CC BY
7Труды БГТУ, 2021, серия 6, № 2, с. 29-33
29
УДК 821.161.3«1920/1930»
I. У. Каляда
Беларуси дзяржауны тэхналапчны ушверсгот
БЕЛАРУС1ЗАЦЫЯ 1920-Х ГАДОУ: СТВАРЭННЕ САВЕЦКАЙ С1СТЭМЫ НАРОДНАЙ АДУКАЦЫ1
У артыкуле разглядаюцца праблемы станаулення i развщця астэмы народнай адукацьп у БССР у 1920-я гады. Гэтаму накiрунку надавалася першачарговае значэнне у комплексе рас-працаваных мерапрыемствау па правядзеннi палiтыкi беларуазацыг Зыходным прынцыпам стала ажыццяуленне беларуазацып рауналежна па уах катэгорыях навучальных i выхаваучых устаноу. Вырашалкя праблемы навуковай распрацоуш беларускай мовы, яе тэрмшалоги, падрыхтоуш настаушкау, фармiравання кадрау прафесарска-выкладчыцкага саставу вышэйшай школы, станаулення сети адукацып нацыянальных меншасцей. Гэты час стау важным этапам у станауленш беларускай навук1, калi разгортвал сваю дзейнасць першыя навуковыя установы, фарм1равал1ся кадры вучоных. У вышку правядзення гэтай палiтыкi значна узмацншася навуковая база ВНУ рэспублш, што забяспечвала падрыхтоуку як кадрау спецыялютау-практыкау, так i маладой беларускай прафесуры, якая разам з вучоным^ прыехаyшымi у БССР па запрашэнш беларускага урада, склала даволi значны на той час штэлектуальны патэнцыял беларускай навук1, якая только нараджалася. У 1920-я гады сютэма народнай адукацып у асноуным склалася, сфарм1равал1ся прынцыпы дзяржаунай палгтыш i дзейнасщ партыйных i грамадсшх аргашзацый у гэтай сферы. Менавiта тады былi закладзены асновы сучаснай беларускай мовы.
Ключавыя словы: нацыянальная палпыка, народная адукацыя, беларуазацыя, беларуская мова, тэрмшалопя, навучальная установа, вышэйшая школа, педагапчныя кадры.
Для цытавання: Каляда I. У. Беларуазацыя 1920-х гг.: стварэнне савецкай сiстэмы а^кадый // Труды БГТУ. Сер. 6, История, философия. 2021. № 2 (251). С. 29-33.
I. U. Kalyada
Belarusian State Technological University
BELARUSIZATION OF THE 1920S: THE CREATION OF THE SOVIET PUBLIC EDUCATION SYSTEM
The article examines the problems of formation and development of the public education system in the BSSR in the 1920s. This direction was of paramount importance in the complex of developed measures to implement the policy of Belarusianization. The basic principle was the implementation of Belarusianization in all categories of educational institutions. The problems of scientific development of the Belarusian language, its terminology, teacher training, formation of the teaching staff of the higher school, formation of the network of education of national minorities were solved. This time became an important stage in the formation of Belarusian science, when the first scientific institutions developed their activities, the formation of scientists was formed. As a result of this policy, the scientific base of the republic's universities was significantly strengthened, which provided training for both practitioners and young Belarusian professors, who, together with scientists who came to the BSSR at the invitation of the Belarusian government, was quite significant at the time the intellectual potential of Belarusian science, which was just being born. In the 1920s, the system of public education was mainly formed, the principles of state policy and the activities of party and public organizations in this area were formed. It was then that the foundations of the modern Belarusian language were laid.
Key words: national policy, public education, Belarusianization, Belarusian language, terminology, educational institution, higher school, pedagogical staff.
For citation: Kolyada I. V. Belarusization of the 1920s: the creation of the Soviet public education system. Proceedings of BSTU, issue 6, History, Philosophy, 2021, no. 2 (251), pp. 29-33 (In Belarusian).
Уводзшы. Паттыка беларуазацыи стала вызначальным фактарам усяго грамадскага жыцця БССР другой паловы 1920-х гадоу. Яе га-лоуны напрамак - гэта развщцё беларускай мовы. Пры распрацоуцы мер па адраджэнш беларускай мовы неабходна было ул1чваць яе
дыялектную стракатасць, незавершанасць пра-цэсу фарм1равання у якасщ л1таратурнай, нерас-працаванасць навуковай, пал1тычнай, юрыдыч-най тэрмшалоги. Адпаведна вызначалюя i зада-чы: навуковая распрацоука праблем беларускай мовы, яе псторып, удасканаленне лексш i граматыю,
30
Беларуазацыя 1920-х галоу: стварэнне савецкай с1стэмы наролнай алукацьи
тэрмшалоги на аснове вывучэння беларускай мовы. Асноуная роля у вырашэнш гэтых задач адводзшася Народнаму камюарыяту асветы, 1н-стытуту беларускай культуры, адпаведным уш-версгоцюм кафедрам.
Яшчэ у лютым 1921 года была створана Бе-ларуская навукова-тэрмшалапчная камю1я, якая павшна была апрацаваць беларускую тэрм1-налопю па ус1х галшах навук1. I ужо 1 мая 1921 года Камю1я рабша сваю першую справаздачу: за два з паловай месяцы яна здолела апрацаваць 1 канчаткова прыняць 2270 1 падрыхтаваць да за-цвярдждэння звыш 5000 тэрмшау [1, с. 10]. Уво-гуле да 1922 года была выдадзена навуковая бе-ларуская тэрмшалопя па гумаштарнай, прыро-дазнаучай 1 матэматычнай галшах.
На базе навукова-тэрмшалапчнай камюи у 1922 годзе быу утвораны 1нстытут беларускай культуры, як у далейшым узначату даследа-ванш ва ус1х галшах навук1, звязаных з беларускай культурай. Асноуныя яго задачы - аргашза-цыя планамернага вывучэння мовы, л1таратуры, псторьп, эканомш Беларус1, каардынацыя наву-кова-даследчай работы у краiне. Агульнымi на-маганнямi у кароткi тэрмiн былi падрыхтаваны i выдадзены тэрмiналагiчныя слоунш па ас-ноуных галiнах навую, распрацоУкi па лексiцы i граматыцы беларускай мовы, дапаможнiкi для школ, тэхшкумау, iнстытутау. Менавiта тады былi закладзены асновы сучаснай беларускай мовы.
Асноуная частка. У комплексе распрацава-ных мерапрыемствау па беларус1зацы1 гра-мадскага жыцця у рэспублщы першачарговае значэнне надавалася сютэме народнай адукацып. Урадам краiны было прынята рашэнне: бела-рус1зацыю ажыццяуляць рауналежна па ус1х катэгорыях навучальных 1 выхаваучых устаноу. Зыходным вызначауся прынцып забеспячэння правоу 1 магчымасцей кожнай нацыянальнасщ, якая пражывала на Беларус1, навучаць дзяцей на роднай мове адпаведна 1х удзельнай вазе у агульнай колькасщ насельнщтва 1 жаданню баць-коу. Н1жэйшыя школы павшны былi працаваць на роднай мове працоунага насельнщтва; вы-пускнт тэхшкумау 1 ВНУ - абслугоуваць насельнщтва на яго роднай мове; руская мова, як мова саюзная, абавязковая ва ус1х навучальных установах, нягледзячы на тое, на якой мове гэта установа працуе. У вышку да 1928 года каля 80% школ было пераведзена на беларускую мо-ву навучання. Поунасцю на беларускай мове шло выхаванне у дзщячых дамах 1 садках [2, с. 72].
Палпыка беларушзацып з яе прыярытэтам беларускай мовы 1 культуры школ1 не несла у ся-бе пагардл1вых адносш да моу 1 культур шшых народау. Побач з беларуск1м1 адчынялюя школы 1 класы з роднай мовай выкладання для прад-стаушкоу нацыянальных меншасцей: рускай,
яурэйскай, польскай, украшскай 1 шш. Так, хутка разв1валася сетка яурэйсюх школ - у 1926/27 навучальным годзе колькасць пачатко-вых школ павял1чылася да 132-147, а сям1гадо-вых - да 50-53, што складала адпаведна 3 1 18% ад агульнай колькасщ таюх школ у рэспублщы; польсюх школ - 138 (акрамя польсюх мелюя бе-ларусюя школы з выкладаннем польскай мовы); у 1925/26 навучальным годзе адчыншся пер-шыя дзве л1тоуск1я школы у Полацкай акрузе (у 1927 г. 1х было 10) [3, с. 10]. Наогул, у 1927 годзе выкладанне у школах Беларус1 вялося на васьмi нацыянальных мовах.
Большасць настаунщтва, асабл1ва сельска-га, ставшася да беларус1зацы1 добразычл1ва. Усё настаунщтва было уцягнута у гуртковую працу па вывучэннi беларускай мовы. Гарадское настаунщтва успрымала беларус1зацыю як неаб-ходнасць 1 не пярэчыла супраць яе. Можна ка-заць аб тым, што сярод 1 нтэл1генцы1 да 1927 года склалюя ужо давол1 значныя кадры, яюя ак-тыуна прымал1 удзел у культурным будаунщтве. Разам з тым 1 сярод настаушкау, 1 сярод вучняу был1 i так1я, хто аднос1уся да беларус1зацы1 ва-рожа щ фармальна. Напрыклад, был1 выпадю нежадання вывучаць беларускую мову у школах: дзещ у анашмных анкетах шсаш, што «...нам больш падабаецца руская мова, бо на беларускай мове далей Мшску не паедзеш» (з па-ведамлення Мазырскай акружной нацкамюп ад 25.06.1929) [4, с. 1].
На жаль, некаторыя факты давал1 падставы для незадаволенасщ. Яшчэ у 1924 годзе у ча-сопiсе «Полымя» з'явiуся артыкул «Школа i палiтыка» А. Харэвiча, дзе выказвалася думка аб тым, што русюя школы на Беларус наогул непатрэбны. Прычыны наступныя: «не хапае ш патрэбных кнiг i навуковых прылад, нi належ-ных настаушкау... Калi на Беларусi павшна юнаваць рабоча-сялянская школа, то гэта... можа быць школа пераважна беларуская i толькi за нязначным выключэннем - яурэйская цi польская, але шяк не расшская...» [5, с. 94]. Зразу-мела, што падобныя з'явы нiякiм чынам не магт садзейнiчаць справе нацыянальнага адрадж-эння, а толькi выклiкалi негатыуныя, а то i ва-рожыя адносiны да беларускай мовы i беларус-кай культуры наогул.
У асобных выпадках наз1рауся рэзк1 кан-траст пам1ж памяшканням1 1 абсталяваннем, напрыклад, яурэйскай 1 беларускай школ у ад-ной 1 той жа мясцовасщ. Гэта прыводзша да таго, што яурэйская школа дадзенай мясцовасц1 разглядалася насельнщтвам як школа другога гатунку, 1 спрыяла адл1ву вучняу з гэтай школы у беларусюя ц1 русюя школы.
У перыяд аж^1ццяулення беларус1зацы1 ад-ной з самых вострых была праблема адукаваных
кадрау. Вырашаць яе трэба было неадкладна, таму ЦВК БССР звярнууся да Наркамасветы РСФСР з просьбаю адкамандз1раваць у БССР настаушкау-ураджэнцау Беларус1, а таксама апубл1кавау зварот да 1х з закткам уключыцца у культурнае адраджэнне крашы (выдавалiся пад'ёмныя тым работшкам культуры, якiя звяр-талiся на Беларусь). Дзякуючы гэтаму звароту на радз1му вярнууся Я. Колас, адзш з першых ар-гашзатарау беларусюх школ (да гэтага часу ён працавау настаушкам у Абаянск1м раёне Кур-скай вобласщ). Па запрашэнш Акадэм1чнага цэнтра БССР у Мшск прыехау Е. Раманау, адзш з самых вядомых беларусюх мовазнауцау, этно-графау, археолагау, як1 з 1917 года жыу 1 працавау у Стаурапат. У 1921 годзе з Адэсы вяр-нулюя таюя выдатныя дзеячы беларускай культуры, як С. Некрашэв1ч, А. Батцю, Пётр 1 Юльян 1ллючонк1, артыст А. Ляжнев1ч, прафе-сар М. П1ятухов1ч, Н. Грамыка, у 1922 годзе -Я. Аляхнов1ч. У 1925 годзе на радз1му вярнууся славуты беларусю псторык 1 этнограф М. Доунар-Запольск1, як1 узначату псторыка-этнаграф1чную камюда 1нбелькульта, выкладау у БДУ [6, с. 7].
Асабл1вая увага надавалася падрыхтоуцы настаушкау, яюя б магл1 весщ выкладанне на беларускай мове, для чаго стал адкрываць карот-катэрмшовыя курсы (кожны год на 1,5-2,5 месяцы). Курсы мел1 практычны характар 1 распра-цоуват пытанш методыю 1 школьнай практыю. Абавязковым дапауненнем курсау былi школы практыкi, щ узорныя школы, дзе слухачы курсау вялi практычную работу па методыках выкла-дання беларускай мовы, арыфметыю, гiсторыi Бе-ларусi, геаграфii i iнш. Да 1927 года праз так1я курсы прайшло 75% настаушкау [7, с. 416]. Пра-цават таксама кароткатэрмшовыя курсы (3 месяцы) спецыяльна па вывучэннi беларускай мовы.
З мэтай перападрыхтоую настаушкау у снеж-ш 1923 года у Мшску пачал1 працаваць Вышэй-шыя курсы беларусазнауства, у навучальным плане якiх значылюя так1я дысцыплшы, як бела-руская мова, псторыя беларускай л1таратуры, псторыя Беларус1, геаграф1я 1 этнаграф1я Беларуси беларускае мастацтва, методыка мовы 1 л1таратуры. На курсах чыталi лекцыi вядомыя прафесары з БДУ: Я. Лёсш (беларуская мова), М. Пiятуховiч (псторыя беларускай лгара-туры), С. Азбукш (краязнауства). З лекцыямьда-кладамi перад слухачамi курсау выступалi супрацоунЫ 1нбелкульта - У. IгнатоУскi, А. Цв> кевiч i iнш. Акрамя лекцый праводзiлiся прак-тычна-лабараторныя занятю, гутаркi-дыскусii на канферэнцыях, экскурсii у дзяржаунае выда-вецтва, друкарню, дзяржауны музей i г. д. Матэ-рыялы, здабытыя на гэтых экскуршях, друка-валiся у краязнаучым часошсе «Наш край». Згодна са справаздачай аб рабоце курсау
у чэрвенi-лiпенi 1927 года, кат спачатку «боль-шасць слухачоу размоунай беларускай мовай не валодал^ то да заканчэння курсау пачат гута-рыць па-беларуску: на беларускай мове вялi спрэчю у час дыскусш, рабiлi даклады i г. д.» [8, с. 5]. Слухачы курсау атрымлiвалi добрую тэарэтычную падрыхтоуку, аднак у 1927 годзе курсы былi рэарганiзаваны у Вышэйшыя курсы грама-дазнауства з мэтай «даць выкладчыкау грама-дазнауства вышэйшай квалiфiкацыi шляхам пе-рападрыхтоУкi настаунщтва у кiрунку не толькi тэарэтычным, але i метадычным, i пал^ыч-ным...» [9, с. 54]. Разам з Вышэйшым1 курсам1 беларусазнауства працават Цэнтральныя бела-руск1я курсы па перападрыхтоуцы настаушкау беларусюх школ РСФСР (гэта был1 двухмесяч-ныя курсы, слухачам1 як1х з'яулялюя настаунш ад Бранскай, Смаленскай 1 Пскоускай губерняу).
Да 1928 года поунасцю был1 беларусазаваны педагапчныя тэхшкумы 1 курсы па падрыхтоуцы настаушкау. Беларус1зацыя шшых тэхшку-мау (1ндустрыяльных, будаунщкага, каапера-тыунага, мастацкага) заключалася у тым, што беларуская мова там была уведзена як прадмет выкладання.
Хуткай падрыхтоую адпаведных педагапч-ных кадрау патрабавала i станауленне сетк1 аду-кацьи нацыянальных меншасцей. У 1926/27 на-вучальным годзе працават тры нацыянальныя яурэйсюя педтэхшкумы (у Мшску, Вщебску 1 Гомел1), польск1 педагапчны тэхшкум. Для пад-рыхтоую латышсюх настаушкау Наркамасветы пасылау у Леншградсю латышсю педтэхшкум па 10 стыпендыятау.
Перад вышэйшымi навучальнымi устано-вамi Беларусi была пастаулена задача арганi-заваць планавую падрыхтоуку навукоуцау-бела-русау i прыцягнуць да працы у ВНУ рэспублш тых навукоуцау-беларусау, якiя працавалi у iншых саюзных краiнах. Былi вызначаны ас-ноуныя напрамкi фармiравання кадрау прафе-сарска-выкладчыцкага саставу вышэйшай школы: запрашэнне прафесарау з шшых ВНУ РСФСР; прыцягненне да выкладчыцкай працы у ВНУ БССР супрацоушкау партыйных i савецкiх орга-нау; накiраванне выкладчыкау на вучобу у 1н-стытут чырвонай прафесуры у Маскву. Немала-важным для фармiравання нацыянальных наву-ковых кадрау мела вяртанне да навуковай дзейнасцi па шщыятыве урада БССР прад-стаУнiкоУ беларускай навую i культуры - В. Ла-стоускага, Я. Лёсiка, С. Некрашэвiча, А. Смо-лiча, А. Цвiкевiча i iнш.
Вышэйшыя навучальныя установы пера-ходз1л1 на беларускую мову больш павольна, што тлумачыцца, у першую чаргу, недастатко-вым веданнем беларускай мовы выкладчыцк1м саставам. Кат прааналiзаваць нацыянальны i
32
Беларуазацыя 1920-х галоу: стварэнне савецкай астэмы наролнай алукацы1
моуны склад выкладчыкау ВНУ Беларусi у 1924/1925 навучальным годзе, то карцiна будзе наступная: у БДУ прафесароу налiчвалася 31, з iх беларусау - 1, русюх - 23, яурэяу - 5, iншых -
2 (з усiх беларускую мову ведау 1); з 21 вы-кладчыка беларусау натчвалася 11, рускiх - 4, яурэяу - 6, беларускую мову ведат 7 чалавек. У Мшсюм сельскагаспадарчым iнстытуце з 17 прафесароу беларус быу 1, русюх - 14, шшых - 2,
3 iх беларускую мову ведау 1; з 7 выкладчыкау беларусау было 2, русюх - 2, шшых - 3, ведат беларускую мову 3 чалавею [10, с. 33].
Вщавочна, што працэнт беларусау у педа-гапчным складзе ВНУ быу мiзэрны, а ведаючых беларускую мову - яшчэ меншы. Тлумачыцца гэта перш за усё тым, што да рэвалюцыi 1917 года на Беларус такiх кадрау амаль не было, i iх не рыхтавалi. Сталая сетка ВНУ пачала фармiра-вацца толькi у 1920-я гады (Беларускi палгох-шчны iнстытут (1920 г.), Беларускi дзяржауны Унiверсiтэт (1921 г.), педагагiчныя шстытуты у Вiцебску, Магiлёве, Мiнску).
Асаблiвая увага надавалася вывучэнню бе-ларускай мовы студэнтамi ВНУ пры пераходзе на апошш курс навучання, i калi, напрыклад, вы-пускнiкi ушверсгота не паказвалi дастатковых ведау па беларускай мове, iх пакiдалi яшчэ на год для спецыяльнага яе вывучэння.
Для вырашэння пытання аб павелiчэннi колькасцi даследчыкау i выкладчыкау вышэй-шай школы нацыянальнымi кадрамi у 1927 годзе пры 1нбелкульце была адкрыта, а у БДУ атры-мала новы штуршок для свайго развщця асш-рантура з трохгадовым тэрмiнам навучання.
Трэба адзначыць, што у ходзе беларус1зацы1 вышэйшых навучальных устаноу был1 скла-данасщ 1 сур'ёзныя недахопы, наз1рал1ся фар-мальныя адносшы 1 нават супращуленне некато-рай частю супрацоушкау ВНУ вывучэнню беларускай мовы 1 пераводу выкладання сва1х дысцыплш на гэтую мову. Не садзейшчала бела-рус1зацы1 ВНУ прымяненне нащску 1 адмш-страцыйных мер. Напрыклад, значная частка выкладчыкау 1 студэнтау выказвала незадаволе-насць рашэннем аптпрапа ЦК КП(б)Б, згодна якому скончыушым1 ушверсггэт л1чыл1 толью тых студэнтау, яюя добра валодат беларускай моваю. На гэтай глебе узшкал1 канфл1кты 1 сярод студэнтау.
Тым не менш, нягледзячы на шматлшя цяж-касцi, да канца 1920-х гадоу значна узмацнiлася навуковая база Беларускага дзяржаунага ушвер-сгота, Беларускай сельскагаспадарчай акадэмii, iншых ВНУ рэспублш. Тым самым забяспечва-лася падрыхтоука як кадрау спецыялютау-прак-тыкау, так i маладой беларускай прафесуры, якая разам з вучонымi, прыехаушымi у БССР па запрашэннi беларускага урада, склала даволi
значны на той час штэлектуальны патэнцыял на-раджаючайся беларускай навукi.
У 1920-я гады вялшую ролю у навукова-культурным жыцщ адыграу 1нстытут беларускай культуры, у складзе якога працават чатыры нацыянальныя аддзелы: яурэйсю, польскi, л> тоУскi i латышсю, якiя вялi навуковыя даследа-ванш мовы, гiсторыi, этнаграфii, культуры асоб-ных нацыянальнасцей. 1нстытут стау асяродкам беларускай навукова-культурнай i грамадскай думю.
Ул1чваючы патрэбы развщця народнай гаспадарю 1 культуры, на базе 1нбелкульта была утворана Беларуская Акадэм1я навук, якая ад-крылася 1 студзеня 1929 года. Яе першым прэз1-дэнтам стау акадэм1к У. 1гнатоусю, вщэ-прэз1-дэнтам1 - акадэмш С. Некрашэв1ч 1 М. Бялуга. У лшу першых правадзейных членау Акадэми былi Я. Купала, Я. Колас, У. Ичэта, I. Замоцiн, А. Ясшюю.
Для распрацоУкi навуковых i культурных праблем, звязаных з асаблiвасцямi тых цi iншых нацыянальнасцей, пры Акадэми навук былi ар-гашзаваны яурэйская, польская i латышская сек-цыi. Напрыклад, яурэйская секцыя мела у сваiм складзе лiнгвiстычную, лггаратурную, сацыяль-на-эканамiчную i фальклорную камюп, якiя рас-працоуват пытаннi па псторыи яурэяу у Бела-рус i Лiтве, па гiсторыi калашзацыи, рэкрут-чыны i г. д.
Заключэнне. Таюм чынам, у 1920-я гады сютэма народнай адукацыи у асноуным скла-лася, сфарм1равал1ся прынцыпы дзяржаунай паттыю 1 дзейнасщ партыйных 1 грамадсюх ар-гашзацый у гэтай сферы. У складаных матэры-яльных умовах расла сетка агульнаадукацый-ных школ, тэхшкумау, ВНУ. Пашырэнне выкла-дання на беларускай мове закладвала асновы для выхавання нацыянальнай свядомасщ. Вща-вочна, што гэты час стау важным этапам у ста-науленш беларускай навую, кал1 был1 утвораны 1 разгортвал1 сваю дзейнасць першыя навуковыя установы, фарм1равал1ся кадры вучоных 1 был1 дасягнуты пэуныя поспех1 у галше гумаштар-ных, б1ялапчных, сельскагаспадарчых 1 шшых навук. Цэнтрам навуковага развщця стау 1нсты-тут беларускай культуры, яю быу асяродкам культурнага жыцця, многа зраб1у для справы беларускага адраджэння, фарм1равання навуковых 1 культурных кадрау, яюя сцвярджат развщцё нацыянальнай культуры 1 самасвядомасщ народа. Разам з тым спроба стварыць у 1920-я гады сютэму адукацыи нацыянальных меншасцей, пражываючых у БССР, нягледзячы на шэраг ста-ноучых момантау, засталася незавершанай. Усё прыйшло да таго, што нацыянальная школа гэтых народау, як 1 культура наогул, з другой паловы 1930-х гадоу зшкла на доупя гады амаль цалкам.
Cnic л^аратуры
1. 1нстытут беларускай культуры (1нБелКульт): псторыя узшкнення, сучасная структура, навукова-даследчая дзейнасць. Менск: Дзярж. выд-ва Беларуси 1926. 118 с.
2. Чарвякоу А. За Савецкую Беларусь. Мшск: Беларускае выд-ва, 1927. 137 с.
3. НАРБ. Ф. 42. Воп. 1. Спр. 347. Арк. 10.
4. НАРБ. Ф. 701. Воп. 1. Спр. 2.
5. Харэвiч А. Школа i палггыка // Полымяю 1924. № 3. С. 90-96.
6. НАРБ. Ф. 42. Воп. 1. Спр. 526. Арк. 7.
7. Белорусская Советская Социалистическая Республика. Минск: Изд-во СНК БССР, 1927. 528 с.
8. НАРБ. Ф. 42. Воп. 1. Спр. 1898. Арк. 5.
9. НАРБ. Ф. 42. Воп. 1. Спр. 1897. Арк. 54.
10. НАРБ. Ф. 701. Воп. 1. Спр. 4. Арк. 33.
References
1. Instytut belaruskay kul'tury (InBelKul't): gistoryya uzniknennya, suchasnaya struktura, navukova-dasledchaya dzeaynasts' [Institute of Belarusian Culture (InBelKult): history of origin, modern structure, research activity]. Minsk, Dzyarzhaunaye vydavetstva Belarusi Publ., 1926. 118 p.
2. Charvyakou A. Za Savetskuyu Belarus [For Soviet Belarus]. Minsk, Belaruskaye vydavetstva Publ., 1927. 137 p.
3. NARB. Fund 42. I. 1. F. 347. L. 5.
4. NARB. Fund 701. I. 1. F. 2.
5. Harevich A. School and politiks. Polymya [Flame], 1924, no. 3, p. 90-96 (In Belarusian).
6. NARB. Fund 42. I. 1. F. 526. L. 7.
7. Belaruskaya Savetskaya Sotsialisticheskaya Respublika [Belarusian Soviet Socialist Republic]. Minsk: Izdatel'stvo SPK BSSR, 1928. 528 p.
8. NARB. Fund 42. I. 1. F. 1898. L. 5.
9. NARB. Fund 42. I. 1. F. 1897. L. 54.
10. NARB. Fund 701. I. 1. F. 4. L. 33.
1нфармацыя пра аутара
Каляда 1на Уладзiмiрауна - кандыдат пстарычных навук, дацэнт, дацэнт кафедры псторьп Беларус i патталоги. Беларуси дзяржауны тэхналапчны ушверсгот (220006, г. Мшск, вул. Свярд-лова, 13а, Рэспублша Беларусь). E-mail: koleda@belstu.by
Information about the author
Kolyada Ina Uladzimirauna - PhD (History), Associate Professor, Assistant Professor, the Department of History of Belarus and Political Science. Belarusian State Technological University (13a, Sverdlova str., 220006, Minsk, Republic of Belarus). E-mail: koleda@belstu.by
Паступгу 10.09.2021
