CC BY
2126
Труды БГТУ, 2023, серия 6, № 1, с. 126-131
УДК 327:930(4)
Л. Ч. Дрожжа
Дзяржауная установа «Беларуси навукова-даследчы цэнтр электроннай дакументацып» Дэпартамента па архiвах i справаводству Мiнiстэрства юстыцш Рэспублiкi Беларусь
АКТУАЛЬНЫЯ НАПРАМК1 РАЗВ1ЦЦЯ ЗАХОДНЕБЕЛАРУСКАЙ ПРАБЛЕМАТЫК1 У СУЧАСНАЙ ПОЛЬСКАЙ Г1СТАРЫЯГРАФ11
Прадметам даследавання з'яуляюцца актуальныя напрамк1 развщця заходнебеларускай праб-лематык1 польскiмi гiсторыкамi на сучасным этапе. Па вышках гэтых даследаванняу аутар вызна-чае трэщ, сучасны перыяд, як1 ахоплiвае канец 1980-х - 2000-я гг., i складаецца з двух этапау. Першы этап ахоплiвае канец 1980-х - канец 1990-х гг., характарызуецца спробай аб'ектыуна ацанiць польскiмi даследчыкаш iснаванне беларусау як нацыi у Польшчы у мiжваенныя гады. Друп этап трэцяга перыяду у польскай пстарыяграфп заходнебеларускай праблематык1 можна лiчыць з пачатку 2000-х г., i ён доужыцца па сённяшнiя дш. Трэцi перыяд характарызуецца кар-дынальным зменамi у сучасных пстарычных даследаваннях, дзякуючы выкарыстанню ГГ-тэхналогш, i зменаш шструментау i методыкi пстарычных даследаванняу.
Ключавыя словы: riстарыягpафiя, польская гiстарыграфiя, перыядызацыя, сучасны этап перыядызацып, заходнебеларуская праблематыка.
Для цытавання: Дрожжа Л. Ч. Актуальный напрамк1 развiцця заходнебеларускай праблематыш у сучаснай польскай пстарыяграфп // Труды БГТУ. Сер. 6, История, философия. 2023. № 1 (269). С. 126-131. DOI: 10.52065/2520-6885-2023-269-1-23.
L. Ch. Drozhzha
Belarusian Research Center for Electronic Documentation of the Department for Archives and Records Management of the Ministry of Justice of the Republic of Belarus
CURRENT DIRECTIONS OF THE DEVELOPMENT OF WESTERN BELARUSIAN ISSUES IN MODERN POLISH HISTORIOGRAPHY
The subject of the study is the current directions of the development of Western Belarusian issues by Polish historians at the current stage. Based on the results of these studies, the author defines the third modern period, which covers the end of the 1980s - 2000s, and consists of two stages. The first stage covers the end of the 1980s - the end of the 1990s, characterized by an attempt by Polish researchers to objectively assess the existence of Belarusians as a nation in Poland in the interwar years. The second stage of the third period in the Polish historiography of West Belarusian issues can be considered from the beginning of the 2000s, and it lasts until today. The third period is characterized by radical changes in modern historical research, thanks to the use of IT technologies and changes in tools and methods of historical research.
Keywords: historiography, Polish historiography, periodization, modern stage of periodization, Western Belarusian problems.
For citation: Drozhzha L. Ch. Current directions of the development of Western Belarusian issues in modern Polish historiography. Proceedings of BSTU, issue 6, History, Philosophy, 2023, no. 1 (269), pp. 126-131 (In Belarusian). DOI: 10.52065/2520-6885-2023-269-1-23.
Уводзшы. На сучасным этапе дастаткова актуальным сярод навуковага грамадства Польшчы з'яуляецца вывучэнне развщця заходнебеларускай праблематыю польсюм1 псторыкамь Па вышках вывучэння гэтых даследаванняу аутар вызначае трэщ, сучасны перыяд, як пачынаеццца з канца 1980-х г. i доужыцца на працягу 2000-х г. На думку аутара, трэщ перыяд складаецца з двух этапау.
Асиоуиая частка. Першы этап трэцяга перыя-ду, яю ахопл1вае канец 1980-х - канец 1990-х гг., характарызуецца спробай аб'ектыунай ацэню польсюм1 даследчыкам1 («аб'ектывютамЬ» i «рэв1з1яшстамЬ>) нацыянальнага стану беларусау
у Польшчы у м1жваенныя гады. Зрабщь гэта ¡мкнулюя Я. М1ранов1ч у манаграфи [1], К. Га-мулка у публшацыи [2], Е. Тамашэусю у арты-куле [3], В. Рачкоусю [4], Р. Вашньсю [5, 6], Я. Е. Мшеусю [7], П. Эберхард [8] i шш.
У гэты час з'явшся працы, яюя больш вы-разна падкрэсл1вал1 дасягненш польскай м1жва-еннай эканомш, але нават прадстаушкам «тра-дыцыйнай» школы псторыкау-«аб'ектывютау» не удалося паказаць польскую м1жваенную гаспадарку як досыць паспяховую. У дадзенай спуацыи запатрабаваным1 застаюцца манаграфи Я. Жарноускага [9], А. Хайноускага i З. Ландау [10, 11].
Л. Ч. Арожжа
127
Неабходна адзначыць, што тpэцi пеpыяд ха-paктapызyеццa кapдынaльнымi зменaмi y cyчac-ных гicтapычныx дacледaвaнняx, дзякуючы вы-^phi^'a^K» IТ-тэxнaлогiй, i зменaмi iнcтpyментay i методыю y гicтapычныx дacледaвaнняx на мяжы cтaгоддзяy. Дpyгi этап тpэцягa пеpыядy y польcкaй гicтapыягpaфii зaxоднебелapycкaй npa6-лематыю можна лiчыць з пачатку 2000-х г., i ён доужыцвд па cённяшнiя днi.
У 2000-я гг. а^амя аглядных дacледaвaнняy пачынаюць з'яуляцвд пpaцы па гicтapыягpaфii ашбных пытaнняy зaxоднебелapycкaй pэчaicнacцi. Нягледзячы на добpyю pacпpaцaвaнacць на^ы-канцы дpyгогa пеpыядy y 1980-я гг., поль^я гicтоpыкi вывучаюць пpaблемы, яюя xapaктapы-зуюць caцыяльнa-экaнaмiчнaе paзвiццё Заход-няй Белapyci y 1921-1939 гг. на ^ыкладзе ашб-ных вaяводcтвay, гapaдоy i мяcтэчaк. Цiкaвыя да^едаванш acобныx paërny i мяcтэчaк Беластоц-кага вaяводcтвa пpaведзены Я. Е. M^ycraM [7], З. Тамчонкам [12], Б. 4apœ^iM [13].
Стaновiшчa тельотай гacпaдapкi y мiжвaенны пеpыяд aдлюcтpaвaнa y пpaцы В. Вяpжбiнцa [14]. Ваеннае acaднiцтвa i яго pоля y paзвiццi aгpapнaгa cектapa эканомш пaдpaбязнa пpaaнaлiзaвaнa y мaнaгpaфii I. Стобняк-Смaгapжэycкaй [15]. Эка-нaмiчнaя дзейнаедь польcкix тaвapыcтвay i caK3ay aдлюcтpaвaнa y мaнaгpaфii M. Кaчпapжэкa [16].
На мяжы cтaгоддзяy пaшыpaеццa зaцiкayле-нacць польcкix i л^у^х калег y вывyчэннi навуковых пpaц белapycкix гicтоpыкay. Так, y Белacтокy y 2003 г. выxодзiць збоpнiк навуковых apтыкyлay «Гicтоpыкi польcкiя, л^оу^я i бела-pycкiя аб пpaблемax ХХ стагодцзя: Пcтapыягpaфiя польcкaя, лiтоycкaя i белapycкaя пacля 1989 г.». У iм змешчаны apтыкyл белacтоцкaгa гicтоpыкa А. Смaляpчыкa па пытаннях польcкa-белapyc-кай гicтapыягpaфii cтaнy мiжвaеннaй адука-цыйнай пaлiтыкi на «кpэcax ycxоднix» [17].
У пачатку 2000-х г. тэма белapycкaгa пы-тання y планах кipayнiцтвa Польшчы y мiжвaенныя гады зacтaеццa актуальнай y польотай гicтapыя-гpaфii. Пpыцягвaе yвaгy абагульняючае да^еда-ванне Я. Mipaновiчa «Белapycы y Польшчы (1918 - 1949)» [1]. Яго калега Я. Чыквш y cвaёй мaнaгpaфii лiчыць белapycкaе нacельнiцтвa y cклaдзе нацыянальных меншаодей II Рэчы nac-пaлiтaй як найбольш пpыгнечaнaе i пaзбayленaе пpaвоy на caмaвызнaчэнне [18].
Неабходна адзначыць, што на cyчacным этапе польотая навуковая гpaмaдcкacць iмкнеццa pas-глядаць пpaблемy cтaновiшчa белapycay y cклaдзе ycxоднix вaяводcтвay мiжвaеннaй Польшчы больш cтaноyчa. Адноciны пaлякay i белapycay y мiжвaенныя гады гicтоpыкi Жaляндоycкi Ц. [19] i Сляшыньcкi В. [20, 21] paзглядaюць як адну з актуальных пpaблем, якая cёння yплывaе на aдноciны белapycay i пaлякay. Ц. Жaляндоycкi
адзначае, што ^аблемы y белapycкa-польcкix aдноciнax y II Рэчы Пастал^ай y мiжвaенны пеpыяд былi aбyмоyлены памылковай пал^ыкай польcкix улад, нaкipaвaнaй выключна на ашм^-цыю шмaтмiльённaй мacы белapycay. Тaкiм чы-нам, гicтоpык пад^э^вае, што y мiжвaенныя гады aдбылоcя паглыбленне кaнфлiктy пaмiж пaлякaмi i белapycaмi, якi нега^^на пayплывay на эоталацыю вapожacцi y гады Дpyгой cycвет-най вайны [19, s. 115-119].
Неабходна адзначыць, што ютотным Hpm3-pыем для xapaктapыcтыкi paзглядaемaй нaмi польcкaй гicтapыягpaфii з^ляецца ayтapcкaя пaзiцыя, якая падзяляе польcкix гicтоpыкay на два лaгеpы. Адны, нaпpыклaд, К. Гамулка, Я. Mi-paновiч, Я. Чыквiн, В. Сляшыньcкi i шшыя paa-глядаюць белapycay, y пеpшyю чapгy, як rpa-мадзян II Рэчы Па^ал^й, як нацыянальную меншacць, пpaдcтayнiкi якой так щ iнaкш апы-нyлicя y гэтай ^аше. I дзяpжaвa y адноанах да ix пaвiннa была ^аводзщь збaлaнcaвaнyю i найбольш cтaноyчyю для яе нацыянальную пaлiтыкy -дастаткова лаяльную, каб не пеpaшкaджaць paз-вiццю i пазбегнуць незадавальнення, i дастат-кова го^ядо^ую, каб абмежаваць cепapaтызм.
Дpyгiя дacледчыкi, нaпpыклaд, M^ycRi Я. Е., Хайно}'^ А., Жaляндоycкi Ц. i iншыя, стано-вяцца на паз^и белapycay як загадзя пpыгнечa-нага нapодa ва yмовax pэaлiзaцыi дзяpжayнaй на-цыянальнай пaлiтыкi «пaлaнiзaцыi» i «аката-лiчвaння» нацыянальных меншacцей Польшчы.
У залежная ад занятай пaзiцыi польcкiя гicтоpыкi пa-pознaмy ацэньваюць вынiковacць i добpaзычлiвacць пaлiтыкi ypaдa y aдноciнax да нацыянальных меншаедей. Большacць да^едчы-ray мяpкyе, што ypaд мiжвaеннaй Польшчы не xa^y i не iмкнyycя зaдaволiць нацыянальныя i caцыяльнa-кyльтypныя памкненш белapycay. Нaпpыклaд, К. Гамулка адзначае шматгадовую aciмiляцыю белapycay польcкaй дзяpжaвaй, якая дacягнyлa y гэтых npa^cax пpыкметныx вы-mRay [2, c. 119]. Гicтоpык Хaйноycкi А. xaparcra-pызyе нацыянальную пaлiтыкy кipyючыx колay Польшчы y цэлым як ня^цалую [10].
Кaнфеciйнaя ciтyaцыя y Заходняй Белapyci знайшла cвaё aдлюcтpaвaнне y шмaтлiкix пpaцax польcкix ayrapay y пеpшым этапе тpэцягa пеpыядy вывучэння зaxоднебелapycкaй пpaблемaтыкi y канцы 1980-х - 1990-я гг. Пa-пеpшaе, гэта аба-гульняючыя пpaцы па гicтоpыi кacцёлa i ^а-вacлayнaй цapквы y Польшчы, y якix мiжвaенны пеpыяд вылучаны y acобны paздзел. У пpaцax Т. Влaдapчыкa [22], B. Mыcлякa [23], M. Darep-жыньcкaй-Тypэк [24] i iншыx paзглядaюццa ста-новiшчa ^аБа^а^ых белapycay з Заходняй Бела-pyci i cпpобa ix «aкaтaлiчвaння» з боку польотага кacцёлa. Пa-дpyгое, гэта дacледaвaннi гicтоpы-ray Вiлкa С. [25], Mоpaзa M. [26], Mpyзa M. [27],
128
Ai<TyaëbHbm HanpaMra paзвiuuя зaxoAнeбeлapycкaй пpaблeмaтыкi у cy4acíaé пoльcкaй гicтapыягpaфii
прысвечаныя yзaeмaaднociнaм дзяржаунай yлaды i касвдла y II Рэчы Пacпaлiтaй. Ayтapы iмкнyццa выcвeтлiць, цi спрыяла канфесшная пaлiтыкa iнтэгpaцыйным працэсам на Уcxoдзe кpaiны, цi, нaaдвapoт, yзмaцнялa сепаратызм бeлapycay.
У канцы 1990-х - 2000-я гг. з'яуляюцца працы гольсюх дacлeдчыкay, y якix вывyчaeццa poля яурэяу y caцыяльнa-экaнaмiчным paзвiццi II Рэчы Паспаттай cтaнoвiццa. Гэтая праблема-тыка з'яyляeццa aктyaльным напрамкам дасле-дaвaнняy для пoльcкix i пoльcкa-яУpэйcкix псто-pыкay y 2000-я - 2010-я гг. дзякуючы грантавай сютэме фiнaнcaвaння гicтapычнaй нaвyкi.
Значны yнëcaк y пpaблeмaтыкy вывучэння caцыяльнa-экaнaмiчнaгa сташвшча бeлapycay y мiжвaeннaй Пoльшчы быу зpoблeны y першым перыядзе трэцяга этапа y пoльcкaй гicтapыягpaфii зaxoднeбeлapycкaй праблематьш дзякуючы абмер-каванню вышэйзгаданых праблем на cтapoнкax «Беларусюх пстарычных сшыткау» (Бeлacтoк). Acoбнa нeaбxoднa yзгaдaць нaвyкoвyю спадчыну Беларускага гicтapычнaгa таварыства, прац вядo-мых гicтopыкaУ: Mipaнoвiчa Я. [28], Мшеуска-га Я. E. [7], Typorna Ю. [29], Лaтышoнкa A. [30], Сляшыньскага В. [20, 21], Смалярчыка Б. [17], Mopaîa M. [27], Taмчoнкa E. [12], Чыквша A. [18] i шшых., якiя на працягу бoльш за два дзеся-цiгoддзi apгaнiзoУвaюць працу па пpaвядзeннi нaвyкoвa-пpaктычныx мepaпpыeмcтвay для вывучэння сацыяльна-эканашчных, этнаканфесшных i кyльтypнa-acвeтнiцкix acпeктay cтaнoвiшчa бе-лapycay у мiжвaeннaй Пoльшчы.
МТж iншым, на нашу думку, грамадска-палтыч-нае i этнaкaнфeciйнae жыцвд беларускага насель-нiцгвa ycxoднix вaявoдcтвaУ II Рэчы Паспалггай, звязанае з палпыкай «палашзацьи» i «аката-лiчвaння», а таксама aбapoнa канстытуцыйных пpaвoУ насельнщтва мяcцoвымi пpaдcтayнiкaмi дэпyтaтay Сейма, аптацыйна-прапагандысцкая дзейнасць пaлiтычныx партый, патрыятычная
дзейнасць прадоуных, cялянcкix i мaлaдзëжныx pyxay з'яyляюццa дaмiнyючымi тэмaмi даследа-вaнняy cяpoд пoльcкix гicтopыкaУ у XXI ст.
Нeaбxoднa адзначыць, штo y сучаснай голь-скай гicтapыягpaфii правамерна вызначыць рэпя-нальны кipyнaк вывучэння зaxoднeбeлapycкaгa пытання гicтopыкaмi Бeлacтoцкaгa yнiвepciтэтa i фapмipaвaння пoльcкaй нaвyкoвaй штолы за-xoднeбeлapycкaй пpaблeмaтыкi. У cвaix дасле-даваннях гicтopыкi poбяць акцэнт на вывучэнш cтaлiнcкix pэпpэciй супраць жыxapoУ паушчна-Уcxoднix пaвeтay Беластоцкага вaявoдcтвa (па-лякay, бeлapycay, яурэяу) па класавай прыкмеце пасля аб'яднання з БССР. У даследаваннях П. Эбер-харда [8], К. Гамулю [2, 31], Я. Mipaнoвiчa [1, 28], М. Гнaтoycкaгa [32], Я. E. Мшеускага [33], М. Вяржбщкага [34], Ю. Typoнкa [29], A. Латы-шoнкa [30], A. CaдoУcкaгa [35], В. Сляшыньскага [20, 21] i шшых па пытаннях мiжвaeннaй гicтopыi Бeлapyci зpoблeнa выcнoвa, штo Шль-шча, як i СССР, не мeлi намеру зaдaвoлiць на-цыянальныя пaмкнeннi беларусау, а змaгaлicя супраць беларускага нацыянатзму.
Вывады. У якacцi падсумавання магчыма пад-кpэcлiць, чтo у пачатку XXI ст. гольсюя вyчoныя вядуць плëннyю даследчыцкую працу па вывучэнш ^oy фapмipaвaння i наюрунках развщця пoльcкaй экaнoмiкi з канстатацыяй таго, штo паушчна-Уcxoднiя вaявoдcтвы пасля далучэння да пoльcкaй pэcпyблiкi знaxoдзiлicя на дacтaткoвa нiзкiм эка-нaмiчным paзвiццi y пapayнaннi з зaxoднiмi i цэнтpaльнымi вaявoдcтвaмi II Рэчы Паспалггай. Aдcюль, на думку гольсюх даследчыкау, неза-цiкayлeнaць пoльcкaгa урада y пacпяxoвым paзвiццi cвaix ycxoднix ycкpaiн. Taкiм чынам, пaлiтыкa гольскага урада была не cтoлькi экс-плуататарскай, cкoлькi пaлiтыкaй yнiфiкaцыi -гэта значыць пaлiтыкaй прыстасавання да аса-блiвacцeй paзвiцця aгyльнaпoльcкaй э^^мта УсГх яе pэгiянaльныx частак.
Cnic лiтaрaтуры
1. Mipaнoвiч Яуген. Беларусы y Пoльшчы (1918-1949). Вшьня; Бeлacтoк: Iнcтытyт беларусютыю, Бе-ларускае гicтapычнae таварыства, 2010. 191 с.
2. Gomólka K. Polityka rz^dów polskich wobec mniejszosci bialoruskiej w latach 1918-1939 // Bialoruskie Zeszyty Historyczne. 1995. N 2 (4). S. 10б-120.
3. Tomaszewski J. Zarys dziejów zydów w Polsce w latach 1918-1939. Warszawa: Wyd-wa Uniwersytety Warszawskiego, 2001. 319 s.
4. Roczkowski W. Gospodarcza rola wiçkszej prywatnej wlasnosci ziemskiej w Polsce 1918-1939. Warszawa: PWN, 1989. 34б s.
5. Wapinski R. Pokolenia Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: PWN, 1991. 412 s.
6. Wapinski R. Polska i male ojczyzny Polaków: Z dziejów ksztaltowania siç swiadomosci narodowej w XIX i XX wieku po wybuch II wojny swiatowej. Wroclaw; Warszawa; Kraków, 1994. 420 s.
7. Milewski J. Z dziejów województwa Bialostockiego w okresie miçdzywojennym. Bialystok: Prymat, 1999. 137 s.
8. Eberhardt P. Przemiany narodowosciowe na Bialorusi. Warszawa: Editions Spotkania, 1994. 181 s.
9. Zarnowski J. Spoleczenstwo Drugiej Rzeczypospolotej. Warszawa: PWN, 1973. 434 s.
10. Chojnowski A. Koncepcje polityki narodowosciowej rz^dów polskich w latach 1921-1939. Wroclaw: Zaklad Narodowy imienia Ossolinskich, 1979. 4б4 s.
11. Landau Z. Zarys historii gospodarczej Polski 1918-1939. Warszawa: Ksi^zka i wiedza, 1981. 327 s.
12. Tomczonek Z. Badania nad Kresami Pólnocno-Wschodnimi Drugiej Rzeczypospolitej w polskiej historiografii // Historycy polscy, litewscy i bialoruscy wobec problemów XX wieku: Historiografía polska, litewska i bialoruska po 1989 roku. Bialystok: Prymat, 2003. S. 16-26.
13. Czarnecki B. Rola historycznego rynku miejskiego we wspólczesnym funkcjonowaniu i strukturze malych miast Bialostocczyzny // Male Miasta: historia i wspólczesnosc: praca zbiorowa pod red. M. Zemlo, P. Czyzewskiego. Suprasl: Wspólczesna Oficyna Supraska, 2001. S. 79-95.
14. Wierzbiniec W. Organizacja ziemianstwa zydowskiego w II Rzeczypospolitej // Przegl^d Historyczno Archiwalny. 2002. T. 11. S. 233-245.
15. Stobniak-Smogorzewska J. Kresowe osadnictwo wojskowe 1920-1945. Warszawa, RYTM, 2003. 420 s.
16. Kacprzek M. Towarzystwo rozwoju Ziem Wshodnich w latach 1933-1939. Lodz: Ibidem, 2005. 158 s.
17. Smolarczyk, A. Dzieje szkolnictwa na ziemiach pólnocno-wschodnich Drugiej Rzeczypospolitej w historiografii polskiej i bialoruskiej // Historycy polscy, litewscy i bialoruscy wobec problemów XX wieku: Historiografía polska, litewska i bialoruska po 1989 roku. Bialystok: Prymat, 2003. S. 36-43.
18. Czykwin E. Bialoruska mniejsznosc narodowa jako grupa stygnatyzowana. Bialystok: Trans Humana, 2000. 248 s.
19. Zol^dowski C. Bialorusini i Litwini w Polsce, Polacy na Bialorusi i Litwie: Uwarunkowania wspólczesnych stosunków mi^dzy wi^kszosci^ i mniejszosciami narodowymi. Warszawa: ASPRA-JR, 2003. 360 s.
20. Sleszynski W. Bezpieczenstwo wewn^trzne w polityce panstwa polskiego na ziemiach pólnocno-wschodnich II Rzeczypospolitej. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN, Oficyna Wydawnicza RYTM, 2007. 400 s.
21. Sleszynski W. Zycie na Kresach. Województwa wschodnie II Rzeczypospolitej (1919-1939). Bialystok: Muzeum Pami^ci Sybiru, 2020. 362 s.
22. Wlodarczyk T. Konkordaty: Zarys historii ze szczególnym uwzgl^dnieniem XX w. Warszawa: PWN, 1986. 658.
23. Myslek W. Przedmurze (Szkice z dziejów Kosciola Katolickiego w II Rzeczypospolitej). Warszawa: Wydawnictwo Spóldzielcze, 1987. 251 s.
24. Papierzynska-Turek M. Mi^dzy tradyj a rzeczewistosci^. Panstwo wobec prawoslawia 1918-1939. Warszawa: PWN, 1989. 481 s.
25. Wilk St. Episkopat Kosciola Katolickiego w Polsce w latach 1918-1939. Warszawa, 1992. 418 s.
26. Moroz M. «Krynica»: Ideologia i przywódcy bialoruskiego katolicyzmu. Bialystok: Bialoruskie Towarzystwo Historyczne, 2001. 230 s.
27. Mróz M. Katolicyzm na pograniczu: Kosciól katolicki wobec kwestii ukrainskiej i bialoruskiej w Polsce w latach 1918-1925. Torun: Wyd-two Adam Marszalek, 2001. 311s.
28. Mironowicz E. Bialoruska mniejszosc narodowa w II Rzeczypospolitej w historiografii polskiej // Bialoruskie Zeszyty Historyczne. 1995. N 2 (4). S. 176-180.
29. Turonek J. Ksi^zka bialoruska w II Rzeczypospolitej 1921-1939. Warszawa: Slawistyczny osrodek wydawniczy, 2000. 80 s.
30. LatyszonekO. Bialoruski ruch narodowy a protestantyzm w II Rzeczypospolitej // Spoleczenstwo bialorukie, litewskie i polskie na ziemach Polnocno-Wschodnich i Litwa Wschodnia w latach 1939-1941 (Materialy z konferencji naukowej, 24 - 26 listopada 1993, Warszawa). Warszawa: IPN, 1995. S. 33-40.
31. Gomólka K. Bialorusini w Drugiej Rzeczypospolitej // Zeszyty Naukowe Politechniki Gdanski ej. Ekonomia. Gdansk, 1992. N 31. S. 168-182.
32. Gnatowski M. Polacy - Sowieci - Zydzi w regionie Lomzynskim w latach 1939-1941: w 2 t. Lomza: Lomzynskie towarzystwo naukowe im. Wagrów, 2005. T. 1. 256 s.
33. Milewski J. J. Wladze i ugrupowania polityczne polskie wobec kwestii bialoruskie w Polsce w okresie mi^dzywojennym // Z dziejów Europy Srodkowo-Wschodniej. Bialystok: Dzial Wydaw. Filii UW, 1995.S.361-371.
34. Wierzbicki M. Polacy i Bialorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-bialoruskie na ziemiach pólnocno-wschodnich II Rzeczypospolitej. 1939-1941. Warszawa: Fronda, 2007. 424 s.
35. Sadowski A. Narody wielkie i male. Bialorusini w Polsce. Krakow: Instytut Religioznawstwa UJ, 1991. 304 s.
References
1. Mironovich Evgeny. Belarusy u Pol'shchy (1918-1949) [Belarusians in Poland (1918-1949)]. Vilnius, Bialystok, Instytut belarusistyki, Belaruskaye histarychnaye tavarystva Publ., 2010. 191 p. (In Belarusian).
2. Gomólka K. The policy of Polish governments towards the Belarusian minority in the years 1918-1939. Bialoruskie Zeszyty Historyczne [Belarusian Historical Journal], 1995, no 2 (4), pp. 106-120 (In Polish).
130
AKTyaAbHbm HanpaMKÍ pa3BÍuua 3axoAHe6eAapycKaé npa6AeMaTbiKÍ y cynacHaé noAbCKaé ricrapbrarpa^ii
3. Tomaszewski J. Zarys dziejów zydów w Polsce w latach 1918-1939 [An outline of the history of Jews in Poland in the years 1918-1939]. Warsaw, Wyd-wa Uniwersytety Warszawskiego Publ., 2001. 319 p. (In Polish).
4. Roczkowski W. Gospodarcza rola wiqkszejprywatnej wlasnosci ziemskiej w Polsce 1918-1939 [The economic role of larger private landed property in Poland, 1918-1939]. Warsaw, PWN Publ., 1989. 346 p. (In Polish).
5. Wapinski R. Pokolenia Drugiej Rzeczypospolitej [Generations of the of the Second Polish Republic]. Warsaw, PWN Publ., 1991. 412 p. (In Polish).
6. Wapinski R. Polska i male ojczyzny Polaków: Z dziejów ksztaltowania siq swiadomosci narodowej w XIXiXXwiekupo wybuch IIwojny swiatowej [Poland and the small homelands of Polands: From the history of the formation of national consciousness in the 19th and 20th centuries to the outbreak of World War II]. Wroclaw; Warsaw; Krakow, 1994. 420 p. (In Polish).
7. Milewski J. Z dziejów województwa Bialostockiego w okresie miqdzywojennym [From the history of the Bialystok Voivodship in the interwar period]. Bialystok, Prymat Publ., 1999. 137 p. (In Polish).
8. Eberhardt P. Przemiany narodowosciowe na Bialorusi [National changes in Belarus]. Warsaw, Editions Spotkania Publ., 1994. 181 p. (In Polish).
9. Zarnowski J. Spoleczenstwo Drugiej Rzeczypospolotej [The society of the Second Polish Republic]. Warsaw, PWN Publ., 1973. 434 p. (In Polish).
10. Chojnowski A. Koncepcje polityki narodowosciowej rzqdów polskich w latach 1921-1939. [Concepts of nationality policy of Polish governments in the years 1921-1939]. Wroclaw, Zaklad Narodowy imienia Ossolinskich Publ., 1979. 464 p. (In Polish).
11. Landau Z. Zarys historii gospodarczej Polski 1918-1939 [An outline of Poland's economic history 1918-1939]. Warsaw, Ksi^zka i wiedza Publ., 1981. 327 p. (In Polish).
12. Tomczonek Z. Research on the North-Eastern Borderlands of the Second Polish Republic in Polish historiography. Historycy polscy, litewscy i bialoruscy wobec problemów XX wieku: Historiografía polska, litewska i bialoruska po 1989 roku [History of education in the north-eastern lands of the Second Republic in Polish and Belarusian historiography to 1989]. Bialystok, Prymat Publ., 2003, pp. 16-26 (In Polish).
13. Czarnecki B. The role of the historic town square in the contemporary functioning and structure of small towns in the Bialystok region. Male Miasta: historia i wspólczesnosc: praca zbiorowa pod red. M. Zemlo, P. Czyzewskiego. Suprasl, Wspólczesna Oficyna Supraska Publ., 2001, pp. 79-95 (In Polish).
14. Wierzbiniec W. The organization of the Jewish landed gentry in the Second Polish Republic. PrzeglqdHistoryczno Archiwalny, 2002, vol. 11. pp. 233-245 (In Polish).
15. Stobniak-Smogorzewska J. Kresowe osadnictwo wojskowe 1920-1945 [Borderland military settlement 1920-1945]. Warsaw, RYT Publ., 2003. 420 p. (In Polish).
16. Kacprzek M. Towarzystwo rozwoju Ziem Wshodnich w latach 1933-1939 [Society for the Development of the Eastern Territories in 1933-1939]. Lodz, 2005. 158 p. (In Polish).
17. Smolarczyk A. History of education in the north-eastern lands of the Second Republic in Polish and Belarusian historiography. Historycy polscy, litewscy i bialoruscy wobec problemów XX wieku: Historiografia polska, litewska i bialoruska po 1989 roku [History of education in the north-eastern lands of the Second Republic in Polish and Belarusian historiography to 1989]. Bialystok, Prymat Publ., 2003. pp. 36-43. (In Polish).
18. Czykwin E. Bialoruska mniejsznosc narodowa jako grupa stygnatyzowana [The Belarusian national minority as a stigmatized group]. Bialystok, Trans Humana Publ., 2000. 248 p. (In Polish).
19. Zol^dowski C. Bialorusini i Litwini w Polsce, Polacy na Bialorusi i Litwie: Uwarunkowania wspólczesnych stosunków miqdzy wiqkszosciq i mniejszosciami narodowymi [Belarusians and Lithuanians in Poland, Poles in Belarus and Lithuania: conditions of contemporary relations between the majority and national minorities]. Warsaw, ASPRA-JR Publ., 2003. 360 p. (In Polish).
20. Sleszynski W. Bezpieczenstwo wewnqtrzne w polityce panstwa polskiego na ziemiach pólnocno-wschodnich II Rzeczypospolitej [Internal security in the policy of the Polish state in the north-eastern territories of the Second Polish Republic]. Warsaw, Instytut Studiów Politycznych PAN, RYTM Publ., 2007. 400 p. (In Polish).
21. Sleszynski W. Zycie na Kresach. Województwa wschodnie IIRzeczypospolitej (1919-1939) [Life on Kresy. Eastern voivodeships of the Second Polish Republic (1919-1939)]. Bilystok: Muzeum Pami^ci Sybiru Publ., 2020. 427 p. (In Polish).
22. Wlodarczyk T. Konkordaty: Zarys historii ze szczególnym uwzglqdnieniem XXwieku [Concordats: Outline of history with particular emphasis on the 20th century]. Warsaw, PWN Publ., 1986. 658 p. (In Polish).
23. Myslek W. Przedmurze (Szkice z dziejów Kosciola Katolickiego w II Rzeczypospolitej) [Przedmurze (Sketches from the history of the Catholic Church in the Second Polish Republic)]. Warsaw, Wydawnictwo Spóldzielcze Publ., 1987. 251 p. (In Polish).
24. Papierzynska-Turek M. Miqdzy tradycjq a rzeczewistosciq [Between tradition and reality]. Warsaw, PWN Publ., 1989. 481 p. (In Polish).
25. Wilk St. Episkopat Kosciola Katolickiego w Polsce w latach 1918-1939 [The Episcopate of the Catholic Church in Poland in the years 1918-1939]. Warsaw, 1992. 418 p. (In Polish).
26. Moroz M. "Krynica": Ideologia i przywódcy bialoruskiego katolicyzmu ["Krynica": Ideology and leaders of Belarusian Catholicism]. Bialystok, Bialoruskie Towarzystwo Historyczne Publ., 2001. 230 p. (In Polish).
27. Mróz M. Katolicyzm na pograniczu: Kosciól katolicki wobec kwestii ukrainskiej i bialoruskiej w Polsce w latach 1918-1925 [Catholicism on the border: the Catholic Church in the face of the Ukrainian and Belarusian question in Poland, 1918-1925]. Torun, Adam Marszalek Publ., 2001. 311p. (In Polish).
28. Mironowicz E. The Belarusian national minority in the Second Republic in Polish historiography. Bialoruskie Zeszyty Historyczne [Bielorusian Historical Book], 1995, no 2 (4), pp. 176-180 (In Polish).
29. Turonek J. Ksiqzka bialoruska w II Rzeczypospolitej 1921-1939 [Book of Belarus in the second Polish Republic 1921-1939]. Warsaw, Slawistyczny osrodek wydawniczy Publ., 2000. 80 p. (In Polish).
30. Latyshonek O. The Belarusian national movement and Protestantism in the Second Polish Republic Rzhechpospolita. Spoleczenstwo bialorukie, litewskie i polskie na ziemach Polnocno-Wschodnich i Litwa Wschodnia w latach 1939-1941 [Society of Belarus, Lithuania and Poland in the north-eastern lands and Eastern Lithuania in the years 1939-1941]. Warsaw, WPN Publ., 1995, pp. 33-40 (In Polish).
31. Gomólka K. Belarusians in the Second Republic. Zeszyty Naukowe Politechniki Gdanskiej. Ekonomia. Publ., Gdansk, 1992, no 31, pp. 168-182 (In Polish).
32. Gnatowski M. Polacy - Sowieci - Zydzi w regionie Lomzynskim w latach 1939-1941: w 2 t. [Poles-Soviets - Jews in the Lomza region in the years 1939-1941: in 2 vol.]. Lomza, Lomzynskie towarzystwo naukowe im. Wagrow Publ., 2005, vol. 1. 256 p. (In Polish).
33. Milewski J. J. Polish authorities and political groups in relation to the Belarusian question in Poland in the interwar period. Zdziejów Europy Srodkowo-Wschodniej. Bialystok, Dzial Wydaw. Filii UW Publ., 1995, pp. 361-371 (In Polish).
34. Wierzbicki M. Polacy i Bialorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-bialoruskie na ziemiach pólnocno-wschodnich II Rzeczypospolitej. 1939-1941 [Poles and Belarusians in the Soviet Union. Polish-Belarusian relations in the north-eastern lands of the Second Republic. 1939-1941]. Warsaw, Fronda Publ., 2007. 424 p. (In Polish).
35. Sadowski A. Narody wielkie i male. Bialorusini w Polsce [Nations great and small. Belarusians in Poland]. Krakow, Instytut Religioznawstwa UJ Publ., 1991. 304 p. (In Polish).
lH$apMaubiH npa ayTapa
,3po5KSKa ^roflMijia ^cjiaBayHa - Maricrp ricTopbii, CTapmbi HaByKOBbi cynpa^ymK g3apKayHaH ycTaHOBbi «EenapycKi HaByKOBa-gacnegnbi ^mp эпектpoннaн gaKyMem^bii» flpnapTaMema na apxiBax i cnpaBaBogcTBy Мiнiстэpствa rocrb^bii Рэспy6mкi Eenapycb (220084, r. Míhck, Byn. O. CKapbiHbi, 51, Kopn. 2, Рэспy6mкa Eenapycb). E-mail: l_drojja@tut.by
Information about the author
Drozhzha Liudmila Cheslsvauna - Master of History, Senior Researcher at the Belarusian Research Center for Electronic Documentation of the Department for Archives and Records Management of the Ministry of Justice of the Republic of Belarus (51/2 F. Skorina str., 220084, Minsk, Republic of Belarus). E-mail: l_drojja@tut.by
nacmyniy 12.02.2023
