CC BY
2732
Труды БГТУ, 2016, № 5, с. 32-36
УДК 94:7(476)«1918/1939»
В. У. Коваль
Беларускi дзяржауны тэхналапчны ушверсгот
МУЗЫЧНАЕ I ТЭАТРАЛЬНАЕ МАСТАЦТВА БЕЛАРУСКАЙ ДЫЯСПАРЫ
(1918-1939)
Дадзены артыкул прысвечаны пстарычнаму даследаванню працэсау фарм1равання i развщця музычнага i тэатральнага мастацтва беларускай дыяспары з 1918 па 1939 г. Матэрыял прад-стауляе тэатральнае жыццё беларускiх эмпрантау як неад'емную частку нацыянальнай культуры у кантэксце сусветнага культурнага развщця. Беларускiя тэатры у Латвii, Ливе, Чэхаславакii i Аргенцiне станавiлiся важным мехашзмам для дэманстрацыi нацыянальнай культуры у агуль-насусветным маштабе.
Асаблiвая увага нададзена аналiзу супрацоунщтва памiж беларускiмi i yкраiнскiмi эмпран-тамi у Чэхаславакii i Канадзе. Культурная дзейнасць беларусшх эмпрантау была важным фак-тарам ix адаптацып да новых умоу жыцця. Аутар артыкула прыходзiць да высновы, што куль-турнае жыццё замежных беларусау мела важную ролю для дзейнасщ дыяспары у мiжваенны перыяд. Матэрыял можа быць запатрабаваны не только сучасньеш гiсторыкамi, але i спецыя-лiстамi у галiне мастацтва, музыка i тэатра.
Ключавыя словы: беларуская дыяспара, беларуская эм^ацыя, нацыянальная традыцыя, культура, тэатр, музыка, супрацоУнiцтва.
V. U. Koval
Belarusian State Technological University
MUSICAL AND THEATRICAL ART OF BELARUSIAN DIASPORA (1918-1939)
The article is devoted to the historical study of the formation and development of the musical and theatrical art of Belarusian diaspora from 1918 till 1939. It presents the theater of Belarusian emigrants as a part of the national culture in the context of the world cultural development. Belarusian theaters in Latvia, Lithuania, Czechoslovakia and Argentina have become an important mechanism for the representation of national culture on the general world scale.
Particular attention is paid to the analysis of cooperation between Belarusian and Ukrainian emigrants in Czechoslovakia and Canada. The cultural activities of Belarusian emigrants' wеre the important factors for their adaptation to the new conditions of the life. The author concludes about an important role of the cultural life among the foreign Belarusians during the inter-war period. The material may be useful not only for contemporary historians, but also for authorities of art, music and theater.
Key words: Belarusian diaspora, Belarusian emigration, national tradition, culture, theater, music, cooperation.
Уводзшы. Музычнае i тэатральнае мастацтва беларускай дыяспары - адна з яскравых тэм псторып развщця культурнай самабытнасщ за-межжа. Супольныя м1жнародныя праекты эм1-грантау сведчаць пра актыуны м1жкультурны дыялог у перыяд станаулення i развщця беларускай дыяспары. Факты стварэння тэатраль-ных беларускамоуных цэнтрау дэманструюць патрэбу прадстаушкоу м1жваеннай эм1грацый-най хвал1 у захаванш нацыянальнай щэнтычна-сщ на прасторы шшакультурнай супольнасщ.
Асноуная частка. Сярод еурапейсюх культурных асяродкау замежжа вылучаюцца Латая i Чэхаславамя, дзе на пачатку 1920-х гадоу асаб-л1ва плённа разв1валася адукацыя, выдавецкая справа, музычнае i тэатральнае жыццё беларускай эм1грацы1. Адметнай рысай дзейнасщ беларусау у Латвп i Чэхаславакп стала актыунасць там прадстаушкоу палпычнай беларускай эм1грацы1.
Самым яскравым тэартальным асяродкам беларускага замежжа у м1жваенны перыяд стала Латв1я, дзе захапленне драматычным мастац-твам мела масавы характар, а гледачам1 паста-новак станавшся фактычна усе сацыяльныя сла1 грамадства. З 1921 г. у Латвп актыуна па-чал! стварацца вандроуныя беларусюя трупы, дзе акцёрам1 станавшся вучш i настаунш бе-ларусюх школ i пмназш, звычайныя сяляне i працоуныя. У пачатку 1920-х гадоу аматар-сюя тэатры з'явшся не толью у Рызе i Дзвш-ску, але i у розных латышсюх вёсках, дзе кампактна пражывала беларускае насельнщ-тва. У 1921 г. у Дзвшску быу аргашзаваны пер-шы Беларуси драматычны гурток пры тава-рыстве "Бацькаушчына". Традыцып i творчыя напрацоую гуртка был1 выкарыстаны пры арга-шзацып аматарскай трупы беларускай пмна-зи у Дзвшску.
Найбольш вядомай i прэстыжнай беларускай сярэдняй навучальнай установай у Латвii стала дзяржауная гiмназiя у Дзвiнску. Драматычны гурток установы узначальвала Паулша Мядзёл-ка, якая з 1922 г. працавала там настаунщай. Вiленская прэса неаднойчы падкрэслiвала пе-дагагiчныя здольнасцi Паулшы Мядзёлкi, яе акцёрскi талент i самабытную манеру выка-нання беларусюх песень.
Рэпертуар беларускага тэатра Дзвшскай дзяр-жаунай гiмназii быу дастаткова багаты. Трупа ставiла не толью беларускiя п'есы, але i драма-тычныя творы замежных аутарау, яюя выклад-чыкi установы перакладалi на беларускую мову. Сярод пастановак аматарскага тэатра пмнази у Дзвiнску варта адзначыць п'есы "Паулiнка" Я. Купалы, "Хам" Э. Ажэшю, "Птушка шчасця" Ф. Аляхновiча i г. д. Настаунш гiмназii разам са сваiмi вучнямi выкарыстоувал у пастаноуках розныя жанры: камедыi, драмы, аперэты i г. д.
Часам на сцэне пмнази адбывалася свят-каванне важных для беларускага грамадства юбiлейных дат i падзей. Напрыклад, у 1925 г. настаунш разам са сваiмi вучнямi зрабiлi спе-цыяльную праграму у гонар беларускага пер-шадрукага Францыска Скарыны, урачыста адзна-чаючы разам 400-годдзе друкаванага слова [1]. У юбшейнай праграме выступалi таксама арты-сты трупы i Удзельнiкi тэатральнага гуртка.
Асаблiвасцю беларускага тэатра пмнази у Дзвшску стау выдатны хор з лшу настаушкау i вучняу, якi рабiу уражанне не толью на звычай-ных гледачоу, але i на прафесiйных тэатральных крытыкау. Сярод салiстак хора таксама неабход-на адзначыць талент Паул№1 Мядзёлю. "Не па-гаснуць зоркi у небе" - запявае П. Мядзёлка i усе, як адзiн, зьлiваюць свае галасы у агульны магутны хор" [2], - пiсала беларуская прэса пра прэм'еру п'ес "Батлейка" i "Шчаслiвы чыр-вонец", пастауленых настаунiкам В. Игулеу-скiм 1 студзеня 1924 г. у вялшай зале пмнази.
Развщцё хору пры тэатры паступова да-зволiла яму стварыць асобныя праграмы i вы-ступаць з цэлымi канцэртамi. "Хор складаецца з 35 асоб i мае у сваiм рэпэртуары больш за 50 песень на 4 галасы - пераважна народных, дый кампазiцый Рыгоускага, Тэрраускага, Шым-куса, Манюшкi i шт., а да таго 20 песень со-лёвых i дуэтау Глшю, Чайковскага, Грэчаш-нава, Манюшкi i др." [3], - пiсалася у вiленскай газеце "Беларуская доля".
Люцынская беларуская гiмназiя была ад-чынена адначасова з Дзвiнскай, пачала сваю працу з 1922/1923 навучальнага года. Гiмназiя мела уласны тэатральны гурток, свой аматарсю тэатр i хор. Рэжысёрам навучальнай установы i юраушком тэатральнага гуртка стау настаунiк пмнази С. Казека.
Першы поспех аматарскага тэатра звязаны з пастаноукамi п'ес "У Кавальскай Хаце" i "Пш-ская Шляхта", прэм'ера якiх адбылася 8 снежня 1923 г. [4] на сцэне пмнази. Лгаратурны густ рэжысёра i педагогау Люцынскай пмнази дэ-манструюць пастаноукi класiкау беларускай лгаратуры, такiх як В. Дунiн-Марцiнкевiч. Настаунiк С. Казека сапрауды адбiрау лепшыя беларускiя п'есы для сваiх спектакляу у той складаны перыяд, калi толькi пачынауся працэс станаулення нацыянальнай драматургii.
Згодна з творчай задумай педагогау пмнази, ролi у спектаклях выконвалi самi вучш. Мiжваенная беларускамоуная прэса адзначала п'есу "Ганэле", удала пастауленую на беларускай вечарыне у Люцыне у 1925 г. [5]. Поспех спектакляу аматарскага тэатра пмнази можна патлумачыць шчырым i непасрэдным жаданнем маленьюх акцёрау уразiць сваiх гледачоу.
У 1930-я гады сваiмi педагагiчнымi i твор-чымi пошукамi вызначаецца калектыу выклад-чыкау Рыжскай беларускай пмнази. Прэса апуб-лiкавала станоучыя рэцэнзи на творчую вечары-ну 29 кастрычшка 1932 г., якая была праведзена у гiмназii з нагоды 50-годдзяу Янкi Купалы i Якуба Коласа [6]. На юбiлеi паэтау гучалi iх творы, вучнi разам з выкладчыкамi i бацькамi спявалi беларускiя песнi, з урачыстай прадмо-вай выступау дырэктар гiмназii А. Родзька. Ватра адзначыць, што юбiлеi беларускiх кла-сiкау урачыста i шырока адзначалi усе асноу-ныя культурныя цэнтры Латвii, у тым лiку i беларускiя навучальныя устновы.
Асаблiвасцю тэатральнай дзейнасцi бела-русау у Латвii стала стварэнне аматарсюх ся-лянскiх вандроуных труп. Самым вядомым стау аматарскi тэатр вёсю Шнёкава Прыдруйскай гмiны, пра яю пазiтыуныя рэцэнзii рэгуляр-на публшавала вiленская прэса. "Артыстамi-аматарамi Шнёкаускай трупы на новы год рабшася бязплатная вечарына, на якой было шмат гасьцей. Прайшла дужа добра" [7], -тсала беларускамоуная газета "Змаганьне". Свабодны уваход на пастаноую дазваляу да лiку публiкi далучаць нават небагатых сялян, а рэпертуар выкткау зацiкауленасць асоб роз-нага узросту i статусу. Кiраунiком аматарскага тэатра стау вясковы настаунiк Мшола Талерка, таму у спектаклях у якасщ акцёрау прымалi актыуны удзел вучнi Шнёкаускай школы.
Тэатральнае жыццё беларусау у Латвii стала самым насычаным у параунаннi з iншымi асяродкамi беларускай дыяспары. У 1927 г. было створана Беларускае тэатральнае тава-рыства у Латви, а у 1928 г. па шщыятыве таварыства быу адчынены Рыжсю беларускi народны тэатр. Тэатральнае таварыства аб'яд-ноувала аматарскiя беларускiя тэатры i дзiця-
34
Myçû4Hae i T3aTpaëbHae MacTauTBa àeëapycêaé Abmcnapbi (1918-1939)
чыя тэaтpaльныя тpyпы гiмнaзiй y Лaтвii, ^a-вoдзiлa бeлapycкiя вeчapыны, лaдзiлa юбiлei i твopчыя cycтpэчы.
Aдкpыццë тэaтpa y Рызe мeлa ^bm^mo-вae значэнж для кaнcaлiдaцыi бeлapycкaй дыя-crnpbi. Эмiгpaнцкi чacoпic "Бeлapycкaя шкoлa y Лaтвii" пaдкpэcлiвay: "У дзeнь aircpbi^^ Бe-лapycкaгa Нapoднaгa Тэaтpy y Рызe, 24 caкaвi-кa г. г., пacтayлeнa былa вядoмaя ^eca Янкi Kyпaлы "ПaУлiнкa". n'eca пpaйшлa з дoбpым пocьпexaм: янa вдпла cпaткaнa лaтвiйcкaй ^э-caй, якaя aпpaчa pэцэнзiяy зьмяcьцiлa яшчэ i фaтaгpaфii apтыcтay i acoбныя одэны" [8]. nep-шым pэжыcëpaм Рыжотага бeлapycкaгa тэaтpa cтay apтыcт Лaтышcкaгa нaцыянaльнaгa тэaтpa Ян Шaбэpт, як вyчыycя тэaтpaльнaмy мастац-тву y знакамггага K. С. Стaнicлaycкaгa. Вядoмa, штo pэжыcëpы тэaтpa xyткa мянялюя па ^ы-чынe мaтэpыяльныx цяжкacцeй тpyпы. Рыжcкi бeлapycкi нapoдны тэaтp pэгyляpнa cyтыкaycя з пpaблeмaй нeдaxoпy гpoшaй, штo нeгaтыyнa Уплывщлщ на твopчыя пoшyкi pэжыcëpay.
Maтэpыялы мiжвaeннaй эмiгpaнцкaй пpэcы дазваляюць aдcaчыць paзвiццë Бeлapycкaгa тэат-paльнaгa тaвapыcтвa y Латвй. Вядoмa, штo 9 кpacaвiкa 1932 г. y Рызe aдбылocя ypaчыcтae cвяткaвaннe 5-гaдoвaгa юбiлeю apгaнiзaцыi, на якiм выcтyпaлi apтыcты Рыжотага бeлapycкaгa нapoднaгa тэaтpa ca cпeктaклeм "Змaгapы за iдэю" I. Тaгaбoчнaгa [9]. Kipayнiцтвa тaвapы-cтвa знaxoдзiлacя y Рызe, aлe apгaнiзaцыя мeлa cвae aддзeлы y iншыx rapa^x кpaiны. Сяpoд pэгiянaльныx тэaтpay acaблiвaй пaпyляpнacцю вызнaчaycя Дзвiнcкi бeлapycкi нapoдны тэaтp, якi aднociycя да Дзв^кага aддзeлa Бeлapycкaгa тэaтpaльнaгa тaвapыcтвa y Латвй.
Тaкiм чынам, Лaтвiя стала важным пал> тычным i кyльтypным цэнтpaм для бeлapycкaй дыяcпapы y пачатку мiжвaeннaгa пepыядy, ад-нак yжo y 1930-я гг. нaйбoльш щктыуныя пал> тычныя дзeячы выязджаюць з кpaiны y гошу-rax лeпшыx yмoУ жыцця i ^ацы, па гэтай пpычынe зaцixae i тэaтpaльнae жыццë.
Meнaвiтa 1930-я гады стал чacaм paзвiцця музычнага i тэафальнага мacтaцтвa y Лiтвe, што тлумачыцца cпpыяльнымi пaлiтычнымi Умoвaмi для кyльтypныx пpaцэcay у вызнача-ным эмiгpaнцкiм acяpoдкy. З 1932 г. пaчaлo дзeйнiчaць Бeлapycкae кyльтypнa-acвeтнae тaвapы-cтвa y Лiтвe. Бeлapycкiя эм^анты мэтанакь paвaнa apгaнiзaвaлi нaцыянaльнae тaвapыcтвa y KoУнa, каб пpaз кyльтypнyю дзeйнacць ка-нcaлiдaвaць пpaдcтaУнiкoУ дыяcпapы. У тым жа 1932 г. Бeлapycкae кyльтypнa-acвeтнae тава-pыcтвa y Лiтвe aдчынiлa y KoУнa cвoй клуб, якi мey назву "Бeлapycкaя xaткa".
ПacтaнoУкi дpaмaтычнaгa гypткa пачалюя тaкcaмa з 1932 г. Нaйбoльшы пocпex мeлi ка-
мeдыi, pэжыcëp Kapaлiнa Плecкaчэycкaя тaкcaмa звяpтaлacя y cвaëй твopчacцi да aднaгo з caмыx пaпyляpныx ayrapay у acяpoдкy мiжвaeннaй бeлapycкaй эмiгpaцыi - Фpaнцiшкa Aляxнoвi-ча. Aмaтapcкaя тpyпa cпpыялa мiжнaцыянaль-ным кантактам дыяcпapы, yдзeльнiчaлa y даб-paчынныx aкцыяx па збopy гpoшaй для бeлa-pycay на Бaцькayшчынe. Нaпpыклaд, 4 люта-пада 1933 г. у памяшканш "Бeлapycкaй xaткi" aдбылacя бeлapycкa-yкpaiнcкaя вeчapынa па збopy cpoдкaУ для бecпpaцoУныx cyaйчыннi-кщу у Дpyгoй Рэчы Пacпaлiтaй, на якoй npa^ шла пpэм'epa cпeктaкля [10]. Эмiгpaнты OTpa-бaвaлi aб'яднoУвaць пaлiтычныя i кyльтypныя мэты y cвaix мepaпpыeмcтвax i a^brnx, штo мсжна былo яcкpaвa зpaбiць у музычным i тэат-paльным мacтaцтвe.
Яшчэ адным acвeтнiцкiм i пaлiтычным ^а-eктaм у Лiтвe cтay Бeлapycкi нapoдны yнiвep-ciтэт, у paмкax якoгa татеама paзвiвaлacя едэ-нiчнae мaйcтэpcтвa. 22 cтyдзeня 1933 г. нapoд-ны yнiвepciтэт 6ыу aдчынeны y Koyrn тaкcaмa y пaмяшкaннi клуба "Бeлapycкaя xaткa" [11]. Бeлapycкi нapoдны yнiвepciтэт дзeйнiчay як нaбop кapoткaтэpмiнoвыx кypcay для бeлapycay Лiтвы, ëн ж дщвщу вышэйшай aдyкaцыi. Пpaeкт 6ыу paзлiчaны тaкcaмa на бeлapycay у тельотай мяcцoвacцi, каб мэтaнaкipaвaнa paзвiвaць на-цыянальную кyльтypy, а cцэнiчнae мacтaцтвa мaглo cтaць acнoвaй гэтай ^ацы. "^адбача-eццa y тожным бeлapycкiм paëнy пpaцaвaць два тыдш, зpaбiць тэaтpaльнyю пacтaнoУкy i œpa-cyнyццa дaлeй" [12], - пicaлacя пpa мeтaды acвeтнiцкaй пpaцы apгaнiзaцыi. Фактычна Бeлa-pycкi нapoдны yнiвepciтэт cтay кypcaмi для дapocлыx, таму яго пpaгpaмa лëгкa aб'яднoУвa-ла тэaтpaльнae мacтaцтвa i зaняткi ^а ceльcкyю гacпaдapкy.
Aдмeтны уклщд у твopчыя iдэi бeлapycay Лiтвы змагт yнecцi cтyдэнты. Пpыблiзнa 15 6e-лapycкix cтyдэнтay з poзныx Фщкультэтщу Уш-вepciтэтa Вiтayтa Вялiкaгa аб'ядналюя y гypтoк пад кipayнiцтвaм студэнта Д. Рудзь - A6^-нанш cтyдэнтay-бeлapycay Унiвepciтэтa Brrayra Вялiкaгa. Aктыyнaя дзeйнacць apгaнiзaцыi па-чaлacя лeтaм 1933 г., кaлi aб'яднaннe зpaбiлa вeчapынy з пpэм'epaй п'ecы Я. Баш^а "Гypтoк", на мepaпpыeмcтвe татеама дэклaмaвaлicя бeлa-pycкiя вepшы, а пacля xop выкoнвaУ нapoдныя racrn [13]. Вeчapынa мeлa нe толью кyльтyp-нae, aлe i пaлiтычнae знaчэннe, 6o пpaвoдзiлacя з мэтай лiтoycкa-бeлapycкaгa зблiжэння.
Kyльтypныя yзaeмacyвязi cпpыялi фapмipa-ванню cтaлыx кщнтщктщу з iншымi дыяcпapaмi, мoвa i тpaдыцыi якix былi блiзкiмi i пaдoбнымi. У мiжвaeнны чac бeлapycкaя эм^ацыя paзвia-ла aктыyнae i cтaлae cyпpaцoyнiцтвa з буйны-мi цэнтpaмi ^^а^кай дыяcпapы. Яcкpaвым
прыкладам тэатральных узаемакантактау з' яу-ляецца дзейнасць беларускага Музыкальна-драматычнага гуртка у Чэхаславакii, створанага у 1923 г. Прэм'ерай драматычнага гуртка стала аперэта Ф. Аляхновiча «Птушка шчасця», якую паказалi у 1924 г. на сцэне тэатра украшскага лагера для эмiгрантау у Йозэфове.
У асяродку беларускай палпычнай эм^ра-цыi у Празе перыядычна узнiкала патрэба арга-нiзаваць прафесшны хор з лiку эм^антау-беларусау, каб нацыянальныя песнi гучалi на сходах аргашзацый, спецыяльных вечарынах i урачыстасцях. Пра праблему стварэння пра-фесiйнага акадэмiчнага хору пiсала газета "Род-ны край" у 1934 г.: "На жаль, беларускага хору у Празе няма, дык тамтэйшыя беларусы звара-чаюцца да грамадзянства нашага у Заходняй Беларуси Латвн i Лiтве з заклшам прыслаць туды у вялшай лiчбе сваiх сьпявакоу. Калi ж зрабщь гэтага ня удасцца (пэуне-ж: на гэта патрэбны вялiкiя грошы, а у нас народ пухне ад голаду!), дык беларускiя песьш згаджаецца пяяць украiнскi хор!" [14]. Самi эмiгранты лiчылi, што беларусюя i украiнскiя песнi моуна вельмi блiзкiя, таму iх выкананне украiнцамi шчыра захапляла слухачоу.
Прыкладам папулярнага калектыву у Чэха-славакii, якi супрацоУнiчаУ з беларускiмi эм> грантамi, стау Украiнскi акадэмiчны хор. Ака-дэмiчны хор быу створаны у 1922 г., калектыу адразу вызначыуся за мяжой не тольк сваiмi нацыянальнымi спевамi, але i цудоуным выка-наннем "Цыганю Азы", пастаноУкамi для сваiх вечарын цэлых оперных партый [15].
Культурнае жыццё беларускага замежжа развiвалася не толькi у краiнах Еуропы, яго адметныя рысы можна вылучыць у дзейнасцi беларусау ЗША, Канады, Аргенцшы i Бразiлii. Засталiся звестк пра музычнае i тэатральнае мастацтва у асяродку беларусау Аргенцiны. У 1936 г. у Буэнас-Айрэсе узшкла таварыства "Культура", якое ладзiла спектакт на беларускай мове пра жыццё сялянства.
Станауленне беларускага тэатральнага ма-стацтва дыяспары у мiжваенны перыяд з'яуля-ецца лапчнай i заканамернай з'явай. Фармiра-ванне аматарсюх труп i адкрыццё прафесшных тэатрау стала тыповай карцiнай для нацыя-нальных меншасцей i дыяспар у розных кра> нах свету. У пэуных эмiгранцкiх асяродках, дзе тэатральнае i музычнае мастацтва не афор-мiлася у папулярныя калектывы i аматарскiя трупы, беларусы далучалюя да культурнага жыцця тых дыяспар, мова i ментальнасць якiх здавалася блiзкай i зразумелай.
Актыуным культурным жыццём вызначыль ся украiнцы Канады, да дзейнасщ якiх далуча-люя таксама беларусы. З 1920 г. у Канадзе дзей-нiчала Драматычна-харавое таварыства пры Украiнскiм рабочым доме, а з 1928 па 1934 г. был спробы стварыць прафеайны украшсю тэатр у горадзе Вiнmпег пад юраутцгвам Пiлiпа Астап-чука [16]. Беларусы Канады i ЗША жылi i пра-цавалi побач з украшцам^ наведвалi iх канцэр-ты i вечарыны. Мастацкае слова, акцёрск та-лент i мелагучная песня станавiлiся сапрауднай тэрапiяй для тых асоб, яюя праходзiлi складаны перыяд псiхалагiчнай адаптацыi за мяжой.
Заключэнне. Станауленне беларускага тэат-ральнага мастацтва у мiжваенны перыяд з'яуля-ецца сведчаннем працэсу фармiравання дыяспары. Менавгга у мiжваенны час актыунае раз-вiццё атрымала масавая культура, якая пачынае фармiраваць густы i зацiкауленасцi грамадства. Спектаклi i канцэрты беларусау замежжа не толью выклiкалi шчырае захапленне публiкi, а яшчэ выконвалi важную кансалiдуючую ролю, спрыялi захаванню нацыянальнай адмет-насцi у прымаючым грамадстве. Найбольш выразна культурнае жыццё беларусау замежжа аформiлася у краiнах, дзе сфармiравалiся буй-ныя палiтычныя цэнтры дыяспары - Латвiя, Лiтва, Чэхаславакiя, Аргенцша, Канада, ЗША. Мастацтва дазваляла эм^рантам паспяхова развiваць сталыя кантакты з iншымi народамi i дыяспарамi.
Л^аратура
1. Тгее1 wypusk Dzwinskaje Вйагшк^е Н1шпа2И // Кгуп1еа. 1925. № 32. 8. 7.
2. Гуль. Беларусы у Латвн // Змаганьне. 1924. № 10. С. 4.
3. Падарожны. Мастацкая праца // Беларуская доля. 1925. № 2. С. 4.
4. Вечарыны Люцынскай Пмназп // Змаганьне. 1924. № 3. С. 4.
5. Беларуская вечарына у Люцыне // Беларуская доля. 1925. № 36. С. 4.
6. Адраджэнец К. Сьвяткаваньне 50-тых угодкау Янкi Купалы i Якуба Коласа у Рызе // Беларуская школа у Латвii. 1932. № 6. С. 230.
7. Гэндаляу. Вясковы тэатр // Змаганьне. 1924. № 5. С. 4.
8. Кастусёнак. Беларусю Народны Тэатр у Рызе // Беларуская школа у Латвн. 1928. № 8. С. 122.
9. Тэатрал. Да пящгодзьдзя Таварыства Беларускага Тэатру у Латвн // Беларуская школа у Латвн. 1932. № 1. С. 157.
10. Беларуска-украшскае супрацоунщтва // Родны край. 1933. № 24. С. 6.
11. Беларусю Народны Ушверсггэт // Родны край. 1933. № 7. С. 6.
36
Музычнае i тэатральнае мастаитва беларускай дыяспары (1918-1939)
12. Гусарэв1ч У. Адчыненьне Беларускага Народнага Ушвэрсытету у Лгтве // Беларуская школа у Латви. 1933. № 2. С. 287.
13. З студэнцкага жыцьця // Родны край. 1933. № 16. С. 6.
14. "1скры Скарыны" // Родны край. 1934. № 3. С. 5.
15. Archiv hlavniho mesta Prahy. F. Spolkovy katastr. Sygn. XII/0233.
16. Ревуцький В. З гетори украшського театру в Канад1 // Захщньоканадський зб1рник. 2000. Ч. 4. С. 31.
References
1. Third release of the Belarusian gymnasium in Dvinsk. Krynitsa [Source], 1925, no. 32, p. 7 (In Belarusian).
2. Gul. Belarusians in Latvia. Zmagan'ne [Struggle], 1924, no. 10, p. 4 (In Belarusian).
3. Passer. Art work. Belaruskaya dolya [Belarusian fate], 1925, no. 2, p. 4 (In Belarusian).
4. Gymnasium parties in Lyutin. Zmagan'ne [Struggle], 1924, no. 3, p. 4 (In Belarusian).
5. Belarusian party in Lyutin. Belaruskaya dolya [Belarusian fate], 1925, no. 36, p. 4 (In Belarusian).
6. Adradzhenets K. Celebration of 50-year anniversary of Janka Kupala and Jakub Kolas in Riga. Belaruskaya shkola u Latvii [Belarusian school in Latvia], 1932, no. 6, p. 230 (In Belarusian).
7. Gendalyau. Rural theater. Zmagan'ne [Struggle], 1924, no. 5, p. 4 (In Belarusian).
8. Kastusyonak. Belarusian National Theater. Belaruskaya shkola u Latvii [Belarusian school in Latvia], 1928, no. 8, p. 122 (In Belarusian).
9. Theatergoer. To the 5 anniversary of Association of Belarusian Theater in Latvia. Belaruskaya shkola u Latvii [Belarusian school in Latvia], 1932, no. 1, p. 157 (In Belarusian).
10. Belarusian-Ukrainian cooperation. Rodny kray [Native land], 1933, no. 24, p. 6 (In Belarusian).
11. Belarusian Public University. Rodny kray [Native land], 1933, no. 7, p. 6 (In Belarusian).
12. Gusarevich U. Opening of Belarusian Public University in Lithuania. Belaruskaya shkola u Latvii [Belarusian school in Latvia], 1933, no. 2, p. 287 (In Belarusian).
13. From the student's life. Rodnyj kray [Native land], 1933, no. 16, p. 6 (In Belarusian).
14. "Sparks of Skaryna". Rodny kray [Native land], 1934, no. 3, p. 5 (In Belarusian).
15. Archive of Prague city. F. Spolkovy katastr. Sygn. XII/0233 (In Czech).
16. Revutskiy V. From the history of Ukrainian theater in Canada. Zakhidn'okanad'skyy zbirnyk [West-Canadian collected articles], 2000, part 4, p. 31 (In Ukrainian).
1нфармацыя пра аутара
Коваль Вольга Уладзiмiрауна - кандыдат пстарычных навук, старшы выкладчык кафедры псторыи Беларус i патталогп. Беларуси дзяржауны тэхналапчны ушверспэт (220006, г. Мшск, вул. Свярдлова, 13а, Рэспублша Беларусь). E-mail: koval@belstu.by
Information about the author
Koval Volha Uladzimirauna - PhD (History), Senior Lecturer, the Department of History of Belarus and Political Science. Belarusian State Technological University (13a, Sverdlova str., Minsk, Republic of Belarus). E-mail: koval@belstu.by
Паступгу 09.03.2016
