CC BY
30Труды БГТУ, 2021, серия 6, № 1, с. 53-57
53
УДК 314.15-026.49
В. У. Коваль
Беларуси дзяржауны тэхналапчны ушверсгот
ПРАБЛЕМЫ САЦЫЯЛЬНА-ПС1ХАЛАПЧНАЙ АДАПТАЦЫ1 БЕЛАРУСК1Х ЭМ1ГРАНТАУ У КРА1НАХ ЛАЦ1НСКАЙ АМЕРЫК1 (1918-1939 ГГ.)
У артыкуле анал1зуюцца адметнасщ сацыяльна-пахалапчных адаптацыйных працэсау бела-руск1х эм1грантау у крашах Лацшскай Амерык1. Асабл1вая увага надаецца эканашчнай эмпра-цыйнай хвал1 у Аргенщну, Бразшю, Парагвай, Уругвай. Даследаванне абатраецца на закана-даучую базу дзяржау-рэцытентау, што дазваляе зрабщь высновы пра узаемасувяз1 прававой i пахалапчнай адаптацыi эм^антау. У матэрыяле падкрэслiваецца, што моуны бар'ер, фiзiяла-гiчны i псiхалагiчны стрэс негатыуна yплывалi на акультурацыю i першапачатковую адаптацыю эмпрантау. Сусветны эканамiчны крызю павыау узровень беспрацоуя, што адразу негатыуна адлюстравалася на працоунай занятасщ эм^антау.
Асноуная частка беларусюх эмпрантау у м1жваенн^1 перыяд паходзша з тэрыторьп Заходняй Бела-русi. Аналзам эмпрацыйных працэсау займауся спецыяльны дзяржауны орган МЫстэрства працы i сацыялнай апек1. Эмцрацыйнае упрауленне актыуна праводзша шфармацыйную працу сярод насель-нштва пра крашы Лацшскай Амерыю, каб паспрыяць працэсу сацыльна-пахалапчнай адаптацыг
Ключавыя словы: беларуская дыяспара, эмпрацыя, сацыяльна-пахалапчная адаптацыя, прававая адаптацыя, Лацiнская Амерыка, Аргенцiна, Бразiлiя.
Для цытавання: Коваль В. У. Праблемы сацыяльна-пахалапчнай адаптацып беларуск1х эмiгрантаy у кра1нах Лацшскай Амерыкi (1918-1939 гг.) // Труды БГТУ. Сер. 6, История, философия. 2021. № 1 (245). С. 51-57.
V. U. Koval
Belarusian State Technological University
THE PROBLEMS OF SOCIO-PSYCHOLOGICAL ADAPTATION OF THE BELARUSIAN EMIGRANTS IN LATIN AMERICA (1918-1939th)
The article analyzes the problems of social and psychological adaptation processes of the Belarusian emigrants in Latin America. Particular attention is paid to the economic emigration wave to Argentina, Brazil, Paraguay, Uruguay. The study is based on the law of the recipient states. The author comes to the conclusion about the influence the legal adaptation over the psychological adaptation. This paper deals with the problems of the negative impact of the language barrier, physiological and psychological stress to acculturation and the individual adaptation of the emigrants. The global economic crisis has raised the unemployment rate, which negatively affected to the employment of emigrants.
Many Belarusian emigrants were from Western Belarus during the interwar period. The analysis of the emigration processes was carried out by a special state organization of the Ministry of Labor and Social Protection. The Emigration office carried out the information work among the population about the countries of Latin America for the process of the socio-psychological adaptation of the emigrants.
Key words: Belarusian diaspora, emigration, social-psychological adaptation, law adaptation, Latin America, Argentina, Brazil.
For citation: Koval V. U. The problems of socio-psychological adaptation of the Belarusian emigrants in Latin America (1918-1939th). Proceedings of BSTU, issue 6, History, Philosophy, 2021, no. 1 (245), pp. 51-57 (In Belarusian).
Уводзшы. Праблема сацыяльна-пс1хала-пчнай адаптацыи асобы - новы аспект дасле-давання сучаснага эм1грантазнауства. Выву-чэннем адаптацыйных працэсау займаюцца не толью псторыю, але i спецыялюты у галше крос-культурнай пс1халоги, этшчнай i сацыяль-най пс1халоги. Адаптацыйны навуковы юрунак беларускага замежжа стау адным з найбольш складаных i запатрабаваных у шматпланавым комплексе праблем дыяспары.
Асноуная частка. Пауднёваамерыкансю кантынент у 1920-1930-я гг. быу адным з цэн-трау эканам1чнай эм1грацы1 беларусау з тэрыто-ры1 Заходняй Беларуси Асноуная частка беларускага насельнщтва перасялялася з Другой Рэчы Паспал1тай у Аргенщну, эм1гранты так-сама ехал1 у Бразшю, Парагвай i Уругвай. Ана-л1зам эмпрацыйных плыняу займалюя спецыя-льныя дзяржауныя органы Мшютэрства працы i сацыяльнай абароны. У 1930-я гг. праблемы
54 ÏpaàëeMû cauыяльнa-пcixaлaгiчнaй aAanTaubii àeëapycêix эмipaнтay y кpaiнax Лauiнcкaй AMepûêi
эмiгpaцыi y Польшчы pэгyляpнa paзглядaлa Мiжмiнiстэpскaя кaмiсiя. Асaблiвaсцi сaцыяль-нa-псixaлaгiчнaй aдaптaцыi пpaдстayнiкоy белa-pyскaй мiжкaнтынентaльнaй эмiгpaцыi aдpоз-нiвaлiся aд aдaптaцыйныx пpaцэсay тых белapy-сay, якiя выеxaлi y кpaiны ЕУропы.
Ha na4aTOy ХХ ст. ypaд Аpгенцiны 6biy зaцiкayлены y эмiгpaнтax як y пaтэнцыяльнaй пpaцоyнaй сiле. Кpaiнa мелa знaчны зямельны фонд пры шзкой шчыльнaсцi нaсельнiцтвa, тaмy пpaблемa недaxопy сельскaгaспaдapчыx paбочыx мaглa быць выpaшaнa спpыяльнaй дзяpжayнaй эмiгpaцыйнaй пaлiтыкaй. Арген-цiнa y дaчыненнi эмiгpaцыi пpaводзiлa пaлiтыкy «aдчыненыx дзвярэй». Кipayнiцтвa ^arnbi pas-лiчвaлa, што фiзiчнa моцныя людзi з лiкy эм> ^amay пaспpыяюць пpaцэсy мaдэpнiзaцыi се-льскaгaспaдapчыx pэгiёнay. Адрозненне эмiгpa-цыйнaгa зaкaнaдayствa Аpгенцiны y тым, што дзяpжaвa фaктычнa не зaймaлaся жоpсткiм мэ-тaнaкipaвaным aдбоpaм эмiгpaнтay, a гэтa пры-цягвaлa жы^роу ПaУднёвaй i Усходняй Европы.
Аднaк y 1923 г. aдбыyся пiкaвы рост коль-кaсцi эмiгpaнтay, пры6ыушых y Аргенщну, што пpымyсiлa yлaды нa зaкaнaдayчым yзpоУнi aфоpмiць меры na стpымлiвaнню росту эмiгpa-цыйнaй xвaлi. Прынятыя мясцовыя пaстaновы дaвaлi мaгчымaсць Дэпapтaментy эмiгpaцыi Аpгенцiны aбмяжоУвaць непpaцaздольнyю 4a^ тку эмiгpaнтay. Сусветны экaнaмiчны крызю тaксaмa пpымyсiy yлaды aбapaняць iнтapэсы дaмiнyючaгa этнaсy пры пpaцayлaдкaвaннi. Выкaнayчыя yлaды пpaвiнцыi Бyэнaс-Айpэс пpынялi шэpaг yкaзay y 193O г., 1932 г., 1936 г., яюя yзмaцнялi бюpaкpaтычныя пaтpaбaвaннi для эмiгpaцыi: уводзшся консyльскiя вiзы, пpыпынялaся высaдкa эмiгpaнтay y пapтовыx гapaдax без дaклaднaгa пyнктa пpызнaчэння y дaкyментax, зaбapaняyся yезд aсоб з шфек-^ffl^mi xвapобaмi [1, с. 92]. Зaбapaнялaся пpымaць кaлaнiстay, узрост якix 6ыу стapэйшы зa 6O гaдоy. Мiнiмaльнaя фiнaнсaвaя птаце-жaздольнaсць для эмiгpaнтay aфiцыйнa былa Устaлявaнaя толькi y 1932 г. [2, с. 236]. Аш-лiзaм экaнaмiчнaй кapысцi i сaцыяльнaй зaпa-тpaбaвaнaсцi aсоб зaймaлaся Гaлоyнaе эмiгpa-цыйнaе yпpayленне Аргенщны.
Пaвелiчэнне колькaсцi эмiгpaнтay з тэры-тоpыi Другой Рэчы Пaспaлiтaй y Аргенщну можнa тaксaмa пaтлyмaчыць увядзеннем эм> гpaцыйныx квот y ЗША. У 1921 г. 6ыу прыняты Зaкон «Аб лiмiтaвaннi колькaсцi зaмежнiкay y ЗША», якi aтpымay нaзвy «Зaкон Дзiлiнгxемa» (сенaтpa Дзiлiнгxем выстушу з пpaпaновaй aбмежaвaць колькaсць эмiгpaнтay). Пеpшaпa-чaтковa aбмежaвaннi для зaмежнiкay пpымaлiся толькi нa 1 год, aднaк дзеянне зaкaнaдayчaгa aктa пpaцягнyлi яшчэ нa 2 гaды. У 1924 г. быу
прыняты больш paдыкaльны дaкyмент, якi нaбыy шзву «Зaкон Джонсaнa». У зaкaнaдay-чым aкце было пpaпiсaнa, што кaнтынгент эм> гpaнтay aдной нaцыянaльнaсцi не мог œpa-вышaць 2% aд колькaсцi aсоб пэyнaй нaцыi, зapэгiстpaвaнaй y ЗША пaдчaс пеpaпiсy 189O г. Увядзенне квот зшчш знiзiлa мaштaбы эмiгpa-цыйных пpaцэсay. Квотa для Польшчы склa-дaлa кaля 6OOO чaлaвек y год.
Склaдaнa вызнaчыць колькaсць белapyсay, якiя эмiгpaвaлi y Лaцiнскyю Амерыку y мiж-вaенны перыяд. Пpaблемa нaцыянaльнaй щэн-тыфiкaцыi жыxapоУ Зaxодняй Белapyсi ^a^^ вaе выклiкaць дыскусй спецыялiстay. Белapyс-кaе нaсельнiцтвa было як пpaвaслayнымi, тaк i кaтaлiкaмi пa веpaвызнaннi. Знaчнaя чaсткa белapyсay y пеpaпiсax пaзнaчaлa свaю тацыя-нaльнyю этшчтасць як «тутэйшыя», што тaк-сaмa yсклaдняе дaследaвaнне. Haвaт польскiя псторыю вынiкi дзяpжayныx пеpaпiсay Другой Рэчы Пaспaлiтaй 1921 г. i 1931 г. y дaчыненнi белapyсay не лiчaць aб'ектыyнымi, тдкрэсл> вaючы, што кольгасць белapyскaгa шсель-нiцтвa як мшмум y двa paзы пеpaвышaлa aфiцыйныя лiчбы [3, с. 92]. Дaкyменты эмiгpaн-тay aнaлiзyюццa m aснове месцa нapaджэння i веpaвызнaння, тaмy можнa толькi пpыблiзнa auam^ мaштaбы белapyскaй эмiгpaцыйнaй xвaлi y мiжвaенны чaс. Колькaсць белapyскix эмiгpaнтay y кpaiнax Лaцiнскaй Амеpыкi скта-дaлa aд 25 OOO дa 3O OOO чaлaвек.
Вывучэнне aдaптaцыйныx пpaцэсay этата-мiчныx эмiгpaнтay тавшш aбaпipaццa нa дaсле-дaвaннi üpa ролю мiкpaсaцыяльнaгa aкpyжэння aсоб y ^a^œ фapмipaвaння ix псixaлaгiчнaй yd^^^a^ i стpэсayстойлiвaсцi. Hеaбxоднa вылyчaць aсобныя фaктapы, якiя yплывaлi нa псixaлaгiчнyю aдaптaцыю дa новыx сaцыякyль-турньк умоу. Спецыялiсты y гaлiне этшчшй псixaлогii aдaптaцыйныя пpaцэсы звязвaюць з вынiкaмi aкyльтypaцыi. Пры пaспяxовым зa-свaеннi сaцыяльныx кaштоУнaсцей дaмiнyю-4ara этнaсy эмiгpaнты пpымaлi умовы новaгa сaцыяльнaгa aсяpоддзя. Акyльтypaцыя - гэтa уплыу культурный: стaндapтay пpымaючaгa ipa^^a-дствa нa iндывiдyaльнyю мaдэль пaводзiн aсобы.
Дaлёкa не yсе гpaмaдзяне Аpгенцiны тз> тыyнa yспpымaлi пpaдстaУнiкоУ iншыx культур з лiкy эмiгpaнтay. Пaсля Пеpшaй сyсветнaй вaйны y пpымaючым гpaмaдстве пaнaвaлa a^ мaсфеpa сaцыяльнaй кaнфpaнтaцыi. Hекaтоpыя гpaмaдзяне y эмiгpaнтax бaчылi зaмежныx ari-тaтapay, якiя iмкнyлiся paзбypыць сфapмipaвa-ны сaцыяльны пapaдaк. Псixaлaгiчнaя шпру-жaнaсць гpaмaдствa пеpaшкaджaлa пpaцэсaм aкyльтypaцыi i пеpшaпaчaтковaй aдaптaцыi эмiгpaнтay. Мясцовыя yлaды былi вымyшaны пaвялiчыць дэпapтaцыю з ^aimi aнapxiстay,
В. У. Коваль
55
caцыялicтay i шшых гpyп, якiя вык^в^ габя^ пeчныя пaлiтычныя iдэi.
Фiзiялaгiчны i пcixaлaгiчны cтpэc, з яюм пepшaпaчaткoвa cyтыкaлicя эмiгpaнты, 6ЫУ звязaны з цяжкiм пaдapoжжaм нa пaУднёвaaмe-pыкaнcкi кaнтынeнт, якoe пpaцягвaлacя ад 6 дa 8 дзён. Caнiтapныя yмoвы для aco6, нaбыyшыx caмыя тaнныя квiткi 3-гa клaca, 6brni кeпcкiя, штo пpывoдзiлa дa гiбeлi людзeй. Cвaё падо-poжжa ^оз aкiян дacтaткoвa дpaмaтычнa aпicay ceлянiн-эмiгpaнт: «Шмот дзяцeй i cтapэйшыx aco6 но кapaблi пaмepлa. A xpыcцiянcкaгa mxa-воння тут нямо. Пaмepлaгa зовязвгюць y мяшoк, пpывязвaюць до яго кycoк жaлeзa i юдоюць y мopa. Жгх i cмyтaк мотуль, якiя бочадь, як ix дзя-цeй пгглын^ вадо чaлaвeк мoжa одчуць, адшк aпicaць тэтою нe y crare» [4, c. 73]. Звычойта кapaблi y ^шны Лaцiнcкaй Aмepыкi aдпpayля-лicя з тгмх eypane^RÍx пapтoвыx гapaдoУ, як Гдыня, Гд^ь^, Гaмбypг, Aмcтэpдaм, ArnbepraK
Чacaм aгeнты кapaбeльныx кaмпaнiй зо-мayлялi бeлapycкaмoyным пepыядычным вы-донням пyблiкaцыi лicтoУ эмiгpaнтay ca cлoвaмi Удзячнacцi зо кaмфopтнae пaдapoжжa, адшк подобным мaтэpыялы мeлi выключш pэклaмны xapaктap. Рэкгаму кapaбeльныx кaмпaнiй i тово-pыcтвay pэгyляpнa paзмяшчaлi m cвaix cтapoнкax вiлeнcкiя гaзeты «Змaгaньнe» i «Бeлapycкaя кpыmцa». Пpыклaдaм огладыи до мiжкaнтынeн-тольной эмiгpaцыi з'яyлaeццa aпyблiкaвaны y гaзeцe «ЗмaIaньнe» лют бeлapycкi Рыуи Mycкaт, у яюм дзяучыш выключш позимут aпicвae cвaё пaдapoжжa пpaз aкiян: «Увecь чac но пapaxoдзe я чyлacя дужо дoбpa i зyciм здapoвaй. Е^щ дaвaлi пад дacтaткaм кoлькi i чого xтo xaцey. ... Moжaш зaйcьцi y кaнтopy "Red Star Line" i по^яково^ ix зо тoe, штo я вeльмi зaдaвoлeнa пaдapoжaй» [5]. Падмонутыя чaкaннi эм^ошоу, pacчapaвaннe y зaмeжныx зapoбкax ^ra^iym yплывaлi но па-холопч^! i мapaльны cтaн aco6.
Cтымyлявaлi мiжкaнтынeнтaльнyю эм^о-цыю тaкcaмa ^^oy^ra у^вы, кaлi тампонл бpaлi но cябe yce выдaткi но пaдapoжжa у якacцi пaзыкi. Рэкгамныя мaтэpыялы мapшpyтa пpaз ra-ладныю пaдкpэcлiвaлi, што эмiгpaнты у Aмcтэp-дaмe зacялялicя у cпeцыяльны гатэль, a кapaблi тампонл «KapaлeУcкi гaлaндcкi Ллoйд» вылучоло кyp'epcкaя xyткacць [6]. Нaйбoльш пaпyляpны мapшpyт для эм^оцш у Apгeнцiнy цi Бpaзiлiю быу пpaз гaлaндcкi пapтoвы гopaд Aмcтэpдaм.
У пepыяд пepшaпaчaткoвaй aдaптaцыi но пaУднёвaaмepыкaнcкiм кaнтынeнцe acoбaм cклaдaнa былo cпpaвiццa з фiзiялaгiчным cтpэ-caм, выклiкaным ^я^тным клiмaтaм i выcoкaй вiльгoтнacцю, пужоло тaкcaмa нeзнaёмaя флopa i фоуно. Cялянe зaймaлicя выpoшчвaннeм ж-тpaдыцыйныx для Еypoпы ceльcкaгacпaдapчыx кyльтyp: чой, pыc, бaвoУнa, ково, тытунь.
Biдaвoчнaй пpaблeмaй для эмiгpaнтay у ^airnx Лaцiнcкaй Aмepыкi быу мoУны 6ap'ep. Эмiгpaцыйнae yпpayлeннe нaмaгaлacя пpaз cвae мяcцoвыя пpaдcтayнiцтвы пpaвoдзiць iнфapмa-цыйную paбoтy, якоя б дaзвoлiлa пaдpыxтaвaць aco6 до нaйбoльш cклaдaныx табытовых ci-туоцый. Дaкyмeнты yпpayлeння opa Apгeнцiнy од 25 лicтaпaдa 1926 г. cвeдчылi: «Нявeдaннe icпaнcкaй мoвы з'яyляeццa вожной пepaшкoдaй пpы уладковонш, тому эмiгpaнты пaвiнны пepaд вышздом зaкyпiць пoльcкa-icпaнcкiя paзмoУнiкi i вывучыць нaйбoльш кapыcныя выpaзы» [7]. Пaдoбныя мepы мeлi pэкaмeндaцыйны xapa^ тap, ypaд Apгeнцiны нe кaнтpaлявay yзpoвeнь aдyкaцыi эмiгpaнтay, тому з мoУным бap'epaм бoльшacць aco6 cycтpaкaлacя у пpaцэce caцыяльнa-пcixaлaгiчнaй aдaптaцыi.
Як вядoмa, эфeктыyнaя мiжкyльтypнaя ко-мушкоцыя cпpыяe дacягeнeнню пcixaлaгiчнaгa кaмфopтy ошбы. MoУны бap'ep пpымyшay эмь ^amay кaнтaктaвaць тoлькi у cвaiм acяpoддзi, штo но пpaцяглы чac пaкiдaлa кyльтypнyю дыгс-тонцыю з домшуючым этнacaм. Пacпяxoвыя пcixaлaгiчныя pэaкцыi, яюя cвeдчылi пpa iнтэгpaцыю aco6 у шшую cicтэмy кyльтypнa-дэтэpмiнaвaныx кaштoУнacцeй, нaзipaлicя na-cтyпoвa.
З пaвeлiчэннeм кoлькacцi эмiгpaнтay у Ap-ген^те дзяpжayныя opгaны i дыплaмaтычныя пpaдcтayнiцтвы вымушоны былi выpaшыць пpaблeмы кaлaнicтay. Цэнтpaльнae эмiгpaцый-нae yпpayлeннe былo пepaкaнaнa, штo тачы-шць пaтpэбнa з iнфapмaцыйнaй paбoты. Дзяp-жоуны opгaн звяpнyУcя у aфiцыйным лювд ад 30 моя 1930 г. до нaвyкoвa-iнфapмaцыйнaгa бю-po з пpaпaнoвaй pacпpaцaвaць тамятку для 15 000 чaлaвeк, якiя yжo пpыexaлi у Apгeнцi-ну [8]. 1дэя было pэaлiзaвaнaя, адтак cклaдaнa a^m^ яe эфeктыyнacць у пepыяд cycвeтнaгa экaнaмiчнaгa кpызicy. Эмiгpaцыйны aпapaт ш-мaгaycя cтвapыць cicтэмy caцыяльнaй aбapoны cвaix гpaмaдзян, a^raym пpaцaвaлi ^ад-cтayнiцтвы у Бpэcцe i Пшоту.
Aддзялeннe эмiгpaцыйнaгa УпpaУлeння у Бpэcцe тaкcaмa paбiлa yxiл но iнфapмaцыйнyю paбoтy пpa yмoвы жыцця у Apгeнцiнe. Acaблi-воя увога нaдaвaлacя yмoвaм кaлaнiзaцыi, звecткaм пpa ктмот, кyльтypy, кaмyнiкaцыi. Чы^^^ cпpaбaвaлi ^ыму^ць ттэнцыяль-ных эмiгpaнтay пpaчытaць кшгу «Зeмляpoбcтвa cyбтpaпiчныx кpaiн» [9], якую вeдaмcтвa pac-пpaцaвaлa cпeцыяльнa для кaлaнicтay. Iнфap-моцыя пpa выpoшчвaннe экзотычных pacлiн во yмoвax Лощн^ой Aмepыкi пaвiннa было paзвeнчвaць мiф пpa лёгкiя зapoбкi эмiгpaнтay, адшк «эм^о^^ную лixaмaнкy» cпынiць былo дacтaткoвa cклaдaнa, 6o яe cтымyлявaлi arernbi кapaбeльныx кaмпaнiй.
56 Пpaблeмы cauыяльнa-пcixaлaгiчнaй aAaптauыi бeлapycкix эмipaнтay у кpaiнax Лauiнcкaй Aмepыкi
Сусветны экaнaмiчны кpызiс, якi пaчayся y ЗША y кaстpычнiкy 1929 г. з тдзення фондa-вaгa рынку, дaстaтковa xyткa aдчyлi кpaiны Лaцiнскaй Амеpыкi. Кaлi дзяpжayныя экaномiкi тpaплялi y pэцэсiю, pэзкa пaвялiчвaлaся бес-пpaцоyе, што aдpaзy aдлюстpоyвaлaся m ^a-цоУнaй зaнятaсцi эмiгpaнтay.
Адсутшсць гapaнтaвaнaй пpaцы, чaстковaя зaнятaсць, недaxоп мaтэpыяльныx сpодкaУ пры-водзiлi эмiгpaнтay дa кaнфлiктнaгa эмaцыйнaгa стaнy фpyстpaцыi. Эмiгpaнты без пpaцы не мaглi спpaвiццa з aкyльтypaцыйным стpэсaм, фiнaнсaвыя пpaблемы выклiкaлi сyпяpэчнaсцi дyxоУнa-псixaлaгiчнaгa xaparcrapy. Умовы ^a-жывaння нaвaт тык эмiгpaнтay, якiя мелi зa-pобaк, былi кепскiмi, бо людзi тулшся y мaле-нькix пaкойчыx, m якiя яшчэ xaпaлa сpодкaУ, пры спякотным клiмaце. Шэф пaлiцыi apre^ цiнскaгa пapтовaгa гоpaдa Авельянедa aдзнaчay: «Большaсць тыx, xто жыве y пеpaнaселеныx квapтaлax, эмiгpaнты з Усxодняй Еуропы, яюя a^ pымоyвaюць мaтэpыяльнyю дaпaмогy, aднaк apre^ щнцы нiколi б не тpывaлi тaкix умоу ^a^ma^ ня» [10, с. 141]. Асобы месяцaмi, a у некaтоpыx выпaдкax гaдaмi не мaглi зтйсщ сaбе пpaцy.
Haйбольш склaдaны перыяд сyсветнaгa экaнaмiчнaгa кpызiсy пpaцягвayся з 1929 г. m 1933 г. Уpaды ^arn нaмaгaлiся aжыццявiць шэpaг меpaпpыемствay, нaкipaвaныx нa ф^н-сaвyю i мapaльнyю пaдтpымкy тым aсобaм, xто згyбiy пpaцy. У Аргенцше ствapaлiся лaгеpы беспpaцоyныx y Бyэнaс-Айpэсе, Мap-дэль-Плaтa, Рaсapыa, дзе тpaцiнy жы^роу склaдaлi эмiгpaнты з Усxодняй Еуропы [10, с. 142]. Ha жaль, дзяр-жayныя iнiцыятывы не мaглi у поУнaй стyпенi axaпiць ydx эмiгpaнтay. Hяpэдкaй з'явaй былa сiтyaцыя, кaлi чaлaвек пеpaплывay aкiян, aднaк не мог знaйсцi сaбе ^a^i у эмiгpaцыi. ^a-блемa aсобе здaвaлaся безвыxоднaй, бо сpодкay m звapотны квiток ужо не было.
Для шйбольш моцныx i фiзiчнa вынослiвыx paбочыx з лiкy эмiгpaнтay пpaцayлaдкaвaнне нa фaбpыкy г. Авельянэдa выглядaлa нaстyпным чынaм: «Для эмiгpaнтay, якiя тpоxi ведaюць iспaнскyю мову, для paбочыx, якiя пpыеxaлi з y^ipamix paёнay кpaiны, для мaлaдыx мужчын i жaнчын, пpaцэдypa пpaцayлaдкaвaння былa жaxлiвым пaчaткaм цяжкогa ^a^^ara жыцця. Перспектыуныя paботнiкi пpыxодзiлi месяцaмi кожны дзень тыдня, пaкyль менеджэр m пеpсa-нaлy не выбipay ix. Знaчнa пaвялiчвaлi мaгчы-мaсцi aтpымaння пpaцы pэкaмендaцыйны лiст i фiзiчнaя с^» [10, с. 140]. Для эмiгpaнтay, якiя вытpымaлi тдобную пpaцэдypy, пpaцоУнaе месцa дaвaлa стaбiльны зapобaк, што дaзвaлялa iм yстaлявaць сaцыяльныя i кaмyнiкaцыйныя сyвязi, прыняць новыя умовы жыцця дaмiнyю-чaгa этнaсy, спpaвiццa з псixaлaгiчным бap'еpaм.
Сярод кpaiн Лaцiнскaй Амеpыкi гaлоУным кaнкypэнтaм Аpгенцiны у стымyлявaннi э^та-мiчнaй эмiгpaцыйнaй плынi стaлa Бpaзiлiя. Яс-кpaвы пpыклaд уплыву эмiгpaцыйныx мер aдной кpaiны нa шшую у тым, што бpaзiльскiя там^ни у пaчaткy ХХ ст. пaчaлi aплaчвaць га-paбельныя квiткi эмiгpaнтay з Еуропы, a Арген-щш былa вымyшaнa пayтapыць пaдобны xод, кaб зaстaццa кaнкypэнтaздольнaй нa рынку opa^i.
Звестaк üpa гpaмaдскyю дзейтасць белapyс-кaй сyпольнaсцi у Бpaзiлii зaстaлося няшмaт. Вядомa, што у 1933 г. свaёй aктыyнaй пpaцaй вызнaчылaся тaвapыствa «Асветa», ствоpaнaе белapyсaмi у Поpтa-Алегpэ, пpa што paзмясцiлa мaтэpыял нa свaix стapонкax вiленскaя гaзетa «Родны ^arn» [11, с. 6]. Белapyсы у Бpaзiлii кaнсaлiдaвaлiся у сaюзы i тaвapыствы з мэтaй вывучэння мовы i культуры пpымaючaгa ^a-мaдствa, a тaксaмa для зaxaвaння свaix шцыя-льныгс тpaдыцый.
Дaследaвaнне пpaвaвогa стaтyсy i пpaблем пpaвaвой iнтэгpaцыi aжыццяyляеццa m aснове aнaлiзy iнстытyцыянaльныx форм белapyскaй дыяспapы. АсноУнaй мэтaй гpaмaдскix apram-зaцый эмiгpaнтay былa кaнсaлiдaцыя дыястары. Вapтa пaдкpэслiць, што нягледзячы та татрэб-нaсць y сaмaapгaнiзaцыi, гpaмaдскaя arcray-нaсць пpaдстaУнiкоУ экaнaмiчнaй эмiгpaцыi былa невысокaй. Лiст белapyскaгa эмiгpaнтa В. Бялушы з Аpгенцiны у pэдaкцыю гaзеты «Белapyскaя крыш^» aдлюстpоyвaе пpaблемy: «Hямaлa ёсць y Аргенцше i тас, эмiгpaнтay-белapyсay. Толью нa чужыне сярод розтата-^ттльныи людзей мы, белapyсы, губляемся. Усе шшыя эмiгpaнты мaюць свaе нaцыянaль-ныя apгaнiзaцыi, a мы, белapyсы, нa вялiкi жaль, тaкой не мaем» [12, с. 3]. Аpгaнiзaцыi, якiя aб'ядноУвaлi aсобныя групы эмiгpaнтay нa aснове этнaкyльтypнaй iдэнтычнaсцi, не мелi пpaвaвыx меxaнiзмay aбapоны aсоб y aсяpоддзi сaцыяльнaй дыскpымiнaцыi. Улaды Epam^^-пiентay не iмкнyлiся ствapыць спрыяльную пpaвaвyю aтмaсфеpy для эмiгpaнтay.
Белapyсы Аpгенцiны дaлyчaлiся дa меpa-пpыемствay кyльтypнa-aсветнiцкix тaвapыствay «Белapyскaя гpaмaдa» i «Кyльтypa», удзель-нiчaлi у paбоце Сaюзa yкpaiнскix i белapyскix paбочыx apгaнiзaцый. Тaвapыствa «Кyльтypa» зaймaлaся aмaтapскiмi тэaтpaльнымi mda-ноУкaмi, былi apгaнiзaвaны спектaклi у Буэшс-Айрэсе нa белapyскaй мове.
Белapyскiя эмiгpaнты вa Уpyгвai у 1927 г. пpымaлi удзел y apгaнiзaцыi Кyльтypнaгa цэнтpa iмя Т. Шayчэнкi у Монтэвiдэa [13, с. 131]. Цэнтр aбapaняy iнтapэсы экaнaмiчныx эмiгpaнтay, пaдтpымлiвay aктыyныя кaнтaкты з дыплaмa-тычным слyжбaмi СССР.
B. Ó. KoBaëb
57
3aKnro^HHe. Eonbmac^ 6enapycKx эмiгрантаy y KpaiHax Ha^HcKaM AMepbiK He 6bina nagpbixra-BaHa ga hobhx yMoy ^biццa. Эмiгpaцbiннbi anapaT HaMarayca npaBog3i^ iH4>apMa^iHHyK> pa6ory ca-
pog HacenbHiuTBa. HeraTbiyHbi ynnbiy Ha ca^ianbHa-ncixanariHHyK» aganTa^iro экaнaмiннbIx эмiгpaнтay aKa3ana cna6aa rpaMagcKaa aKTbiyHac^ gbiacnapbi, 6ecnpa^ye i cycBeTHbi экaнaмiннн Kpbi3ic.
Cnic .rnTapaTypbi
1. De Cristôforis N. Inmigrantes y colonos en la provincia de Buenos Aires: una mirada de largo plazo (siglos XIX-XXI). Ciudad Autónoma de Buenos Aires: Universidad de Buenos Aires, 2016. 136 p.
2. Sanchez Alonso B. La racionalidad de las políticas migratorias en la primera globalización: en caso Argentino // Revista de Instituciones, Ideas y Mercados. 2007. No. 46. P. 233-264.
3. Sadowski A. Narody wielki i male. Bialorusini w Polsce. Kraków: Universytet Jagiellonski, 1991. 184 s.
4. Kanapa6a C., Po^hk M. YKpaÏHcbKa eMirpa^a. EMirpa^HHHH py3 3i CxigHOï TamHHHHH Ta niBHOHHOï EyKOBÍHHH y 1890-1914 pp. ^bíb: PiBHeHbcKa gpyKapHa, 1995. 124 c.
5. BbiTpbiMKa 3 nicbMa PbiyKi MycKaT // 3MaraHbHe. 1923. № 18. C. 4.
6. ЦЦГА YKpaiHbi y HbBOBe (^mpanbHbi g3ap^ayHbi ricrapbiHHbi apxiy YKpaiHbi y HbBOBe). O. 422. Bon. 1. Cnp. 845. ApK. 6.
7. ^rA YKpaiHH y HbBOBe. O. 422. Bon. 1. Cnp. 575. ApK. 9.
8. ^rA YKpaiHH y HbBOBe. O. 422. Bon. 1. Cnp. 591. ApK. 1.
9. AAEB (A3ap^ayHH apxiy Epэcцкaн Bo6nac^). O. 377. Bon. 1. Cnp. 1. ApK. 36.
10. Cipko S. Ukrainians in Argentina, 1897-1950. The making of a community. Edmonton-Toronto: Canadian Institute of Ukrainian Studies Press, 2011. 282 p.
11. Y Epa3inii // PogHbi KpaM. 1933. № 6. C. 6.
12. Bielus W. Pismo s Arhientyny // Bielaruskaja Krynica. 1928. № 55. S. 3.
13. MoceÖKHHa M. H. «PacceaHbi, ho He pacroprHyTbi»: pyccKaa эмнгpaцнa b cTpaHax HaraHcKOH AMepuKH b 1920-1960 rr. M.: PYAH 2011. 384 c.
References
1. De Cristoforis N. Immigranty i poselentsy v provintsii Buenos-Ayres: dolgosrochnyy vzglyad (XIX-XXI vv.) [Emigrants and displaced persons in the province of Buenos Aires: a long-term perspective]. Buenos Aires, University of Buenos Aires Publ., 2016. 136 p.
2. Sanches Alonso B. Rationality of migration policy in the context of the first globalization: the example of Argentina. Revista de Institiciones ideas y mercados. 2007, no. 46, pp. 233-264 (In English).
3. Sadovski A. Narody velikiye i malyye: belorusy v Pol'she [Nations great and small: the Belarusians in Poland]. Krakow, Universitet Jagiellonski Publ., 1991. 184 p.
4. Kacharaba S., Rozik M. Ukrainskaya emigratsiya. Emigratsionnoye dvizheniye iz Vostochnoy Galich-chiny i Severnoy Bukoviny v 1890-1914 gg. [Ukrainian emigration. Emigration movement from Eastern Galicia and Northen Bukovina in 1890-1914]. Lviv, Rivnen'ska drukarnya Publ., 1995. 124 p.
5. Excerpt of the letter of Ryvka Muskat. Zmagan'ne [Struggle], 1923, no. 18. P. 4 (In Belarusian).
6. CSHA of Ukraine in Lviv (Central State Historical Archives of Ukraine in Lviv). Fund 422. I. 1. F. 845. L. 6.
7. CSHA of Ukraine in Lviv. Fund 422. I. 1. F. 575. L. 9.
8. CSHA of Ukraine in Lviv. Fund 422. I. 1. F. 591. L. 1.
9. SABR (State Archives of Brest Region). Fund 377. I. 1. F. 1. L. 36.
10. Sirko S. Ukraintsy v Argentine, 1897-1950. Sozdaniye obshchosti [Ukrainians in Argentina, 1897-1950. The making of a community]. Edmonton-Toronto, Canadian Institute of Ukrainian Studies Press Publ., 2011. 282 p.
11. In Brazil. Rodny kray [The Native Land], 1933, no. 6. P. 6 (In Belarusian).
12. Bialush V. Letter from Argentina. Belaruskaya Krynitsa [The Belarusian Source], 1928, no. 55. P. 3 (In Belarusian).
13. Moseikina M. N. "Rasseyany, no ne rastorgnuty": russkaya emigratsiya v stranakh Latinskoy Ameriki ["Dispersed but not disunited": Russian emigration in Latin America]. Moscow, RUDN Publ., 2011. 384 p.
lH(l)apiviaubm npa ayTapa
KoBa^b Bo^bra y^afl3ÍMÍpayHa - KaHgbigaT ricrapbiHHbix HaByK, ga^HT Ka^egpbi ricropbii Eenapyci i nanhanorii. EenapycKi g3ap^ayHbi тэxнanariннbi ymBepcrreT (220006, r. Míhck, Byn. CBapgnoBa, 13a, Рэcny6niкa Eenapycb). E-mail: koval@belstu.by
Information about the author
Koval Volha Uladzimirauna - PhD (History), Assistant Professor, the Department of History of Belarus and Political Science. Belarusian State Technological University (13a, Sverdlova str., Minsk, Republic of Belarus). E-mail: koval@belstu.by
nacmyniy 12.03.2021
