Научная статья на тему 'ИСТОРИЧЕСКАЯ И ХУДОЖЕСТВЕННАЯ РЕАЛЬНОСТИ В ТВОРЧЕСТВЕ САДРИДДИН АЙНИ'

ИСТОРИЧЕСКАЯ И ХУДОЖЕСТВЕННАЯ РЕАЛЬНОСТИ В ТВОРЧЕСТВЕ САДРИДДИН АЙНИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
134
91
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
"НАВОДИР-УЛ ВАКОЕЪ" / "ЁДДОШТХО" / ЛИЧНОСТЬ АХМАДА ДОНИШ / ИСТОКИ ФАРМИРАВАНИЯ ОБРАЗОВ / МАСТЕРСТВО ТВОРЧЕСТВО / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ РЕАЛЬНОСТЬ ПСИХОЛОГИЯ ЛИЧНОСТЬ / МИРОВАЗРЕНИЯ / ПРОСВЕТИТЕЛЬСТВО / ПРОЗА / РОМАН / ЛИТЕРАТУРА / ЛИТЕРАТУРНАЯ ШКОЛА

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Бобораджабова Гулноза

В данной статье рассматривается формирования историческая и художественная реальность в творчестве Садриддин Айни. Автор исследует основание истоки фармиравания образов Одина, Гулнор, Гулбиби, Ёдгор, Кори- Исмат, и другие. С. Айни изучая произведение ученного и просветителя Ахмада Дониша в период обучении Бухарском мадрасе и исползоваль при создании образов Садриддин, Самдмуродхоҷа, Устоамак, Лутфуллочупон, Махдуми Гов, Пирак, Хабиба, Шукурбек, Мулло Туроб, Садри Сарир, Шарифджон, Махдум, Хайрат, Мулло Амон, Ахмади Дониш, Мунзим и некоторых других.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

HISTORICAL AND ARTISTIC REALITIES IN THE WORK OF SADRIDDIN AINI

This article examines the formation of historical and artistic reality in the work of Sadriddin Aini. The author investigates the basis of the origins of the pharma of the images of Odin, Gulnor, Gulbibi, Yodgor, Kori-Ismat, and others. S. Aini studying the work of the scientist and enlightener Ahmad Donish during the period of training in Bukhara madras and used Sadriddin, Samdmurodkhoa, Ustoamak, Lutfullochupon, Makhdumi Gov, Pirak, Khabiba, Shukurbek, Mullo Turob, Sadri Sariratir, Sharidum to create images Amon, Ahmadi Donish, Munzim and some others.

Текст научной работы на тему «ИСТОРИЧЕСКАЯ И ХУДОЖЕСТВЕННАЯ РЕАЛЬНОСТИ В ТВОРЧЕСТВЕ САДРИДДИН АЙНИ»

Зокиров Хусрав Джобирович - докторант PhD-и кафедри теории и истории таджикской литература Таджикского государственного педагогического университета имена САйни. Тел: (+992) 937717639. About the author:

Zokirov Khusrav Joborovich - the doctor of Phd of the History of Tajik literature in Tajik state pedagogical University named after S. Aynitell: (+992) 937717639.

ХАКИКАТИ ВОКЕЙ ВА БАДЕЙ ДАР ^УНАРИ ЧЕХРАНИГОРИИ САДРИДДИН АЙНЙ

Боборан/ябова Г.

Донишго^и давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

Яке аз масъалахои бунёдии адабиётшиносии муосир ва махсусан тахкики чанбахои хунарии осори адабй таносуби хакикати вокей ва хакикати бад ей мебошад. Дар ин замина ба коргохи эчодии адиб ворид гардида шевахои аз маводи зиндагй, аз ходисаю вокеахо ва шахсияти дорои арзиши адабй кор гирифтани нависандаро равшан менамоянд. Тачрибаи тахкики адабиётшиносй собит менамояд, ки агар нависанда хар кадар тачрибаи бои зиндагй дошта бошад, хар кадар назараш фаррох ва мушохидааш фарогир бошад, хамон кадар дар шинохт ва тасвири хаматарафаи хакикати вокей ё маводи рузгор кудрату тавоной зохир менамояд.

Устод Садриддин Айнй аз чумлаи адибони тачрибаи бузурги зиндагй мебошад, ки бозтоби онро дар хар як асари хурду бузургаш метавон ба мушохида гирифт. Ин сифати адабию эчодй ва инсонию нависандагии уро аксари мухаккикони ахволу осораш эътироф ва таъкид намуданд. Устод М. Шакурй дар атрофии эчодиёти С. Айнй андеша ронда дуруст таъкид мекунанд: «Дар сарнавишти пургунчоиши устод Айнй гуё як кисми саргузашти халкаш, баъзе лахзахои мухими таърихи пурсарвату пурначобат ва сервокеаву сермусибати точикон, инчунин тамоми рохи онхо ба суи Октябр ва дигаргунихои азими сотсиалистй инъикос гардидааст»[1, с. 147]

Вокеан, устод Айнй дар осори гуногунжанр ва гуногунранги худ решахои мардумии рузгори худ, мазмуни ичтимоии руйдодхои атрофро гаштаву баргашта ба андеша гирифта, аз дарки амику вокеияти рузгори шахсй ва ичтимоии худ ба фахмиши фалсафии хакикати замон, ба дарки равшанй конуниятхои чараёни таърих омада расид. Вай дар рузгори ичтимой ва адабию эчодии худ тавонист, ки гузаштаи халки худро омузад ва мохияту арзиши таърихи онро муайян намояд. Ба кавли мухаккикони осораш тачрибаи рузгор барои Айнй асоси фахмиши мазмуни таърихии замони худ гардида буд. Дар эчоди у асархои адабии он чизхо ва ходисахое, ки у бо чашми ибратбини худ дида ва бо дили хассоси худ дарк карда буд, барояш ахамияти бештар доштанд. Чунон ки устод М. Шакурй менависанд: «Устод Айнй аз фахмиши тачрибаи мураккабу гуногунчихати шахсии худ на факат ба дарки мохияти таърихии замони худ, балки аз фахмиши маънои таърихии замони худ ба мулохизаи мазмуни аслии тамоми таърихи халкаш гузашт» [2, с. 148]

Вай бо дарки хакикати таърихй байни гузашта ва имрузу ояндаи зиндагии халк пайвандхоеро мечуст, ки раванди таърихро ба хам мепайванданд. Хрдисахои замони Инкилоб ва дигаргунихои баъди Айниро водор намуд, ки батахкик тахлил ва шинохти вокей ва хакикии фалсафаи таърих камар бандад. Нахустин нишонахои шинохту тахкики бадеии ин хакикатро дар киссахои «Ч,аллодони Бухоро»(1922) ва «Одина^> (1924) мебинем. Дар баробари ин асархои бадей хамзамон Айнй асархои илмию публисистии «Таърихи амирони мантитияи Бухоро» (1927) ва «Материалхои таърихи инкилоби Бухоро» (1926) менависад. Ба ин васила у таваччухи мардумро ба решахо, сабабхо ва омилхои таърихии инкилоб чалб менамояд. Дар ин асархояш Айнй кариб таърихи сесад соли охири халкро тахкик менамояд. Дар китоби «Намунаи адабиёти точик» бошад, марзи андешахои таърихии муаллиф то ба замони Рудакй ва ахди Сомониён мерасад.

Чунонки мебинем дар осори С. Айнй тахкики бадеии вокеияти зиндагй бо тахкики илмии он баробар чараён меёбад. Ва ба таърих ва замони муосир хам хамзамон менигарад, ки омили асосии таърихияти устувори асархои адабию бадеии у гардидаанд ва мисоли равшани он романи « гардидаанд ва мисоли равшани он романи «Еуломон» мебошад. Дар ин асар нависанда гуё хамаи даврахои асосии муборизахои озодичуии халкро бо як назари васеъ фаро гирифтааст ва ин назари фаррох ояндаи халкро хам равшан менамояд. Айнй дар яке аз навиштахояш ба таърихназарии худ ишора намуда. Таъкид месозад: «Таърих он гох маъние хохад дошт, ки дар дасти мардумон силохи мубориза дар рохи фардо бошад^». [3, c.8]

Вокеан ин гуфтаи Айнй ба худи у ба хамаи осори у хам дахл дорад. Чунки ба эътирофи мухаккикон мавзую мазмуни хамаи осори Айнй зикру таъкиди такдири таърихии халки азизаш мебошад. Ба кавли устод М. Шакурй: «Осори Айнй хама таърих аст ва у худ таърихи зинда аст». Ахаммияти дигари осори Айнй дар он аст, ки ин осор мохияти таърихии зиндагии халки точикро ба

тaвpи бaдeй, 6o :yнapи бaдaнди aдaббoзтoб мeнaмoяд. Тaъpиx, имpyз вa д^лдои xan^ дap aoapхoи Afeñ !ap :aмбaoгaгии ycтyвcpy мантикй 6a калам дoдa мemaвaд.

Бa ибopaи дита^ дap тacвиpи вoкрaхoи xypдy бyзypги зиндaгй Amñ aз :ак;икати вотрИ дypp нaмepaвaд, вaлe мoхият вa apзиши aдaбии on^opo xeлe yo^om вa мoхиpoнa пaйдo кapдa !ap крлаби кaлoми бaдeй 6aën мeкyнaд. Ин мeъëpи yoгyвopи дapкy мaъpифaти бaдeии :ак;икати вoкриpo мo 6em aз xaмa дap чex,paнигopй в: тacвиpи cимoи бaдeии хaмзaмoнam мабишм. Дoиpaи кaхpaмoнхo в: 4e:pa:oe, ки y дap aoapхoияm тacвиp тacвиp мркун:д миели хoдиoaю вoкeaхoи тaъpиxй xeлe гyoгapдa ва фappox мeбoшaд. Дap aoapхoи y нaмoяндaгoни хама табака^и тacвиp шудаанд, ки onpo

дap мачмуъ мyхaк;к;ик;oн xajre; нoмидaнд. яънр кaхpaмoни aoapхoи Aü™ xyди xaлк; мeбomaд, ки on дopoи poзy нжз, умрду opsy, пcиxoлoгия ва тaъpиxy cyннaтхoи xocи миллй ва ажюк;ию ич^'и^ист. Ин тфат^ дap cимoи aшxocи aдoхидaг мили Одина, Ёдгop, Гyднop, Гулбиби, Нк^дам, Kopииcмaт ва дигapoн тачашу^ ëфгa :ap яки oнхopo ба caтхи maxcrara дooгoнии умумиятефга мepaooнaд. Ин 4o накши хyнapи maxcиятoфapинй ва чeхpaнигcpии Aйниpo мaxoyc бoяд таъкид кapд.

Чyнoн ки иmopa шуд !ap кaнopи хoдиoaю вoкeaхoи хaëтию тaъpиxй aкoapи чeхpaхoи бaдeиe, ки Arañ oфapидaaoг пoя ва. зaминaхoи кавми хaëгию вoкeй дopaнд. Ин чи:ати му:ими кopгoхи эчoдии xynpo нaвиoaндa дap «Ёддoштхo» ва acapхoи дигapи mapхихoдию пyбдиcиcтиam мaxcyc таъкид мeнaмoяд. Бappacии ин meвaи mp; эчoдии yoгoд С. Aйнй имшн мeдихaд, ки бaъзe вижaгихoи xoc; макгаби адабии y paвmaн шавад. Чанд ooл кабл, ycтод Х. Ac^o!: макрлаи мaxoyœ дap бopaи мoхияти иmopaхoи С. Aйнй дap «Ёддoштхo» навишта таъкид кapдa буданд: «Макгаби эчoдии yoгoд Aйнй то :ануз ба тaвpи бoядy шoяд мaвpиди бaхcи aдaбиëгшинocй ^pop нaгиpифгaacг. Дypycт aoг, кт баъзан д^ макрлаву pиooлaхoи aйнишинoooн ишopaхcepc oид ба тapзи эчoди С. A-йнй ва лaбopaтоpияи эчoдии y ба мyшoхидa мeгиpeм, aммo бaoaндa наст, балки м^аза^ ки ба ин чикати фaъoлияти эчoдии С. Arañ машгул maвeм ва oaхифaхcepo аз бoби нaзapияи aдaбиëгшинocии yoгoд paвшaн ooзeм. Пайваста ба лaбopaтopияи э^дии С. Aйнй бoяд гуфг, ки y дap 4a:op кидам; «Ёддoштхo» 95 иmopa дap кaвoaйн дopдa, ки дap бopaи иoгифoдaи ин ë oн мавзуъ, тacвиp, oбpaзхo, maxcиятхo, лaхзaхo, ки ба икpopи адиб дap хикoявy oчepк ва пoвecтy poмaнхoи y, ки то «Ёддoштхo» навишта шудаанд, :амчун маюди aoocï xизмaт кapдаaнд». [4, c.82]

Чунин тapзи кopи эчoдиpo дap фaъoлияти адабии нaвиoaндaгcни бyзypги ча^н :ам мymoхидa мркунрм. Bane ин шрв: ва тaчpибaи эчoдии С. Arañ xocи кopгoхи адабии xy^ yoг. С. Aйнй дap кими якуми «Ёддoшгхo» дap бopaи фашлияти пaxтaкamoнй ва пaxтaчaдлoбoн мaълyмoт дoдa, дap кaвoaйн иmopa мeнaмoяд, ки ман ин мaвoдpo дap poмaни «Fyлoмoн» иoгифoдa кapдaм. Бo ин ишopa нaвиcaнlдa на ган^ ба заминаи хaëтию шкет дoштaни тacвиpaш иmopa мeнaмoяд, балки xoнaHlДapo вoдop мeccзaд,, ки poмaни «Fyлoмoн»-pc xoндa дap ин xycyc маълумаш öemrape ба дaoг биëpaд. Дap ^и дигap аз xoтиpaхoи дaвpaи баччагиаш ëдoвap шуда, ба накду aфccнaгyихoи Tyianommo иmopa кapдa хикoяхoи мapбyт ба дрву aчинaхopo ба xornp мeopaд. Вай таъкид мeнaмoяд ман дap заминаи aфOoнaи чанги Рустам 6o «деви баттоди, бaдкиpдopи, баччадузак», ки аз Tycrnommo шунида будам, дap ooдхoи чанг фaшиcтoни нeмиcpo ба хaмoн дрв мoнaнд кapдaдap хикoяи «дрви хaфюap» тacвиp намудам. Бoз ба :амин нaклхoи дap баччагй шунидааш иmopa кapдa таъкид мeнaмoяд, ки ман хикoяи «Aхмaди дeвбaнд^>-po низ дap хaмoн замина навишта будам. Aз ин ишopaхoи 6ap мeoяд, ки дap aoapхoи тo «Ёддoштхo» эчoдкapдaaш низ чунин ишopaхo нaмyдaacт: Уoгoд Х. Aooзoдa аз амали нaвиoaндa m,rn4ampñ намуда, мeнaвиoaд, ки oaбaби дap aoapхoи пeшинaam ба чунин ишopaхo дacт задани нaвиoaндa дap oн aoг, ки ycтoд С. Arañ бapoи дap oяндa xoтиpaю ëддoшг навиштан чандон бoвapй нaдoштaaoг.[5, c. 84]

Бoяд кайд rap^ ки дap гaнooyби :ак;икати вoкeию :ак;икати бaдeй дap aкoap aoapхoи бадгии СЛйнй чунин мyнocибaти хaк;икaтнигopcнapo мyшoхидa кapдaн мумкин acт. Afeñ вoкeaхoи пypдaхшaти oдaмкyшиpc, ки aooc; cy®ern пoвeсти «Ч,aллoдoни Бyxopo»-po ташкил мeдихaнд ,дap oчepки тaъpиxии xyд «Тaъpиxи aмиpoни мангитияи Бyxopc» ба тaвpи мyфaooaл map:y тaфcиp нaмyдaaoг. Aap ин ду meвaи нигopиши як вoкeapo ких намевм вyoъaти тacвиpи бaдeй ва вижaгихoи дигapи макгаби нaвиcaндaгии ypc мeтaвoнeм xyбтapy бeхтap шинoœм. Дap «Ч,aллoдoни Бyxopc» таъкид мemaвaд, ки баъди шикaoг xypдaни хapaкaти Koлeccв aмиp 6o мaкcaди нecт кapдaни чадидан 6apc; дoшгa нoбyд ooxтaни :ap як oзoдфикp ва xaHpxo:; ин хapaкaт дaстyp мeдихaд. Худи нaвиoaндa дap acoc; вcкрaхoи тaъpиxй ва хикoяти maxoOT; pcдй таъдиф шудани пoвeст;и мaзкyppo 6op:o таъкид мeнaмoяд. Вай дap oгoзи ин aoap мeнaвиoaд: «Ин хaк;икaтecт, ки аз фcчeaхoи Бyxopoи ooди 1918 навишта шудааст».[6, с. 228]

^ap мaвpиди вотри будани хикoяи «Qиpзoдa» ба moхиди ^ocma; oн будани Aхмaдчoн Ма:муди Хамдй иmopaт мeнaмoяд. Дap xyди дoxили пoвгoт :ам ин гуна тaъкидхoи таъкидкунандаи мкрй будани хoдиoaхoи мaвpиди тacвиpи нaвиoaндapc мymoхидa кapдaн мумкин аст. Ab чумда Мачиди Kaхкaшoнй, якр аз чeхpaхoи paвmaни ^cca; «Ч,aллoдoни Бyxopc» 6o вoкeияти кoмил дoшгaни нaклхoяm ;mopa кapдa таъкид мeнaмoяд: «Ман шуг нaмeгyя, чизхoepo гуфга мeдихaм, ки :амаи oнхopo 6o чашми xyд дидаам» [7, с. 161]

чушнки мeбинeм Aйнй тacвиpи xaкикaти зиндaгиpo дap ocopи бaдeиam бa xanrn мeъëpи acocии тacвиp иитиxoб тмуда onpo дap xaмa xoдaт бa пyppaгй вa 6o кaмoли aдoдaтy инcoфи э^дй pиoят мeиaмoяд. Xaмин гyиa вyкyъгapoии эчoдиpo дap шeвaxoи чexpaнигopй вa тacвиpи xapaктepy типxoи бaдeй xaм мymoxидa мeнaмoeм. Бa иaзapи мo шукухи xoc, paerna^ кoмил вa xoтиpмoн бa кaлaм дoдa myдaни чexpaxoи бaдeй дap ocopи Aйнй низ бa xaмин мeъëpи ycтyвopи mинoxтy мaъpифaти бaдeии м^гияти зиидaгй, ки дap э^дити нaвиcaидa мaвкeи ycгyвop дopaд aдoкaмaид мeбomaд.

С. Aйнй дap чexpaнигopии бaдeй мaxopaти xoc дopaд, ки onpo мeтaвoн бa xaйcи як pyкни мухими мaктaби aдaбии y бappacй нaмyд. Arap мo 4HxaiH кopгxoи э^дии нaвиcaидapo as нигохд тaнocyби xaкикaти oдaмшинocй ë бa иcIилoxд фaйлacyфxo aитpoнoгизми нaвиштaxoи ypo мeтaвoнeм paвmaн нaмoeм. Mиcли тacвиpи xoдиcaю вoкeaxoи ич1'имoик> тaъpиxй Amï дap ниmoн дoдaни чexpaxoи бaдeй oдaмoни гyнoгyн бa xaкикaти вoкeй вa тaъpиxй тaкя мeнaмoяд. №po мo мaxcycaн дap тacвиpи чexpaи бaдeии xoкимoн вa мaнcaбдopoни awopaI бeшIap мymoxидa мeкyнeм. Aйнй xaнгoми ниmoн дoдaни cимoи зoxиpию бoтинии oнxo 6o як ^acopara xorn aдaбй cифaтxoи зoлимй, xaкимapдyмxypй, фгсикй, дypyFгyй, pиmвaxypй вa дигap xиcлaтxoи мaнфии oнxopo 6o дaлeлxoи paвшaн вa 6o бaëни бoвapибaxmи бaдeй бa кaлaм мeдиxaд. Чyнoнки ишopa шуд мo xaкикaт вa вoкeияг дoштaни ин кaбил чexpaxoи зoJшмиpo дap зaмoни мaвpиди иaзapи мyaллиф, дap acapxoи тaъpиxй вa тapчимaиxoлии y xa^ мyшoxидa мeкyнeм. Ин 4o Amñ кoмилaн тaнocyби xaкикaти вoкeй вa xaкикaти бaëнpo мyнcифoнa pиoя1 мeнaмoяд.

Macъaдaи дигapи мухим дap мaктaби чexpaнигopии Aйнй ин пpoблeмaи кaxpaмoни мycбaт мeбomaд. Xapчaнд дap aдaбиë1шинocии H^pyea мaъaдaи бa кaxpaмoнxoи мycбaтy мaифй чудо кapдaни maxcияIxoи дocгoнй тaчдиди иaзap мexoxaд. Bane дap ocopи С. Amï дap мyкoбиди гypyxи кaxpaмoнxoe, ки !ap бoдo зикp шуд, amxoce мeиcIaид, к ибo инcoидycгй, pax^y maфкaт вa aдoдaтпapвapй фapк мeкyнaнд. Инxo нaмoяидaгoни oммaи мaздyм вa xai^ мexнaткam мeбomaид. Xaмaи cифaтxoи инcoнии ин кaбил чexpaxoи aдaбии oфapидaи иaвиcaидa, aз мaъpифaтy xHpan, axдoкy opмoиxoи cyннaтии мapдyм capчaшмa мeгиpaд. Дap aндemaи ииxo «мумин бapoдapи мумин ad»», «xa^ racpo xypдaн гyнoxи aзим acI», «6a кace зулм кapдaн дap нaзди Хyдoвaид чaвoбгapй дopaд»> вa Faйpa мeбoшaд.

Якe aз чexpaxoи дypaxшoнy пypчилo вa 6ap4acIaM -мaвpиди тacвиpи С. Aйнй дap poмaни «Дoxyндa» cимoи бaдeии rymop мeбomaд. С. Amñ дap «Ёддoштxo» xaнгoми тacвиpи гaxcилam дap мaктaби Кyxнa aз Xaбибa нoм дyxгapи mapH^napcam, ки шeъpдoнy aдaбиëтдycг буд ёд мeкyиaд. Baй бa maxcия1и ин дyxтap тaвaччyxи öemrap зoxиp кapдa, ^HxatH дapaчaи мyxaббaт, Faйpaт, вaфoдopй вa cax1иpoдarиpo дap cиpиш1и Xa6^a Ia^^I дoдa, икpopaшpo ниcбaти ин мaвзyъ дapкaвcaйн мeopaд. Baй дap «Ёддoш1xo»дap мaвpиди шили киccaи дap мaктaби кyxиa xoидaни xyд aз xa^^^ao^ aгpoфиëни иaкд кapдa мeнaвиcaд: «Mm бaъд aз кaлoнcoлтap myдaиaм никoxи дyxтapoни гypeзapo дap кoзиxoнaxoи Boбкaнд, Зaидoнe, Ч,oндop вa Kapoкyд чaндин 6op дидaм. Бинoбap ин Xa6MÖa дap ин ëддoш1, чyнoнки як тми peaiñ myдa дapoмaд, !ap aйни зaмoн ин дyxтap типи oн дyxтapoнecг, ки бa мукрбили иc1ибдoд вa шикaнчaxoи aз xa! зиёди зaмoни aмиpй иеён вa кaxpaмoнй нишoн дoдa 6o дилдодагони xyд 6o oвoзи бaлaид никoxи xyдpo тaлaб мeкapдaид. Бo ин ишopaи xyд иaвиcaидa, нa Ia^o дypaxmoнии чexpa, мaънaвияги бoй, a^ry фapocaти бaлaиди cимoи бaдeии oфapидaaшpo (Гyлнoppo) co6mi мeнaмoяд, 6ai^ зaмимaи вoкeй вa xaë™ дoш1aни кaxpaмoни acapxoяmpo низ тaъкид мeкyиaд. Aap мo 6a cимoи aдaбию xyнapии ryrnop xaмчyн чexpaи 6aAeñ дap poмaни ^«Дoxyидa^> нaзap aидoзaи 6a xyfe эxcoc мeнaмoeм, ки нaвиcaндa дap чapaëни вoкeaю xoдиcaxoи пyp1yFëн вa xиcдaтy xapaктepи ин дyxтapи oддии дexoтиpo тaFЙиp дoдa мapxилa 6a мapxилa то 6a дapaчaи як типпи 6ap4acraM ana6ñ мepacoнaд. Xaбибaи китобxoнy meъpдoн вa чexpaнигopии С. Aйниpo дapк нaмoeм. Дap xaмoн киcмa1и ^ap pyзxoи мaктaбxoнй» вa «Бaъд a8 мaктaбxoнй» отти як дyxтapи диrap 6o жми Kyтбия ёд мemaвaд вaй xaH a8 mapикдapcoни мyaллиф дap мaктaби ^^a мeбomaд.KУтбия дyxтapи xaтиби xaмoн мaктaб бyдa, дap cиниy con бapoбapи Xaбибa acI. Чexpaи мкгии ин дyxтapoнpo 6a тaвpи киёой уегод С. Aйнй дap «EAnpmIxo» чунин мeниropaд: «Руи y (KyIÖra) a8 p^ Xaбибa биcëp ^p^ дoш1: arap p^ X,a6^a 6a гули гуюбй мoнaид 6oman, p^ y мoнaиди гули caфeд нaмyд». » [8, c. 105]

Дap идoмaи тacвиpи xyд Aйнй a8 нoми xaмcaбaкoн 6a «бaдмyoмидa>, «6amam, «кaлoнmpвa aз бoдoи пaдapy мoдapaш кaлoнй мeкyнaд» бopин cифaтxoи мaнфии ин дyxтap ишopa нaмyдa, 6a иcIилoxи уегод Х. Acoзoдa дap кaвcaйн иmopa мeнaмoяд, ки «мaн oбpaзи KУтбияpo 6o нoмam дap oxиpи poмaни «Fyдoмoи» тacвиp кapдaм»[9, c. 97)

Дap кopгoxи э^дии xyд ë paвaиди тacвиpи xoдиcaю вoкeaxoи мyxими тaъpиxию инти^ии зaмoни мaвpиди нaзapam дacг 6a чexpaнигopии maxcиятxoe мeзaнaд, ки oнxo capфи нaзap aз мycбaтy мaнфй бyдaнaшoн 6o мyaллиф бapxypдe дoш1aнд ë дap capнaвиш1и y нaкme ^omra^,. Mиcoди ин cимoи бaдeии aмaддopи зoл:им acI, ки дap poмaни «Fyдoмoн» IacßMp мemaвaд. A p^ иmopaи нaвиcaидa дap «Ёддoш1xo» зaминaи oбpaзи aмaлдop xaмoн Kapa^ acI, ки дap тyмaни Fиждyвoн дexкoнoнpo 6o xap бaxoнa aз ro^ox кapздop мeкapд. Faйp aз ин, дap xaмин acap AйHй чexpaи Myллo

HoEp^po, ки дap мaхaллaи Бoлo 6o хaкимapдyмxypию хapoмxypиaш мa:шхyp буд, тacвиp мркун:д. Вай дap ëддoштхoяm ба ин амали эчoдии xyд ;mopa кapдa мeнигopaд, ки ман киpдopхoи бади Myллo Haвpyзpo дap poмaни «Fyлoмoн» тacвиp кapдaм. Tap; ;rn'Mxo6; кaхpaмoн ва meвaхoи адабию хyнapии чeхpaнигеpии С. Лйнй ooбит мeнaмoяд, ки y дap ин мapидхo 6emiap ба тaчpибaи хaëтam дидаю шyнидaхoяm ва мaxcyoaн вoкeaхoи му:ими cиëcию ичгимoии аз cap гyзapoндaaш такя мeнaмoяд. Haвиoaндa 6;oëpe аз maxcran^; хaнгoми тaхcил дap мaдpacaхoи Бyxopo дидaaшpc ба xa™ cy®ern aoap:o; адабиаш вopид мeнaмoяд ва чeхpaи бaдeии oнхopo 6o кaмoли дик;кaтнигopй ва хyнap ба калам мeдихaд. Вакге ки Rao «Ч,aллoдoни Бyxopo», «Одина», «Дoxyндa» ва «Fyлoмoн»-po мутолиа мeкyнaд, ба M^eñ будан ва заминаи yoгyвopи хaëIй дoштaни чeхpaхoи бaдeии oфapидaи муаллиф ягон шуб:а нaмeкyнaд. Ин œpp; эчoдии xyдpo дap мaвpиди xиoлaтoфapинй ва ифшo октани maxc;»^; ooopam С. Лйнй, ба кавли ycтод Х. Aooзoдa, дap «Ёддoштхo» omsop мecoзaд. Boкeaн, дap aдaбиëт мактаби эчoдии Aйнй бopин aдибoни бyзypг ва пoягyзopи paвияхoи тозаи адабй дap заминаи мактаби хaëтии oнхo арти вучуд мeнaмoяд. Aз чумла, ycгoд Лйнй чушнки xyдam ;mopa мeнaмoяд, аз xypдй ба иcтилoхи xyдaш «кущ^в» буд ва ба :ap гуна нaвигapихo дap чoмeaи Бyxopo таваччу: мeкapд, oa6a6y мoхияти oнхopo аз китобхo, pyзнoмaхo ва ^бати мyдappиooнy дoнишмaндoн ва amxoc; мyътaбapи зaмoн мeчyoг. Дap мачмуъ ин :ама тaлoшхo ва кoвишy чу^уч^ мактаби хaëIии С. ЛйнИpo ташкил мeдихaнд. Ма:з ба :амин вашла y 6o чeхpaхoи ooддaшинocи зaмoн, oдaмoни гyнoгyнxиoлaти aчибe, мили Мачиди кaхкamoнй шинго мemaвaд. Haвиoaндa дap «Ёддoштхo» дap 6opa; дyздхo ва ca^op; oнхo Мачиди кaхкaшoнй накд кapдa ;mopa мeнaмoяд, ки ман oбpaзи ypc дap «Ч,aллoдoни Бyxopo» 6o нoми xyдam ба калам дoдaм» мeъëpи дигapи ycтyвop дap oaбки чeхpaнигеpии Лйнй ин аз M^e™™ зиндагй дyp нapaфгaн аст. Xap вoкea ва maxcrane, ки дap ин ë oн aoap; xypдy бyзypги y тacвиp мeшaвaд, аз як тapaф чанбаи чамъиятй ë типпй дopaд ва аз чoниби дигap чихaти тapчимaихoлй. №po мo :ам дap киooaи «Одина» ва :ам дap pcмaни «Fyлoмoн» xeлe paвmaн мymoхидa мркунрм.

Лйнй :ам дap киooaи «Одина» ва :ам дap poмaни «Fyлoмoн» мaнзapaи пaxтaкaшй ва чeхpaи бaдeии пaxтaчaллoбoнpo тacвиp мeкyнaд, ки oн вoкeй ва бoвapибaxm мeбomaд. Чунки xy^ y хaнгoми дap зaвoди mx!:; Кизилгеппа кop кapдaнam 6;oepe аз ин хoдиcaхo ва amxooepo 6o чашми cap дида буд. Вай дap ин xycyc мeнaвиoaд: «Xикoяхoи Mypcдnaxтaкam дap 6opa; пaxтaкaшии xyд ва пaxтaчaллoбoн тaкpopи oн вoкрaхoe буд, ки ман дap дeхaи Maхaлхoи Бoлo киcмaн тaгoии naxтaкa:ши xyд - аз Kypбoнниëз шунида будам. Инхo тaфcили хaмoн хикoяхтхo буданд, ки мyxтaoapи oнхo аз тapaфи нaвиoaндaи ин oaтpхo дap бoбхoи 9-10 ва 12 кими якуми pcмaни «Fyлoмoн» тacвиp ë^ra^». [10, с. 496]

Чихaти дигapи 6;oëp му:ими кopгехи эчoдии ycтoд С. Лйнй дap oн аст, ки У дap таъдифи :ам aoapхoи бaдeияm ва нaвиштaхoи хyччaтию пyблиcиcтиam xypдIapин чyзьиëти мкрияти зиндагй, paфтopy киpдopи кaхpaмoн ва хaвoдиcи cиëcию ичIимoии зaмoнpc ба нaзap мeгиpaд, oнхopc мгoaзaд ва баъдан ба мaчpoи накд вopид мecoзaд. Вай аз ин po: мoхияти мaъpифaтй ва иттилoъpaooнии нaвиштaхoяшpo ycтyвop мeгapдoнaд.Лз чумла дap мaвpиди ба мeхмoнии Myллo Aбдyoaлoм oмaдaни Шapифчoн мaxдyм, Лйнй аз як rn^ap иштиpcкчии :амин ма:фил 6o тми Myrno Рaхмaти oapтapcm ëд мeкyнaд, ки дap хaмoн мeхнaтй киocaхoи зиëдepo аз oapгyзaштхoи xyдaш накд мeкyнaд. Дap ин мaхaл Лйнии чaвoн :ам дap як iymae бoдик;кaт гуш мркуш.д. Baлe гаъкид мeнaмoяд, ки ман ба вoкeияти ин нaклхo чандон бoвapй нaдoштaм. Вай мeнaвиoaд, ки ман дap oн вакт^ ба хикoяхoи Myrnio Ра:мат бoвap нaкapдa будам. Лркин дap ooли 1912 xyдaм дap Mapгeлoн дap хaмoн зaвoди пилла, ки Мулго Ра:мат хикoя кapдa буд, мoнaнди :амин як вoкeapo дидам, баъд аз oн oyxaнoни Мушю Рaхмaтpo бoвap кapдaм ва дap вактги тaхpиp кaмбyдихoи хикoяи ypo 6o чизхеe ки xyдaм дида будам nyppa кapдaм. Бoяд гуфг ки Лйнй дap oфapидaни чeхpaи бaдeии Одина ва хoдиoaю вoкрaхoи мapбyти oapнaвишти nypфcчeaи y аз мaвoди хaнгoми дap зaвoди пaxтa кop кapдaнam дap зeхни xyд чaмьoвapдaam фapoвoн иcтифcдa мeнaмoяд. Ба нaзapи мo шуку:у чиюи бaдeии чeхpaи Одина дap ^cca; хaмнoми Лйнй низ аз :амин чo oapчaшмa мeгиpaд.

Myхимтapин, чихaти ин meвoи чeхpaнигopй ë oбpaзoфapинии С. Лйнй чyнoнки каблан ;mopa шуд, тaчpибaи зиндагии xyди муаллиф мeбoшaд. Boкeaхoи тaъpиxй дap poмaнy пoвгстхoи С. Лйнй 6o шeвae ба калам дoдa мemaвaнд, ки гу кaхpaмoнхoяm аз xyди дoxили :амин хoдиoaю вoкрaхo зyхyp ва чeхpaнaмoй мeкyнaнд. Чунки хoдиoaю вoкeaхoи мaвpиди mзapи Лйнй бидуни зyхypи maxcиятхo ë чeхpaхoи хyнapиe мили Одина, Apбoбкaмoл, Гулбиби, Ënop, rynrnp, Рaхимдoд, Kopииcмaт ва дигapoн инкишoф намбебад, тугени нaмeнaмoяд, мoхияти фажафию тaъpиxй кaoб нaмeкyнaд. Ба акидаи М. Рачабй С. Лйнй дap «Одина», «Дoxyндa» ва «Fyлoмoн» 6apc; хaмaчoнибa падид oвapдaни py:; зaмoн ва амик; муайян кapдaни мoхияти вoкeaхo ба тaчpибaхo ва ба дидаю шyнидaхoи xem такя намуда, инчунин дap тapтиб дoдaни ooxTOp; бaдeй ва вoкрaбaндии бaъзe acapхoяш низ аз мaxcycиятхoи oapнaвишти xyд ба aндoзae истифода кapдaaoг.[11, с. 7]

Ба a^ema; мo ин чo aIap тapчимaи хoли муаллиф нак^ дoшIa бomaд :ам, дap oфapидaни чeхpaхoи адабй накщи вoкeaхoи тaъpиxии зaмoни мaвpиди назарт ypc нaбoяд аз ëд бypд. Maoaлaн,

мyшoxидaxoи Amñ дap зaвoдxoи пaxтaи Kжзидтeппa вa ФapFOнa дap oфapидaни отти бaдeии Oдинa xeдe мyxимaнд, вaлe capнaвиш1и пypфoчeaи Oдинa ин capнaвиш1и як нacди мapдyми дexoти ^даи Mиëнa acI, ки дap чустучуи кop 6a maxpxo paфгa 6o чунин фoчeaxo вa бaДбaxти дyчop мerapдaнд. Бa aкждaи M. Pa^a6ñ мaxз xaмин aмaди 6a чустучуи кo pвa зиндarии 6exIap 6a, maxpxo caфap нaмyдaн myyp, averna вa тaфaккypи cиëcию отти^ии чaвoнoни мyocиpи Oдинaю Ёдroppo дигap мecoxт, oнxo тaдpичaн 6a мoxияги тaFЙиpи зaмoн вa тaFЙиpи ниëзxoи ичгимoию cиëcии чoмea capфaxм мepaфгaнд. Ин paвaндxoи тaъpиxй cимoи бoтинй, xиcлaтy xapaRIep вa pyxy paвoни кaxpaмoнxoи Aйниpo xaм диrap мecoзaд.Бoз1oби тapчимaи xo.ih нaвиcaндapo мo дap acapxoи мyxтaшaми Aйнй xaw дyчop мeшaвeм, ки oн дaлeди дигapи гapoиши aмики y 6a xaкикaти зиндагй дap чexpaнигopй вa yмyмaн тacвиpи бaдeй acI.

Чyнoнки иmopa шуд, aкcapи чexpaxoи бaдeии oфapидaи С. Amï xycyc™™ coзмoндиxии coxтopи acappo дopaнд, ки oнpo xaw дap xикoяи нaвиcaндa вa xaм дap acapxoи бyзypгxaчми y мили «Oдинa», «Maprи cyдxyp», «Ятим» вa «Дoxyндa» дидaн мумкин acI. A чумли, чунин xycyc™™ cимoи бaдeии Oдинa бapoи тaквия1и ин meвaи ни^иши бaдeй дap мapxиллaи aвaли инкишoфи нacpи peaлиcгии точикй нaкши мyxим бoзид. Ч. Икpoмй дap мaкoлaи «Maктaби yстoд Лйнй» ин нyктapo мaxcyc тaъкид rap^, мeнaвиcaд: <<H,ap т^и нaв тamкид myдaн вa бapкapop rapдидaни xoкимияги Coвeтй.. .тaшнaи xoндaн вa maвкмaнди xoндaн бyдeм. Arn дap xaмин вaкт yc1Oд Amñ 6a дac1и мo aввaлин пoвec1и xyд «Capгyзaш1и як точики кaмбaFaл» («Oдинa>) -po гyзoш1, ки oнpo гaш1aю бapгaштa xoндeм, meъpxoяшpo aз 6ap кapдeм, ycny6ampo 6a ëд дoш1a, 6a oн тaклид кapдeм вa дили чaвoни nyp4ymy xypyши мo opзyxoи бyзypг 6a aмaл oмaдaнд. Coддarй, paвoнй вa xaмaфaxмии «Oдинa> мopo мaф1yн кapдa буд вa биcëp чaвoнxo nac aз xoндaни oн 6a poxи aдaбиë1 кaдaм гyзoш1aнд вa aввaлин xикoя, дoc1Oнxoи xyдpo нaвиш1aнд».[12, c. 37]

Boкeaн дap oн mixo дap aдaбиëти нaвини точики зyxyp кapдaни acape мили «Oдинa> як xoдиcaи нoдиpи aдaбй буд. Aкcapи axnn oдoби xaмoн mixo coддarй, oммaфaXмй, paвoнй вa зaбoни caбкy зaбoни ин acapи мyxими aдaбиë1и точикии caдaи XX-po мaxcyc тaъкид нaмyдaнд. Дap xaкжкaт пoвecги «Oдинa» aз нигoxи зaбoн, ycдyб, meвaxoи шилу ycгyxoнбaндй, тacвиpи xapaRIep вa aмaдиë1и кaxpaмoнxo нaфaкaт aз киccaxoи мaъpyфи пemинaи aдaбиëти клaccикй, 6ai^ aз acapи кбши мyaллиф «Чaллoдoни Бyxopo» тaфoвyтxoи куллй дoш1. Aap дap тamкили cyжeт вa coзмoн дoдaни coxтopи бaдeии «Чaллoдoни Бyxopo» ^ccaxo, aфcoнaxoи xaлкï вa capгyзaш1и кaxpaмoнoн нaкши acorn дoш1a бomaд, дap фapoxaм oмaдaни coxтopи бaдeии «Oдинa» paфгop вa aмaлиë1y xapaHaIH кaxpaмoнoн, мaxcycaн Oдинa, Apбoбкaмoд, Гулбиби вa дигapoн мyxимaнд. Myнocибaт, бapxypд вa мaxcycaн иxгилoфи Oдинa 6o Apбoбкaмoл acocи cyжeти киccapo тaшкид дoдac1. Дap ин acap xyнapи чexpaнигopии Aйнй 6a тaвpи гyстapдa вa 6o xaмa пaxнoи xyнapию aдaбиaш бoз1oб мerapдaд. Aap мapxиJJлaxoи бaъдии мaктaби чexpaнигopиpo дap нacpи точикии ниммaи aвaли caдaи XXдaкик aз нaзap гyзapoнeм, paвmaн мeгapдaд, ки aкcapи нaвиш1aroн, aз чyмлa Ч. Икpoмй, A. Дexoтй, П. Cyдaймoнй, С. УлyFзoдa в aбиcëp aз нaвиcaндaгoни мaъpyфи yзбaк aз xaмин acapи мaндaгopи ycтод С. Afeñ 6axpa бypдaнд.

С. AЙнй дap acapxoи нacpии дaвpaи aвaли эчoдиëтaш ниmoн мeдиxaд, ки y xaнгoми тaxcид дap мaдpacaxoи Бyxopo вa кop кapдaнam дap зaвoдxoи HaxIa 6o oдaмoни зиëди дopoи capнaвиш1 вa кacбy кopи гyнoгyн вoxypдa 6o xaë™ maxrn вa ичтишии oнxo aз нaздик mинoc шуда бyдaac1. Бo вучуди ин xaнгoми мyтолиaи «Oдинa», «Дoxyндa» вa «Fyлoмoн» кac 6a ocoнй пaй нaмeбapaд, ки 6o aшxocи мaвpиди нaзapaш мyaлиф дap зиндarии вoкeй omrnñ дoш1a бomaд. Xapчaнд дap зиндагии вoкeй aкcapи oнxopo мyaллиф мeшинoxт вa capгyзaш1xoяmoнpo миcли Oдинaю. Tymop вa БoбoFyлoм aз зaбoни xyдaшoн myнидa буд. Бoфти бaдeии нaвиcaндa дap acapxoи нoмбypдa 6a дapaчaecг, ки maxcия1xoи вoкeиpo то xane умумияг вa бaдeия1 мeдиxaд, ки xoнaндa maxcrara вoкeй бyдaни oнxopo пaй нaмeбapaд. Ин amxoc дap coxтopи пoвec1y poмaнxoи Aйнй xacoиcи бeш1apи xaммocй кaCб нaмyдa, то 6a дapaчaи чexpaxoи дypaxmoни a^ñ мepacaнд. Xapчaнд aкcapи maxcия1xoи дocтонии oфapидaи Aйнй aз зин^й, aз pyзropи пacиcapнaмyдaи xyди aдиб вa xaлки y rиpифтa шyдaнд. Уcтод Х. Acoзoдa 6apxa^ тaъкид мeнaмoянд, ки «Maкгaби эчoдии С. Amñ дap зaминaи мaктaби зиндarии y apзи вучуд кapдa acI[13, c. 92]

Дap мaчмyъ чexpaxoи aдaбии дap acapxoи бaдeии Aйнй oфapидaшyдapo мeтaвoн 6a ду ^pyx Чyдo кapд. Aввaлaн чexpaxoи бaдeии мapкaзй миcли Oдинa, Apбoбкaмoд, Гулбиби, Ë^o^ Гyлнop, Aбдyллoxoчa, Heккaдaм, Рaxимдoд, Xaca^ Kииличxaлифa вa дигapoн, ки дap киccaю poмaнxoи y тacвиp шyдaaнд ин oбpaзxo ë чexpaxoи бaдeй чyнoн ки дap бoдo ишopa шуд дap бapoбapи вaзифaи дигapи aдaбию эчoдй вaзифaи coзмoндиxaндarии coxтopи xyнapии acapи бaдeиpo 6ap душ дopaнд. Ин гyнa вyкyъгapoии эчoдиpo дap poмaни «Дoxyндa» дap бoби «Mycикии нaвбapoмaд», дap poмaни «Fyлoмoн» дap бoбxoи н^ум, дaxyм ra дyвoздaxyм, ки capгyзaш1и Mypoдпaxтaкaш нaкл мemaвaд, мymoxидa мeкyнeм. Дap «Чaллoдoни Бyxopo» чexpaи бaдeии мyллoxoи aйëpy xapoмxypи зaмoнarиppo С. Aйнй дap cимoи Пиpзoдa 6a кaлaм мeдиxaд. Haвиcaндa чexpaи бaдeии ypo xaw дap

мacчид хaнгoми нaмoзxoнй, :ам хaнгoми мyлoкcт 6o oaвoбтaлaбoн ва кapзгиpaндaroн, :ам хaнгoми aмpи мaъpyф кapдaн ва аз :ама му:им хaнгoми бадажюкию хapoмкopихoяm ба калам мeдихaд. Ин чeхpaи мaнфypгoт, ки ба :ама гуна xиëнaтy чинoят oмaдaacт. Вай дap тacвиpи Лйнй maxc; xy^í^ буда, мaнoфeи инooниaш 6o мада^и xa^ мyxoлиф мeбomaд. Лйнй 6o oфapидaни ин кабил чeхpaхoи paвшaни бaдeй мaнзapaи умумии хaëти ичIимoии Бyxopoи aмиpooлopиpc paвmaн мeccзaд. С. Лйнй гибки эътиpoфи aкoapи мyхaккикoни ooopam на тaнхo дap тacвиpи вoкрaхoи тaъpиxй ва ичгимoй, балки дap oфapидaни чeхpaхoи гyнoгyни бaдeй, тacвиpи cимoи зoхиpию бoтинии нaмoяндaгoни тaбaкaхoи мyxтaлифи ичтимoй мaхopaти баланд дopaд. Лз ниго:; хyнapи ниropaндaгй ва apзиши адабию бaдeй aкcapи кaхpaмoнхoи ба иoIилoх мyoбaтy манфии aoapхoи y дap пoяи баланди хyнapию бaдeй кapop дopaнд. Лз чумла. Чeхpaи бaдeии Kopï Ишкамба аз ниго:; хyнapи чeхpaнигopй дap aдaбиëти чaхoн хaмooнy хaмпoя ва хaмpaдиф нaдopaд. Инpo 6;oëpe аз нaвиcaндaгoни бyзypги иyocиpи Лйнй эътиpoф намудаанд. Maнзapaхo ва oбpaзхoe, ки дap aoapхoи нaвиoaндa тacвиp мemaвaнд бoфтaн ë аз тapики тaxaйюли эчoдй ooxтaн мумкин нeoт, ин киoеaхoи дaхшaтнoк ва oapнaвиштхoи пypфoчeapo тaнхo хyнapмaндe тacвиp кapдa мeгaвoнaд, ки :амаи oн вoкeaхopc дида, аз cap Iyзapoнидa дap xy^ пусти xyд эхooc кapдa íomaA

Лйнй кaдoм чeхpae ë кaдoм вoкрaepc тacвиp накунад аз машди химoяи мaнфиaтхoи xare, аз aдoлaгy иншф ва аз хaкикaти зиндагй дyp нaмepaвaд. Инpc мo дap тacвиpи Бoзcp, Meхpимoх, Рустам дap pcмaни «Дoxyндa», ки чeхpaхoи дyюмдapaчa хaстaнд ба xy6ï эхooc мeнaмoeм, чyнoн ки дap ído ;mopa шуд С. Лйнй дap acapхoи тapчимaихoлиam аз чумла, дap «ЁддoшIхo» 6op:o дap 6apo; заминаи муътамади вoкeй ва хaëIй дoшIaни maxc;»^; дoстoнй ва хoдиoaю вoкeaхoи му:ими дap «Одина», «Ч,aллoдoни Бyxopo», «Дoxyндa» ва «Fyлoмoн» тacвиp шуда ;mopa мeнaмoяд. Ин дaлeли дигapи на тaнхo аз вoкeaхoи му:ими c;ëc;K> ичгимoии зaмoн, балки 6o хaëти maxcï ва cифaтхoи мyoбaтy манфии чeхpaхoи мaвpиди тacвиpam аз наздик oшнo будани y дaлoлaт мeнaмoяд.

Лйнй дap oфapидaни чeхpaхoи бaдeй :ам ба oyннaтхoи адабии гузашта ва :ам ба cyннaтхoи навини aдaбиëти pyc ва ш^^авИ гакя мeнaмoяд. Myхимтapин тaфoвyти чeхpaхoи oфapидaи Лйнй дap aoapхoи xypдy бузурташ дap oн зcхиp мemaвaд, ки нaвиcaндa дap калам дoдaни :ap як чyзъиëти xypд ва хaтто cимoи зoхиpии oнхo аз хaкикaти шкет дyp нaмepaвaд. Вай oбpaзи бaдeиpo гибки ниëзи гoявии aca pвa идeaли адабию зстетикии xyд интиxoб мeнaмoяд. Дap бapчaстaooзии ин чeхpaхo чyнoнки мymoхидa шуд Лйнй на тaнхo аз зapфияти бaдeии вoкeию хoдиoaхoи зиндагй, балки аз имкoниятхoи ooxiopñ ва ooзмoндихaндaraи зaмoнy мaкoни бaдeй, псйзож ва мaнзapaнигopй низ фapoвoн истифcдa мeкyнaд. Шуку:у азамати кaхpaмoнхoи aoapхoи Лйнй дap naхнoи хoдиoaю вoкeaхoи бyзypг ва зaмoни хaooocy oapнaвишIOCЗи тaъpиxй ба калам дoдa мemaвaд. Faйp аз ин, учтод С. Лйнй дap чeхpaнигopии nyбJIиcистй :ам мaхopaти бузурт дoш:Iaни xyдpc дap «Taъpиxи инкиюби Бyxopo», «Myxтaoapи тapчимaи хoJIи xy^^», «Taъpиxи инкилoби фикpй дap Бyxopo» ва мaxoyoaн чaхop киcми «Ёддoштхo» ниmoн мeдихaд. Дap ин 6axm; ooop; y, ки тacвиpи хaкикaти тaъpиxй ва oaнaдnиoaндй мeьëpи acorn аст, meвaи чeхpaнигopии муаллиф :ам фapк; мeкyнaд. Дap aoapхoи тaъpиxиe мили «Taъpиxи инкилoби Бyxopo» ва «Taъpиxи инкилoби фикpй дap Бyxopo» cимoи amxoc; тaъpиxй дap чapaëни накди вoкeaхoи мyшaxxacи тaъpиxй ба калам дoдa мemaвaд. Maxcyoaн чeхpaи aмиpcн, ^^o, мyдappиooн ва дигap мaнoaбдopoни aмopaт, нaмoяндaroни oaфopaтxoнaхoи pycra, мaктaбдoнoнy мyoaлмoнoни мaктaбхoи чадидия, на^ян^тони зиëиëни пeшкaдaм, чадидан ва мaopифпapвapoни Бyxopc 6o нoмхoяmoн ва 6o ниmoн дoдaни зaмoнy мaкoни вoкeии кopy фа^лияти oнхo тacвиp мeшaвaд. Лз ин 6axm; aoapхoи С. Лйнй муаллиф öemrap дap «ЁддoшIхo», ки чанбаи öemnap; адабию хyнapй дopaд, дap тacвиpи чeхpaхoи бaдeй xyдpc oзoдIap эхooc мeнaмoяд. Чунки aoap аз нигoхи naхнoи жaнpй xeлe фappox буда, дap oн вoкрaхoи зиëд ва amxoc; 6;oëpe ба тacвиp oмaдaaнд. Ин чeхpaи xyди муаллиф дap ooxTOp; aoap накщи мapкaзй ва ooзмoндихaндaIй дopaд. Kaхpaмoни aooc;; «Ёддoштхo» ба кавли yстoд М. Шaкypй xyди Со^идаин мeбomaд. Дap 6apo6ap; ин бoз як кaтop чeхpaхoepo нaвиoaндa ба калам мeдихaд, ки :ap кaдoми oнхo дap pyзropи ичгимoй ва маънавию cиëcии зaмoн накши xyдpo дopaнд. Намунаи инхo чeхpaхoи бaдeии Сaмдмypcдxoчa, Устcaмaк, Лyтфyллoчynoн, Макдуми ^в, Пиpaк, Хабиба, Шyкypбeк, Мушю Typc6, Сaдpи Gap;p, Шapифчoн, Макдум, Xaйpaт, Мулю Л^н, Л:мади Дoниm, Мунзим ва дигapoн хaстaнд. Xap кaдoмe аз инхo ба aндemaи му:акики «Ёддoштхo» М. Шaкypй «типи муайяни ичгимoй буда, cифaтхoи ичтимoй ва xиcлaтхoи maxc;; oнхo ба xy6ï зoхиp шудааст». Boкeaн, :ap ки инхo ва баъзан чанд нaфapaшoн дap якчoяIй чeхpaи умумии ин ë oн табакаи чoмeaи хaмoндaвpaи Бyxopcpo тaчaooyм мeнaмoянд. Лз тapaфи дигap aкoapи чeхpaхoe, ки дap «Ёддoштхo» тacвиp мemaвaнд аз ин ë oн чи:ат

ба Садридцин алокаманданд ё дар сарнавишти у накше гузоштаанд. Дар ин хайат дар баробари чехрахои мусбат як катор чехрахои манфй низ мисли Хайдаркулхуча, Хрчи Зокирбои гузачаллоб, Парвардигорхуча Чунбул махдум, Абдурахмони Рафтор ва амсоли онхо хастанд, симояшон бо ранги дигар тасвир мешавад. Вале ин симохо аз чехрахои дар боло зикргардида камтар таваччухи нависандаро ба худ чалб мекунад ва аз хамин ру тасвири чехраи бадеии онхо дар асар хеле мухтасар ва кутох аст.

Хамаи ин чихати мухиму асосии хунари чехранигории С. Айнй дар «Ёддоштхо» аз хусусиятхои адабию бадеии ин навъи наср хам бармеояд. Ин асар харчанд ба навои ёцдошт дахл дорда, ба кавли устод М. Шакурй вай ёцдошти бодист, на асари сирф публисистй. Хамаи н сифатхое хастанд, ки дар мачмуъ мактаби бузурги чехранигории бадеии устод С. Айниро фарохам меоранд. Нависандагони дар солхои бисту сй ва даврахои баъдии садаи XX чавони халкхои Осиёи Миёна ва махсусан нависандагони муосири точик аз мактаби адабии Айнй бахрахои зиёд бардоштаанд.

АДАБИЁТ

1. Шакуров М. Пайванди замонхо ва халкхо (мачмуи маколахо) /МШукуров-Душанбе: Ирфон, 1982. - 224 с

2. Хамон чо , сах.148.

3. С. Айнй . Судьба одного народа // Новое время, 1951, №45, с.8

4. Асозода Х.. Вокеият, сиёсат ва С. Айнй, Душанбе; Шучоиён, 2010 сах.82.

5. Хамон чо, сах.84

6. Таърихи адабиёти советии точик, Душанбе; Дониш, 1994.

7. Айнй С. Куллиёт, ч. 1 Сталинобод, Нашрдавточ, 1958.

8. Айнй С. Куллиёт, Ч.6, Сталинобод, Нашрдавточ, 1963 .

9. Хамон чо, , сах.97.

10. Хамон чо, сах. 496.

11. Рачабй М. Ба фикри ман. - Душанбе: Деваштич, 2003,

12. 12 Икромй Ч. Мактуби устод Айнй // Шарки сурх, 1953, .№4, сах.37.

13. Асозода Х. Вокеият ,сиёсат, сах.92.

ИСТОРИЧЕСКАЯ И ХУДОЖЕСТВЕННАЯ РЕАЛЬНОСТИ В ТВОРЧЕСТВЕ САДРИДДИН АЙНИ

В данной статье рассматривается формирования историческая и художественная реальность в творчестве Садриддин Айни. Автор исследует основание истоки формирования образов Одина, Гулнор, Гулбиби, Ёдгор, Кори- Исмат, и другие.

С. Айни изучая произведение ученного и просветителя Ахмада Дониша в период обучении Бухарском мадрасе и исползоваль при создании образов Садриддин, Самдмуродхоца, Устоамак, Лутфуллочупон, Махдуми Гов, Пирак, Хабиба, Шукурбек, Мулло Туроб, Садри Сарир, Шарифджон, Махдум, Хайрат, Мулло Амон, Ахмади Дониш, Мунзим и некоторых других.

Ключевые слова: «Наводир-ул вакоеъ», «Ёддоштхо», личность Ахмада Дониш, истоки фармиравания образов, мастерство творчество, художественная реальность психология личность, мировазрения, просветительство, проза, роман, литература, литературная школа.

HISTORICAL AND ARTISTIC REALITIES IN THE WORK OF SADRIDDIN AINI

This article considers the formation of historical and artistic reality in the work of Sadriddin Ayny. The author explores the foundation of the origins of the pharmaceutical image of Odin, Gulnor, Gulbibi, Yodgor, Cori- Ismat, and others.

S. Ayni studying the work by the scientist and educator Ahmad Donish during the period training the Bukhara Madras and исползоваль during creation of images Sadriddin, Samdmurodkhon, Ustoamak, Lutfullochupon, Makhdumi Gov, Pirak, Habib, Shukurbek, Mullo Turob, Sadri Sarir, Sharifjon, Makhdum, Найрат, Moullo Hamon, Ahmadi Donish, Munzim and some other.

Keywords: "Pozvir-ul vakoye," Yoddoshteko, "the personality of Ahmad Donish, the origins of pharmaceutical image production, skill creativity, artistic reality psychology personality, worldview, enlightenment, prose, novel, literature, literary school.

Седение об авторе:

Бобораджабова Гулноза - соискатель кафедры теории и истории таджикской литературы Таджикский государственного педагогического университет имени С. Айни

About the autor:

Boborajabova Gulnoza - researcher of the Department ofDepartment of Theory and History of Tajik Literature Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Ayni

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.