, творы мастацкай лгарату-ры, навуковыя i перыядычныя выданнi. Адмет-нае значэнне для кансалщацьп эм^антау мелi нацыянальныя выдавецтвы за мяжой. Напрыклад, у Коуна дзейнiчала выдавецкае таварыства iмя Ф. Скарыны i Беларускi цэнтр пад юраунщ-твам В. Ластоускага.
Адной з самых актыуных беларусюх аргаш-зацый у Чэхаславакii, якая прымала удзел у выставачнай дзейнасщ на мiжнародным узроуш, стала Беларуская Рада у Празе. Гiстарычныя крынщы па дзейнасцi Беларускай Рады у Празе захоуваюцца у фондах Нацыянальнага архiва Рэспублiкi Беларусь i Беларускага дзяржаунага архiва-музея лiтаратуры i мастацтва. Дакумен-ты фонда 571 Нацыянальнага архiва Рэспублiкi Беларусь «Беларуская Рада у Празе» змяш-чаюць грунтоуную iнфармацыю пра першыя праекты i мэты аб'яднання, яе асноуныя кан-такты i планы. Арганiзацыя павшна была «вы-даваць на беларускай щ iншай мове буклеты (брашуры), а таксама кнiгi i перыядычныя выданы для задавальнення культурных патрэб беларусау» [2]. Рада спрыяла сацыяльна-паха-лагiчнай адаптацыi эмiгрантау, праводзша арга-нiзацыйную працу па рэпстрацып беларусау у Чэхаславакii, аказвала матэрыяльную i мараль-ную дапамогу, займалася дабрачыннай i гра-мадскай дзейнасцю.
Пратакол Устаноучага схода iнiцыятыунай групы заснавальнiкау Беларускай Рады у Празе ад 6 лютапада 1923 г. зафшсавау асоб, якiя стварылi аргашзацыю. Вядомыя беларускiя гра-мадскiя дзеячы сталi актывам рады: Уладзiмiр Жылка, Мiкалай Вяршынiн, Леанiд Заяц, Васшь Захарка, Пётр Крэчэускi (сустракаецца форма прозвшча - Крачэускi), Аляксандр Цвiкевiч, Уладзiмiр Пракулевiч, Язэп Сак [3]. 1нщыя-тыунай групай былi падрыхтаваны усе неаб-ходныя дакументы для легальнай дзейнасцi арганiзацыi, таму Статут Беларускай Рады у Празе быу зацверджаны Мiнiстэрствам унутра-ных спрау Чэхаславакii. Эмiгранты у бягучых пратаколах неаднаразова падкрэслiвалi, што дзейнасць рады адпавядала законам Чэхасла-вацкай Рэспублш. На Устаноучым сходзе было
вырашана, што рада павiнна займацца аргаш-зацыяй культурных вечарын i лекцый, разв> ваць навуковыя i музычна-тэатральныя суполкi, займацца рэгiстрацыяй беларускiх эм^рантау у Чэхаславакii, пашыраць выдавецкую дзейнасць дыяспары, аказваць матэрыяльную дапамогу беларусам у ЧСР. Аналiз архiуных крынiц дае падставы сцвярджаць, што асноуныя мэты Бе-ларускай Рады у Празе былi дасягнуты.
Крынiцы фшансавання рады былi пазна-чаны у яе Статуце, дзе пералiчвалiся магчымыя шляхi атрымання сродкау: «Фонды суполю складаюцца: з членскiх узносау; з крэдытау, якiя суполка можа пагасщь; з ахвяраванняу розных асоб i арганiзацый; са зборау ад лекцый i тэатральных пастановак; з даходау ад бiзнесу; з шшых даходау, што не пазначаны у Статуце, але на якiя суполка мае права як юрыдычная асоба» [4]. Акрамя пералiчаных пунктау, асноу-ная частка сумы для дзейнасщ рады у 1920-я гг. паступала ад чэшскiх улад у рамках дзейнасщ праграмы «Руская акцыя дапамоп».
У 1930-я гг. урад Чэхаславаки згарнуу шы-рокае фiнансаванне праграм акцыi, шмат якiя праекты мелi выключна дабрачынны характар. Нягледзячы на матэрыяльныя праблемы, асноу-ныя мэты «Рускай акцыi дапамогi» засталiся актуальными Праграма падтрымлiвала дзеячоу лiтаратуры i навукi, дапамагала студэнтам ат-рымаць вышэйшую адукацыю, стварала умовы дыяспарам для задавальнення iх культурных патрэб [5, с. 5]. У 1930-я гг. ва умовах згорт-вання фiнансавання Мiнiстэрства замежных спрау ЧСР iмкнулася падтрымаць навуковыя цэнтры дыяспар, часткова фiнансавала iх вы-шэйшыя навучальныя установы i школы, гра-мадскiя i палiтычныя арганiзацыi.
Члены Беларускай Рады рэгулярна прымалi удзел у выставах славянскiх iлюстраваных ча-сопiсау, дзе па магчымасцi ладзш свой нацыя-нальны стэнд. Адметнай выставай стала мера-прыемства 1933 г., якое праходзша з 22 красавша па 7 мая у Празе у новым будынку цэнтральнай бiблiятэкi-чытальнi [6]. АсноУнымi аргашза-тарамi экспазiцыi былi славянскiя замежныя архiвы пры Мiнiстэрстве замежных спрау, Ка-мiтэт славянскiх жанчын i Гарадскi Пражскi архiу [7]. Да камплектавання нацыянальнага аддзела выставы далучылася Беларуская Рада у Празе. 27 красавка 1933 г. у рамках праграмы кшжнай выставы М. Вяршынш прачытау iн-фармацыйны даклад пра псторыю нацыяналь-най выдавецкай справы [8]. Беларусюя экспа-наты на стэндзе былi размешчаны адразу пры уваходзе, за iмi стаялi балгарск1я i чэшск1я стэнды.
Члены рады актыуна абмяркоувалi змест беларускай экспазiцыi на выставе славянскiх часопiсаУ у Празе, пра што сведчыць выпiска з
пратакола агульнага гадавога схода, яю адбыуся 5 мая 1933 г. Эм^ранты засталiся незадаволе-нымi дасягнутымi вынiкамi, таму разважалi пра магчымыя варыянты пашырэння колькасцi экспанатау. Мерапрыемства кантралявалася Мш> стэрствам замежных спрау Чэхаславакii, на правядзенне выставы чэшскi урад спецыяльна выдзяляу фшансавыя сродкi дыяспарам. У рамках афщыйнай праграмы праводзiлiся лекцыi, рабшся даклады пра нацыянальную культуру i гiсторыю, а таксама дыспуты пра перспектывы развiцця выдавецкай справы розных славянсюх народау.
М. Вяршынiн выступiу са справаздачай пра выставу славянскiх шюстраваных часопiсаУ на пасяджэннi чарговага гадавога схода Беларускай Рады у Празе. Загадчык Беларускага замеж-нага архiва Вяршынiн М., адказау на крытыч-ныя заувагi сваiх калег пра сцiплую беларус-кую экспазщыю наступным чынам: «Дзеля гэтага я сабрау каля 13 беларусюх экспанатау, зрабiу вiтрыну беларускую, выставiу беларусю сьцяг, на якi атрымау грошы ад праф. Славiка, разам з русюм i украiнскiм 27.IV я гаварыу аб развiццi беларускай лпэратуры i культуры» [9]. Свае прапановы пра магчымасцi пашырэння калекцыi беларусюх выданняу таксама выказалi В. Захарка, В. Русак, С. Врушка. У вышку дыс-кусiй сход прыняу рэзалюцыю, што, нягле-дзячы на пэуныя складанасцi i недарэчнасцi у камплектаваннi беларускiх стэндау, адказным за аргашзацыю беларускай экспазiцыi у выс-тавах пакiнуць М. Вяршынiна.
Творчая праца дыяспары працягнулася пры экспанаванш кнiжнай выставы у Брно. На пася-джэннi Прэзiдыума члены рады выступш з iнiцыятывай пашырэння стэндау беларускай экспазщын пры пераездзе выставы з Прап у Брно (планавалася адкрыць выставу шюстра-ваных часотсау у г. Брно 9.05.1933 г.). Дэман-таж i пераезд экспазщын з Прагi у Брно зацяг-нууся амаль на 2 тыдш (выстава у Брно адчы-нша свае дзверы 19 мая 1933 г., а скончылася 5 чэрвеня 1933 г.), што дазволiла беларусюм эмiгрантам знайсцi канкрэтнае вырашэнне пра-блемы са зместам стэндау. Беларуси аддзел у Брно курыравау член Беларускага нацыяналь-нага камiтэта 1вашка М., якi 21 мая прачытау даклад пра беларускую гiсторыю i культуру у рамках афiцыйнай праграмы кшжнай выставы [8]. Мерапрыемства праводзшася у памяшканнi мастацка-прамысловага музея.
Як ужо адзначалася, на фоне шшых сла-вянскiх дыяспар беларускi аддзел экспазщын у Празе выглядау дастаткова сцшла (13 экспанатау), што можна патлумачыць абмежаванымi магчымасцямi выдавецкай справы дыяспары. Члены Беларускай Рады пастанавш дапоунщь
экспазiцыю выставы у Брно кнiгамi i часопiсамi з прыватнай бiблiятэкi В. Захаркi: «Каб хоць збольшага паправiць беларускi аддзел выстаую у Брно, каб яна хоць там не рабша таго сумнага i для нас беларусау не пажаданага уражаньня, якое стварылась у Празе, Беларуская Рада просщь старшыню Рады Захарку дапоунщь лш экспанатау, якiя былi выстаулены у Празе, маючымюя у яго кнiгамi i часопiсямi» [10]. 1дэя была удала рэалiзаваная, эмiгранты змаглi значна палепшыць рэпрэзентатыунасць бела-русюх стэндау. В. Захарка перадау пад распiску М. Вяршынiну свае уласныя асобнiкi часопiсаУ i кнiг, сярод яюх былi такiя перыядычныя выданы, як «Амерыкансю Беларус», «На чужыне», «Замежная Беларусь», «Беларускi Студэнт», «Беларускi сцяг», «Поклiч», «Полымя», кшп М. Гарэцкага, А. Луцкевiча i iнш. На выстауцы у Брно нават экспанавалася этнаграфiчная карта Беларус^ якая выклiкала шчырую зацiкауле-насць наведвальшкау.
Удзел беларускiх эмiгрантау у выставах славянскiх iлюстраваных часопiсаУ давау iм каштоуны вопыт мiжнацыянальных узаемакан-тактау, а таксама вопыт аргашзацыйнай работы у рамках статусных мiжнародных мерапрыемс-твау у Чэхаславакii. Значную дапамогу у рэа-лiзацыi творчых iдэй беларускiх эмiгрантау аказвала украшская дыяспара. Беларуская Рада у Празе рэатзоувала супольныя культурныя i адукацыйныя праекты з шэрагам украiнскiх аргашзацый, асаблiва актыуныя кантакты былi з Украшсюм грамадскiм камiтэтам, «Украiнскай хатай», Украiнскiм вышэйшым педагагiчным iнстытутам iмя М. Драгаманава [11]. Пры экспанаванш выставы у Брно беларусюя эм^анты звярнулiся з просьбай да прадстаушка украiн-скай дыяспары сп. Жыватко, якога афiцыйна накiравала Мшютэрства замежных спрау ЧСР для фармiравання стэндау. На пасяджэннi агульнага гадавога схода Беларускай Рады 5 мая 1933 г. нават было прынята рашэнне вы-казаць падзяку украшцу [10] за яго руплiвую працу з беларускiмi экспанатамi, за дапамогу у афармленнi беларускiх матэрыялау.
Камплектаванне беларускага стэнда на выс-таве славянсюх часопiсау у Празе i Брно аказвала непасрэдны уплыу на фармiраванне характарыстык групавога менталiтэту. Вядучы расiйскi этнолаг i гiсторык Цшкоу В. А. вылу-чае тыповы фактар дамiнуючага грамадства, якi праяуляецца у пачуццi адчужанасцi членау дыяспары [12, с. 444]. Вучоны падкрэ^вае, што культурны бар'ер памiж эм^рашаш i тытульнай нацыяй спрыяу фармiраванню нас-тальгiчнай веры у сваю Бацькаушчыну [13, с. 49]. Калектыуную памяць супольнасцi замежжа падтрымлiвалi кшп на роднай мове, публiчныя
B. y. KoBaAb
45
ne^wi na aMHwHHaM ricropwi, 3gwMKi 6enapycKix KpaaBigay Ha KHmHwx BwcTaBax. flwacnapanbHwa Mi^bi - гэтa acHOBa KaneKTwyHaM naMa^, ami cnpwani згypтaвaнacцi эмiгpaнтay, ^apMipaBaHHro Ha^iaHanbHara MeHTanroTy 6enapycay 3aMe^^a.
HneHw EenapycKaM Pagw y npa3e HagaBani agMeTHae 3Ha^HHe экcпaзiцwннa-вwcтaвaннaн g3eMHac^, aKaa cnpwana ix Mi^KynbTypHaM agan-Ta^ii. nparaKonw nacag^BHHay pagw cBegna^, mTO 6wy 3po6neHw nagpa6a3Hw aHani3 yg3eny gwacnapw y BwcTaBe cnaBaHcKix inrocTpaBaHwx naconicay y npa3e i EpHO. KpwTwnHwa 3ayBari aTpwMay M. BapmwHiH 3a cbom apTwKyn npa MepanpweMcTBa, aKi 6wy any6niKaBaHw y ra3e^ «EenapycKaa KpwH^a» (№ 24 3a 1933 r.) [14]. ny6niKa^ii Marepwanay npa KHi^Hwa BwcTaBw y BineHcKaM пpэce cBegna^ npa mnwpyro 3a^-KayneHac^ 6enapycay MeTpanonii ga cnpay Kynb-TypHara gwacnapw.
agHoM apram3a^iaM npari, aKaa 3aM-Manaca KHi^HWMi BwcraBaMi, cTay EenapycKi 3aMe^Hw apxiy. y aкacцi npwKnaga nacnaxoBara MepanpweMcTBa apxiBa MO^Ha npwBecuj BwcraBy cnaBaHcKix naconicay y floMe 3eMnapo6naM acBeTw, aKaa npaxog3ina 3 23 BepacHa na 14 Kac-TpwHHiKa 1933 r. y npa3e (ypanwcTae agKpw^^ ag6wnoca 2 KacrpbinrnKa 1933 r.) [15]. EenapycKi agg3en BwcTaBw KaMnneKTaBay M. BapmiHiH, aKi Ha cтэнgзe, aKpaMa naconicay, pa3Mac^y 6ena-pycKi cцaг, rearpa^inHyro KapTy, $oTa3gwMKi 6enapycKix KpaaBigay. yBaxog Ha BwcTaBy 6wy 6acnnaraw, TaMy MepanpweMcTBa Bw3Hanwnaca 3HanHaM nin6aM HaBegBanbHiKay. y paMKax npa-rpaMw 6wni apraHi3aBaHw neK^ii na 3eMna-po6cTBy i ricropwi, a TaKcaMa 6acnnarawa naтapэi, Ha aKix nepaMo^^i Meni MarnwMac^ arpwMa^ KHiry y aкacцi nagapyHKa.
EenapycKi 3aMe^Hw apxiy iMKHyyca paзвiвaцb cynpa^ym^raa 3 A6'agHaHHeM cnaBaHcKix ^aH-hwh, aKoe TaKcaMa nag3ina KHrnHwa BwcTayBw y npa3e. AcHoyHaM MOTaM g3eMrnc^ a6'agHaHHa cTana pa3Biu;u;e KynbTypHwx y3aeMacyBa3eM, a TaKcaMa 36ni^3HHe cnaBaHcKix Hapogay. EenapycKia эмi-rpaHTw y Mi^BaeHHaM ^xacnaBaKii npwMani yg3en Ba ypaнbICтacцax y paMKax nparpaMw «CnaBaHcKix g3eH». y 1933 r. «CnaBaHcKia gm» npaxog3ini 3 8 na 15 KpacaBiKa y cTapa^wTHwM ropag3e Mnaga Ea-nacnay [6]. ranoyHwM MepanpweMcTBaM ypanwc-тacцi cTana BwcraBa cnaBicTMHHaM niTapaTypw, g3e TaKcaMa экcпaнaвanica KHiri i nepwagwnHwa BwgaHHi Ha 6enapycKaM MoBe.
y 1920-1930-a rr. y3pacna naniTwnHaa pona ^aHHHH y rpaMagTBe. AKTwyHyro rpaMagcKyro na3^wro nanani 3aMMa^ npagcTaymK ^aHonwx caro3ay i a6'agHaHHay, aKia Bwnynanica cBaeM apram3a^mHaM npa^M. ^aHonwa эмiгpaнцкia apram3a^ii ^xacnaBaKii pэгynapнa pa6ini g3^a-nwa i KHi^Hwa BwcTaBw, g3e экcпaнaвanica He TonbKi BwgaHHi 3aMe^^a, ane i TBopw gэкapa-TwyHa-npwKnagHora мacтaцтвa [16, c. 296]. HoBwa гeнgэpнwa ycTaHoyKi agMaynani cтэpwaтwпнw Bo6pa3 naciyHwx ^aHonwx pэaкцwM, mTo 6wno nagTpwMaHa mэpaгaм rpaMagcKix i naniTwnHwx g3eanoy 3 niKy My^nwH. HanpwKnag, M. Bap-mwHiH pa3BiBay mwpoKia KaHTaKTw He TonbKi 3 ^aHonMMi apгaнiзaцwaмi Hэxacnaвaкii, ane i 3 nepmwMi apгaнiзaцwaмi ^aHnwH-6enapycaK. Эмiгpaнт HaMarayca iнiцwaвaцb npa3 BineHcKyro ra3eTy «PogHw KpaM» 36op мaтэpwanbнwx cpog-Kay Ha кapwcцb A6'agHaHHa 6enapycKix ^amwH iMa Anai3w namKeBin (Цeткi) [15]. Apram3a^ia nanana вwпycкaцb naconic «^aHo^aa cnpaBa», agHaK BwgaHHe cnwHinaca na npwnwHe agcyT-нacцi ^iHaHcaBaHHa. Ec^ nagcTaBw мepкaвaцb, mTo M. BapmwHiHy cпaтpэ6inica naproBwa Hy-Mapw naconica gna KaMnneKTaBaHHa ^oHgay Ee-napycKara 3aMe^Hara apxiBa i gna namw^HHa niKy экcпaнaтay нaцwaнanbнwx экcпaзiцwM Ha KHi^Hwx BwcTaBax y Hэxacnaвaкii. Ha crapoHKax «^aнoцкae cnpaBw» rynani igэi 3axaBaHHa 6e-napycKaM agмeтнacцi y ceM'ax, пagкpэcniвanaca знaнэннe ^aHHwHw-racnagnwHi y nepaganw Ha-цwaнanbнwx тpagwцwM hobwm naKaneHHaM.
Зак^roнэнне. TaKiM nwHaM, 3 MoMamy ^ap-MipaBaHHa 6enapycKaM gwacnapw y Hэxacnaвaкii эмiгpaнтw nanani ganyнaццa ga Mi^HapogHwx KHi^Hwx BwcTay i g3ap^ayHwx MepanpweMcTBay, apгaнiзaцwaM aKix 3aMManaca Miнicтэpcтвa 3aMe^Hwx cnpay HCP. Hegaxon ^iHaHcaBwx cpogKay 3HanHa 3By^ay MarnwMac^ apraHi3a-Tapay 6enapycKix cтэнgay. Ba yMoBax a6Me^aBa-hwx KaHTaKTay эмiгpaнтay bs^hhm эneмeнтaм paзвiццa нaцwaнanbнaM igэнтwннacцi 6wna KaneKTwyHaa пaмaцb gwacnapw. Ha^iaHanbHwia cтэнgw Ha KHi^Hwx BwcTaBax gaBani Marnw-мacцb 6enapycKiM эмiгpaнтaм agny^ npwHa-ne^нacцb ga cBaMro Hapoga, mTo ganaMarana пepaagoneцb aкynbтypaцwMнw cтpэc. Mi^Ha-pogHwa KHi^H^ia BwcTaBw cKapanani Mi^KynbTyp-Hyro gwcтaнц^IГО naMi^ эмiгpaнтaмi i TwTynbHaM нaцwaM, ganaMarni эмiгpaнтaм ganyнwццa ga caцwanbнaгa i KynbTypHara ^wццa Hэxacnaвaкii.
^iTapaTypa
1. Zubr. Wystauka bielaruskaje knihi u Prazie // Bielaruskaja krynica. 1926. № 10. S. 6-7.
2. HAPE. OoHg 571. Bon. 1. Cnp. 1. ApK. 1.
3. HAPE. OoHg 571. Bon. 1. Cnp. 2. ApK. 2.
4. HAPE. OoHg 571. Bon. 1. Cnp. 1. ApK. 1 3B.
5. Czechoslovak Help to the Russian and Ukraine emigration. Prague: Ministry for Foreign Affairs, 1924. 140 p.
6. Палянскi А. Беларусюя KHiri i 4aconici на славянсюх выстауках у Чэхаславаччыне // Беларуская школа у Лaтвii. 1933. № 4. С. 320.
7. БДАМЛМ. Фонд 3. Воп. 1. Спр. 44. Арк. 97.
8. Вяршытн М. Беларуская прэса на славянскай выстауцы // Беларуская крынща. 1933. № 24. С. 3
9. БДАМЛМ. Фонд 3. Воп. 1. Спр. 44. Арк. 96.
10. БДАМЛМ. Фонд 3. Воп. 1. Спр. 44. Арк. 97 зв.
11. НАРБ. Фонд. 571. Воп. 1. Спр. 2. Арк. 5-22.
12. Тишков В. А. Реквием по этносу. Исследования по социально-культурной антропологии. М.: Наука, 2003. 544 с.
13. Тишков В. А. Исторический феномен диаспоры // Этнографическое обозрение. 2000. № 2. С. 43-63
14. ДАМЛМ. Фонд 3. Воп. 1. Спр. 44. Арк. 99.
15. Вершынш М. Беларуси Заграшчны Арх1у у Празе // Родны край. 1933. № 22. С. 4.
16. Нaрiжний С. Украшська ем^ащя. Культурна праця украшсько! ем^рацп мiж двома св^овими вшнам. Прага: Музе! вiзвольноl боротьби Укра!ни, 1942. 372 с.
References
1. Zubr. Exhibition of Belarusian book in Prague. Belaruskaya krynitsa [The Belarusian Source], 1926, no. 10, pp. 6-7.
2. NARB. Fund 571. I. 1. F. 1. L. 1.
3. NARB. Fund 571. I. 1. F. 2. L. 2.
4. NARB. Fund 571. I. 1. F. 1. L. 1 turn.
5. Czechoslovak Help to the Russian and Ukraine emigration. Prague, Ministry for Foreign Affairs Publ., 1924. 140 p.
6. Palyanski A. Belarusian books and magazines at Slavic exhibitions in Czechoslovakia. Belaruskaya shkola u Latvii [Belarusian school in Latvia], 1933, no. 4. P. 320.
7. BSAMLA. Fund 3. I. 1. F. 44. L. 97.
8. Vyarshynin M. Belarusian press at Slavic exhibition. Belaruskaya krynitsa [The Belarusian Source], 1933, no. 24. P. 3.
9. BSAMLA. Fund 3. I. 1. F. 44. L. 96.
10. BSAMLA. Fund 3. I. 1. F. 44. L. 97 turn.
11. NARB. Fund 571. I. 1. F. 2. L. 5-22.
12. Tishkov V. A. Rekviyem po etnosu. Issledovaniya po sotsial'no-kul'turnoy antropologii [Requiem for ethos. Research about social-cultural anthropology]. Moskow, Nauka Publ., 2003. 544 p.
13. Tishkov V. A. Historical phenomenon of diaspora. Etnograficheskoye obozreniye [Ethnographic review], 2000, no. 2, pp. 43-63 (In Russian).
14. BSAMLA. Fund 3. I. 1. F. 44. L. 99.
15. Vershynin M. Belarusian Foreign Archives in Prague. Rodny kray [The Native Land], 1933, no. 22. P. 4.
16. Narizhny S. Ukrayin'ska emigratsiya. Kul'turna pratsya ukrayin'skoyi emigratsiyi mizh dvoma svitovymy viynamy [Ukrainian emigration. Cultural work of the Ukrainian emigration between two World wars]. Prague, Muzeyi wizvolnoyi borot'by Ukrayiny Publ., 1942. 372 p.
1нфармацыя пра аутара
Коваль Вольга Уладзiмiрауна - кандыдат пстарычных навук, старшы выкладчык кафедры псторьн Беларус i пал^алогп. Беларуси дзяржауны тэхналапчны ушверсггэт (220006, г. Мшск, вул. Свярдлова, 13а, Рэспублша Беларусь). E-mail: koval@belstu.by
Information about the author
Koval Volha Uladzimirauna - PhD (History), Senior Lecturer, the Department of History of Belarus and Political Science. Belarusian State Technological University (13a, Sverdlova str., Minsk, Republic of Belarus). E-mail: koval@belstu.by
Пастуту 12.03.2020
