CC BY
9
БЕЛАРУСЬ I РАЗВ1ВАНЫЯ КРА1НЫ: КРЫТЫЧНАЯ АПтыМ1зАЦыя АДНОС1Н
Сяргей Богдан
Рэзюмэ
Беларусь у 2017 г. праводзта адносна стрыманую палiтыку у дачыненн да краiн развiванага свету, за выняткам Кiтая. Але гэтая палiтыка хут-чэй з'яулялася пачаткам крытычнай пераацэнкi гэтых адносiн, а не застоем. Скарачауся персанал МЗС, шукалюя новыя схемы супрацы з развiванымi дзяржавамi. Поунай рэвiзii палiтыкi датычна гэтай катэгорыi краiн не адбылося: не пераадолена схiльнасць беларускiх урадоуцау ставiць нерэалiстычныя задачы, рабiць акцэнт на развщц эканамiчнага узаемадзеяння пры занядбаннi адпаведнай падрыхтоук суб'ектау гаспа-дарання. Аднак крытычны падыход на гэты конт нарастау цягам года i датычыуся нават супрацы з Ютаем. Ссоувало i галiновыя акцэнты, цяпер увага надаецца не тольк прасоуванню прадукцыi машынабудавання, але i харчовай прамысловасцi ды iнш.
Тэндэнцьп:
• развiццё стасункау з Ютаем застаецца адным з фундаментальных прыярытэтау вонкавай палiтыкi;
• палiтычнае узаемадзеянне з краiнамi Пауночнай Афрыкi, Пауднёвай i Пауднёва-Усходняй Азii зноу не спрыяла эканамiчнаму;
• нягледзячы на фантастычныя планы павелiчэння таваразвароту, Мшск выяуляе больш крытычнасцi i гнуткасц у стасунках з развiванымi крашамк
Лепшая к1тайская будучыня
Галоуным напрамкам для Мшска быу Пек1н — не проста важны партнёр, велiзарны рынак або крынща швестыцый. КНР ёсць галоунай надзеяй беларускага к1раунщтва на лепшую будучыню. Мiнск спадзяецца, што калi трымац-ца ктгайскага боку, то, зважаючы на уздым КНР, раней цi пазней гэтая вялiзная краiна пераробiць глабальныя правты i расклады i, у прыватнасщ, дасць беларускiм сябрам лепшую долю дый абаронiць 1х ад Захаду i Расii. Пры гэтым Мшск мяркуе, што час працуе на яго у гэтых спадзяваннях, а праблемы з Масквой цi Захадам у такой логщы успрымаюцца як часовыя цяжкасцi.
Мшск пaдтрымлiвay глабальныя амбщыи Пекша i 13—15 трауня прэзiдэнт Лукашэнка узяу у Пекше удзел у форуме "Адзш пас i aдзiн шлях" (АПАШ). Беларусыя улады гавораць, што Беларусь задзейтчана у двух з чаты-рох "ключавых маршрутау новага сухаземнага Ядвабнага шляху" 1. Аднак у рэча^насщ Мiнску дaводзiццa змагацца за сваё месца у гэтай шщыятыве, бо Беларусь не належыць ш да аднаго з афщыйных калщорау АПАШ i з'яуляецца дадаткам да расшскага напрамку.
Беларусь таксама далучаецца да м1жнародных структур, у якгх дaмiнуe Кiтaй, накшалт Шанхайскай аргашзацьп супрацоунщтва.
Кiтaйскi бок адзначае гэтую пaзiцыю. Цягам года Беларусь нaвeдaлi шэсць йтайсйх чыноушкау мшстэрскага узроуню, а таксама к1раунщтва трох кiтaйскiх прaвiнцый, мeлi месца кантакты i з буйным кiтaйскiм бiзнeсaм ("М1дэа Груп", "Сшамач", China UnionPay ды iнш.).
Мiнск iмкнeццa да усебаковага партнёрства з КНР, нягледзячы на праблемы экaнaмiчнaгa узаемадзеяння з гэтай крашай. Беларусь з сярэдзшы 2000-х цeрпiць вялiкi дэфiцыт у ra^^ni з КНР, i гэтае пытанне у 2017 г. рэгулярна уздымалася на двухбаковых перамовах.
У Пекше рэагуюць на нaрaкaннi Мшска, вылучаючы апошняму некаторую дапамогу. Напрыклад, па вынiкaх сустрэчы Лукашэнк1 i Ci Цзiньпiнa было пaдпiсaнae па-гадненне аб тэхнiкa-экaнaмiчнaй дапамозе на будаунщтва сацжылля у Бeлaрусi. У чэрвеш Пек1н m^^iy чарговую партыю бронeтэхнiкi як дапамогу беларускаму войску. Ютай таксама адкрыу рынак для беларускага харчавання: у 2016 г. — для малочнай прадукцып, а у 2017 г. — для мяса. У абсалютных лiчбaх экспарт апошняга выглядае пакуль сцiплa, але Кiтaй важны як альтэрнатыва расшскаму рынку.
Зрэшты, нават зацверджаныя у траут бeлaрускiм урадам зaдaннi па нарошчванш экспарту у Кiтaй у 2017—
«Церемония открытия форума "Один пояс и один путь" в Пекине 14 мая 2017.» Официальный портал Президента РБ. 14 May 2017. Web. 27 Mar. 2018. <http://president.gov.by/ru/news_ru/view/rabochij-vizit-v-kitajskuju-narodnuju-respubHku-16176/>.
2020 гг. паказваюць, што Мшск не разлiчвае бл1жэйшым часам пераадолець гандлёвы дэфщыт. Горш за тое, у 2017 г. экспарт беларусюх таварау у Ютай зменшыуся на 23,3% i склау USD 362,7 млн, а iмпарт павялiчыуся на 28,8%, дасягнуушы USD 2,743 млрд. У вышку адмоунае сальда вырасла да USD 2,381 млрд.
Мшск карыстаецца кiтайскiмi грашамi i тэхналогiямi для перабудовы прамысловасцi. Напрыклад, кiтайскi крэ-дыт на больш як USD 192 млн на будаунщтва новага завода атрымау "Амкадор". Кiтайская CITIC Construction Co. у 2017 г дабудавала аутазавод "БЕЛДЖЫ", завяршыла другi этап мадэршзацьп Аршанскага льнокамбiната. Zoomlion пачала у Магiлёве супольную з МАЗам вытворчасць будаушчай i камунальнай тэхшй i падпiсала пагадненне з заводам "Строммашына".
Побач з дасягненнямi юнуюць i супярэчнасцi. Мiнск так i не дамовiуся з кiтайскай кампашяй Zongshen пра продаж ёй "Гомсельмаша" на прымальных для Беларусi умовах2. Пачалося будаунщтва завода па вытворчасщ рухавшоу "МАЗ-Вэйчай", якi створыць альтэрнатыву Мiнскаму маторнаму заводу.
Неадназначная сгтуацыя iснуе i вакол самага гучнага беларуска-кiтайскага праекта — iндустрыйнага парка "Вялт камень". На думку беларускага шраунщтва, менавiта ён i павшен стаць iнструментам для беларускага удзелу у кiтайскай шщыятыве АПАШ3.
Беларускя урадоуцы хваляцца, што парк будуецца з выпераджэннем тэрмiнау. Але намесшк прэм'ера Анатоль Калiнiн прызнае, што "большыя задачы па прыцягненнi швестыцый i рэзiдэнтау" яшчэ толькi трэба выканаць4.
«Не сошлись характерами.» СБ. Беларусь сегодня. 30 Jan. 2018. Web.
27 Mar. 2018. <https://www.sb.by/articles/ne-soshlis-kharakterami-investori.html>.
«Совещание по приоритетам внешней политики Беларуси на современном этапе.» Официальный портал Президента РБ. 11 June 2017. Web. 27 Mar. 2018. <http://president.gov.by/ru/news_ru/view/soveschanie-po-prioritetam-vneshnej-politiki-belarusi-na-sovremennom-etape-16653/>. «Анатолий Калинин встретился с представителем компании China Merchants Group.» Совет министров РБ. 21 Mar. 2017. Web. 27 Mar. 2018. <http://www.government.by/ru/content/7115>.
2
Беларусия улады настойваюць, што у парк павшны прыйсцi найноушыя тэхнaлогii, што сведчыць пра трывогу беларускага боку на гэты конт. Адно з выйсцяу Мiнск ба-чыць у прыцягненш у парк кттайсйх дзяржкарпарацый, у тым лiку абарончай прамысловасщ5.
Мiнск спрабуе атрымаць стрaтэгiчную падтрымку Пек1на i у бл1жэйшай перспектыве. У прывaтнaсцi, урад у 2017 г. вёу перамовы аб размяшчэнш беларуск1х aблiгaцый на кiтaйскiм рынку, што дазволщь Мiнску прыцягнуць значныя сродк1. З другога боку, падчас травеньскай сустрэ-чы беларускага i к1тайскага юраушкоу Пек1н паабяцау раз-гледзець магчымасць вылучэння Мiнску сродкау для завяр-шэння мaдэрнiзaцыi яго НПЗ, якая умацуе экaнaмiчную незалежнасць Бeлaрусi. Мiнск просiць ад КНР для гэтага праекта прыкладна USD 1 млрд незвязаных крэдытау на закупку заходшх тэхнaлогiй.6
Блiзкi Усход: защшша як н1кол1
Míkck ставщь на развiццё стасункау з заможнымi apa6cKÍMÍ манархiямi, асацыяваньм з Захадам, а таксама блiзкaусxоднiмi i пaуднёвaaзiяцкiмi pэжымaмi (Турэччы-на, Егiпет, Пакистан), як1я блiзкiя гэтым манарх1ям. У той самы час Беларусь мшмальна кантактуе з ix pэгiянaльнымi aпaнентaмi — 1ранам, 1ракам i Срыяй.
Што датычыць узаемадзеяння у 2017 г., то няварта пераацэньваць значэнне "рабочага вiзiту" беларускага пpэзiдэнтa у ААЭ у лiстaпaдзе, якi працягвауся амаль два тыднi, але быу звязаны з мiнiмaльнымi aфiцыйнымi кантактамь
«Встреча с Председателем Комитета по контролю и управлению государственным имуществом при Госсовете КНР Сяо Яцином.» Официальный портал Президента РБ. 1 Aug. 2017. Web. 27 Mar. 2018. <http://president.gov.by/ru/news_ru/view/vstrecha-s-predsedatelem-komiteta-po-kontrolju-i-upravleniju-gosudarstvennym-imuschestvom-pri-gossovete-knr-16769/>.
«Встреча с Председателем КНР Си Цзиньпином.» Официальный портал Президента РБ. 16 May 2017. Web. 27 Mar. 2018. <http:// president.gov.by/ru/news_ru/view/vstrecha-s-predsedatelem-knr-si-tszinpinom-16198/>.
Больш важным напрамкам для беларускай палпый у рэпёне была Турэччына. Падчас травеньскага форуму у Пекiне Лукашэнка сустрэуся з турэцкiм прэзiдэнтам Эр-даганам. Яны дамовтся актывiзаваць работу па стварэнш супольных вытворчасцяу7. 27 лшеня у Беларусь завiтала дэлегацыя турэцкага ураду, а да канца года у Беларусi былi яшчэ два турэцюя мiнiстры.
Беларускi урад кантактавау з буйнымi турэцкiмi кампанiямi — будаушчай "Эмсаш", тэлекамунiкацыйнай "Turkcell". Беларусюя "Гомсельмаш" i "Амкадор" пра-цуюць над адкрыццём супольных вытворчасцяу у Ту-рэччыне.
Таваразварот з Турэччынай склау у 2017 г. 114,9% ад аб'ёму 2016 г i дасягнуу USD 942,1 млн. Пры гэтым склала-ся трэцяе па велiчынi адмоунае для Беларусi сальда — USD 673,4 млн, але з прычыны iмавернага рээкспарту цяжка ацанщь уплыу гэтага росту паставак на баланс вонкавага гандлю крашы.
Кантакты з краiнамi з прощлеглай рэгiянальнай групоукай, засяроджанай вакол 1рана, былi надта сцiплымi. Беларусь аказала гуманiтарную дапамогу Сiрыi i прыняла на адпачынак некалькi дзясяткау йрыйсюх дзяцей.
Афрыка сканчаецца на Eгiпце i Судане
14—17 студзеня прэзщэнт Лукашэнка наведау ErineT i Судан, дзе падтсау мемарандумы у галiнe культуры i вайскова-тэхшчнага супрацоунщтва ды абвесщу гатоунасць да супольнай вытворчасщ у галiнe машына-будавання, што будзе не першай спробай гэта зрабщь. Як павeдамiу пасол Беларуй у Eгiпцe Рачкоу, зборка тэхшй МАЗа спын1лася у 2015 г., але зборка трактароу МТЗ пра-
7 «Участие в круглом столе глав государств на форуме "Один пояс и один путь".» Официальный портал Президента РБ. 15 May 2017. Web. 27 Mar. 2018. <http://president.gov.by/ru/news_ru/view/ uchastie-v-kruglom-stole-glav-gosudarstv-na-forume-odm-pojas-i-odm-put-16194/>.
цягваецца8. Лукашэнка асобна сустрэуся з мшстрам аба-роны i вайсковай прамысловасщ Егiптa С. Cобхi.
У вышку у 2017 г. экспарт у Егшет у параунант з папярэдшм годам сапрауды вырас з USD 43,5 млн да USD 76,1 млн пры значна меншым iмпaрцe — USD 14,5 млн i USD 21,3 млн адпаведна.
Падобна адбывауся i вiзiт у Судан. Лукашэнка пад-крэслiy, што Мшск не прыслухоуваецца да "сусветных цэнтрау сшы", i гэта прагучала красамоуна у святле м1жнароднай напружанасщ вакол Судана. Пазней у Мшску пабывала суданская дэлегацыя на чале са старшынёй су-данскага парламента Iбрaгiмaм Амерам. Былi пaдпiсaныя дарожная карта супрацоунщтва i пагадненне пам1ж "Бе-ларусьнафтай" i мiнiстэрствaм нафты i газу Судана.
Кантакты з Суданам мала адбШся на экaнaмiчных aдносiнaх. Экспарт скаращуся з USD 34,3 млн да USD 9,9 млн, а iмпaрт вырас з USD 3,9 млн да USD 12,1 млн.
Узаемадзеянне з крaiнaмi Афрык1 на поудзень ад Сахары мела этзадычны характар.
Пауднёвая Азiя: прарыву з Паюстанам не адбылося
Стасункi з Паюстанам прынесл1 мала плёну, нягледзячы на 1мкл1вае разв1ццё аднос1н з гэтай крашай у апошн1я тры гады, узаемаадкрыццё пасольствау 1 мноства кантактау разам з двума в1згтам1 прэз1дэнта Лукашэнк1 у Пак1стан 1 падтсанне больш за 70 дакументау. 1—5 лютага Беларусь наведау М1ян Рэза Рабан1, старшыня сената паюстанскага парламента9.
Разумеючы абмежаваныя магчымасц1 пак1станскага боку, М1нск закл1кае да кааперацьп з трэц1м1 кра1нам1 1
«Интервью Чрезвычайного и Полномочного Посла Республики Беларусь в Арабской Республике Египет С. Рачкова журналу "Конъюнктура рынков" (№ 7, декабрь 2016).» Министерство иностранных дел РБ. Dec. 2017. Web. 27 Mar. 2018. <http://mfa.gov.by/press/smi/ ada9a1be679dd496.html>.
«Беларусь и Пакистан намерены достичь товарооборота в 1 млрд долларов к 2020 году.» CTB. 2 Feb. 2017. Web. 27 Mar. 2018. <http:// www.ctv.by/belarus-i-pakistan-namereny-dostich-tovarooborota-v-1-mlrd-dollarov-k-2020-godu>.
супольнай рэалiзацыi маштабных праектау, канкрэтна называючы "Пак1станска-кгтайск1 эканамiчны калiдор"10.
Беларуск1 урад ставщь мэту дасягнуць да 2020 г. тавараз-вароту з Пакiстанам у USD 1 млрд, але гэта фантастычная лiчба. Нават у 2017 г., пасля хвалi штэнсуных кантактау, экспарт вырас тольк1 да USD 64,3 млн (у 2016 г. — USD 50,4 млн).
11 — 12 верасня прэзщэнт Лукашэнка наиравауся у крашу, якая з'яуляецца традыцыйным апанентам Пакютана, 1ндыю. Падчас гэтага вiзiту былi падпiсаныя мемарандумы па супрацоунщтве у навукова-тэхнiчнай сферы, нафтагазавым сектары ды iнш. Апроч таго рознага кшталту дамовы падпiсалi БКК, "Белзарубежстрой", МТЗ, "Гомсельмаш" i БелАЗ.
На сустрэчы з прэм'eр-мiнiстрам Iндыi Нарэндрам Модзi бeларускi кiраунiк абяцау спрыяць заключэнню пагаднення аб свабодным гандлi пам1ж ЕАЭС i 1ндыяй
1 прапанавау Iндыi стварыць у Беларус навукова-тэхналагiчны iндустрыйны парк.
Экспарт у 1ндыю у 2017 г. параунальна з папярэднiм годам павялiчыуся з USD 272,5 млн да USD 308,1 млн, iмпарт — з USD 134,1 млн да USD 147 млн, дадатнае сальда захавалася.
Пауднёва-Усходняя Азiя: стасункi разв1ваюцца сам па сабе?
2 сакавiка Беларусь наведау мтстр грамадскай бяспeкi В'етнама То Лам, а 26—28 чэрвеня адбыуся афщыйны вiзiт прэзiдэнта В'етнама Чан Дай Куанга. В'етнам з'яуляецца традыцыйным партнёрам Беларус у рэпёне. Новым у часе перамоу было тое, што Мшск не тольк чакана прапанавау павялiчыць пастаукi прадукцьп ма-шынабудавання i калiйных угнаенняу, але i дэкларавау гатоунасць павялiчыць сустрэчныя закупкi в'eтнамскiх
«Андрей Кобяков встретился с Председателем сената парламента Пакистана.» Совет министров РБ. 2 Feb. 2017. Web. 27 Mar. 2018. <http://www.government.by/ru/content/7010>.
таварау у прыватнасщ каучуку i сельскагаспадарчай прадукцын11.
30 трауня — 1 чэрвеня Беларусь наведала дэлегацыя Тай-ланда. Падчас перамоу абмяркоувалася стварэнне базавых рамак для развщця стасункау, як1я дагэтуль адсутнiчалi. Мшск заклжау тайландск1х урадоуцау перагледзець не-спрыяльныя тайландск1я тарыфы для беларускгх таварау.
У выпадку з В'етнамам i Тайландам вщавочная адсут-насць выразнай карэляцыi пам1ж палiтычнымi захадам^ В'етнам з'яуляецца даушм партнёрам Беларуй, Мiнск стварыу усе магчымасцi для развщця узаемадзеяння з гэтай крашай i пам1ж урадоУцамi дзвюх краш адбываецца мно-ства кантактау, але гандаль з В'етнамам не нашмат большы за беларуск1 гандаль з Тайландам, дзе шчога з памянёных спрыяльных умоу няма.
Насамрэч экспарт у В'етнам у 2017 г. скаращуся у параунанш з папярэднiм годам з USD 76,7 млн да USD 76,3 млн, а iмпарт вырас з USD 44,2 млн да USD 59 млн. З Тайландам жа у гэтыя гады экспарт таксама скаращуся з USD 54,1 млн да USD 50,8 млн, а iмпарт вырас з USD 34,7 млн да USD 38,4 млн.
Лащнская Амерыка: амаль зшклы напрамак
Лацшская Амерыка засталася на узбоччы беларусюх вон-кавых зносiн. Пераадолець крытс у стасунках з гэтым рэгiёнам, якi пачауся у выншу заняпаду партнёрства з Ве-несуэлай пасля абвастрэння сiтуацыi у гэтай краше, Мшск пакуль не змог. Нават блiзкi да беларускага йраун1ка В. Шэй-ман, якi доуг! час займауся сувязямi з Лащнскай Амерыкай, апошнiм часам пераключыуся на стасуню з Афрыкай.
Заключэнне
Беларуси урад пачынае праводзiць палiтыку да развiваных краiн меншымi сродкамi. Гэта не азначае зшкнення
«Встреча с Президентом Социалистической Республики Вьетнам.» Совет министров РБ. 27 June 2017. Web. 27 Mar. 2018. <http://www. government.by/ru/content/7338>.
защкауленасщ у гэтым напрамку, бо пры сщпласщ да-сягнутых вышкау па большасщ асобна узятых краiн, агулам узаемадзеянне з iмi дае магчымасць кампенсаваць адмоунае сальда, закрыццё рынкау i iншыя праблемы на астатнiх напрамках. У кожным разе Мшск скаращу коль-касць i знiзiу узровень вiзiтау у агляданым годзе.
Выняткам застаецца i застанецца КНР. У дачыненш да гэтай краiны Мшск праводзщь асобную, стратэгiчна арыентаваную палггыку, якая заснаваная на пагарджаннi складанасцямi у больш кароткатэрмiновай перспектыве дзеля меркаванай выгады у больш аддаленай перспектыве.
Як адкрыта прызнаюць самi беларускiя урадоуцы, Беларусь не можа працаваць па кожнай краше асобна. Таму яна мусщь засяродзщца на пэуных краiнах у кожным рэпёне, як1я дапамогуць ёй выйсцi на рэиянальны рынак. Гэтая палiтыка, своеасаблiвае эканамiчнае прычэплiванне-bandwagoning здаюцца адной з мадэляу беларускага прыходу у развiваны свет.
Крытычная пераацэнка i больш гнуткiя падыходы будуць пашырацца у беларускай палiтыцы у дачыненш да развiванага свету. Варта чакаць захавання афщыйных кантактау на даволi стрыманым узроунi у параунаннi з тым, што мела месца да сярэдзшы 2010-х гг.
