CC BY
13
ПОЛЬШЧА I БЕЛАРУСЬ: ЧАС "МАЛОЙ СТАБ1Л13АЦЫГ'
Ганна Марыя Дынар
Рэзюмэ
Паляпшэнне адносiн Польшчы i Беларус назiралася чарговы год запар. Падтрымлiвалася частата сустрэч прадстаушкоу улад абедзвюх дзяржау, развiвалiся кантакты на мясцовым узроуш, а таксама эканамiчныя i куль-турныя стасункi. Абедзве дзяржавы старалiся выкарыстоуваць патэнцыял добрасуседства i агульнай пстарычнай спадчыны для развщця турызму. Насуперак засцярогам,на польска-беларускiя стасунк не паyплывалi вучэннi "Захад 2017". 1х сцэнарый, якi прадугледжвау, мiж iншага, напад з тэрыторыi Польшчы i удар у адказ, шырока каментавауся у дзяржавах НАТА. Па-ранейшаму выклiкам застаюцца нявырашаныя двухбаковыя справы, у тым лiку звязаныя с Саюзам палякау Беларусi або уступленнем у сiлу малога прыгранiчнага руху.
Тэндэнцьп:
• паступовае паляпшэнне пал^ычных адносiн;
• павелiчэнне двухбаковага тавараабароту i аб'ёму польсюх iнвестыцый;
• развщцё двухбаковага рэгiянальнага супрацоушцтва.
Палпычныя адносшы!
У 25-ю гадавiну усталявання двухбаковых адносiн прарывауне здарылася: да BÏ3ÏTay на узроуш прэм'ер-мшстра цi прэз1дэнта не дайшло. 2017 г. можна разглядаць як час "малой стабтзацъп" за кошт вялшай колькасцi вiзiтаy на парламенцк1м узроуш, мiнiстэpскiх кансульта-цый i сустрэч рабочых груп.
У 2017 г. захоувалася дынамiка сустрэч на мгжурадавым i мiнiстэpскiм узроунях. 19 студзеня адбылася сустрэча стаpшынi Савета Рэспублш РБ Мiхаiла Мяснiковiча з амбасадарам Польшчы Конрадам Паулжам. Падчас яе 6^ini падсумаваны вынiкi сустрэчы парламенцкгх груп абедзвюх кpаiн у Варшаве у снежнi 2016 г. (гэта быу першы афiцыйны вiзiт групы белаpускiх парламентарыяу у Польшчы). 16 студзеня палггычнае, эканамiчнае i трансграшчнае
супрацоунщтва абмяркоув^ у Варшаве намеснiк мiнiстра замежных спрау Марэк Зялкоуск i амбасадар Беларус у Польшчы Аляксандр Авяр'янау.
27 лютага у Варшаве адбылюя палгтычныя кансультацып на узроуш дырэктарау тэрытарыяльных дэпартаментау МЗС. 15 сакавiка у Мiнску знаходзiуся намеснiк мiнiстра замежных спрау Польшчы Марэк ЗялкоускЦ як прыняу удзел у пасяджэннi намесшкау мiнiстрау краiн Усходняга партнёрства i Вышаградскай групы. Мiнiстр Зялкоускi таксама абмеркавау з мiнiстрам iнфармацыi Беларус Лiлiяй Анашч супрацоунiцтва у шфармацыйнай сферы. 12 красавiка у Варшаве адбылася сустрэча мiнiстрау за-межных спрау Польшчы i Беларусi, якая праходзта у межах сустрэчы мшстрау замежных спрау краiн Вышаградскай групы i Усходняга партнёрства. 20—21 красавiка Беларусь у Мiнску мiнiстр аховы здароуя Польшчы Канстанцiн Радзiвiл сустрэуся са сваiм беларуск1м калегамВалеры-ем Малашкам. У вераснi у Мшску адбыл^я беларуска-польскiя кансультацыi мтстэрствау замежных спрау i юстыцыi.
Як i у папярэдн1я гады, вялiкае значэнне мелi парла-менцк1я кантакты. Усё часцейшыя сустрэчы беларусюх i польск1х парламентарыяу сведчаць аб росце актыунасщ беларускага парламента на мгжнароднай арэне, у тым лiку у адносшах з Польшчай. Беларуск1 бок прэтэндуе, напрыклад, на статус назiральнiка у Парламенцкай асамблеi арганiзацый дзяржау Балтыйскага мора.
У 2017 г. Беларусь працягнула умацоуваць ваеннае супрацоунщтва з Польшчай. Гэтаму служылi не тольк сустрэчы чыноунiкау Мiнiстэрства абароны з паслом Польшчы Конрадам Паулшам, але i крокi беларускай дыпламатьп напярэдаднi вучэнняу "Захад-2017". Яшчэ у лiпенi беларускi бок запрасiу назiральнiкау з краiн АБСЕ. Беларуская дыпламатыя падрабязна iнфармавала пра планаваны ход вучэнняу, падкрэслiваючы iх абарончы характар. Аднак шмат спрэчак выклшау сцэнарый манеурау, якi уключау напад на Беларусь з тэрыторып Польшчы, Лгтвы i Латвii, а таксама правядзенне контратак на тэрыторыю умоуных пращушкау. Вучэннi
суправаджал^я дыскуйяй у Польшчы i iншых крашах НАТА на прадмет таго, щ зможа Беларусь захаваць незалежнасць у выпадку магчымага канфлiкту Расii з членамi НАТА. Аднак правядзенне вучэнняу не мела негатыунага уплыву на палгтычныя i ваенныя адносiны пам1ж Польшчай i Беларуссю.
У 2017 г. беларусия вайскоуцы пpынялi удзел у спецыяльных курсах у межах выканання абавязкау па кантpолi над узбpаеннямi у Польшчы i Нямеччыне. 12 студзеня iнспектаpы з Польшчы i Чэхп наведалi 336-ю рэактыуную артылерыйскую брыгаду, 16— 19 лютапада пpадстаyнiк Польшчы удзельшчауу iнспекцыi сухапутных сiл. У маi 2017 г. беларусия вайскоуцы пpаводзiлi iнспекцыюy Польшчы. У лшеш у Варшаве адбылася сустрэча прадстаушкоу узброеных с1л Польшчы i Беларуй, галоунай тэмай якой было супрацоунщтва у галiне кантролю над узбpаеннямi. Дэлегацыi з Польшчы, 1талп i Вялiкабpытанii пpавяpалi таксама стан гатоунасщ 103-й асобнай гвардзейскай паветрана-дэсантнай брыгады, якую Беларусь вызначыла для удзелу у мipатвоpчых мюшх ААН. У адпаведнасцi з палажэннямi Дамовы аб адкрытымнебе польска-iтальянская шспекцыя зраб1ла разведвальны палёт над тэрыторыяй Белаpусi. 11—13 верасня польская дэлегацыя правяла ваенную iнспекцыюy Белаpусi. У сваю чаргу назipальнiкi з Беларус кантpалявалi ход вучэнняу Dragon'17, яия пpаходзiлi на тэpытоpыi Польшчы. Беларуск1я ваенныя у адпаведнасцi з гаpантыямi Венскага дакумента 18—22 снежня 2017 г. пpавялi iнспекцыю у Польшчы.
Згодна з прагнозам^ захавауся як узровень, так i штэнйунасць двухбаковых кантактау. Аднак па-ранейшаму не удалося вырашыць асаблiва важныя для польскага боку пытанш. Сярод iх — уступленне у с1лу пагаднення аб малым прыграшчным руху, pэгiстpацыя прызнанага Варшавай Саюза палякау Белаpусi i тэлебачання "Белсат". Тым не менш, калi не yзнiкнуць нейк1я непрадбачаныя палiтычныя падзеi, можна чакаць, што двухбаковыя адносiны у наступныя гады будуць выглядаць гэтак жа, як у 2017 г.
Эканамшчнае супрацоунщтва
Паляпшэнне палггычных узаемаадносiн паспрыяла росту тавараабароту пам1ж Польшчай i Беларуссюi павыста цiкавасць польскiх кампанiй да швестыцый у Беларусi.
У 2017 г. тавараабарот пам1ж Польшчай i Беларуссювырас на 19,6% у параунанш з 2016 г. i склау USD 2,19 млрд. Польсю экспарт у Беларусь склау USD 1,125 млрд (рост на 13,2%), а беларуск1 экспарт — USD 947 млн (рост на 8,7%)1. Беларусь экспартавала у асноуным калiйныя угнаенш, нафтапрадукты, драуншу, Польшча — лекi i прадукты харчавання.Аднак беларуск1я палиыю не раз адзначал^ што тавараабарот павшен складаць не менш за USD 3—4 млрд.
28 сакавша 2017 г. Польска-беларуская гандлёва-прамысловая палата i Беларускае нацыянальнае агенцтва швестыцый i прыватызацыi падпiсалi двухбаковую дамову, што павшна паспрыяць паляпшэнню эканамiчных кантактау Польшчы i Беларусi. 25 кастрычшка у Мiнску прайшло пятае пасяджэнне беларуска-польскай працоунай групы па гандлi i iнвестыцыях, адной з тэм было супрацоунщтва у банкаусюм сектары.
У 2017 г. польская кампанii распачалi некалькi ютотных iнвестыцыйных праектау у Беларусi. 11 мая у Вiцебску была адкрыта фабрыка польскай кампанii "Modern Expo", якая вырабляе гандлёвае абсталяванне. Польская кампанш "Unibep" у 2017 г. заключыла дамову на будаунщтва лайстычнага цэнтра у Балбасаве (кошт кантракту EUR 12,8 млн) i прыступта да рэалiзацыi iнвестыцый. Дамову на будаунщтва чыгуначнага пагрузачнага тэрмiнала на пераходзе у Брузгах на EUR 15 млн падтсала кампанiя OT Logistics Bel, якая уваходзщь у склад польскага холдынга "OT Logistics".
У сакавшу 2017 г. распачау сваю дзейнасць польска-беларускi Цэнтр IPO (Initial Public Offering). Цэнтр павiнен
«Внешняя торговля / Годовые данные.» Национальный статистический комитет Республики Беларусь. Web. 4 Apr. 2018. <http://wwwbelstat.gov.by/ofitsialnaya-statistika/makroekonomika-i-okruzhayushchaya-sreda/vneshnyaya-torgovlya_2/operativnye-dannye_5/eksport-import-s-otdelnymi-stranami/>.
рыхтаваць спедыялютау, яыя будуць суправаджаць выхад прадпрыемствау на бiржу. А на выставе MILEX-2017, якая праходзта 20-22 мая, прынялi удзел польскiя кампанii ваеннага сектара.
Эканамiчныя кантакты пастаянна абмяжоувалi расiйскiя санкдыi. Яны ускладнялi у першую чаргу развiццё гандлю спажывецкiмi прадуктамi, на iмпарт якiх з ЕС Райя увяла эмбарга. Аднак 2017 год у польска-беларуск1х эканамiчных адносiнах трэба аданiдь станоуча.
Рэпянальнае супрацоунщтва
Важным элементам двухбаковых адносш заставалася трансгранiчнае i рэгiянальнае супрацоунщтва.
На прадягу 25 гадоу польска-беларусих адносiн былi падпiсаны 83 дамовы аб партнёрскiх адносiнах памiж беларускiмi i польскiмi гарадамi i рэйёнамь У 2017 г. супрацоунщтва пашырылi Вiдебская вобласдь i Лодзiнскае ваяводства. 5—7 кастрычшка у Баранавiчах адбылася чадвёртая сустрэча гарадоу-пабрадiмау Беларусi i Польшчы, у якой прынялi удзел прадстаунт 16 беларускгх i 12 польскгх гарадоу.
Польскае самакiраванне i беларускiя мясдовыя улады актыуна выкарыстоувалi магчымасдi праграмы "Польшча — Беларусь — Украша". У 2017 г. беларуск парламент задвердзiу рэалiзадыю у межах гэтай праграмы трох праектау на беларуска-польскай мяжы. У прыватнасд^ будаунiдтва дадатковага моста для машын праз раку Свiслач у Бераставща-Баброунш, падтрымка службау пажарнай бяспек1 i мадэрнiзадыядарогi R-16. Адначасова беларускi бок звярнууся па дадатковую дапамогу з боку ЕС у фшансаванш шфраструктурных праектау на мяжы Беларусi i Еурапейскага Саюза.
Беларусь разлiчвае на польсюя iнвестыдыi у туры-стычнай галiне. Указ Прэзiдэнта Беларусi № 318 стварыу перадумовы для хуткага развiддя iнфраструктуры рэгiёна. Узнiкла больш за 50 км новых веладарожак, на мясцовасцi праклалi новыя турыстычныя маршруты, развiвалася турыстычная база, а турыстау прываблiвау больш багаты
выбар культурных падзей. Змяшуся характар памежнага пераходу Лясная-Рудаука. У 2017 г. тут перайшлi мяжу 2,6 тысяч чалавек, у той час як у 2016 г. — усяго 200.
Рэгшнальнае супрацоунщтва падтрымлiвае двухбаковыя эканамiчныяадносiны, пра што сведчыць, у прыватнасцi, беларуска-паморск1 рэг1янальны эканамiчны форум, як1 адбыуся 14 верасня у Мiнску.
Аднак для развщця трансгранiчнага супрацоунiцтва (асаблiва у турыстычным вымярэннi), звязанага змагчы-масцю бязвiзавага уезду на тэрыторыю частк1 Гродзенскай вобласщ, будуць патрэбныя змены у Дагаворы памгж Урадам Рэспублiкi Беларусь i Урадам Рэспублiкi Польшча па пытанш паграшчных пераходау2. З пункту гледжання Польшчы, дадатковым фактарам, як1 спрашчае i умацоувае рэг1янальнае партнёрства з Беларуссю,будзе заканчэнне беларуск1м бокам ратыфшацып дамовы аб малым прыгра-нiчным руху. Яна спрасцiць не только асабовыя кантакты, але i дазволiць атрымаць дадатковыя сродк1 на развiццё памежнай iнфраструктуры, як здаралася у выпадку з iншымi дамовамi такога роду, падпiсанымi дзяржавамi ЕС.
Сацыяльныя i культурныя кантакты
Вялшаезначэнне мелi сацыяльныя i культурныя кантакты. Беларусь была адной з краш, як1я прынялi удзел у Варшаусюх кн1жных кiрмашаху лютым i маi. Тэатры з Польшчы прынялi удзел у беларускiх "Славянсих тэатральных сустрэчах"у Гомелi i у фестывалi "Белая вежа" у Брэсце. У маi у Браславе адбылося урачыстае адкрыццё польска-беларускай ветразевай школы "Вецер сяброуства", якая была прафiнансаваная са сродкау Поль-скай развiццёвай дапамоп.
Згодна з заявай намеснiкау мшстрау культуры Вас1ля Чэрнiка i Паула Левандоускага, якiя у сакавiку 2017 г. сустрэлюя у Мiнску, абедзве дзяржавы плануюць сумеснае
"Umowa т^гу Иг^ет Rzeczypospolitej Polskiej а Иг^ет Republiki Bialorus w sprawie przejsc granicznych, М.Р. 2003 пг 37 рог. 518." Intemetowy System Aktow Prawnych. Web. 4 Арг. 2018. <http://prawo. sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP20030370518>.
святкаванне у 2020 г. 150-годдзя з дня нараджэння Фердынанда Рушчыца —мастака, графша, сдэнiчнага дэкаратара i педагога.
У лютападзе 2017 г. у Варшаве адбылося дванаддатае пасяджэнне польска-беларускай м1журадавай камiсii па пытаннях супрадоунiдтва у сферы навукi i тэхналогiй. Падчас пасяджэння быу разгледжаны конкурс на рэалiзацыю сумесных беларуска-польскiх навукова-тэхшчных праектау. Фiнансаванне атрымала 11 заявак у галше электронiкi, машынабудавання i сучасных сельскагаспадарчых тэхналогiй. Падчас сустрэчы было падпiсана пагадненне аб навукова-тэхшчным супрадоунiдтве памiж 1нстытутам ядзерных праблем Беларускага дзяржаунага унiверсiтэта i польск1м Надыя-нальным дэнтрам сшхратроннага выпрамянення SOLARIS. Варта адзначыдь, што суб'екты з абедзвюх краiн заключылi больш за 50 дамовау i мемарандумау аб супрадоунiдтве.
Польшча i Беларусь сумесна праводзядь рэстаурадыю у многгхкасдёлах, размешчаных у асноуным на тэрыторьп Гродзенскай вобласдi.
Варта таксама падкрэслщь важнасдь чалавечых кан-тактау. Усе консульск1я установы Польшчы на тэрыторып Беларусi у 2017 г. выдалi 418,6 тыс.вiз (рост у параунанш з 2016 г. на 5,1%). А грамадзяне Польшчы былi у першых шэрагах людзей, як1я выкарыстоуваюдь права бязвiзавага уезду на тэрыторыю Беларусi як у Гродзенскай вобласд^ так i праз аэрапорт Мшск-2. У 2017 г. на 17% у параунанш з 2016 годам павялiчылася таксама колькасдь асоб, яюя перасякаюдь польска-беларускую мяжу.Польская памежная служба зафжсавала 8 млн 269 тыс.пераходау3.
Заключэнне
Паляпшэнне палпычных адносш спрыяла культурным, навуковым i садыяльным сувязям. Аднак над польска-беларускiмi адносiнамi пастаянна навiсае дяжар шматлiкiх
"Statystyki SG styczen-grudzien 2017." Straz Graniczna. Web. 4 Арг. 2018. <https://www.strazgraшczna.pl/pl/graшca/statystyki-sg/2206,Statystyki-SG.html>.
нявырашаных пытанняу Частку з iх можна аднесцi да двухбаковых пытанняу, рашэнне яюх залежыць тольк1 ад урадау абедзвюх краiн. Сярод такгх праблем трэба назваць пагадненнi аб МПР, урэгуляванне статусу Саюза палякау Беларусi або тэлебачання "Белсат".
Частка нявырашаных пытанняу вышкае з палгтычнай сiтуацыiу рэгiёне Цэнтральнай i Усходняй Еуропы. Праблему бяспек1 азмрочвае агрэйуная рас1йская палiтыка у дачыненнi да Украшы. Гэта, у сваю чаргу, ставщь пад пытанне палiтыку бяспек Беларусi, якая уваходзiць з Расшй у Саюзную Дзяржаву i знаходзщца з гэтай дзяржавай у цесным ваенным, палiтычным i эканамiчным саюзе. Самае галоунае — гэта ступень самастойнасщ Беларусi у яе знешняй палiтыцы, асаблiва уналаджваннi адносiн з ЕС i НАТА. Усё гэта абмяжоувае магчымасцi супрацоунiцтва Польшчы i Беларусi. Таму пошук чарговых сфер для супрацоунiцтва пам1ж Польшчай i Беларуссю застаецца абмежаваным.
