CC BY
9reference, the complete or partial unreference of the object of action with its subject. Reflexivity (or reflexivity), like other semantic categories, should "be derived from the language, from the language forms...
Keywords: grammatical categories, reflexivity, reflexives, reflexive verbs, reflexive education, subject-object relations, return of action.
Сведения об авторе:
Холова Шаббода - аспирант кафедры немецкого языка и методики его преподавания Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни, тел.: (+992) 938808825
About author:
Kholova Shabboda. - Post-graduate Student in the Department of German language and methods of teaching of Tajik state pedagogical University, named after Sadriddin Aini. tel.: (+992) 938808825
БАЪЗЕ ВИЖАГИХ,ОИ ЗАБОНИИ ГИДРОНИМ^ОИ ЧАГОНРУД
Турсунова М.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айнй
Тахлилу баррасй ва маъникушоии номвожахои чугрофй, ба хусус гидронимхо дар айни замон бо назардошти чанбахои забонй, сиёсй, фархангй, таърихй ва чугрофй ба сомон расонида мешавад, ки хеле чолиби диктат аст. Аз ин нигох гидронимхо дорои хусусиятхои зиёди забонй, таърихй ва чугрофй буда, шумораи умумии номхои бо об алокаманд тавассути мавчудияти шаклу муродифоти зиёд аз худи шумораи мавзеъхои обй бештаранд. Як бахр, дарё ва ё руд дар тули таърих метавонад чандин маротиба номи худро табдилу тагйир дихад.Чунончи, Окс - Ч,айхун - Ому, Рокс - Сайхун - Сир, Кешруд - Кашкадарё, Асруд - Яккабогруд, Сафедоб - Оксу ва гайра мавчуданд, ки дар раванди таърих тагйири ном ва шакл намудаанд. Гидронимхо дар навбати худ ба якчанд зергуруххо ва ё навъхо чудо мешаванд, ки он гуруххо инхоянд: потамонимия [мачмуйи номи дарёхо], лимнонимия [мачмуйи номи кул ва хавзхо] [12, с.56].
Омухтану аз нигохи вижагихои забонй мавриди баррасй карор додани гидронимхои мавзеъхои алохидаи таърихй дар айни хол хеле муфидовар буда, Чагонруд яке аз мавзеъхои бостонист. Ин сарзамини бостонй дар кисмати чанубу шаркии вилояти Бохтари бостон ё таърихй вокеъ будааст. Ин сарзаминро холо бо номи вилояти Сурхондарё ёд менамоянд ва ин вилоят дорои чандин дехаву дехкадахои хушманзар ва шахру шахракхои кадимаи ободу зебост. Гузашта аз ин, аз худуди сарзамини зикргардида чандин руду рудак чорист, ки калонтарини онхо Кофарнихон, Хонакох, Сурхондарё, Туфаланг ва чанд шохобхои онхо махсуб меёбанд. Умуман, сарзамини мазкур дар водии Дисор вокеъ гардида, ба таври дигар мавзеи миёнаоби дарёи Ому ба шумор меравад. Огозгохи водии Дисор мавзеъхои Обигарму_Файзобод махсуб ёфта, интихои ин водй Тирмизи вилояти Сурхондарёи Ч,умхурии Узбекистон аст. Бояд гуфт, ки дар худуди Чагонруди таърихй чунин гидронимхо мавчуданд: Анхор, Дарбанд, Заркамар, Дуоба, Нихомруд, Сурхандарё, Обизаранг, Оксув, Панчоб, Сайроб, Санггардакдарё, Сурхон // Сурхондарё, Сурхони чануби, Хондиза // Хончиза, Хучаилок, Чагонруд, Каризат, Кул, Кулак, Лабиоб, Новандак, Обчуяк, Обгир, Ободон, Тиллохавз... Ин гидронимхоро дар навбати худ ба чандин зергурух чудо намудан мумкин аст: потамонимия [мачмуйи номи дарёхо], лимнонимия [мачмуйи номи кул ва хавзхо].
Дар худуди сарзамини Чдгонруди бостонй дар асоси шаходати манбаъхои таърихй чунин потамонимхо арзи хастй доштанд: Ан+хор, Дар+банд, Зар+камар, Ду+об+а, Нихом+руд, Оби+ заранг, Ок+сув, Панч+об, Сайр+об, Санг+гард+ак, Санг+булок, Санг+чак, Сард+оба, Сурхон // Сурхон+дарё, Танг+руд, ...
Лимнонимхои [мачмуйи номи кул ва хавзхо] ин водй инхоянд: Кариз+ат, Кул, Кул+ак, Лаби+об, Нован+дак, Об+чуяк, Об+гир, Обо+дон,Тилло+хавз [Шеробод], Чак+оп - Чохоб. Ин кулу хавзхо нисбатан аз дигар кулу хавзхо калонтар ва маъруфтар аст, бинобар ин мо ин чо номи инхоро зикр кардем. Зеро ин хавзу кулхо дар тули асрхо хамеша ба мардум хизмат намудаанд ва имруз низ хизмат менамоянд.
Доло чанде аз маъмултарини номвожахои чугрофй ё гидронимхои ин сарзаминро мавриди тахлили забонй карор медихем:
Baxmirnop [Vaxsivor], номи чуй даp худуди нохияи Олтинсойи вилояти Сypхондаpё. Ин гидpоним аз нигохи сохт сохта: вaxш - номи даpё ва пасванди калимасози монандии вop; маъно: чун даpёи Вахш. Маънои лyFавии калимаи вахш номи олихаи обу обёpй даp тасаввypи бохтаpиёни кадим будааст. Якин аст, ки аз калимаи «вахшу» - и поpсии кадим баpомадааст. Даp забони авастой ва даp китоби «Авасто» вaxш истилохест, ки маънои лyFавиаш «сухани гуфта шуда» буда, даp забони сyFдй бо «логос»-и юнонй [мафхум, сухан, гyфтоp] хам маъност. Даp забонхои миёнаи эpонй Вахш ба маънои «pyx» истифода шуда, баъзан «оби чоpй»-pо низ ифода мекаpдааст. Даp саpчашмаxои хиндй калимаи «Вахшу» номи Амyдаpёст, ки юнониён онpо бо калимаи ба он хамоханги OKcyc ном мебypданд. Даp катибаи pyйи санге, ки даp осоpхонаи Калкатта махфуз аст, Вахш Худои яккаву ягона номида мешавад.
Дaмapик [Damariq], номи чуй даp худуди нохияхои Шеpобод, Олтинсойи вилояти Сypхондаpё. Ин гидpоним аз нигохи сохт мypаккаб: дaм - каноpа ва - чуй; маъно: оби чуй качу ноpавон. Ин гидpоним шакли узбекишудаи гидpоними Дамчуй аст.
Деx,икaнopa [Dehikanora], номи яке аз шохоби даpёи Санггаpдак даp вилояти Сypхондаpёи Ч,yмxypии Узбекистон. Даpёxои ^изилсой ва Дехикaнopa даpёи Сaнггapдaкpо ташкил медиханд ва манбаи обии ин даpё баpф. Санггаpдак шохоби pости даpёи Сypхон ва аз худуди нохияхои Саpиосиё ва Дехнав мегyзаpад. Даpозии даpё 114 км, масохати хавзаш 948 км2 буда, оби хyдpо аз нишебихои чануби Fаpбии катоpкyxи X^^p мегиpад. Даpёи Деxиканоpа аз нигохи сохт мypаккаб: дех - мавзеъ, pyсто ва KaHopa - дypтаp аз мавзеъ ё атpофи он; маъно: оби даpё аз каноpи деха чоpист.
Диллaкул [Dillakul], номи кул вокеъ даp мавзеи Тиpмизи вилояти Сypхондаpёи Ч,yмxypии Узбекистон. Аз нигохи сохт мypаккаб: диллa - ботлох ва кул- чое, ки даp он чо оби бисёp ба тавpи сунъй чамъшудааст; маъно: pастание, ки даp кули ботлох дошта меpyяд.
Дyбoйapик [Duboyariq], номи чуй вокеъ даp нохияи Саpосиёи вилояти Сypхондаpёи Ч,yмxypии Узбекистон. Аз нигохи сохт мypаккаб: ду6ой - номи гypyxи этникии тypкй ва apик - чуй; маъно: чуйе, ки ба кавми дубой мансуб аст, номгyзоpй шудааст [6, с.65].
Дyoбa //Дyвa [Duoba // Duva], номи мавзеъ ва номи шохоби даpё вокеъ даp нохияи Узуни вилояти Сypхондаpё. Ин гидpоним шакли дигаpи Дуоб аст ва бо илова шудани пасванди калимасози -a шакли Дyoбa//Дyвapo гиpифтааст. Аз нигохи сохт мypаккаб буда, аз чузъхои ду- шyмоpа, об - исм ва a- пасванди калимасоз таpкиб ёфтааст.
3a^ [Zang], номи канал вокеъ даp худуди вилояти Сypхондаpёи Ч,yмxypии Узбекистон. Аз нигохи сохт сода: калимаи занг шакли таFЙиpёфтаи санг; маъно: даp мавзеи сангй чоpй шудани обpо ифода мекунад [8, с.436].
Зapчoб _[Zarcob], номи номи чох вокеъ даp нохияи Саpиосиёи вилояти Сypхондаpёи Ч,yмxypии Узбекистон. Ин гидpоним аз нигохи сохт мypаккаб: зap - шакли таFЙиpёфтаи cap - ибтидо, OFOЗ ва чоб - шакли ихтисоpшyдаи чохи об; Маънои лyFавии ин гидpоним мавзеи саpи чох аст. Яъне номи мавзеъ аз гидpоним гиpифта шудааст [1, с.67].
Куювсув [Kuyuvsuv], номи даpё вокеъ даp нохияи Олтинсойи вилояти Сypхондаpёи Ч,yмxypии Узбекистон. Ин гидpоним аслан мутааллики забони точикй буда, даp шакли кухин+об даp саpчашмаxо зи^ гаpдидааст ва куювсув шакли тypкй - узбекии кухиноб мебошад. Яъне аз кух омадани об аст.
^aнчиFaшox [Qanjijasox], номи чуй вокеъ даp нохияи Ангоpи вилояти Сypхондаpёи Ч,yмxypии Узбекистон. Ин гидpоним аз нигохи сохт мypаккаб: KaH^Fa - номи гypyxи этникии тypкй ва шox - чуйи хypд; маъно: чуйе, ки мансуби гypyxи этникии канч^а аст [5, с.236].
^paapnK [Qoraariq], номи чуй вокеъ даp нохияи Олтинсойи вилояти Сypхондаpёи Ч,yмxypии Узбекистон. Ин гидpоним аз нигохи сохт мypаккаб: кopa - сиёх ва apик - чуй; маъно: чуйе, ки обаш сиёх аст [5, с.248].
^изилсой [Qizilsoy], номи яке аз шохоби даpёи Санггаpдак вокеъ даp худуди вилояти Сypхондаpёи Ч,yмxypии Узбекистон. Санггаpдак шохоби pости даpёи Сypхон буда, аз худуди нохияхои Саpиосиё ва Дехнав мегyзаpад. Даpозии даpё 114 км, масохати хавзаш 948км2 буда, оби хyдpо аз нишебихои чануби Fаpбии катоpкyxи X^œp мегиpад. Даpёи ^изилсой аз нигохи сохт мypаккаб: кизил - сypх ва сой - даpа; маъно: даpёе, ки аз даpаи сypх чоpист [5, с.156].
Нихoмpуд [Nihomrud], номи кадимаи шохоби pости даpёи Сypхондаpёи xозиpа даp Ч,yмxypии Узбекистон. Даp асpxои миёна даpёи Тупаланг бо хамин ном ёд мешуд. Ин гидpоним аз нигохи сохт мypаккаб: нихом - номи мавзеъ ва pуд - даpё; маъно: даpёе, ки
аз мавзеи Нихом ^p^T. Доло ин мавзеъpо бо номи Даpаи Нихон ёд мекyнанд [ниг.: 5, c.í28]._
НyFaйшpх [Nujaysox], номи чуй даp нохияи ЧаpкУpFOни вилояти Сypхондаpёи Ч^х^ии Узбекистон бyда, аз нигохи сохт мypаккаб аст ва аз чузъхои нyFaй - исм, сабзазоp ва шох-чyйбоp таpкиб ёфтааст. Маънои лyFавии ин гидpоним мавзеи сабзазоp аст [ниг.: 5,120].
Обизaрaнг [Obizarang], номи шохоби таpафи pости даpё даp нохияи Саpиосиёи вилояти Сypхондаpёи Чyмхypии Узбекистон. Аз нигохи сохт мypаккаб: об - даpё, бандаки изофии - и ва зaрaнг - мавзеи сахт; маъно: обе, ки аз чойи сахт чоpист [5, с.134].
Обинaргaз [Obinargaz], номхои rnxpy хавз, чашма даp худуди нохияи Саpиосиёи вилояти Сypхондаpёи Чyмхypии Узбекистон мебошад. Аз нигохи сохт мypаккаб буда, аз чузъхои об - даpё, нахp, бандаки изофии -и ва нaрд - бaнди чуй, газ< хас мутааллики забони сyFдй буда, ба маънои чашма меояд, ибоpат буда, мансуби забони точикй мебошад. Маънои лyFавии ин номвожаи чyFpофй анхоp ё чуйе, ки банд доpад, мебошад [б, cí34].
Oйнaaßиц [Oynaariq], номи чуй даp нохияи Шеpободи вилояти Сypхон- даpёи Чyмхypии Узбекистон буда, аз нигохи сохт мypаккаб мебошад ва аз чузъхои pйнa-ашёи шаффоф ва aриц-чyй ибоpат буда, ба маънои чуйе, ки обаш тозаи тоза аст, далолат мекунад [5, с.138].
О^рбулоц [Oqarbuloq], номи чох даp нохияхои Ш^чй, Олтинсойи вилояти Сypхондаpё ва ЧиpоFчии вилояти Kдшкадаpёи Чyмхypии Узбекистон буда, аз нигохи сохт мypаккаб мебошад ва аз чузъхои о^р ^авон ва булоц - чашма ибоpат буда, ба маънои чашмае, ки обаш pавон аст, далолат мекунад [6, с.139].
O^MaTa [Oqmata], номи чашма даp нохияи Ш^ободи вилояти Сypхон- даpёи Чyмхypии Узбекистон буда, аз нигохи сохт мypаккаб мебошад ва аз чузъхои оц - сафед ва MaTa - чуй ибоpат буда, ба маънои чуйе, ки обаш тозаи тоза аст, далолат мекунад [5, c.í4í].
Оцсув [Oqsuv], номи даpё даp вилояти Сypхондаpёи Чyмхypии Узбекис- тон буда, аз нигохи сохт мypаккаб ва аз чузъхои оц - сафед ва сув - об таpкиб ёфта, маънояш оби соф ва паз чойи сахт омадани даpёpо ифода мекунад [5, с.144].
^нчоб [Panjob], номи даpё даp нохияи Бойсуни вилояти Сypхондаpёи Чyмхypии Узбекистон буда, аз нигохи сохт мypаккаб буда, аз чузъхои naH4 - адад, шyмоpа ва об -даpё таpкиб ёфта, маънояш аз панч адад ибоpат будани даpё мебошад [6, с.154].
Сaнгбyлpц [Sangbuloq], номи чашма даp нохияи Бойсуни вилояти Сypхондаpёи Чyмхypии Узбекистон аст. Аз нигохи сохт ин гидpоним мypаккаб мебошад ва аз чузъхои ca^ - чисми сахти табиат, кух ва булоц - чашма таpкиб ёфтааст ва ба маънои чашмаи кухй далолат мекунад [[ниг. : 6, с.164].
Сурхон_// Сyрхондaрё [Surxon//Surxondaryo], номи даpё даp вилояти Сypхондаpёи Чyмхypии Узбекистон буда, охиpин ва калонтаpин шохоби даpёи Аму махсуб меёбад. Сypхон каме болотаp аз дехаи Кдоовул- теппа даp натичаи якшавии даpёхои Тупаланг ва ^аpатоF, ки обашонpо аз нишебихои чанубии катоpкyхи X^^p мегиpанд, хосил мешавад. Даpозии даpё 175 км [аз саpгахи даpёи Тупаланг 297 км], масохати хавзааш 13500 км2 мебошад. Аз нигохи сохт мypаккаб буда, аз чузъхои таFЙиpёфтаи ЧаFOнpyд ибоpат мебошад.Чузъи чaFон ба номи кабила ва сулола далолат мекунад [206, 204; 302, 8б].
Сурхонбулоц [Surxonbuloq], номи чашма вокеъ даp нохияи Шахpисабзи вилояти Kдшкадаpёи Чyмхypии Узбекистон. Аз нигохи сохт мypаккаб: сурхон - шакли таFЙиp-ёфтаи сypхок ва булоц - чашма; маъно: чашмае, ки даp сypхок [206, 170].
Ta^pyK [Tangruk], номи шохоб ва даpё вокеъ даp нохияи Саpиосиёи вилояти Сypхондаpёи Чyмхypии Узбекистон. Аз нигохи сохт мypаккаб мебошад, ки даp кисма-ти чануби даpёи Сypхон мавчуд будани обанбоppо нишон ифода мекунад [206, 173].
Уйбулоц [Uybuloq], номи чашма вокеъ даp нохияи Шеpободи вилояти Сypхондаpёи Чyмхypии Узбекистон. Аз нигохи сохт мypаккаб: уй - хона, чойи канда ва булоц -чашма; Маъно: оби чашма тавассути кандан чоpй [6, 228].
X,aвзaк _[Havzak], номи хавз вокеъ даp нохияи Бойсуни вилояти Сypхондаpёи Чyмхypии Узбекистон. Гидpоним аз нигохи сохт сохтаи омехта аст, яъне ин номвожаи ЧyFpофй аз чузъхои х#вз - аpабй, чойи чамъшавии об ва пасванди точикии ифодакунандаи хypдй -aK шакл гиpифта, ба маънои хавзи хypд далолат мекунад [ниг.: 206, í9í].
Харкуш [Xarkus], номи чуй дар нохияи Сариосиё вилояти Сурхондарёи Ч,умхурии Узбекистан аст. Аз нигохи сохт мураккаб буда, аз чузъхои хар - шакли тагйирёфтаи тар ба маънои кух ва куш - огуш ё байн таркиб ёфта, ба маънои чуйе, ки аз байни дара ё кух чорист, далолат мекунад [6, с.192].
Хондиза // Хончиза [Xondiza // Xondiza], номи дарё вокеъ дар вилояти Сурхондарёи Ч,умхурии Узбекистон. Аз нигохи сохт мураккаб: хон - ва диз - чойи; маъно: аз чойи сахт омадани дарёро ифода мекунад.
Хучаилок [Xujailok], номи дарё вокеъ дар вилояти Сурхондарёи Ч,умхурии Узбекистон. Аз нигохи сохт мураккаб: хуча ё хоча ва илок - элок; маъно: дарёе, ки ба хотири хочаи Элокй номгузорй гардидааст [6, с.198].
Чашма JCasma], номи чашма вокеъ дар нохияи Олтинсойи вилояти Сурхондарёи Ч,умхурии Узбекистон. Аз нигохи сохт сохта: чашм - номи узви инсон, оби равон ва пасванди калимасозй -а; маъно: дехае, ки чашма дар наздики он [6, с.202].
Чашмазор [Casmazor], номи чашма вокеъ дар нохияхои Бойсуну Шерободи вилояти Сурхондарё ва Шахрисабзу Дехконободи вилояти ^ашкадарёи Ч,умхурии Узбекистон. Аз нигохи сохт сохта: чашма - исм ва пасванди фаровонии -зор; маъно: фаровон будани чашмахоро [6, с.203].
Четзевир [Cetzevir], номи чуйи чукур вокеъ дар нохияи Шерободи вилояти Сурхондарёи Ч,умхурии Узбекистон. Аз нигохи сохт сохта: чак - чох ва пасванди ифодагари хурдй -ак; маъно: чохак, яъне чохи хурд мебошад [6, с.200].
Умуман, омузиши номвожахои чугрофй ва тадриси он ба донишчуён аз он чихат чолиб аст, ки бо ин васила муайян кардану шинохтани таъсири забонхои эронй дар густаришу ташаккулёбии номвожахои чугрофии берун аз Точикистони муосир боз бештар аён мегардад. Инчунин аёме фаро расидааст, ки ин чихати масъала, яъне ба таври дакик омухтани номвожахои чугрофии берун аз Точикистони муосир ба номшиносони точик масъулияту вазифахои бешро пеш меорад.
АДАБИЁТ
1.Айнй С. Куллиёт. Ч. 11. / С. Айнй. - Душанбе, Ирфон, 1976. - С.11-120.
2.Алимй Ч,. Ташаккул ва тахаввули микротопонимияи минтакаи Кулоб. / Ч,.Алимй. - Душанбе, 1995.- С. 82 - 110.
3.Девонакулов А. Асрори номхои кишвар./А.Девонакулов.-Душанбе, Ирфон, 1989.- С. 48 - 112.
4.Нафасов Т. Узбекистон топонимларнинг изохли лугати./ Т.Нафасов. -Тошкент: Укитувчи, 1989.288 с.
5.Олимчони Мухаммадчон. Баррасихо дар номашиносии точик. / О.Махмадчонов. - Душанбе, 2004. - С.19.
б.Офардиев Н. Ойконимияи вилояти мухтори кухистони Бадахшон. / Н.Офаридаев.-Душанбе, 2001. - 125 с.
7.Точиев Д. Т. Осори мунтахаб. / Д. Т. Точиев. -Душанбе, 2006. - 132 с.
8.Тураев Б. Забон-рукни тоат.№ 2. / Б. Тураев. - Душанбе, 2004.- Зб с.
9.Фарханги забони точикй.-М., СЭ, 1969.-Ч,.1.-908 с.
10.Фарханги забони точикй.-М., СЭ, 1969.-^.2.-910 с.
11.Хромов А. Л. Очерки по топонимике и микротопонимике Таджикистана. / А.Л.Хромов. -Душанбе, 1978.- 39 с.
12.Х,омидов Д. Топонимияи водии Кешруд./ Д.Х,омидов. - Душанбе, 2015.-166 с.
НЕКОТОРЫЕ ЯЗЫКОВЫЕ ОСОБЕННОСТИ ГИДРОНИМОВ ДЖАГОНРУДА
В статье рассматриваются структурно-семантические особенности гидронимов Джагонруда, автор статей приложил усилия к изучению проблем по этому вопросу на основе топонимических материалов. Автор статьи указывает, что гидронимы области в основном относятся к названиям, связанным с акваториями, которые имеют различные формы. Джагонруд - одно из исторических мест, и их лингвистическое исследование актуально и полезно в настоящее время. Это историческое место расположено в юго-восточной части исторической провинции Бохтар, и в этой провинции есть несколько красивых и процветающих деревень и городов.
Ключевые слова: гидроним, река, родник, долина, язык, строение, географические названия, полезное, красивое место, историческое, эквивалентное, вода, акватория.
PECULIARITIES OF JAGHONRUD HYDRONYMS
The article deals with structural and semantic peculiarities of Jaghonrud hydronyms, the author of the articles made efforts to explore the problems regarding this issue based on toponym
materials. The author of the article points out that hydronyms of the area mostly refer to names related to water areas that have different forms. Jaghonrud is one the historical places and their linguistic research is actual and useful at the moment. This historical place is situated in the South-East part of historical Bokhtar province and this province has a few beautiful and flourishing villages and towns.
Keywords: hydronym, river, spring, valley, language, structure, geographical names, useful, beautiful area, historical, equivalent, water, water area.
Сведения об авторе:
Турсунова Мунаввара - старщий преподаватель кафедры методика преподавание таджикский язык и литературы Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни. Телефон: (+992) 919-69-72-20.
About the author:
Tursunova Munavvara - is the senior teacher of department a technique teaching Tajik and literatures of the Tajik state pedagogical university of S. Ayni
УДК 398.334.9
ЯГОНАГИИ СЕМАНТИКИИ ЗАРБУЛМАСАЛУ МА^ОЛДОИ ТОЦИКй ВА ХИНДЙ
Юнуси А.
Донишкадаи давлатии забонуои Тоцикистон ба номи С. Улугзода
Дар баробари ворид шудани зарбулмасалу маколхои забони точикй ба забони хиндй ба таври мустаким ва тарчума ба он забон, як катор зарбулмасалхое мавчуданд, ки аз лихози сохтор гуногун бошанд хам аз лихози мазмуну мундарича бо хам шабохат доранд. Хиндшиноси точик Усмонов М. дар асари хеш "Баъзе масоили забоншиносии хиндй ва урду" зикр менамояд, ки агар кисме аз зарбулмасалхо аз хар чихат шабохати куллй дошта бошанд, кисми дигарашон аз лихози таркиби лексикй ва структорй(сохторй) аз хам фарк карда, дар айни хол ягонагии мазмун ва мундаричаи онхо дар ду забон нигох дошта шудааст [12, 83]. Теъдоди ин навъ зарбулмасалу маколхо дар хар ду забон хеле зиёд буда, бо овардани чанде аз онхо ва тахлили ин зарбулмасалхо ин чо иктифо менамоем.
Зарбулмасали "Дар таги коса нимкоса" бо гунахои "Зери коса нимкоса" ва ё "Зери коса нимкоса хаст" яке аз зарбулмасалхои машхур дар забони точикй буда, дар осори адибон, рузноманигорон ва шоирон вобаста ба завку саликаи онхо ба таври фаровон истифода мешавад. Ба чизе шаку шубха кардан маънии аслии ин зарбулмасалро ташкил медихад:
- Худи Хайдарова чанд бор эътироф карда буданд, ки вазифаи директориро ичро карда наметавонанд,-нимгурма чавоб дод Вохидов.
- Не, агар мард бошед, руирост икрор шавед, ки дар ин чо дар таги коса нимкоса хаст,-гуфт Собиров ва ба Зебй, ки аз шарм лолагун шуда, сархам менишаст, нигох, кард.
- Хар кас гуфта бошад, бухтон,-боз гардан тофт Вохидов [6, 684].
Дар забони хиндй як силсила зарбулмасалхое вомехуранд, ки аз лихози сохтор аз ин зарбулмасал фарк кунанд хам, вале аз лихози маъно ва мундарича бо он шабохат доранд. Ба ин гурух метавон зарбулмасали ?тн Ч wt t - [Dal me kala hai] - "Зери коса нимкоса хаст" ва гунахои он: ^тн t w wt t - [Dal me kuc kala hai] - "Зери коса нимкосае хаст" [20, 618] ва w ^тн Ч wt t - [Kuc dal me kala hai] - "Зери коса нимкосае хаст" [20, 273] дохил кард. Тарчумаи тахтуллафзи ин зарбулмасал ба точикй "Дар наск сиёхй аст" буда ва он аз лихози маъно бо зарбулмасали "Зери коса нимкоса хаст" шабохат дорад.
Доираи истифодаи ин зарбулмасал дар забони хиндй хеле васеъ буда, корбурди он хатто дар дар хикояхои тамсилй ва панду ахлокй низ мушохида мешавад:
^t 3Я" if^f^t W t0" Hff: Wffl t Чф Ф ^т ^Wfl НЫ! Ф ^tT ^ %
# ^ ^мт ti "^t ^нф нЫ! wr f^t жтя" ч^ж ^ ^t t [18, 3]. [Vah un bacco ko bahut dhyan se dekhte huye socne lagi: "Kas! Mai in me se ek ko kha sakti. Lomri ko vaha thithakkar rukte dekhkar suari samajh gai ki dal me kuc kala hai. Yаh calak lomri zarur yaha kisi khas maqsad se ruki hai]. Вай ба он бачахо бодиккат нигох карда, ба фикр фуру рафт: "Кош! Метавонистам яке аз онхоро хурам".
