Научная статья на тему 'БАЪЗЕ ВИЖАГИҲОИ ПУБЛИТСИСТИКАИ СОЛҲОИ НАВАДУМИ САДАИ БИСТ'

БАЪЗЕ ВИЖАГИҲОИ ПУБЛИТСИСТИКАИ СОЛҲОИ НАВАДУМИ САДАИ БИСТ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
35
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ИСТИқЛОЛИЯТ / НАСР / БАДЕӢ / ПУБЛИТСИСТИКА / МИЛЛӢ / УМУМИБАШАРӢ / ҲУҷҷАТ / ЗЕБОИШИНОСӢ / МАБДАЪ / ДАРУНМОЯ / ИНДУКТИВ / ҲИСОМЕЗӢ / ТАБЛИғОТ / ТАМОЮЛНОКӢ / ГОҲНОМАӢ / ҲИКОЯ / ПОВЕСТ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Ҳасанова Бунафша Насриддиновна

Дар мақола вижагиҳои публитсистикаи бадеии тоҷик дар солҳои навадуми садаи бист ва ҷустуҷӯҳои ҳунарии нависандагон дар ин замина мавриди таҳқиқ ва арзёӣ қарор гирифтааст. Ҳадафи мақола мустасаран доир ба вижагиҳои публитсистикаи У. Кӯҳзод, А. Самад, М. Хоҷаев ва К. Мирзо сухан карда, дар заминаи таҳлили намунаҳое аз осори онҳо равишҳои асосии ҷусторҳои эҷодии ин нависандагонро ба таври мушаххас нишон додааст. Натиҷаи татқиқот дар заминаи маводи дар маҷаллаи «Садои Шарқ» чопшуда муайян кардааст, ки ҷустуҷӯҳои нависандагон дар эҷоди насри бадеии публитсистӣ дар солҳои мавриди назар бо ду равиш ҷараён гирифта, дар равиши аввал онҳо аксаран мутаваҷҷеҳи инъикоси воқеияти замон ва моҳияти сиёсию иҷтимоии он будаанд ва таълифоти онҳо тамоюли ҷаҳоншиносиашонро ҳамчун публитсист ифода мекунад; равиши дувум тобеи қонуниятҳои эҷоди бадеӣ буда, нависандагон публитсистикаи бадеиро дар алоқамандӣ бо махсусиятҳои ҳунарӣ ва зебоишиносии сохтории он мавриди истифода қарор додаанд, ки баёнгари ҳунари тасвиргарии онҳост.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SOME SPECIFICS OF JOURNALISM OF THE NINETIES OF THE TWENTIETH CENTURY

This article deal with the specifics of Tajik artistic journalism in the nineties of the twentieth century and the artistic quest of writers. The author, in a specific aspect, showed some of the specifics of the journalism of writers U. Kuhzoda, A. Samada, M. Khodzhaev, K. Mirzo, and on this basis analyzed some samples of their work. Purpose of the article: based on examples published in the journal «Sadoi Shark» (Voice of the East), determined that the artistic quest of writers in the creation of artistic journalism in these periods developed in two directions. According to the results of the stady, In the first direction, writers were interested in reflecting the reality of time and its political and social significance and their creativity showed their worldview as a publicist. And in the second direction, writers, depending on artistic creative laws, created their journalism in a close relationship of artistic and aesthetic specificity, which clearly shows their skill.

Текст научной работы на тему «БАЪЗЕ ВИЖАГИҲОИ ПУБЛИТСИСТИКАИ СОЛҲОИ НАВАДУМИ САДАИ БИСТ»

ТДУ 891.550 ТКБ 83.3 точ Х-51

БАЪЗЕ ВИЖАГЩОИ ПУБЛИТСИСТИКАИ СОЛ^ОИ НАВАДУМИ САДАИ БИСТ

Хасанова Б.Н.

Донишгощ давлатии омузгории Тацикистон ба номи Садриддин Айни

Дар солх,ои навадуми садаи гузашта даст ёфтани Точикистон ба истиклолияти миллй шароити мусоидро барои инкишофи адабиёт, аз чумла чанбаи публитсистии насри бадей ба вучуд овард. Ба адибон имконе даст дод, ки дар интихоби мавзуъ, тарзу тарики эчод ва баёни андешаву ор о озоду мустакил бошанд ва б ештар ба тасвиру инъикоси вокеияга,ое сару кор гиранд, ки арзиши милливу умумибашарй дошта бошанд. Х,амчунин дар ин давра нависандагон тавонистанд, ки ба гуфтани х,акикат, инъикосу тасвири вокеията,ои ичтимоии ба сар навишт, хдстии таърихй ва имрузу ояндаи миллат бевосита алокаманд таваччух,и бештар з ох,ир намоянд.

Ин чар аён з аминаи вокеир о барои ташаккул ва тахдввули наср и бадеии публитсистй ф арох,ам

oвapд, ки as 4axan ф apornprni мaвзyвy мacъaлaxo, нишpиши xy^a^œy ге^^мй (пyблитcиcгй) вa Чycтopxoи xyнapй кэбили тaвaччyx мeбoшaд. Дap ин paвиш тaмoюлxoи xyraprni бa xaм oмeзиш дoд aни тaдкики бaдeй вa нишpиши xy^anffiy шx,нoмaй низ д ap нacp paвнaки тoзa naí^o кapд, ки дap якчoяш бунёди нacp и вoкeии бaдeй вa чaнбaи пyблигcиcтию зeбoишинocии oнpo тaшaккyл вa тaxaввyл бaxшид.

^исмати асосй. Дap зaминaи ocopи бaдeиe, ки coлxoи нaвaдyми caдaи гyзaштa дap мaчaллaи «Caдoи Шapк;» бa 4on pacидaaнд, мeтaвoн бa ин шт^ pacид, ки дap ин дaвpa нaвиcaндaшн бa «fecëp мacъaлa вa мaвзyъxoи дap aдaбиëги шбик шypaвии точик мaъмyл» 6o нaзapи дигap нигapиcтa, «ap^o^iy д aлeл вa capнaвишгxoи нaви инcoнxo»-po 6a тapзи нaв «мaвpиди тaдкики бaдeй Kapop» дoдaaнд. ^мчунин дap нacpи ин дaвpa, 6a мyшox,идaи А. Haбaвй «диди бaдeии тaxaccycй кyввaт rnp ифт вa peaлизми acra (xapчaнд aB oxairni тaнкидивy шx,нoмaй xoлй нaбyд) бeштap мaкoм naí^o шмуд. Дap шхлуи ин тaFЙиp оти cиф arä кyшишx,oи инкилoбй, тоз aнaз apии cиpф вa б a дoиpaи тacвиp и б az^ кaшидaни тapзy ycyлxoи гушгун вa то 6a ^л !ap aдaбиëти точик KMamxyp, б anioi мaмнyъ низ мaвpиди тaвaччyxи axra aдaб Kapop шpифт» [3, c.257], ки минбaъд зaминaи мycoидpo бapoи тaшaккyли ca6ioi xoc вa ycy.nx^ тoзaи тacвиpи бaдeии пyблигcиcтй 6a вучуд oвapд вa тaxaввyл бaxшид.

Б a ин тapтиб, !ap ин дaвpa дap тaшaккyли racp и бaдeии точикй нaкши тaъcиpгyз op гyзoштaни мaбдaи пyблитcиcтй ходж^и тacoдyфй нaбyдa, 6a вaзъи шёстш ичи^шии чyмxypй вa тaлoшxoи фapдии нaвиcaндaшн дap шинoxти вoкeиягxoи зин^й aлoкaмaнд буд, ки минбaъд paвиши xocи чycтyчyх0и б aд e ии пуб литc истии ora,op o муш axx ac c oxт вa тaдp ич aн тax aв вул б axш ид.

Maвoдхoи дap дaвpaи мaвpиди нaзap дap мaчaллaи «Caдoи iŒapK» чoпшyдa дaлeли oн aCT, ки ЧУСТучухри нaвиcaндaшн дap эчoд и нacpи бaдeии пyблитcиcтй 6a ду p aвиш 4ap aëн шpифтaacт. Дap paвиши aввaл нaвиcaндaшни ин гута ocop мycaввиpи вoкeияти зaмoнy мoxияти oн бyдa, тaълиф on ofíx o тaмoюлx oи 4axo ншищ cии o нoнp o х aivrayn публитс ист иф o! a мeкyнaд. Дap щтаб и p aв иш и дувум, ки тс^и кoнyниятхoи эчoди бaдeиcт, бeштap нaвиcaндaшн пyблитcиcтикaи бaдeиpo дap aлoкaмaндй 6o мaxcycиятхoи хyнapй вa зeбoишинocии oн мaвp иди иcтифoдa вa чycтyчyxoи бaдeй Kapop дoдaaнд [4, c.37 - 38]. Дap тaчpибaи нaвиcaндaшни точик xap ду paвиш чoйшхи xoc дoштa, тaхкик вa apзëбии бaмyддaoи oн бaъзe xycycиятхo вa кoнyнмaндихoи ин швъи эчoди бaдeй вa д ap зaминa мoхияти чycтyчyxoи нaвиcaндaroнp o мyшaxxac мecoзaд, ки дap ин мaкoлa 6a тaвpи фyшypдa хл л ë й x х ш .

Б o ëp ии тaхлили aдaбиëтшинocй вa 6a^prnp ии ycyли индуктивии тaхкик мyшaxxac гapдид, ки г , эч п л й г г ж

mpдoxтaaнд, пeш aз хaмa, дap инъикocи мaвзyъ, мoхияти ичгимoивy axnoKffli мacъaлaхoи мaвpиди , й x х ш ш чч х ш х ,

ë х эч й ë . Д ш ш , х й

вa тaъcиpгyзopии тaхкияю тacвиpи вoкeиятхo вa capнaвишти шaxcиятхo xycycияти хyнapии нacp и бaдeии пyблитcиcтии зaмoни мaвpиди нaзappo м^йян мeнaмoяд, ки aз дacтoвapдхoи aдaбиëти точик, aз 4y^wa нacp и ин д aвpa acт.

Тaвaччyхи aмики нaвиcaндaшн 6a мaвзyъхoи мухим вa тaкдиpcoз дap як дaвpaи кaчд opy мapeз, ки вaзъи cиëcивy иктиcoдй вa ичгимoии чyмхypй 6o тош xypдaни шypaвй xap лaхзa дap тaFЙиp буд, дaлeли мacъyлияти xyнap иву ичтимoии oнoн д ap нaзд и o^yy oяндaи кишвap acт. Б a иф oдaи Рaиcи вaкти HrnKlDoKH нaвиcaндaшни Тoчикиcтoн Acкap ^ким «Haзapи aдиб 6a pyxи ичгимoии зaмoн бeтaфoвyт бyдa нaмeтaвoнaд, oн xaтмaн 6axoe дopaд. Дap шeъp ин 6axo aëн 6a нaзap мepacaд, зepo мyфp aA и Fинoй, ки aкcapaн cyxaн aз юми уст, 6o шaxcи шoиp Kapo6an нaздикe дopaд вa шeъp, ки бoз гуянщи тaaccypoти уст, бaxoи шoиppo низ иф oдa мeкyнaд. Дap нacp arap ин 6axo aз юми p oвй вa ё ин ё oн кaxpaмoн 6a зaбoн oвapдa нaшaвaд, xyди интиxoб и чузъиёт вa вoкea бaëн мeнaмoяд» [7, В]. Бa ифoдaи дaкиктap, бaxoи нaвиcaндa 6a aвзoи зaмoн, тaнкиди нopacoиxoи ичтимoивy axлoкии oн дap ocopи y 6o тapз вa ycлyбxoи гушгун ифoдa мeшaвaд, ки бaëнгapи чycтyчyxoи xyнapиaш дap ин зaминa мeбoшaд. Ин тapз и нишpиш, ки д ap oн тaдкики бaдeй 6o чaнб aи пyблитcиcтй 6a xaм coзшp oмaдaacт, д ap xa^ra! oти Уpyн Kyxзoд, Cop6o^ С aтгop Typcyfí, Aбдyлxaмид Caмaд, Kap oмaтyллoxи Mиpзo, Б axмaнëp, Яри^к Aкoбиpoв, Мухиддин Хoчaeв, Нтоят Hacp иддин вa дигap oн 6a тapзxoи гушгун зoxиp шyдaacт вa ифoдaгapи чycтyчyxoи бaдeии публитсистии orrxo мeбoшaд. Дap зaйл мo бaъзe вижaгиxoи xyнap ии У. Kyxзoд, А. С aмaд, М. Хoчaeв вa К. Mиpзop o д ap эчoди пyблитcитикaи бaдeй тaxлил вa apзëбй xoxeм кapд.

Дap aкcapи тaълифoти индaвpaинaи У. Kyxзoд тaдкики бaдeй xaмpox 6o нaкли nypxapopan Xиcoмeзи пyблитcиcтй 6a шaклшpии coxтopи бaдeию пyблитcиcтии мyндapичaвию xyнapии Xикoяxoвy киccaxoи y мушид aт нaмyдaaст. Ин тapз и rnrrop иш дap нacp и точикй зaминaи тaъpиxивy ф apxarnrc д oштa (8, 74), oмили тaкoнбaxши oн шap oити ичтяшиву cиëcй вa ф apxaнгй мeбoшaд, ки зaминapo бapoи чycтyчyxoи тоши нaвиcaндa вa тaшaккyлy тaxaввyли oн фapoxaм oвapдaacт. Дap Xикoяи «Ge paxarä aз ce xизб» pyxи пyблитcиcтй якe aз шaклxoи зoxиp шyдaни мaнфиaтмaндии

шaxcии нaвиcaндa дap poxи тaFЙиpи aвзoи cиёcивy ичтим0й вa !apxaHnni вaтaн бyдa, paвиши му6 opиз a, д axoлaти ф aъoлoнa, нaзap и интик0дй вa иштиpoки бeвocитaи yp o бa ^ap aërni вoк;eияIxoи зиндaгй мyчaccaм мecoзaд. Ин х,ишя бopи дигap бa хщ бyдaни cyxaнoни зepини ^ким Кapим гyвox,й мeдихaд: «X^^e, ки чуши xaёт дap oн нaбoшaд, бa нух пул нaмeapзaд» (5). Дap ин хишя нaвиcaндa «чуши xaër»- зaминaxo вa oмилхoвy бapaнгeзaндaгoни фoчиaи миллии тoчикoнpo, ки хaдaф и чyдoиaндoзй вa мyтeъ кapдaни мapдyми Тoчикиcтoнpo дoшт, бa xoнaндa мeнaмoёнaд.

Уpyн Кyхзoд дap мaкoлaи n^iiKMcuni «Ду ф oчиaи бyзypг д ap як acp» нaвиштa буд, «Тaъp иx : г лл хл х ш , г к ъ .

Шикacт xypдaн мумкин aCT, вaлe мyтeъ нaмeшaвaд. В a arap миллaт Hoaxny жуп«!) 0к бoшaд, бoзичaи дacти чoxтaлaбoнy чaxoнтaлaбoн мeшaвaд вa xap кaдoмe as ohxo мaвp иди мушф икк вa дacти дap oз ёбaд, бa xap тapик;e, ки xoxaд, ohp o бoзй мeдop oнaд» [1, c.38]. Haвиcaндa ин aндeшap o 24-уми ceнтябp и шли 1995 дap aйни aвчи чaнги бapoдapкyш бaён кapдa буд. В aлe пoвecти «Гapдaни Faм

ш » л к л ч лл «С Ш к» п . Д п

фoчиaи «^ap acapи нoмypocoии бaйни мaxaлxo, ки aB эътиpoзxoи дaxoнй дap oraaxo 0F0з гиpифтa, дap дaвoми пoнздax бист coл бa дapaчaи дaъвoxoи pyi мaйдoнy минбapxo вa oкибaт, бa як чaнги бeнизoмy бeк;oидa вa xeлe чoxилoнa вa кyштopxoи вaxшиёнa paam» (2, 93), 6o кaмoли xyHap бa тacвиp гиpифтaacт. Haзapи тaнкидй вa зиндaгиcoзи y oxaHrn пyблитcиcтии пoвecтpo тaквият бaxшидa бoшaд xaм, чaн6aи бaдeии oHpo юхиш нaдoдaacт. Бa ин дaлeл, дap миcoли ин m^ecrn

x л , п л y л лл к ё , х

пyблитcиcтикa низ apзишмaнд мeб oшaд [4, 38]. Лиp изм вa xиcoмeзй aз aфзaлияIxoи чaнбaи п л ш , x ъ г х

тacвиpгapиaшp o низ 6a capoxa! нишoн мeдиxaд.

Ин пoвecти Уpyн Кyxзoд тaфcиpи бaдeии пyблитcиcтии фoчeaи «тaфpикa aндoзy xyкмpoнй кун» дap кишвap бyдa, нaвиcaндa oHpo «дaвoми шикaмpo мyк;aддaм aз xaмa му^и^оки чaxoн дoниcтaн вa нaтичaи отб^т HaA oштaни ry!TOpy киpдop» [2, c.139] мeдoнaд вa «мaвзyи дигap... вa дocтoни дигap» бyдaни ин 6axcpo тaъкид мeвapзaд, яънe xoHaHiapo yмeдвop мeкyнaд, ки capи ин мaвзyъ xapфxoяш тaмoм нaшyдaaнд вa б a вaъдaaш вaфo кapдa хишяи Fappoи «С e paxarä aз ce хизб» - po мeнaвиcaд, ки aз нaзap и мaвзyъ, тapзи ф apoгиpии мacъaлaxo вa тacвиp чoлиби дик^т мeб oшaд.

Ин хишя пaxлyи д map! xyHap и У. Кyxзoдp o дap инъикoc вa шapxy тaф cиp и вoк;eияIxoи c^ara ч , лх г ш Т ч г ш ш

мeнaмoяд, ки oHpo 6a тaвpи мyxтacap мeтaвoн гapoиши пyблитcиcтй унв0н кapд. Бa ифoдaи дигap,

ъ к л «п л » , к юл ш

фaзoи a^wia™ вa cиёcивy ичтимoии зaмoн ифoдa мeкyнaд. Х.ишяи ёдшyдa 6o caтpxoи зaйл 0F03 мe шaв aд:

Дap шaxpи Сeбapoз, ки шнч мaxaллa вa xaбдax ^ap дopaд, 6a тaклид aз Шaxpи шaxpxo, ки шнч xaзop мaxaллaвy xaбдax xaз op ^ap дoшт, ce xив би нaв - xизби Бap oдap oh, xизби Бap o6apoH вa xиз би X,aмaгoн тaъcиc ёфт.

X,aмaи ин xœ6xo як дaъвo кapдaнд. - Рузг^ и xa^ тaлx acr! Xa^ 6a xaёти шиpинe xarç д opaд!

^мин буду шуди дaъвo. Вa xизбxo дap г^ди xaмин мacъaлa 6axc кyшoдaнд вa pyзнoмaxo бapoвapдaнд вa xитoбaвy мaк;oлaxo мeнaвиштaнд вa xap кaдoмe 6a тapзи xyд иcбoт мeкapд, ки arap низoми тoтaлитapй бишкaнaд вa 6a чoи oh низ oми дeмoкp arä б иёяд, гу) иcтoни мaвчyдa зуд б oшaд, ки б a гyлиcтoни в 0к£й муб aдд aл б иш aвaд.

Мaк;caд як буд, вaлe дaъвoxo гун0гун - xизби Бapoдapoн шиop napno!^ ки ^^apoH вaйpoн кapдaнд, шумю дacтгиp шaвeд, мo oбoд мeкyнeм; xизби Бapoбapoн ливo бapдoшт, ки oto 6apo6 ap ии шмил тaъмин нaшaвaд, aд oлaт F0либ нaxoxaд oмaд»; xиз би X,aмaгoн тaшвик;oт мeбypд, ки «мaн Faми xaлкpo мexyp aм, ту Faми xaлкp o Haxyp^ pyз и б exй ф ap o нaxoxaд paom».

Шypy FaвF0 6apxec[» [2, c.141].

Haвиcaндa 6o ин pyчyъ вa тacвиpи бaмyдaoи aмaлy киpдopи шaxcияrxo з aминaxo вa 0мил0ни acnrni нoopoмиxoи Тoчикиcтoнpo 6a xoнaндa Ha^^a, 6a ин вacилa мук0лиф ara xyдp o 6a oHxoe, ки тaнxo 6ap 0и мaнфиa[[xoи шaxcй вaтaнpo 6a caxнaи чaнгy кушкр и xaмкaвмoн тaбдил дoдaнд, 6aëH мeкyнaд. Тacвиpи xиcoмeз вa aндeшaмaндии oяндaбинoнa aз yнcypxoи coxтopиe xacraHi, ки чaнбaи пyблитcиcтии тacвиpи бaдeии нaвиcaнд apo ycтyвop вa тaъcиpгyз op coxтaaнд. Чунин тapзи rnirop иши У. Кyxз 0д 6o xaдaф мaндии cиёcивy ичтим0й, ки яте aз xycycияrxoи тapзи тacвиp и пyблитcиcтии у мeбoшaд, aз тaълиф 0ти xaмcoни xaмкaлaмoни xaмдaвpaш ф aprç дop aд.

Тaнк;иди aвзoи зaмoн вa нopacoиxoи ичтим0й дap ocopи пyблитcиcтии У. Кyxзoд 6o тapзxoи гун0гун aмaлй шyдaacт. Arap дap нaмyнaxoи дap б0л0 зикpшyдa ин тaнк;ид нaмoд вa oxaHrn ш п л й ш ш , ъ г y, ч л x «О x »,

ибтид0и coлxoи нaвaдyм тaълиф шyдaacт, aз тaxтyлмaтни cyxaни p 0вй 6epyH мeoяд. Дap xffi<o« вaзъи зиндaгии нoфapчoми oчaи бaчaxo 6a xaддe тaъcиpгyзop 6a тacвиp oмaдaacт, ки 6a кдвли Aœap ^ким ««i^po чун0н 6a тaнг мeopaд, ки « 6ac» гуён фapёд зaдaни кac мeoяд. Ha дap cyxaни p 0вй, Ha

дap pyзи мyкappapии oчaи бaчaxo фaзoe бapoи дaм pocт кapдaн жст. Ин xyд бaxoи caxтecт 6a мчавши з aмoн, ки cyxarni д mape лoз им нaдopaд» [7, с.В].

Хукми У. Kyxзoд дap xикoяи зикpшyдa caxт acr oчaи бaчaxopo зaмoнa вa низoми axлoкию ичгимoй oз oди б arn^ coxтaacт. Дap пoвecти А. С aмaд «Max6yc», бapъaкc шaxcияти acocии acap дap бaйни бaндиëн oзoд acт. С oxn ичи^той x aтгo дap мaxбac вaзъepo тaxким бaxшидaacт, ки як шф ap мaxбyc мeтaвoнaд 6ap axли зиндoн тacaллyти шмил дoштa бoшaд. Hигoxи интикoдй вa пyблитcиcтии ду нaвиcaндa ниcбaт 6a oз oдии ичтимoии инcoн aз ду дид^^ иpoa шyдa бoшaд xaм, мoxиятaн 6a шинoxти xaKHKan capнaвишти иншн бapмeгapдaд, ки дap ниxoяти rap xaдaфи иcлoxoтxoxй дopaд.

Биcëpe aз нaвиcaндaгoнe, ки дap ин дaвpa 6a тaълифи ocopи бaдeии публи-гшет мaшFyл бyдaaнд, aкcapaн 6a мaвзyoтe тaвaччyx кapдaaнд, ки кaблaн низ 6a o! гapoиш дoштaaнд. Дap ин paдиф мeтaвoн aз тaълиф oти M. Хoчaeв «Kyx 6e вapтa нecт> ёд кapд. Чугонки дap ocopи кaблии дap мaвзyxoи «coxтмoни дaвp» нaвиштaaш ин нaвиcaндa бeштap 6a пyблитcитикaи тaблиFй тaвaччyx дoшт, дap poмaни зикpшyдa низ xaмин cyннaтpo pиoят кapдa, 6a oн xycycияти тaблиFию тaмoюлнoкй вa xaд aфмaндии F0явй бaxшидaacт, ки бapмeгapдaд 6a эътиpoф и xocтaxoи иктиcoдию ч x эъ x x .

А. С M. Х ч « й» , ч л ш :

«Myaллиф кaxpaмoни xyдpo aз Hopaк 6a PoFyïï мeбapaд вa бapoи orap мaйдoни нaви нaбapдy гиpyдop фap oxaм мecoзaд. Xpnan pyxии Kaxp aмoнoн б aъди ф a^! як мapxилaи бу^фт raopy зиндaгй, тaлoши myxpary ^pcrni мaнcaб, тaззoди cиннy coли cyлoлaи кopгap oн вa aз як мaнз ил 6a мaнзилe кучи^ни orap вa ниxoят 6a кopи нaв кaмap бacтaни чaвoнoни дexoти кyxиcтoн, 6a миён oмaдaни мyxoлифoни coxтмoни нepyгoxи 6apKji РoFyн вa дap ин зaминa тaвлиди нoтaвoнбинивy тaнгнaзapй, кинaвy aдoвaт, дуруягиву нaйpaнгбoзй, xиëнaтy вaйp oнкopй вa ишку мyxaббaт дap acap мaвp иди тaxкик Kap op гиpифтaacт» [6, c.29]. Чутонки мeбинeм, А. Caмaд мaвзyъ вa мacъaлaxoи poмaнpo зшф кapдa, 6o ин 6a oxa^xo® пyблитcиcтии oн ишopaи capex m^^aa^T Дap вoкeъ ин poмaн низ идoмaи acapи M. Хoчaeв «Об - pyшнoй» бyдa, xaтгo шали дигapи шaxcиягxpи ин acap, aз чyмлa пиcap и Бoбo - ^apo С aидбeк д ap poмaни coнй ф aъoлияти гycтypдa дopaд.

Яте aз вижaгиxoи ocopи бaдeии пyблитcитии ин нaвиcaндapo aз 0F03 тaмoюлнoкии интиxoби мaвзyъ, тacвиpи тaблиFии capнaвишти шaxcиягxo вa дapyнмoяи 6a тaлaбoти зaмoн coзгop шaкл дoдaacт, ки мyтaaccифoнa зaъфxoe низ дap пaй дoштaacт вa oн мapбyт мeшaвaд 6a тapзи тacвиpи xyшк вa вoкeaгap oи мaxз дap тapзи тacвиp. Mo axaмияти тaблиFии пyблитcиcтикaи ин нaвиcaндapo

л эъ , л x ш x x л

ocop aшp o, ки тoбeияти aKuain низoми шypaвиp o бoзгy мeкyнaнд, aз кyгoxиxoи у cyлии бapxypди нaвиcaндa 6a вoкeияти coлxoи нaвaдyми caдaи бист мeд oнeм.

Дигap aз нaвиcaндaгoнe, ки нaвиштaxoи coлxoи нaвaдyмaш xycycияти xocи пyблитcиcтикaи бaдeии ин дaвpapo oшкop мecoзaд, Kapoмaтyллoxи Mиpзo мeбoшaд. Бaxycyc poмaни «flap opзyи пaдap», ки 6o m^ecm «Дap opзyи пaдap»-y xaмнoм бyдa, вaлe aз нигoxи мaвзyвy мacъaлaгyзopй мyтaфappик ad, дap ин paвиш xapфи тoзa бyдa, мaвкeияти мyaллифpo xaivrayn нaвиcaндaи п л x ш x . И ъ x л ъл п x

дap мaчaллaи «С aдoи Шapк;» 6 a чoп pacид вa иcтикбoли гap м xaм ёфт.

M x x п л xy лл

вoкeиятxo вa capнaвишти шaxcиятxpи acap шaкл дoдaacт. Kopбypди xaдaфмaнди yнcypи шкл вa бeштap aз oн тacвиpи тaъcиpгyзopи xoлaтy xapaкaт, aндeшaвy opoи шaxcиягxo вa мyкoлaмaxoи xaдaф мaнд б a дapaчae зaмoнй вa зapypиcт, ки чexp aи нaвиcaндapo xoнaндa xa^n^ пocбoни np д ap гамин 6a ёд мecyпopaд вa aзиз мeдopaд, зepo 6a capoxaт дapмeëбaд, ки мyaллифи poмaн фaкaт aз мacиpи токи axлoки инcoнй вa зиндaгии бoшapoфaт xикoят вa xимoят мeкyнaдy 6ac. Тacвиpи бaмyддaoи вoкeиятx,oвy capнaвиштxp вa б oвap ^TO^i^am! xoнaндa 6a oн чи ки мeтaвoнaд aз capи xap иж^н гyзapaд, вacилaи дигapи тaъcиpгyзopи тapзи тacвиpи бaдeию пyблигcигии К. Mиpзo мeбoшaд. Хусми пyблигcиcтии нaвиcaндa дap acap xyкми вoкeият ad, ки интою! бeлaчoмpo мeтaвoнaд paдди мaъpaкa coзaд. Шaxcиягxoи acap-пaдapy пиcap aз xoнaю дap вa xeшy aKpa6o мaxpyм «зepи гyнбaди фaлaк 6eaco, дacтoнaшoн aз ocмoнy пoйxoяшoн aз зaмин кaндa» aз xoнaи Гу^^г бaдap мepaвaнд. Haвиcaндa py 6a pox aфтoдaни пaдapy пиcappo «6a oфтoби дaми Fypy6» мoнaндa кapдa, 6a xoнaндa вa зaмoндopoн xyшдop мeдиxaд, ки oмили cy^ra шaxcият фaкaт мaйгycopй нecт, бaлки ин фoчeapo бapoи cимoи oяндaдop мyxиги ичтимoивy axлoкй тapxpeзй кapдaacг. Caбaки axлoкй дap aндeшaвy opoи нaвиcaндa бapoи xoнaндa фaкaт xyшдop бaлки мoxиягнaмoи p aвaнди зин^ши шaxc вa нoбacoмoниxoи мyxиги чoмea ad.

Хyлoca 6a ин тapтиб, мeгaвoн xyлoca кapд, ки дapки oгoxoнaи вoкeияг, xoлy xaвoи иш^н вa тaъcиpи му^ит 6a зин^му aмaлy киpдopи шaxcият дap coлxoи нaвaдyми caдaи гyзaштa чaнбaи axnoKjffiy ичгимoии нacpи тoчикиpo кaвй cox!a, бapoи aмикpaфти диди тaдкикивy тaxлилй, ки ифoдaкyнaндaи вижaгии ocopи rncp! бaдeии публитсистии ин дaвpa низ мeбoшaд, имштоти

хунариро мухайё сохтааст. Натичаи мухими ин чустучухоро хамчун чузъи таркиб ии б офти бадеии асар кар ор гирифтани унсури публитсистй мушаххас месозад, ки василаи таъсиргуз оре д ар шинохт ва арз ёбии вокеиятхои сиёсй ва ичтимоии давр мебошад.

АДАБИЁТ

1. Кухзод, У. Ду фочиаи бузург дар як аср / У. Кухзод. F^ аз хурдан ва пушидан. - Душанбе : «Шарки озод», 2017. - С. 35 - 45.

2. Кухзод, У. Гардани гам бихканед / У. Кухзод. - Душанбе: «ЭР - граф», 2018. - 344 с.

3. Набавй, А. Намунаи шо истаи насри чадиди точикй / А. Набавй. Ч,усторхо ва ибтикорот дар наср. Мачмуаи мако лахо. -Душанбе: Адиб, 2009. - С. 257 - 264.

4. Прохоров, Е. П. Публицист и действительность / Е. П. Прохоров. - Издательство Московского Университета, 1973. -317 с.

5. Рачабо в, З. Дусти ман / З. Рачабо в // Хдкикати Ленино бод. - 1975. - 24 - уми июн.

6. Самад, А Насри солхои охир / А Самад // Садои Шарк. - 1994. - № 9 - 12. - С. 26 - 37.

7. Хдким, А Адабиёт аз дидгохи замони нав / А. Хдким // Садои Шарк. - 1994. - N° 1 - 8. - С. 3 - 17.

8. Шукуров, М. Тадкики бадей ва чанбаи публитсистй / М. Шукуров. Мактаби одамият: Баъзе масъалахои адабиёт ва маънавият. - Душанбе : Адиб, 1991. - С. 73 - 91.

БАЪЗЕ ВИЖАГЩОИ ПУБЛИТСИСТИКАИ СОЛХ,ОИ НАВАДУМИ САДАИ БИСТ

Дар мацола вижагщои публитсистикаи бадеии тоцик дар солуои навадуми садаи бист ва цустуцууои \унарии нависандагон дар ин замина мавриди тщциц ва арзёй царор гирифтааст.

Хрдафи мацола мустасаран доир ба вижагиуои публитсистикаи У. Кухзод, А. Самад, М. Хоцаев ва К. Мирзо сухан карда, дар заминаи тщлили намунщое аз осори онуо равишуои асосии цусторуои эцодии ин нависандагонро ба таври мушаххас нишон додааст.

Натицаи татцицот дар заминаи маводи дар мацаллаи «Садои Шарц» чопшуда муайян кардааст, ки цустуцууои нависандагон дар эцоди насри бадеии публитсистй дар сощои мавриди назар бо ду равиш цараён гирифта, дар равиши аввал онуо аксаран мутаваццеуи инъикоси воцеияти замон ва моуияти сиёсию ицтимоии он будаанд ва таълифоти онуо тамоюли цауоншиносиашонро уамчун публитсист ифода мекунад; равиши дувум тобеи цонуниятуои эцоди бадей буда, нависандагон публитсистикаи бадеиро дар алоцамандй бо махсусиятуои уунарй ва зебоишиносии сохтории он мавриди истифода царор додаанд, ки баёнгари \унари тасвиргарии онуост.

Калидвожахо: истицлолият, наср, бадей, публитсистика, миллй, умумибашарй, ууццатй, зебоишиносй, мабдаъ, дарунмоя, индуктивй, уисомезй, таблиготй, тамоюлнокй, гоуномай, уикоя, повест, роман .

НЕКОТОРЫЕ СПЕЦИФИКИ ПУБЛИЦИСТИКИ ДЕВЯНОСТЫХ ГОДОВ

ДВАДЦАТОГО СТОЛЕТИЯ

В статье исследованы специфики таджикской художественной публицистики в девяностых годах двадцатого столетия и художественные искания писателей.

Цель статья в конкретном аспекте показала некоторые специфики публицистики писателей У Кухзода, А.Самада, М.Ходжаева, КМирзо, и на этом основе проанализировала некоторые образцы их произведение.

По результатам исследования на основе примеров которые опубликованы в журнале «Садои Шарк» (Голос Востока) определила, что художественные искания писателей в создании художественной публицистики в названных периодах развивалось в двух направлениях. В первом направлении писатели были заинтересованы в отражении действительности времени и его политико-общественной значение и их творчества показала их мировоззрению как публициста. А во втором направлении писатели в зависимости от художественных творческих закономерностей создали свои публицистики в тесном отношении художественной и эстетической специфики, который наглядно показывает их мастерство.

Ключевые слова: независимость, проза, художественный, публицистика, национальный, всемирный, документальный, эстетический, источник, основной содержание, индуктивный, ощущение, пропаганда, наклонность, публицистический, рассказ, повесть, роман.

SOME SPECIFICS OF JOURNALISM OF THE NINETIES

OF THE TWENTIETH CENTURY

This article deal with the specifics of Tajik artistic journalism in the nineties of the twentieth century and the artistic quest of writers. The author, in a specific aspect, showed some of the specifics of the journalism of writers U. Kuhzoda, A. Samada, M. Khodzhaev, K. Mirzo, and on this basis analyzed some samples of their work. Purpose of the article: based on examples published in the journal «Sadoi Shark» (Voice of the East), determined that the artistic quest of writers in the creation of artistic journalism in these periods developed in two directions. According to the results of the stady,

In the first direction, writers were interested in reflecting the reality of time and its political and social significance and their creativity showed their worldview as a publicist. And in the second direction, writers, depending on artistic creative laws, created their journalism in a close relationship of artistic and aesthetic specificity, which clearly shows their skill.

Keywords: independence, prose, artistic, journalism, national, world, documentary, aesthetic, source, main content, inductive, sensation, propaganda, inclination, journalistic, story, story, novel.

Маълумот дар бораи муаллиф:

Хасанова Бунафша Насриддиновна - унвонцуи кафедраи назария ва таърихи адабиёти Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи Садриддин Айни, тел: (+992) 987601318.

Сведения об авторе:

Хасанова Бунафша Насриддиновна - соискатель кафедры теории и истории литературы Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни, тел: (+992) 987601318.

About the author:

Hasanova Bunafsha Nasriddinovna - an applicant in the Department of Theory and History of Literature, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini, tel: (+992) 987601318.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.