Научная статья на тему 'Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы мен салауаттылығына әлеуметтік детерминанттар әсері'

Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы мен салауаттылығына әлеуметтік детерминанттар әсері Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
75
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
балалар / жасөспірімдер / әлеуметтік детерминант / балалар / жасөспірімдер / әлеуметтік детерминант×

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Д.Т. Доскабулова, А. А. Мамырбаев, А. Э. Тадевосян

Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы мен салауаттылығы Денсаулық сақтау саласының бағыты болып саналады. Зерттеу мақсаты– балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы мен салауаттылығына әсер етуші факторларды анықтау бойынша әдеби шолу жүргізу. Зерттеу әдістері мен материалдары. Әдеби шолу негізгі әдебиет көздері мен eLIBRARY, PubMed электрондық-ізденіс базалары бойынша жүргізілді. Зерттеу нәтижелері мен талқылау. Балалар мен жасөспірімдердің денсаулық көрсеткіштері бойынша кілттік сөздер арқылы материалдар талданды. Қорытынды. Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы мен салауаттылығына қатысты әлеуметтік детерминанттар бойынша сұрақтар Денсаулық 2020 саясатына сәйкес басты орын алады

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о здоровье , автор научной работы — Д.Т. Доскабулова, А. А. Мамырбаев, А. Э. Тадевосян

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Влияние социальных детерминант на здоровье и благополучие детей и подростков

Образ жизни и здоровья детей и подростков все в большей степени признается в качестве приоритета общественного здравоохранения. Цель исследования анализ литературных данных ведущих факторов здоровья и благополучия детей и подростков. Материалы и методы. Литературный обзор проведен на основании обзора исследовательской литературы и в электронно-поисковых системах eLIBRARY, PubMed. Результаты и их обсуждение. Выбор публикаций производился, по ключевым словам, которые отражали между показателями здоровья детей и подростков и факторами, оказывающими на них влияние, чтобы в последствии можно было определить сущность выявляемых проблем. Заключение. Решение вопросов, касающихся социальных детерминант здоровья детей и подростков, связанных со здоровьем занимают центральное место в политике Здоровье 2020.

Текст научной работы на тему «Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығы мен салауаттылығына әлеуметтік детерминанттар әсері»

Редактор алган 02.09.2020 ж.

ЕТАМБ 76.29.47

ЭеЖ 613.95-053.5:316.4.06

БАЛАЛАР МЕН ЖАСЭСП1Р1МДЕРДЩ ДЕНСАУЛЫГЫ МЕН САЛАУАТТЫЛЫГЫНА ЭЛЕУМЕТТ1К

ДЕТЕРМИНАНТТАР ЭСЕР1

Д.Т. Доскабулова1, А.А. Мамырбаев1, Арташес Э. Тадевосян2

1«Марат Оспанов атындагы Батыс ^азакстан медициналык университетЪхКеА^, Актебе к. ^азакстан Республикасы

2Мхитар Гераци атындагы Ереван мемлекеттiк медицина университет^ Ереван к., Армения Республикасы

Балалар мен жасесп1р1мдерд1н денсаулыгы мен салауаттылыгы Денсаулык сактау саласыньщ багыты болып саналады.

Зерттеу максаты- балалар мен жасесшр1мдердщ денсаулыгы мен салауаттылыгына эсер

етуш1 факторларды аныктау бойынша эдеби шолу жYргiзу.

Зерттеу эдiстерi мен материалдары. Эдеби шолу непзп эдебиет кездерi мен eLIBRARY, PubMed электрондьщ^здешс базалары бойынша жYргiзiлдi.

Зерттеу нэтижелерi мен талкылау. Балалар мен жасесmрiмдердщ денсаулык керсеткiштерi бойынша шлтпк сездер аркылы материалдар талданды.

^орытынды. Балалар мен жасеспiрiмдердiн денсаулыгы мен салауаттылыгына катысты элеуметтiк детерминанттар бойынша с^рактар Денсаулык - 2020 саясатына сэйкес басты орын алады. Негоп сездер: балалар, жасеспiрiмдер, элеуметтiк детерминант.

INFLUENCE OF SOCIAL DETERMINANTS ON HEALTH AND WELL-BEING OF CHILDREN AND ADOLESCENTS

D. Doskabulova1, A. Mamyrbaev1, A.Tadevosyan2

1NcJSC «West Kazakhstan Marat Ospanov Medical University»,Aktobe city, Republic of Kazakhstan

2Yerevan State Medical University named after M. Heratsi, Yerevan city, Republic of Armenia

The lifestyle and health of children and adolescents is increasingly recognized as a public health priority. The purpose of the study is to analyze the literature data of the leading factors in the health and well-being of children and adolescents.

Materials and methods. A literature review was carried out on the basis of a review of research literature in electronic search engines eLIBRARY, PubMed.

Results and its discussion.The publications were selected based on keywords that reflected between the health indicators of children and adolescents and the factors that influence them, so that later it would be possible to determine the nature of the problems identified.

Conclusion. Addressing the social determinants of health related to health children and adolescents is central to Health - 2020.

Keywordsxhildren, adolescents, social determinant.

ВЛИЯНИЕ СОЦИАЛЬНЫХ ДЕТЕРМИНАНТ НА ЗДОРОВЬЕ

И БЛАГОПОЛУЧИЕ ДЕТЕЙ И ПОДРОСТКОВ Д. Доскабулова,1 А. Мамырбаев,1 А. Тадевосян2

1НАО «Западно-Казахстанский медицинский университет имени Марата Оспанова», Актобе, Республика Казахстан

^Ереванский государственный медицинский университет имени Мхитар Гераци, Ереван, Республика Армения

Образ жизни и здоровья детей и подростков все в большей степени признается в качестве приоритета общественного здравоохранения.

Цель исследования - анализ литературных данных ведущих факторов здоровья и благополучия детей и подростков.

Материалы и методы. Литературный обзор проведен на основании обзора исследовательской литературы и в электронно-поисковых системах eLIBRARY, PubMed.

Результаты и их обсуждение. Выбор публикаций производился, по ключевым словам, которые отражали между показателями здоровья детей и подростков и факторами, оказывающими на них влияние, чтобы в последствии можно было определить сущность выявляемых проблем.

Заключение. Решение вопросов, касающихся социальных детерминант здоровья детей и подростков, связанных со здоровьем занимают центральное место в политике Здоровье - 2020.

Ключевые слова: дети, подростки, социальный детерминант.

Озектш1г1

Балалар мен жасeсmрiмдердщ денсаулыгы калыптастасуына кептеген факторлар эсер етед^ соньщ шшде медициналык емес детерминанттар: eмiр CYPУ салты, экологиялык, элеуметпк-экономикальщ жэне турмыстык факторлар жэне eмiр CYPУ шарттары когамдык денсаулык сактау кызметiне жYктеледi. ^азiрri кезде балалар мен жасeсmрiмдердщ eмiр CYPУ сапасы Yшiн жетекш факторларын аныктау эпидемиологиялык зерттеулер жYргiзу профилактикалык медицина дамуыныц негiзгi багыттарына сэйкес келедi, соган сэйкес, ^теген елде бул багытта сратегиялар eндiру карастырылуда.

Зерттеу максаты

Балалар мен жасeсmрiмдердщ денсаулыгы мен салауаттылыгына эпидемиологиялык зерттеулердщ жетекшi кауiп факторларын, элеуметпк детерминанттар мен балалар мен жасeсmрiмдердщ eмiр CYPУ салты жагдайын талдау, балалар мен жасeсmрiмдердщ денсаулыгын калыптастырудагы кешендi медициналык-элеуметтiк зерттеу негiзiнде балалар мен жасeсmрiмдердщ денсаулыгын сактау мен ныгайту бойынша шаралар эзiрлеу кажет екендiгi аныктауда, балалар мен жасeсmрiмдердщ денсаулыгына эсер етушi элеуметтiк детерминанттар мэселелерш шешу туралы эдеби шолу жргiзу.

Зерттеу эд1стер1 мен материалдары

Эдеби шолу негiзгi кiтапханалык эдебиет кeздерi жэне галамтор жYЙесi аркылы

LIBRARY, PubMed электрондык-iзденiс базалары бойынша жYргiзiлдi.

Зерттеу нэтижелер1 мен талкыла

Балалар мен жасeсmрiмдердщ денсаулык кeрсеткiштерi бойынша кiлттiк сeздер аркылы материалдар талданды, соныц iшiнде, балалар мен жасeсmрiмдердщ денсаулыгына эсер етушi элеуметпк детерминанттар мэселелерiн усынылады.

Физикалыц белсендтк ерекшелжтерг

Балалар мен жасeспiрiмдер арасында физикалык белсендiлiк бойынша мектептегi физикалык тэрбие мацызды роль аткарады. Мектеп жасындагы балалардыц физикалык даму кeрсеткiштерiн аныктауда Z-score шкаласы бойынша сигналды ауытку эдiстерi жэне жергiлiктi модифицирленген шкала бойынша дене салмагы мен бойыныц узындыгын бойынша центильдiк эдютер аркылы аныктауга болады [1]. Соматометриялык мэлiметтер алу Yшiн жеке жэне жайылмалы эдiстердi колдануга мYмкiндiк бар. Жас-жыныс ерекшелiктерi бойынша соматометриялык мэлiметтер Yшiн жинакталган жайылмалы эдiстердi де колдануга эбден мYмкiндiк бар [2]. Физикалык даму кeрсеткiштерiн аныктау барысында акселерация стандарты жагдайын Yнемi бакылауда устау кажет. Соцгы кезде отандык жэне алыс аймак мамандары акселерация темт жайлап бэсецдегеш туралы мэмшеге келдi [3].

Тамацтану тэрт1б1

^аз1рп кезде ^азакстан халкыныц 60% -ке жуыгы мектеп жасындагы балалар курайды.Денсаулык сактаудыц мацызды мэселелершщ бiрi - балалар мен жасeсmрiмдердщ денсаулык жагдайы мен салауаттылыгын жаксарту [4,5]. ^азакстандык зерттеулер бойынша соцгы 5 жылда мектеп окушыларыныц арасындагы аурушацдык орта есеппен 23% eскенi аныкталды.Соныц шшде, кан жYЙесi ауруларыныц таралуы 2,5 есеге, тыныс алу жYЙесi аурулары - 1,5 есеге, эндокриндiк аурулар - 1,4 есеге, жYЙке жYЙесi аурулары - 1,4 есеге, улану мен жаракаттар - 1,2 есе eскендiгi аныкталды [6,7]. ТМД елдершщ iшiнде тамактанудыц

гылыми непзделген нормалары негiзiнен Ресейде, Беларуссияда жэне Украинада да бекiттiлген [8]^здщ басты максатымыз балалар мен жасeсmрiмдердщ денсаулыгын сактау жэне ныгайту оларды физиологиялык жэне гигиеналык талаптарга сай, сонымен катар сандык жэне сапалык т^ргыдан сэйкес тамактанумен камтамасыз ету болып табылады [9,10].Эздерiмiзге белгiлi, жемютер мен кeкeнiстер жYрек-кан тамырлары, эндокриндш жэне тамактану ауруларыныц каупiн азайтады [11,12].

Балалар мен жасeспiрiмдерде жемютер мен кeкeнiстердi жеткiлiктi мелшерде тутыну казiргi кезде eте мацызды. Осы кезецде дене тез eсiп, жемютер мен кeкeнiстер бере алатын ^теген коректiк заттарды кажет етедi. Балалык жэне жасeспiрiм кездерiнде калыптаскан тамактану эдетщ^ ересек eмiрге ауысады [13,14]. Балалар мен жасeспiрiмдерде жемiс-жидек пен тутынуды аныктайтын факторлар ^п [15,16]. Жемiстер мен кeкeнiстердi

тутынуды ынталандырудыц едэуiр эдiсi бар жэне диеталык эдеттермен коса [11,18,19]. ДYниежYзiлiк денсаулык сактау уйымыныц (ДДС¥) Еуропа мен СолтYCтiк Американыц 43 елшдеп эдiстемесiне сэйкес мектеп жасындагы балалардьщ денсаулыгын - Healthbehaviour in School-agedChildren (HBSC) зерттеулер жYргiзiлдi [20,21]. HBSC, балалар мен жасeсmрiмдердщ денсаулык жагдайын ДД¥ халыкаралык зерттеуi, мектеп жасындагы балалардыц семiздiгi мен артык салмагыныц мiнез-к¥лык факторларын багалайтын арнайы зерттеудi камтиды [22].

Мшез-цулыц факторлары жэне дене салмагы

Соцгы онжылдыкта зерттеушшер балалар мен жасeспiрiмдер денсаулыгыныц элеуметпк детерминанттарга байланысты мэселелерге назар аударды [23]. Осыган байланысты мектеп жасындагы балалардыц денсаулыгы Yшiн мшез-кулык кауш факторларыныц таралуы ерекше eзектiлiкке ие [24,25]. Сондай-ак, темекi шегудщ мэселес алкогольдi тутынумен тыгыз байланысты [26,27]. Аурулардыц кeп мeлшерi (11-15 жаста -1000 жасeспiрiмге шакканда 26,4), олардыц децгей 15 жас жэне одан жогарыболды [29,30]. Психикалык аурулардыц галамдык ауыртпалыгын жэне халыктыц психикалык денсаулыгын сактау стратегияларын зерттеуге арналган эдебиеттерге шолуды галым С.А.Трушепев усынган болаты [31,32]. Балалар амбулаториялары кызметшщ тиiмдiлiгiн сипаттайтын заманауи гылыми непзделген кeрсеткiштердiц катарына «Балалар мен жасeспiрiмдердiц денсаулыгы мен дамуы» еуропалык стратегиясыныц критерийлерi кiрмейдi, бул балалар мен жасeспiрiмдердiц психикалык денсаулыгыныц алдын-алу мYмкiн болатын жогалту каупiнiц факторларын аныктауды киындатады [33,34]. Сонымен, мектеп жасындагы балаларда денсаулыкты бузатын жагымсыз факторларга карсы турудыц ец мацызды кабшет ретiнде eзiн-eзi сактайтын мiнез-кулыкты калыптастыру кажет екендiгi айкын болады [35,36].

Отбасыныц элеуметтгк-экономикалыц эл-ауцаты

2020 жылга дешнп улттык даму багдарламасы мен 2030 даму стратегиясында балалар мен жасeспiрiмдердi мектепке дейiнгi тэрбиемен камту тек калаларда гана емес, сонымен катар ауылдарда, жалпы халыктыц eмiр CYPУ сапасыныц жаксаруы, колданыстагы элеуметпк коргау жYЙесiнiц ныгаюы болжануда [37].

Отбасы мен мектептегг мотивациялыц мгнез-цулыц

Отбасы, когамныц бiрлiгi бола отырып, балалар Yшiн ол тiршiлiк ету ортасы жэне тэрбие рeлiн аткарады. Кeп елдерде жогары табысты отбасылардан шыккан мектеп окушылары, эсiресе кыздар, аналармен карым-катынастыц жецiлдiгi туралы жш айтады. Отбасыныц байлыгы балалар мен жасeспiрiмдердiц материалдык ресурстарыныц кол жепмдшпмен, ата-аналардыц бiлiм децгейiнiц жогарылыгымен, негурлым толык оку ортасын куру мYмкiндiгiмен тыгыз байланысты. Отбасы денсаулык Yшiн ресурс рeлiн де аткара алады [38].

Мектептег1 орта

Окушылардыц оку жетiстiктерi элеуетiне курдастар арасындагы карым-катынас, мектеп курылымдары жэне муFалiмнiц мiнез-кулкы эсер етедi. Отбасыныц табысыныц тeмен шкаласы баланыц мектепте жаFымсыз жаFдаЙFа тап болатынын бiлдiрмейдi. Осылайша, балалар мен жасeспiрiмдердiц ресурстарын белсендiру максатында мектеп ортасын пайдалануFа болады, бул eз кезегiнде отбасы табысына карамастан денсаулык пен бiлiм беру

саласында оц нэтижелерге экелуi mymkïh [39].

Зиянды эрекеттер

Барiмiзге белгiлi, балалар мен жасeсmрiмдер ата-аналарынан колдау мен макулдауды муктаж ететiн жэне колдауды мYлдем алмайтын балалар мен жасeспiрiмдер назарда болады. Жасы улгайган сайын балалар арасында, эсiресе жасeспiрiмдер арасында бул жаман эдеттщ таралуы 15 жастагыларда артады, бул

^орытынды

Эпидемиологиялык зерттеулердщ жетекшi кауiп факторларын, элеуметпк детерминанттар мен балалар мен жасeсmрiмдердщ eмiр CYPУ салты жагдайын эдеби талдау барысында дамытудыц негiзгi багыттары бойынша балалар мен жасeсmрiмдердщ денсаулыгын калыптастырудагы кешендi медициналык-элеуметтiк зерттеу непзшде балалар мен жасeсmрiмдердщ денсаулыгын сактау мен ныгайту бойынша шаралар эзiрлеу кажет екендiгi аныкталды. Балалар мен жасeсmрiмдердщ денсаулыгы мен эл-аукатыныц элеуметпк детерминанттарын шешу «Денсаулык-2020» багдарламасында мацызды болып табылады.

Эебиеттер mi3ÏMÏ

1. Кучма В.Р. Гигиена детей и подростков: Руководство к практическим занятиям. - М.: Медицина, 2012. - 560 с.

2. Здоровье населения Республики Казахстан и деятельность организаций здравоохранения в 2016г.: Статистический сборник. - Астана, 2016. - 301 с.

3. ПивоваровЮ.П., КороликВ.В., Зиневич Л.С. Гигиена. -М.: Медицина, 2017. - Т. 2. -С. 263-265.

4. Шарманов Т.Ш. Питание - важнейший фактор здоровья человека. - Алматы: Асем-Систем, 2015.

- 480 с.

5. Айджанов М.М., Килыбаева Б.А. Нутрициональный статус и здоровье школьников г. Алматы //

Здоровье и болезнь. - 2018. - №1. - С. 20.

6. Шевченко И. Ю. Формирование нарушений здоровья подростков под влиянием факторов питания // Росийский педиатрический журнал. - 2018. -№ 1. - С. 20-25.

7. Шевченко И. Ю. Гигиеническая оценка питания детей школьного возраста в малом городе с развитой промышленностью //Вопросы детской диетологии. - 2018. - №3. - С. 9-13.

8. Сравнительная оценка заболеваемости городского населения по данным обращаемости в лечебно-профилактические учреждения/Оракбай Л.Ж., Омарова М.Н., Черепанова Л.Ю., Байдалина Г.Т. //Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований. - 2016. - №1. -С. 491.

9. Bonnie R., Stroud C., Breiner H. Investing in the health and wellbeing of young adults // National Academies Press. - Washington. - 2015. - №3. -С.5 DOI: 10.17226/18869[PubMed].

10. He F, Nowson C, MacGregor G. Fruit and vegetable consumption and stroke: a meta-analysis of cohort studies.//Lancet. - 2006. - V. 7. - P. 320 D0I:10.1016/S0140-6736(06) 68069-0, [Indexedfor PubMed].

11. Лазарева Л.А., Гордеева Е.В. Анализ заболеваемости детей и подростков болезнями органов пищеварения //Международный научно-исследовательский журнал. - 2017. - №1 (55). - C. 133.

12. Байдаулет И.О., ДосыбаеваГ.Н., Намазбаева З.И. Влияние свинца наметоболический статус детей промышленного города и пути его коррекции // Республиканский научный журнал «Вестник ЮжноКазахстанской фармацевтической академии». - 2013. - №4. -C.37-38.

13. Совершенствование системы прогнозирования и профилактики

рождения детей с врожденными пороками развития / Булешов М.А., Исаева А.Е., Ескерова С.У. и др.//Республиканский научный журнал «Вестник Южно-Казахстанской фармацевтической академии. - 2013. -

№5. - С. 69-70.

14. Здоровье детей и подростков Республики Казахстан: проблемы и пути решения/Турдалиева Б. С., Аимбетова Г. Е., Абдукаюмова У. А. и др. //Вестник КазНМУ. - 2012. - № 3. -С. 54.

15. Нуридинова Г. А., Сулейменова С. Н. Особенности внеклассной работы, позволяющие активизировать процесс формирования здорового образа жизни школьников //ЮКГУ им. М. Ауэзова. - 2012. -№2. - С. 1-19.

16. Случай из практики: Острый Бруцеллез у ребенка в возрасте 7 лет./Бердалиева Ф.А., Жумагулова К., Тулемирзаева А. и др.//Республиканский научный журнал «Вестник Южно-Казахстанской фармацевтической академии. - 2014. - №1. - С.59-60.

17. Булешов М.А., Токкулиева Б.Б.Пути соверщенствования преемственности в организации лечебно-профилактической помощи детям в условиях крупного мегаполиса //Республиканский научный журнал «Вестник Южно-Казахстанской фармацевтической академии». - 2013. - №9. - С.67.

18. Булешов М.А., Жамалова М.С., Долтаева Б.З. Организационные основы профилактики врожденных пороков развития и наследственных болезней // Республиканский научный журнал «Вестник ЮжноКазахстанской фармацевтической академии. -2013. - №1. - С.63-64.

19. Байкова Л.А. Социальное здоровье детей и молодежи: методология, теория и практика. - Рязань, 2011. - 228 с.

20. Федоткина С.А. Алкогольное поведение молодежи//Материалы Всероссийской научно-практической конференции с международным участием «Актуальные проблемы современной науки и образования. Безопасность жизнедеятельности» (Уфа). - 2010. - №1. - С. 49 - 54.

21. Альбицкий В.К., Макеев Н.И. Здоровьесберегающее поведение подростков // Проблемы социальной гигиены, здравоохранения и истории медицины. -2010. - №2. - С. 21-24.

22. Childhood Mental and Developmental Disorders/James G., Catherine M., Holly E Jacqueline R., Atif R.// DOI: 10.1596/978-1-4648-0426-7_ch8 [eLibrary].

23. Галактионова М. Ю. Социально-гигиенические аспекты здоровья подростков //Актуальные проблемы педиатрии: материалыXIVКонгресса педиатров России. - 2010. - №4. - C. 185-187.

24. Баранов В.Ю., АльбицкийАА. Показатели качества жизни детей различных возрастных групп // Социальная педиатрия: Изучение качества жизни в педиатрии. - 2010. - №10. - C. 80-96.

25. Рахманин Ю. А. Комплексный подход к гигиенической оценке качества жизни учащихся // Гигиена и санитария. - 2010. - № 2. - С. 67-69.

26. Капранов С. В. Распространенность травматизма у детей и подростков в населенных пунктах с различной экологической ситуацией //Медицинский вестник Юга России. - 2014. - №3. - C. 104-108.

27. Власова О.В., Двойнова Н.Ф. Анализ влияния табакокурения наразвитие подростков в школьной среде

//Журнал Сах ГУ: Наука, образование, общество. - 2010. - № 2. - С. 118-119

28. Перевертайло Е.А. Феномен детского здоровья как критерий социального благополучия общества и государства //Вопросы культуры здоровья в теории и практике образования. - 2011. - №3. - C. 55-58.

29. Левченко О.В., Герасимов А.Н., Кучма В.Р. Влияние социально-экономических факторов на заболеваемость детей и подростков социально значимыми и основными классами болезней //Здоровье населения и среда обитания. - 2018. - №5. - C. 21-25.

30. Сыровацкая И.В. Статистическое изучение влияния заболеваемости детей и подростков на развитие человеческого потенциала региона //Наука, образование, общество. -2018. - №8. - C. 5.

31. Тенденции заболеваемости и состояние здоровья детского населения Российской Федерации/Баранов А.А., Альбицкий В.Ю., Иванова А.А., Косова С.А. // Российский педиатрический журнал. -2012. - №1. - C. 43.

32. Вклад отдельных возрастных групп населения в формирование общей заболеваемости по данным обращаемости в Федеральных округах Российской Федерации/Савина А.А., Леонов С.А., Сон И.М., Фейгинова С.И. // Социальные аспекты здоровья населения. - 2018. - №4. - C. 61.

33. Вялков А.И. Современные проблемы состояния здоровья населения РФ. // Проблемы управления здравоохранением. - 2002. - №7. - C. 10-19.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

34. Улумбекова Г.Э., Калашникова А.В., Мокляченко А.В. Демографические показатели детей и подростков // Вестник ВШОУЗ. - 2016. - №9. Systems Thinking: From Child and Adolescent Mental Health to Medicine/Hoyos C., El-Masry A., Harrison D., Cortese S.// Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry. - 2020. -№7. - P.9 DOI: 10.1596/978-1-4648-0426-7_ch8 [PubMed].

35. Маношкина Е.М., Матвеев Э.Н. Основные тенденции численности диспансерной группы детского населения России 0-14 лет в динамике за 2000-2015 годы //Менеджер здравоохранения. - 2018. - №1. - C. 13.

36. Аверченко Е.А., Мажаров В.Ф., Шульмин А.В.Заболеваемость взрослого населения Красноярского края, как предиктор принятия управленческих решений //В мире научных открытий. -2013. - №6. - С. 506.

37.Алпатова Н.С., Варфоломеева Т.В., Мазуренко Д.В. Медико-социальные аспекты этиологии нарушений здоровья в детском возрасте // Современные проблемы науки и образования. - 2014. - №2. -C. 105.

38. Российское здравоохранение в новых экономических условиях: вызовы и перспективы/ Шишкин С.В., Шейман И.М., Абдин А.А. и др. //НИУ ВШЭ. М., - 2016. - №9. - С. 84.

39. Баранов А.А., Альбицкий В.Ю. Состояние здоровья детей России, приоритеты его сохранения и укрепления //Казанский медицинский журнал. - 2018. - № 8. - С. 698-705.

40. - C. 18-33.

Автор-корреспондент: Доскабулова Дария Телеукызы, докторант, «Марат Оспанов атындагы Батыс К^азакстан медициналык университета» КеАК^; doctor medicine@mail.ru

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.