Батыс Қазақстан аймағы балалар мен жасөспірімдердің аурушаңдық көрсеткіштерін бағалау Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

Редактор алган 02.09.2020 ж.

ЕТМАБ 76.29.47

ЭеЖ 613.96:616-053.2 (574.1)

БАТЫС КАЗАХСТАН АЙМАГЫ БАЛАЛАР МЕН ЖАСЭСП1Р1МДЕРДЩ АУРУШАНДЬЩ КЭРСЕТК1ШТЕР1Н БАГАЛАУ

Д.Т. Доскабулова1, А.А. Мамырбаев1, А.Э. Тадевосян2, Н.Р. Изденова1

1«М. Оспанов атындагы Батыс Казакстан медициналык университет», КеАК, Актебе к;., Казакстан

2М. Гераци атындагы Ереван мемлекетпк медицина университетi, Ереван, Армения

Мектеп жасындагы балалар арасында жетекш кауш факторлары мен аурушандык жагдайын аныктау Yшiн эпидемиологиялык зерттеулер журпзу каз1рг1 кезде денсаулык сактау саласында басты максат болып табылады, сонымен катар профилактикалык медицинанын негiзгi багыттарына сэйкес келедi.

Мацсаты - Батыс Казакстан аймагынын балалар мен жасеспiрiмдердiн аурушандыгы керсеткiштерiне бага беру.

Материалдар мен adicmep. Зерттеулер Батыс Казакстандагы Актебе, Атырау, Актау, Орал калаларындагы мектептердiн медициналык кабинеттерi базасында жYргiзiлдi. 2014-2018 жж. аралыгында балалар мен жасеспiрiмдер арасындагы аурушандыкка талдау журпзвдг 11,13,15 жас аралыгындагы балалар мен жасеспiрiмдердiн аурушандыгы туралы акпаратты талдау непзп медициналык карталарга (Ф.026 / у) сэйкес жYргiзiлдi.

Нэтижелер. Балалар мен жасеспiрiмдер арасындагы аурушандык ранг бойынша бiрiншi орында тыныс алу жYЙесi аурулары, екiншi орында аскорыту жYЙесi аурулары, Yшiншi орында кез аурулары, тертiншi орында кан жYЙесi аурулары, бесiншi орында нерв жYЙесi аурулары жэне алтыншы орында эндокриндж аурулар орын алады.

Кррытынды. Балалар мен жасеспiрiмдер арасындагы аурушандьщтьщ к¥рылымдык ерекшелiктерiн аныктау процестщ созылмалыгын болдырмауга, алдын алуга багытталган шаралар тугастай профилактикалык медицинанын басты багыты болып саналады.

Kinmmi свздер: балалар, жасеспiрiмдер, аурушандык.

ASSESSMENT OF INCIDENCE INDICATORS IN CHILDREN AND ADOLESCENTS IN WEST KAZAKHSTAN

D. Doskabulova1, A. Mamyrbaev1, A. Tadevosyan2, N. Izdenova1

1Nc JSC "West Kazakhstan M. Ospanov Medical University", Aktobe city, Kazakhstan

2Yerevan State Medical University named after M. Heratsi, Yerevan, Armenia

Conducting epidemiological studies to identify the leading risk factors for the image and identify morbidity among school-age children is currently the main problem, and also corresponds to the basic directions of development of preventive medicine.

The goal is to assess the incidence rates of children and adolescents in Western Kazakhstan.

Materials and methods. The research was carried out on the bases of medical offices of schools in the cities of Aktobe, Atyrau, Aktau, Uralsk in Western Kazakhstan. The analysis of morbidity among children and adolescents was carried out in the period 2014-2018. The analysis of information on the incidence of the child and adolescent population at the age of 11,13,15 was carried out according to the main medical records (F.026 / y).

Results. In terms of morbidity among children and adolescents, respiratory diseases rank first, digestive system diseases second, eye diseases third, circulatory system diseases fourth, nervous system diseases fifth, and endocrine diseases sixth.

Output. Determination of the structural features of the disease in children and adolescents is a key area of preventive medicine in general, aimed at preventing the continuity of the process.

Keywords: children, adolescents, illness.

ОЦЕНКА ПОКАЗАТЕЛЕЙ ЗАБОЛЕВАЕМОСТИ ДЕТЕЙ И ПОДРОСТКОВ ЗАПАДНОГО КАЗАХСТАНА

Д.Т. Доскабулова1, А.А. Мамырбаев1, А.Э. Тадевосян2, Н.Р. Изденова1

1НАО «Западно-Казахстанский медицинский университет имени М. Оспанова», Актобе, Казахстан

^Ереванский государственный медицинский университет имени М. Гераци, Ереван, Армения

Проведение эпидемиологических исследований по выявлению ведущих факторов риска образа и выявления заболеваемости среди детей школьного возраста в настоящее время основная проблема, также соответствует базовым направлениям развития профилактической медицины.

Цель - оценка показателей заболеваемости детей и подростков Западного Казахстана.

Материалы и методы. Исследование проводилось на базах медицинских кабинетов школ городов Актобе, Атырау, Актау, Уральск Западного Казахстана. Анализ заболеваемости среди детей и подростков проводилось в период 2014-2018 гг. Анализ информации о заболеваемости детского и подросткого населения в возрасте 11,13,15 лет осуществлялся по основным медицинским картам (Ф.026/у).

Полученные результаты. По заболеваемости детей и подростков первое место занимают заболевания органов дыхания, второе - болезни органов пищеварения, третье - болезни глаз, четвертое - болезни системы кровообращения, пятое - болезни нервной системы и шестое - эндокринные заболевания.

Заключение. Определение структурных особенностей заболевания у детей и подростков - ключевое направление профилактической медицины в целом, направленное на недопущение непрерывности процесса.

Ключевые слова: дети, подростки, болезни.

К1р1спе

Балалардьщ денсаулык жагдайы тургындардыц элеуметпк эл-аукатыныц индикаторы ретшде карастырылады. Эскелец урпак ултымыздыц дщгеп. Олар елiмiздщ болашак ецбек нарыгына бой сугады. Денсаулык сактау жYЙесiне балалардыц денсаулык жагдайына туылганнан назар аудару, анагурлым тиiмдiрек [1]. Денсаулык сактау жYЙесiнiц ец басты мшдеттершщ бiрi балалык жастагы тургындардыц денсаулыгын сактау жэне оны одан ары арттыру болып табылады [2]. Оныц iшiнде, жш жэне узак ауыратын (Ж¥С) балалардыц денсаулыгын коргау мэселесi Yлкен гылыми тэжiрибелiк мацызга ие болып отыр. Себебi, осы балалардыц аурушацдык кэрсетюшшщ децгейi жалпы балалар тобы аурушацдыгыныц децгейiн аныктайды. Сондыктан осы катерлi топты дер кезiнде аныктап, оларда сауыктыру балалардыц аурушацдык кэрсетюшшщ децгешн айтарлыктай тeмендетедi [3]. Соцгы экономикалык жэне саяси тэуелдiлiк алган жылдары бiздiц елiмiздегi туылган балалардыц арасында эндокриндiк жYЙе ауруларымен катар зат алмасу жэне иммунитеттщ бузылу окигалары 2,1 есеге жогары болып шыккан [4]. ^азiрri тацда балалардыц арасында CYЙек-булшыкет жYЙесiнiц жэне дэнекер тшдершщ аурулары кан-айналу жYЙесiнiц патологиялары, орталык жYЙке жYЙесiнiц закымдану белгiлерi 1,8 есеге жогары болып отыр [5]. Оныц непзп себептерiне денсаулык сактау уйымдарындагы дэрiгерлердiц бiлiмдiлiгi мен бшктшгшщ артуы, диспансеризациялык жумыстардыц белсендшп, ата-аналардыц медициналык белсендiлiгi эзшдш эсерш тигiзуде [6]. Ата-аналардыц арасында балаларыныц денсаулыгын ерте аныктауга жэне олардыц бузылыстарыныц дер кезiнде емдеуге багытталган умтылыстар жогарылай тYCкен [7]. Мегаполистеп балалардыц эмiрi ауыл тургындарыныц ^р CYPУ жагдайына караганда мYлдем эзгеше. ^ала балаларына тэн нэрсе олардыц бакылаусыздыгы жэне ^р CYPУ салтыныц эзгешшп [8].

Максаты

Батыс ^азакстан аймагыныц балалар мен жасeспiрiмдердiц аурушацдыгы кeрсеткiштерiне бага беру.

Материалдар мен эдктер

Зерттеулер Батыс ^азакстандагы Актебе, Атырау, Актау, Орал калаларындагы мектептердщ медициналык кабинеттерi базасында жYргiзiлдi. 2014-2018 жж. аралыгында балалар мен жасeспiрiмдер арасындагы аурушацдыкка талдау жYргiзiлдi. 11,13,15 жас аралыгындагы балалар мен жасeспiрiмдердiц аурушацдыгы туралы акпаратты талдау непзп медициналык карталарга (Ф.026 / у) сэйкес жYргiзiлдi.

Зерттеу объект1с1

Батыс ^азакстан аймагыныц барлык 4 калалары Актeбе, Актау, Атырау - тэжiрибе аймактары, Орал - бакылау тобы ретшде алынды. 11,13,15 жас аралыгындагы балалар.

Денсаулыктыц мацызды кepсeткiштepiнщ 6ípí - бул бaлaлap пoпyляциясы apaсындa пaтoлoгияньщ пaйдa бoлyы мен тapaлyыньщ oбъeктивтi жаппай кубылысы peтiндe aныктaлaтын aypy. Äypшaвдык дeгeнiмiз - бул жaлпы туpFындapдьщ немесе o^irç жекелеген тoптapыньщ ^келген aypyлapыньщ тapaлyын, к¥pылымын жэне динамикасын сипaттaйтын кepсeткiш. Ka3ipri yaкыттa медициналы; мeкeмeлepгe жiбepiлгeн бapлык бeлгiлeнгeн диaгнoздapды тipкey жэне есепке алудыц мшдетп жYЙeсi бap. Äктeбe, Äтыpay жэне Оpaл кaлaлapы бoйыншa мектеп oкyшылapы apaсындa жYpгiзлгeн, яFни 11,13,15 жaс apлыFындaFы бaлaлap мен жaсeсmpiмдepдщ медициналы; кapтaсы бoйыншa aныктaлFaн aypyшaвдык жaFдaйын пaйыздык кepсeткiштep бoйыншa усынылды (сурет -1,2,3,4).

Ас Kopытy ЖYЙeсi aypyлap ы 11%

Тыныс ялу ЖYЙeсi aypynap ы 62%

11 жас

Кан ЖYЙeсi aypyлap ы 10%

Эндoкpи

ндж aypyлap 2%

ЖYЙкe ЖYЙeсi aypynap ы 5% Ke3 aypyлap ы 10%

Äс Kopытy жуйеа aypyлapы 16%

Тыныс

ялу жуйеа aypyлapы 57%

13 жас

Кан Эндoкpи ЖYЙeсi ндiк aypyлapы aypyлap

10% 2% ЖYЙкe

ЖYЙeсi aypyлapы 5%

Ke3 aypyлapы 10%

Äс кopытy

ЖYЙeсi aypyлapы 18%

Тыныс алу

ЖYЙeсi aypyлapы 53%

15 жас

Кан ЖYЙeсi aypyлapы 9%

Эндoкpин

дiк aypyлap 2% Жуйке жуйеа aypyлapы 5%

Сурет 1 - Ацтау цаласы бойынша балалар мен жасвспiрiмдердiц аурушацдыц KepœmK^i (%).

Ä^ray каласы бoйыншa 3ep'iTeyre aлынFaн 11 жэне 13 жaстaFы бaлaлap мен 15 жaстaFы жaсeсmpiмдepдщ aypyшaвдык жaFдaйы сaлыстыpмaлы туpдe aлFaндa пайызды; улeсi кан жYЙeсi aypyлapы бoйыншa 11,13 жaстaFы бaлaлapдa 10% кдоаса, ал 15 жaстaFы бaлaлapдa 9% к^ады. Эндoкpиндiк aypyлap бoйыншa 11,13,15 жaстaFы бaлaлapдa 2% к^ады. Жуйкe жYЙeсi бoйыншa 11,13,15 жaстaFы бaлaлapдa 5% куpaды. Ke3 aypyлapы бoйыншa 11,13 жaстaFы бaлaлapдa 10% , ал 15 жaстaFы бaлaлap 13% к^ады. Тыныс алу жуйeсi бoйыншa 11 жaстaFы бaлaлapдa 62%, 13 жaстaFы бaлaлap 57 % куpaсa, ал 15 жaстaFы бaлaлap 53% к^ады. Ас кopытy жYЙeсi бoйыншa 11 жaстaFы бaлaлapдa 11% , 13 жaстaFы бaлaлap 16% кдоаса, ал 15 жaстaFы бaлaлap 18% к^ады.

Ас ^рыту жуйеа аурулары 11%

11 жаc

Кан ЖYЙесi аурулары 9%

Эндoкрин дiк

аурулар Жуйке 0 ЖYЙесi аурулары 6%

Тыныс

алу ЖYЙесi аурулары 62%

аурулары 9%

Тыньи алу ЖYЙесi аурулары 58%

13 жаc

Эндoкрин К5н , дк ЖYйесi аурулар

аурулары 2%

11% ЖYЙке

ЖYЙесi аурулары 6%

Keз

аурулары 12%

15 жаc

Ас Koрыту ЖYЙесi аурулары 10%

Кан ЖYЙесi аурулары 11%

Эндoкрин

дк аурулар 2%

Тыныс

алу ЖYЙесi аурулары 56%

Жуйке ЖYЙесi аурулары 6%

аурулары 15%

Сурет 2 - Ацтвбе цaлaсы бойыншa бaлaлaр мен жaсвспiрiмдердiц aурушaцдъщ кврсеmкiшi (%).

Актебе каласы бoйынша 11,13,15 жастагы бададар мен жасeсmрiмдердщ аурушавдык жагдайы садыстырмады турде адганда пайыздык удесi кан жYЙесi аурудары бoйынша 11 жастагы бададарда 9% кураса, ад 13,15 жастагы бададарда 11% курады. Эндoкриндiк аурудар бoйынша 11 жастагы бададарда 3% кураган бoлатын, ад 13,15 жастагы бададарда 2% курады. Жуйке жуйесi бoйынша 11,13,15 жастагы бададарда 6% курады. ^з аурудары бoйынша 11 жас 9%, 13 жастагы бададарда 12%, ад 15 жастагы бададар 15% курады. Тыныс аду жуйесi бoйынша 11 жастагы бададарда 62% , 13 жастагы бададар 58% кураса, ад 15 жастагы бададар 56% курады. Ас ^рыту жуйесi бoйынша 11,13 жастагы бададарда 11% кураса, 15 жастагы бададар 10% кураган бoлатын.

Ас ^рыту

ЖYЙесi аурулары 14%

Тыныс

алу ЖYЙесi аурулары 60%

11 жаc

Кан ЖYЙесi аурулары 7%

Эндoкрин дiк 1%

ЖYЙке ЖYЙесi аупулары 6%

Keз аурулары 12%

Тыныс

алу ЖYЙесi аурулары 61%

13 жаc

Ас ^рыту ЖYЙесi аурулары 14%

Кан ЖYЙесi аурулары 7%

Эндoкрин

дiк аурулар

1% Жуйке ЖYЙесi аупулары 6%

Keз аурулары 11%

15 жас

Ас корыту Кан Эндокрин

жуйеа ЖYЙесi дiк

аурулары аурулары аурулар ЖYЙKе

15% 7% 2% жYЙесi

аурулары 6%

Тыныс алу

жуйеа аурулары 57%

аурулары 13%

Сурет 3 - Атырау цаласы бойынша балалар мен жасвсп1р1мдерд1ц аурушацдыц кврсетк1ш1 (%).

Атырау каласы бойынша аурушавдык жагдайы салыстырмалы тYPде алганда пайыздык Yлесi кан жYЙесi аурулары бойынша 11,13,15 жастагы балаларда 7% курады. Эндокриндш аурулар бойынша 11,13 жастагы балаларда 1%, ал 15 жастагы балаларда 2% курады. ЖYЙке жYЙесi бойынша 11,13,15 жастагы балаларда 6% курады. Кез аурулары бойынша 11 жас 12%, 13 жастагы балаларда 11%, ал 15 жастагы балалар 13% курады. Тыныс алу жYЙесi бойынша 11 жастагы балаларда 60%, 13 жастагы балалар 61% кураса, ал 15 жастагы балалар 57% курады. Ас корыту жYЙесi бойынша 11,13 жастагы балаларда 14% кураса, 15 жастагы балалар 15% курады.

Тыныс

алу жуйеа аурулары 60%

Ас корыту

жуйеа аурулары 10%

11 жас

Кан

Эндокрин дж

жуйеа -.г,- -

аурулар жуйке аурулары у2%ор жYЙесi

0 аупулары

8%

аурулары 10%

Тыныс

алу ЖYЙесi аурулары 56%

Ас корыту ЖYЙесi аурулары 13%

13 жас

Кан ЖYЙесi аурулары 10%

Эндокрин дiк

аурулар ЖYЙке ЖYЙесi аупулары 8%

Кез аурулары 10%

Тыныс алу

ЖYЙесi аурулары 54%

Ас корыту

ЖYЙесi аурулары 16%

15 жас

Кан ЖYЙесi аурулары 10%

Эндокрин

дiк аурулар 3%

Жуйке ЖYЙесi аупулары 7%

Кез аурулары 10%

Сурет 4 - Орал цаласы бойынша балалар мен жасвсп1р1мдерд1ц аурушацдыц кврсетк1ш1 (%).

Орал каласы бойынша аурушавдык жагдай кан жуйесi аурулары бойынша 11,13,15 жастагы балаларда 10% курады. Эндокриндш аурулар бойынша 11 жастагы балаларда 2%, ал 13,15 жастагы балаларда 3% курады. Жуйке жYЙесi бойынша 11,13 жастагыларда 8%, 15 жастагы балаларда 7% курады. Кез аурулары бойынша 11,13,15 жастагылардыц барлыгы 10% курады. Тыныс алу жYЙесi бойынша 11 жастагы балаларда 60%, 13 жастагы балалар

56% к¥раса, ал 15 жастагы балалар 54% к;¥Рады. Ас корыту жYЙесi бойынша 11 жастагы балаларда 10%, 13 жастагы балаларда 13% к¥раса, 15 жастагы балалар 16% к¥рады.

Корытынды

Зерттеуде бес жылдык бакылау кезещнде барлык терт каладагы мектетшшк медициналы; кабинетгерiнде балалар мен жасеспiрiмдер арасында жиi кездескен аурушацдыктыц децгей талданды. Эсудщ ец жогары каркыны бiрiншiлiк тiркелген аурушацдык 22,6%, жалпы - 20,7% к¥рады. Бiрiншiлiк аурушацдык децгей бес жылдык керсеткiштердi салыстырмалы тYPде Караганда 13,0%-га ескендiгi байкалады, б¥л жалпы аурушацдыктыц есуiмен (3,7%) салыстырганда 3,5 есе кеп. Балалар мен жасеспiрiмдер арасындагы аурушацды; ранг бойынша бiрiншi орында тыныс алу жYЙесi аурулары, екiншi орында аскорыту жYЙесi аурулары, Yшiншi орында кез аурулары, тертiншi орында кан жYЙесi аурулары, бесiншi орында нерв жYЙесi аурулары жэне алтыншы орында эндокриндш аурулар орын алады. Балалар мен жасеспiрiмдер арасындагы аурушацдыктыц к¥рылымдык ерекшелштерш аныктау процестiц созылмалыгын болдырмауга, алдын алуга багытталган шаралар т¥тастай профилактикалык медицинаныц басты багыты болып саналады.

Эдебиеттер

1. Булешов М.А., Токкулиева Б.Б. Пути совершенствования преемственности в организации лечебно-профилактической помощи детям в условиях крупного мегаполиса//Республиканский научный журнал «Вестник Южно-Казахстанской фармацевтической академии. - Шымкент. - 2013. - № 2 (63). - С. 67.

2 Булешов М.А. Организационные основы профилактики врожденных пороков развития и наследственных болезней//Республиканский научный журнал «Вестник Южно-Казахстанской фармацевтической академии. - Шымкент. - 2013. - № 2 (63). - С. 63-64.

3. Байдаулет И. О., Досыбаева Г.Н., Намазбаева З.И. Влияние свинца на метоболический статус детей промышленного города и пути его коррекции // Республиканский научный журнал «Вестник ЮжноКазахстанской фармацевтической академии. - Шымкент. - 2013. - № 2 (63). - С. 37-38.

4. Булешов М.А., Исаева А.Е. Совершенствование системы прогнозирования и профилактики рождения детей с врожденными пороками развития // Республиканский научный журнал «Вестник ЮжноКазахстанской фармацевтической академии. - Шымкент. - 2013. - № 2 (63). - С. 69-70.

5. Тулебаев К.А., Исина З.Б. Результаты медицинского обследования школьников в возрасте 15-17 лет//Проблемы, опыт и перспективы развития программы провидения скрининга, раннего выявления заболеваний, динамического наблюдения и оздоровления населения Республики Казахстан: Материалы международной научно-практической конференции. - Астана, 2004. - С. 307-310.

6. Омарова Б. Эалалар денсаулыгыныц заманауи медициналыц-элдеуметтж мэселелерг (эдеби шолу) // Вестник КазНМУ. - 2018. - № 2.- Б. 360-363.

7. ТYктiбаева С.А., Омарова Б.А.Определение низкорослости у

первоклассников в Южно Казахстанской области // Вестник КазНМУ, 201 8. - № 3. - С. 390-392.

8. БулешовМ.А., ТYктiбаева С.А., Омарова Б.Э. Мектепке дейiнгi

жастагы балалардыц тыныс алу агзалары ауруларымен жиi ауыруына алып келетiн отбасыльщ цаут-цатерлер //Вестник КазНМУ. - 2018. - № 3. - С. 74-76.

Автор-корреспондент: Дария Доскабулова - "Батыс Кдзакстан медицина университет!" КеАК PhD-докторанты Марат Оспанова «doctor medicine@mail.ru