Научная статья на тему 'КОМПЬЮТЕР ЖӘНЕ БЕЙНЕТЕРМИНАЛДАРДЫҢ МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНА ТИГІЗЕР ӘСЕРІ (ӘДЕБИ ШОЛУ)'

КОМПЬЮТЕР ЖӘНЕ БЕЙНЕТЕРМИНАЛДАРДЫҢ МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНА ТИГІЗЕР ӘСЕРІ (ӘДЕБИ ШОЛУ) Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
45
22
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МЕКТЕП ОқУШЫЛАРЫ / КОМПЬЮТЕР / БЕЙНЕТЕРМИНАЛДАР / ДЕНСАУЛЫқ ЖАғДАЙЫ / КөРУ ЖүЙЕСі / ТіРЕК-қИМЫЛ АППАРАТЫ

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Еркінқызы А., Тоғызбаева Қ.Қ., Текманова А.Қ., Кусайынова Э.И., Махашов М.Ы.

Мақалада компьютер мен бейнетерминалдардың мектеп оқушыларының денсаулық жағдайына тигізетін әсерлері жайлы әдебиеттік көздерге шолу жасалынды. Компьютермен жұмыс істегенде көру жүйесінің, тірек-қимыл аппаратының және тағы басқа ағзалардың өзгерістері мен ақаулары жөнінде айтылады.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о здоровье , автор научной работы — Еркінқызы А., Тоғызбаева Қ.Қ., Текманова А.Қ., Кусайынова Э.И., Махашов М.Ы.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INFLUENCE OF COMPUTERS AND VIDEO TERMINALS ON THE HEALTH STATUS OF SCHOOLCHILDREN (LITERARY REVIEW)

The article provides an overview of the literature on the impact of computers and video terminals on the health of schoolchildren. Changes and disorders in the visual system, musculoskeletal system and other organs when working with a computer are described.

Текст научной работы на тему «КОМПЬЮТЕР ЖӘНЕ БЕЙНЕТЕРМИНАЛДАРДЫҢ МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНА ТИГІЗЕР ӘСЕРІ (ӘДЕБИ ШОЛУ)»

УДК 613:371.71

А. Еркшцызы1, Ц.Ц. ToFbi36aeBa!, А.Ц. Текманова1, Э.И. Кусайынова1, М.Ы. Махашов2, А.Н. Адильханова2

гС.Ж. Асфендияров атындагы Цазац ¥лттыцмедицинаyHueepcumemi 2^азац Ресей медициналыц yHueepcumemi

КОМПЬЮТЕР ЖЭНЕ БЕИНЕТЕРМИНАЛДАРДЫН, МЕКТЕП ОЦУШЫЛАРЫНЬЩ ДЕНСАУЛЫК ЖАГДАИЫНА ТИГ1ЗЕР ЭСЕР1 (ЭДЕБИ ШОЛУ)

Мацалада компьютер мен бейнетерминалдардыц мектеп окушыларыныц денсаулыц жагдайына muгiзemiн эcepлepi жайлы эдебиеттж квздерге шолу жасалынды. Компьютермен жумыс ктегенде квру жуйестщ, mipeк-цuмыл аппаратыныц жэне тагы басца агзалардыц взгepicmepiмен ацаулары жвнтде айтылады.

Tyurndi свздер: мектеп окушылары,компьютер,бейнетерминалдар, денсаулыц жагдайы, квру жуйеа, mipeк-цuмыл аппараты

Акрараттьщ технологияларды ;олдану к;аз1рп тацда к;арк;ынды даму устшде.Дербес компьютерлер мен бейнетерминалдар миллиондаган адамдар ;ызметшщ барлы; саласында,соныц iшiнде бiлiм беру саласында да кецшен ;олданылуда [4,7,19 т.б.]. К^рп замангы а;паратты; о;ыту технологиясы мен а;паратты; ресурстар базасыныц жедел дамуын, эр TYрлi а;паратты; ресурстарга еркiн ;ол жетiмдiлiктi, ;ашы;ты;ты, ут;ырлы;ты, интерактивтiлiктi, элеуметтiк бiлiм беру желiлерi мен бiлiм беру ;огамдастыгын ;уру ;абшетш, TYрлi YPДiстер мен ;убылыстарды модельдеу мен анимациялауды ;амтамасыз етедi [5]. K^азiргi замангы урпа; компьютераз элемдi бастан кешiрген емес. Австралияда 10 жасар бала туылган кезшде, австралиялы; отбасылардыц 42% -ыныц Yйiнде компьютер болган (Australian Bureau of Statistics , 1998). 2 жастагы Yндi баласы 50 миллионнан астам интернет ;олданушысы бар елде дYниеге келдi (Computer Industry Almanac 2006). Сонды;тан,к^рп заманда балалардыц eздерi компьютерлердi уза; уа;ыт, кeбiнесе ерте жастан бастап колданатыны тацкаларлы; емес. Гонконгтагы 12-16 жас аралыгындагы балалар компьютердi Yй тапсырмаларын орындау, интернетте отыру, баска адамдармен сейлесу жэне ойын ойнау Yшiн KYнiне орта есеппен 2,5 сагат пайдаланады (Ho and Lee 2001). АКШ-та осыган уксас жастагы балалар (11-14 жас) орта есеппен мектептен тыс уа;ытта ^нше 1 сагаттан арты; уа;ытты компьютер алдында eткiзедi (Roberts et al., 2005). Балалар компьютерлердi жиi пайдаланады. Жа;ында австралиялы; статистикада 12-14 жастагы австралиялы; балалардыц 45% - ы KYн сайын компьютердi пайдаланады, ал 46% - ы компьютердi аптасына 2-ден 6 KYнге дейiн пайдаланатыны кeрсетiлген (Australian Bureau of Statistics 2006). Тшт кiшкентай балалар да компьютерлерджецшен ;олданатыны кeрсетiлген. АКШ-та 5-6 жастагы балалардыц 27% - ы компьютердi эдеттегi KYнде орташа есеппен 64 минут пайдаланса (Rideout et al. 2003), ал 5 жастагы австралиялы; балалардыц жартысынан кeбi компьютердi апта сайын ;олданады (Straker et al. 2006c) [32]. Каза;танда да а;паратты; технологиялардыц ^р^нды дамуы арта TYсуде. Компьютер мен бейнетерминалдарды ;олданатын балалар мен жасeспiрiмдер саны артып келедi. КYKазiргi кезед KYнделiктi eмiрде, мектепте, саба;та жэне саба;тан тыс уа;ытта пайдалану жиiлiгi артты. Бшм беру уйымдарында, саба; барысында жэне Yй жагдайында ;олданылатын а;паратты;

технологиялы; ;уралдар, сонын, iшiнде компьютерлер мен бейнетерминалдар окушылар денсаулыгына еюжа;ты, он, жэне терiс эсерлер кeрсетедi.

Педагогтар мен психологтардын, пiкiрiнше, бул жаца педагогикалы; курал баланын, жалпы жэне интеллектуалды дамуынын, мiндеттерiн тиiмдi шешуге MYMкiндiк бередi. Арнайы компьютерлiк багдарламалар балалардыц абстрактiлi, логикалы;, оперативтi ойлау кабшетш, болжау ;абшетш, оку жэне интеллектуалды; шеберлжтерш дамытуга, танымды; ынтаны 2 есеге арттыруга MYмкiндiк бередi [2,3]. Алайда компьютердщ адамга беретш кептеген арты;шылы;тарымен катар, санитарльщ-гигиенальщ ережелердi бузган жагдайда онын, денсаулы;;а керi эсерi туралы да умытпаган жен [1]. Эаресе балалар мен жасeсmрiмдердiн, физикалы; жэне психикалы; денсаулыгына жагымсыз эсер етуi денсаулы; са;тау саласын алацдатып отыр. Монитор экранынын, алдында етюзетш сагаттар ерте ме, кеш пе балалар мен жасeсшрiмдердiн, ЖYЙке ЖYЙесiнiн, бузылуына алып келедi жэне иммунитеттщ децгешн тeмендетедi [6].

Эдебиет кeздерiне талдау жасау барысында компьютер мен бейнетерминалдардын адам агзаларына бiрк;атар eзгерiстер алып келуi MYмкiн екенi кeрсетiлген. Мундай агзаларга: тару ЖYЙесi,тiрек-кимыл, булшы; ет аппараты, ЖYрек-;антамыр ЖYЙесi, эндокриндi жэне тыныс алу ЖYЙелерi жатады [8,12,13,30,31 т.б.]. Мектеп о;ушыларыныц гаджеттердi, компьютерлердi жэне бас;а электронды ;урылгыларды кецшен KOлдануымYMкiн болатын аурулардыц дамуыныц eте мацызды факторына айналды. Yй тапсырмасы Yнемi дерлiк компьютердщ кeмегiмен жасалады, бул баланын, монитор алдында eткiзетiн жалпы уа;ытыныц улгаюына экелiп согады. Крзгалыс белсендiлiгi тeмен бастауыш сынып о;ушыларын тексеру кезiнде олардыц кeпшiлiгiнде омырт;а баганныц бузылуы аны;талды. Жедел респираторлы; аурулармен жиi ауыру агзаныц жалпы иммунологиялы; реактивтшпнщ тeмендеуiмен байланысты болды. Бастауыш сынып о;ушыларынын 43%—ында миопия, 38%—да семiздiк, 24% - да жогары ;ан ;ысымы аны;талды. Барлы; тексершген балалардыц физикалы; жумыс;а кабiлеттiлiгi мен ;имыл-;озгалыс сапасыныц денгейi тeмен болды [21]. Сондай-а;, Yнемi отыратын eмiр CYPУ салтынан туындаган ауруларга астенопия (мзд^ шаршауы), ар;а мен мойыннын, ауыруы, карпальды синдром

(бшектщ ортацгы нервшщ ауырсынуы), тенденит (сщр тiндерiндегi ;абыну Yрдiстерi), стенокардия, бет терiсiндегi бертпелер, созылмалы бас аурулары, бас айналу, ^озгышты^тыц жогарылауы жэне депрессиялы; жагдайлар, зейiн концентрациясыныц темендеуi, уй^ыныц бузылуы жэне тагы бас;алар жатады [1].

Компьютерде жумыс iстегенде белгiлi бiр к;ауш-к;атер факторларыныц бYкiл кешенi адам агзасына эсер ететМ белгiлi. Олардыц негiзгiлерiне: эр TYрлi жиiлiктегi жэне ^ар^ындылы^тагы электромагниттж ерiстер, жумыс орнын жеткiлiксiз немесе дурыс емес жары;тандыру, жумыс орынныц ;олайсыз iшкi климаты, зешннщ Yнемi бiр жерге шогырлануы жэне оныц бiр объектiден екiншi объектiге тез ауысуы, а;ыл-ой жумысыныц KYшеюi жатады. Бершген мiндеттердi орындау Yшiн шешiм ;абылдау ;ажеттшп ЖYЙке-эмоционалдык; стресстщ дамуына экеледi. Монитор экранын о;у, баспа ;уралдарын о;удан айырмашылыгы, керу анализаторыныц ;ажуына экелiп согады. Бул факторлардыц эсерi статикалы; жагдайда жумыс жасау ар;ылы KYшейедi, мойын, иы; жэне ар;а булшы;еттершщ белгiлi бiр топтарында кернеу тудырады [9,10,11,12]. ДК алдында отырып жумыс жасайтын емiр CYPУ салты адамныц ™рек-;имыл аппаратына (ТКА) ете жагымсыз жэне тез эсер етедь "Мелшер—эсер", ягни ауру белплершщ компьютердегi жумыс уза;тыгына тэуелдiлiк зацдылыгын тудыратынын атап еткен жен. ТКА бузылысына тэн барлы; белгiлер компьютерде аз уа;ыт жумыс ютегеннщ езiнде де (3 сагатк;а дешн) керiне бастайды. Буныц себебi жумыс кезiндегi тэжiрибесiздiкпен жэне булшы;еттер мен буындардыц шамадан тыс кернеуiмен TYсiндiрiледi. 3-тен 6 сагатк;а дейiн жумыс iстегенде, бейiмделуге байланысты ТКА бузылуыныц керсеткiштерi темендейдi. ДК—де жумыс уза;тыгынын, одан эрi улгаюымен омырт;анын эртYрлi белжтершдеп ауырсыну шагымдарынын, жиiлiгi арта бастайды, сонымен ;атар ец кеп шынта; буынындагы ауру сезiмi бай;алады [1]. Баланын, ™рек-;имыл аппараты мен дене бтмшщ дурыс ;алыптасуы бiр;атар факторлармен аньщталады: омырт;а мен кеуде формасы, бастыц, иы; белдеушщ, ;ол жэне ая;тын, езара сэйкес орналасуы, сондай-а; бала кезiнен дурыс ;алып;а Yйрету дагдыларынын, ;алыптасуы. Кан;анын ;алыптасуынын ая;талуы 20-23 жас;а дейiн созылады. Мектеп жасындагы о;ушылардын ;ан;а CYЙегi элi толы; жетiлмеген жэне серпiмдiлiгi жогары болып келедi. Сонды;тан бул физиологиялы; ерекшелiк баланын ™рек-;имыл аппаратыныц эртYрлi бузылыстарыныц жэне деформацияныц пайда болуына алып келедi. Заманауи бiлiм беру ЖYЙесi мектеп о;ушыларынын компьютерлiк багдарламалар мен о;у ;уралдарын, бiлiм беру порталдары мен электронды кiтапханаларын ;олдануын ;амтамасыз етедi. Бастауыш сынып окушыларынын, 45 минут бойы отыру кезшде жумыс iстейтiн ;алыптын динамикасын ба;ылауы нэтижесi: керсеткендей, балалар 55,5-тен 59% -га дешн оцтайлы емес жумыс ^шнде болган. Дэл осы кезецде баланын, ™рек-;имыл аппаратына Yлкен ЖYктеме TYседi жэне компьютерлiк технологиялар мен электрониканы уза; уа;ыт ;олданган кезде жумыс ;алпыныц жэне омырт;аныц бузылуына экелуi MYмкiн [29]. Компьютерде адам босацсыган KYЙде отырады, бiра; ол денеге мэжбYрлi жэне жагымсыз эсер етед^ мойын,

бас булшы;еттерше, ;олдар мен иы;тарга ЖYKтеме TYседi, осыдан бас ауруы, омырт;ага арты; ЖYKтеме TYсуi, балаларда - омырт;аныц ;исаюына (сколиоз), ересектерде - остеохондрозга (омырт;ааралы; дискшердщ бузылуы) алып келедi [Вышинская, 2003, б.5]. Компьютерде уза; уа;ыт жумыс жасайтындарда орынды;тыц отыргышы мен дененщ арасында жылу компресi пайда болады. Бул отырып жумыс ^тейтш емiр суру салтына байланысты ;ан айналымнын, iркiлiсiне экеледi. ЖYрек -;ан тамырлары ЖYЙесiнiн, аурулары пайда болады [19].

Дербес компьютерлер пайда болганнан бастап, олардын кептеген ;олданушылары бас ауруына, тез шаршагышты;;а, ЖYЙке, ЖYрек-;ан тамырлары жэне бас;а аурулардын, белгiлерiне шагымдана бастады. Пайдалану жиiлiгi бойынша непзп синдромдарды келесiдей белуге болады:

> компьютерлiк керу синдромы;

> карпальды туннель синдромы, бiлезiк канал синдромы;

> омырт;а синдромы;

> тыныс алу, екпе, кеуде синдромы;

> кэн iркiлiс, венозды;, тамырлы синдром. Компьютер тыш;анымен уза; жумыс iстегенде сауса;тардыц уюы, дiрiлi, шаншуы, бiлезiк аймагындагы ауру сезiмi секiлдi шагымдар пайда болады. Бул симптомдар жиынтыгы «карпальды туннель» синдромы деп аталынады. Карпальды туннель синдромы (КТС) немесе бшезж канал синдромы (БКС) - бул тыш;аннын уза; уа;ыт ;олданылуымен байланысты жана функционалды; бузылыс болып табылады. Аурудыц даму себебi: арнайы туннельде орналас;ан ;олдыц нервтершщ ;ысылуы болып табылады. Канал ;абыргаларын суйектер мен байламдар ;оршап жатады.¥за; уа;ыт ;ол бшезтнщ бiр ;алыпта болуы жэне сауса;тардыц интенсивтi жумысы ;ан айналымнын, iркiлiсiне алып келедi. Туннельдер аймагындагы мундай iркiлiс алдымен ;ыс;а мерзiмдi ауырсыну сезiмi ретiнде керiнедi. Бiрнеше жылдан кейiн туннель келденен, мелшерде жиырылады, нэтижесiнде нерв ;оршаган тiндермен ;ысыла бастайды, бул MYгедектiкке экелуi MYMкiн жэне хирургиялы; емдеудi ;ажет етедi [15,22]. ДК мен БТ-нын, жагымсыз эсерлерiнiн келесi негiзгi топтары бар:

A) монитор мен процессордыц радиациялы; сипаттамалары:

монитор экранындагы статикалы; электр заряды; Гц - 300 МГц жшлж диапазонындагы электромагниттiк сэулелену; 200-400 нм аралыгында ультракYЛгiн сэулелену; 1050 нм - 1 м диапазонындагы инфра;ызыл сэулелену; рентген сэулеа -1,2 кВ арты; болады;

B) эргономикалы;:

■ KЭPKынды сырт;ы жары;тандыру жагдайында сурет контрастыныц темендеуi;

■ монитор экраныныц алдыцгы бетiнен спекулярлы шагылыстар;

■ экранда жыпылы;таудыц болуы (жыпылы;тау жэне кескiннiн булыцгыр болуы);

C) абиотикалы;: 1)нейро-эмоционалды стресс; 2) монотония; 3) гиподинамия; 4) мэжбYрлi жумыс ;алпы; 5) жарыктыктын айырмашылыгы жагдайында жары; экранда на;ты визуалды жумысты орындау кэжеттiлiгi жэне т.б. [14].

Даму статистикасы бойынша 15,5 миллион адамда кездщ ауыр ауруларымен ауыратынын керсетедi.

Эпидемиологияльщ мониторингтщ деректерi бойынша кез аурулары yHeMi ecin келедi, бул орташа еуропалы; статистикадан 1,5-2 есе асып туседь Барлы; жас топтары арасында «компьютерлж керу синдром» кец таралган - бул компьютерде уза; отырумен байланысты. Бул жагдай эсiресе балаларга ;атысты. Казахстан Денсаулы; са;тау министрлтнщ статистикасы 1 миллионнан астам жас азаматтыц керу органдарыныц TYрлi ауруларына шалдыкданын кeрсетедi: гиперметропия (алыстан

кeргiштiк),миопия (жа;ыннан ^ришт^), астигматизм, страбизм немесе гетеротропия жэне т.б. А.М.Жукембаеваныц ЖYргiзген зерттеулерi бойынша зерттеу ЖYргiзiлген мектепте 538 оиушыныц iшiнен 717 жас аралыгындагы жасeспiрiмдердiц 15% гиперметропия, 12% астигматизм, 62%-да миопия аны;талды. Студенттер арасында тек 20%-да гана гару ;абшетшщ eзгерiсi болган жо; [6]. Миопия - бул ец гап кездесетiн кeру ЖYЙесiнiц а;ауы, ал онын ас;ынуы жастардыц кeз ауруына байланысты MYгедектiктiц негiзгi себептершщ бiрi болып табылады [17]. Соцгы 50 жыл iшiнде миопияжас аралы;тары бойынша айтарлы;тай «жасарды» [17,23]. Патологияныц даму ;аутнщ жаца факторлары пайда болды, ец алдымен балаларды о;ыту мен тэрбиелеуде компьютердi ;олдану балалардыц эдеттеп оиу жэне бос уа;ытын eткiзу формаларын TYбегейлi eзгерттi. Бул психо-эмоционалды; стресстщ, аппарат галемшщ артуына байланысты статикалы; ЖYKтеменiц жогарылауына, гипокинезияныц жэне кeру агзаларына ЖYKтеменiц артуына ы;пал етедi [24]. «Денсаулы;» жобасыныц деректерi бойынша балалар мен жасeспiрiмдердегi кeз аурулары арасында жетекшi орынды рефракция а;аулары алады (барлы; аныщталган жагдайлардыц 75% -ына дешн), ал олардыц арасында миопия басымды; кeрсетедi (80%) [17,18]. Балалардыц кeру ;абшетшщ бузылуыныц мацызды кезецдерiнiц бiрi -бул мектепте о;ыту кезецi [23]. Осы жылдар iшiнде кeру ;абшет1 бузылган балалар саны 2-3 есеге eCTi [18,25], ал инновациялы; жэне мамандандырылган мектептерде кeру и;абшетшщ жогалуы дэстYрлi оиудагы балалармен салыстырганда едэуiр кeрiнiс бердi (50-ге ;арсы 35%) [24,26].

Элемде, статистикага сэйкес, дербес компьютерлердi пайдаланушылардыц 70% -ына дешн компьютерлiк визуалды синдромнан зардап шегедi жэне онымен жумыс iстеу кезшде гару жэне ыцгайсыздыи; мэселесi eте eзектi болып табылады. Компьютерлiк тару синдромы-компьютерде жа;ын ;ашы;ты;та уза; уа;ыт жумыс iстеуден туындаган гару ЖYЙесiнiц шамадан тыс зоры;;ан жагдайы. Бул визуалды шаршауга, аккомодацияныц тура;ты кернеуiнiц дамуына, аккомодация спазмына экеледь Уа;ыт eте келе жумыс eнiмдiлiгi айтарлы;тай тeмендейдi, бас ауруы, ;озгышты; жагдай, кeру eткiрлiгiнiц тeмендеуi бай;алады. Бул синдромныц белгiлерi шартты TYPДе екi топ;а бeлiнедi: 1.кeрулiк- гару и;абшетшщ нашарлауымен байланысты;

2.кeздiк -газдеп жагымсыз сезiм,";урFа; газ" синдромы.Кeру симптомдарына кeру и;абшетшщ нашарлауы, жа;ын нысандардан алыс жэне арт;а КЭрай фокустаудыц баяулауы (аккомодация бузылысы),кeрудiц еселену^оиу кезшде тез шаршаудыц пайда болуы жатады^з симптомдарына кeздегi KYю, ;ышу сезiмi, ;аба;тыц астындагы «;ум тургандай» сезiм, кeз алмасыныц жэне мацдайдагы ауырсыну,кeздiц ;озгалысы кезiндегi ауырсыну, кeздiц ;ызаруы жатады [27,28].Дисплеймен жумыс iстеу эсершщ дэрежесi тутынушы жасына, оныц рефракциясына, кeрудiц физиологиялы;

кeрсеткiштерiнiц KYЙiне, сонымен ;атар монитормен жумыс iстеу ;арн;ындылыгына жэне жумыс орныныц уйымдастырылуына байланысты болады. Болгарлы; авторлармен ВДТ-ды тутынушылардыц Yлкен санын (5703) тексеру кезшде келес белгiлер бай;алды: кeздiц ;ызаруы (48,44%), ;ышуы(41,16%), ауруы(9,17%), кeздегi <^ркейлер»(36,11%), жагымсыз сезiмдер (5,6%), ауырлы; сезiмi (3,94%), жалпы дискомфорт (10,48%), бас аурулары (9,55%), элаздж (3,23%). Сонымен ;атар кeру ЖYЙесiнде объективтi eзгерiстер де байи;алды:гару eткiрлiгiнiц тeмендеуi (34,2%), аккомодация бузылысы (44,73%),конвергенция бузылыстары

(52,2%),бинокулярлы кeрудiц бузылуы (49,42%) [16]. Айтылып кеткен синдромдар мен симптомдар тек компьютер емес, ноутбуктар, гаджеттер, планшеттер тiптi смартфондарды уза; уа;ыт пайдалану салдарынан да пайда болып онушылар денсаулыгына айтарлы;тай эсерш тигiзуi MYMкiн. Ажыратымдылыгы жогары жэне суретт сканерлеу жиiлiгi жогары дисплейдi ;олдану компьютердiц кeру иабшетше эсерш азайтуга болады,бул жыпылы;тауды айтарлы;тай азайтады. Мектепке дейiнгi жастагы балалар Yшiн ец жа;сы экран eлшемi -15 дюйм, ал бастауыш сынып онушылары Yшiн - 17 дюйм. Дисплейге дешнп ;ашы;ты;ты дурыс есептеу керек - шамамен 45-60 см, жэне ол газ децгешнен тeмен болуы керек. Дурыс жары;тандыр, ягни сол жа;тан TYскен табиги жары; миопияныц дамуын тeмендетуi MYMкiн. Кдрацгыда жары; дисплей экранын емес, тек жумыс ;ужатын жары;тандыруы керек. Бул жумысты ;иындататын жар;ырауды болдырмауга кeмектеседi [6].

Ересектердiц денсаулыгына байланысты гаптеген мэселелер ерте балалы; ша;та пайда болады. Ец алдымен, бул кeру органдарына ;атысты болып отыр. Баланыц дурыс визуалды м^з-нулы; дагдылары мен эдеттерш ;алыптастыру, жа;сы визуалды eмiрдiц кшт болып табылады. Баланыц табиги тару избые™^ тура;ты стереотипiн са;тауга, оган визуалды жумыс мэдениетiн ;алыптастыруга MYMкiндiк беретiн салауатты eмiр CYPУ салтын иэлыптэстыру ;ажет. Осы мэселелер шугыл жэне бiрлесiп шешiлуi керек, бул тек ата-аналар, муFалiмдер мен медицина ;ызметкерлершщ бiрлескен жумысы кезiнде mym^ болады [20].

1 Г. П. Артюнина, О. А. Ливинская Влияние компьютера на здоровье школьника // Псковский регионологический журнал. - 2011. - №4. - С. 144-150.

2 Юмагулова Н.Р. Проектирование учителем содержания курса "Информатика и информационно-коммуникационные технологии": дис. ... канд. пед. Наук. - Волгоград, 2005. - 180 с.

3 Булин-Соколова Е.И. Информационно-коммуникационные технологии в обучении младших школьников: Дис. ... канд. пед. Наук. - М., 2003. - 225 с.

4 Баранов A.A. Здоровье детей на пороге XXI века: пути решения проблемы // Русский медицинский журнал. -2000. - Т.8., №18. - С. 28-32.

5 В.Р. Кучма, Л.М. Сухарева, П.И. Храмцов Гигиеническая безопасность жизнедеятельности детей в цифровой среде // Здоровье населения и среда обитания. - 2016. - №8. - С. 4-7.

6 А.М Жукембаева А.Т Садуов Влияние коипьютера на здоровье детей и подростков // Вестник КазНМУ. -2016. - №4. - С. 237-239.

7 Игнатькова С.А. Медико-биологические проблемы сохранения и укрепления здоровья школьников в общеобразовательных учреждениях с учетом информационно-коммуникационных технологий (ИКТ)// Вестник Псковского государственного университета. Серия: Естественные и физико-математические науки. - 2009. - №12. - 17 с.

8 О.Ю. Милушкина, Н.А. Скоблина, С.В. Маркелова, А.А. Татаринчик, Н.А. Бокарева, Д.М. Федотов Оценка рисков здоровью школьников и студентов при воздействии обучающих и досуговых информационно-коммуникационных технологий // Анализ риска здоровью. - 2019. - С. 135-142.

9 Баловсяк Н.В. Компьютер и здоровье. - СПб.: 2008. -208 с.

10 УсмановС.М., УсмановА.С. Светится опасностью голубой экран // Здоровье сберегающее образование.

- 2009. - №2. - С. 60-65.

11 Компьютерный зрительный синдром и развитие профессиональной офтальмопатии у операторов ПЭВМ // Медицина труда и промышленной экологии.

- 2010. - №1. - С. 31-35.

12 Хасанова Н.Н. Особенности влияния работы за компьютером на функциональное состояние центральной нервной системы и зрительного анализатора студентов в зависимости от состояния зрения // Вестник адыгейского государственного университета. Серия 4. - 2012. - №5. - С. 58-67.

13 Е.В. Исакова Работа с компьютером и компьютерный зрительный синдром // Вятский медицинский вестник. - 2011. - С. 32-35.

14 Л.Ю. Кулакова, Н.Л. Щербак, В.И. Евдокимов Компьютер и здоровье пользователей/ Всерос. центр экстрен. и радиац. медицины МЧС России, Рос. нац. б-ка. - СПб. : Политехника, 2007. - 94 с.

15 Е.Е. Волкова, Е.А. Лукьянова., В.Д. Проценко Длительная работа за компьютером и ее негативное влияние на функции организма// Вестник Российского университета дружбы народов. Серия: Медицина. - 2006. - С. 86-89.

16 КД/Гогызбаева Бейнетерминалдармен жумыс ^теу кезшдеп ецбек гигиенасы/оку-эдютемелж ;урал. - Алматы: ЖК «А;нур баспасы», 2015. - 100 б.

17 Волкова Л. П. О профилактике близорукости у детей // Вестник офтальмологии. — 2006. - №2. - С. 24-27.

Т1З1М1

18 Ермолаев А. В. Социологическое обоснование комплекса мероприятий по профилактике глазной патологии у детей: Автореф. дис. ... канд. мед. наук. — Астрахань, 2004. — 23 с.

19 Мартынова З.Е. Влияние компьютера на жизнь и здоровье учащихся // Crede Experto: транспорт, общество, образование, язык журнал. - 2014. - С. 135143.

20 Сидоренко Е. М. Гость номера // Медработник ДОУ.

- 2011. - №7(27). - С. 6-8.

21 Осолодкова Е.В.Влияние снижения двигательной активности на состояние здоровья младшего школьника // Символ науки.— 2017.—Т. 1, №2.—С. 168-169.

22 В.И. Березуцкий Компьютерная мышь, клавиатура и синдром запястного канала // Медичш перспективи.

- 2018. - С. 23-32.

23 Нефедовская Л. В. Медико-социальные проблемы нарушения зрения у детей в России. — М.: Центр развития межсекторальных программ, 2008. — 240 с.

24 Сидоренко Е. И. Проблемы и перспективы детской офтальмологии: Доклад по охране зрения детей // Вестник офтальмологии. — 2006. - №1. - С. 41-42.

25 Синев П. А. Состояние офтальмологического здоровья детского населения Иркутской области за 2003 год / Материалы 8-го съезда офтальмологов России. — М.: Центр МНТК «Микрохирургия глаза», 2005. — С. 365-366.

26 Кучма В. Р. Гигиена детей и подростков при работе с компьютерными видеодисплейными терминалами.

- М.: Медицина, 2000. — 160 с.

27 Бржеский В.В., Сомов Е.Е. Роговично-конъюнктивальный ксероз (диагностика, клиника, лечение); издание второе, частично переработанное и дополненное. - СПб.: «Левша. Санкт-Петербург», 2003.

- 120 с.

28 Черкунов Б.Ф. Болезни слезных органов. - Самара: ГП «Перспектива», 2001. - 296 с.

29 Тончева К.С., Быкова Н.Л., Сарчук Е.В. Влияние современных гаджетов на здоровье детей школьного возраста: аспекты проблемы // Научное обозрение. Медицинские науки. - 2020. - С. 29-33.

30 R.M. Gillespie, The physical impact of computer and electronic game use on children and adolescents, a review of current literature // Work. - 2002. - №18(3). - С. 249260.

31 R.M. Gillespie, CAKE (Computers and Kids' Ergonomics): The Musculoskeletal Impact of Computer and Electronic Game Use on Children and Adolescents. -US: New York University, 2006. - 267 р.

32 Straker LM, Pollock C, Maslen B. Principles for the wise use of computers by children // Ergonomics. - 2009. -№52. - Р. 1386-1401.

33 Australian Bureau of Statistics, 1998. Household use of information technology, Australia, Feb 1998 [online]. Report No. 8128.0 URL: http://www.abs.gov. au/ausstats/ [Accessed 14 March 2008].

34 Australian Bureau of Statistics, 2006. Children's participation in cultural and leisure activities [online]. Report No. 4901.0, URL: http://www.abs.gov.au/ausstats/ [Accessed 14 March 2008].

35 Ho, S. and Lee, T., Computer usage and its relationship with adolescent lifestyle in Hong Kong // Journal of Adolescent Health. - 2001. - №29. - Р. 258-266.

36 Rideout, V.J., Vandewater, E.A., and Wartella, E.A., Zero to six: Electronic media in the lives of infants, toddlers and

preschoolers. - Menlo Park, USA: Kaiser Family Foundation, 2003. - 167 р.

37 Roberts, D.F., Foehr, U.G., and Rideout, V.J., Generation M: Media in the lives of 8-18 year-olds. - Menlo Park, USA: Kaiser Family Foundation, 2005. - 249 p.

А. Еркшцызы1, ТоFызбаева1, А.Ц. Текманова1, Э.И. Кусайынова1, М.Ы. Махашов2, А.Н. Адильханова2

1 Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова 2Казахстанско Росийский Медицинский университет

ВЛИЯНИЕ КОМПЬЮТЕРА И ВИДЕОТЕРМИНАЛОВ НА СОСТОЯНИЕ ЗДОРОВЬЯ ШКОЛЬНИКОВ

(ОБЗОР ЛИТЕРАТУРЫ)

Резюме: В статье представлен обзор литературных источников о влиянии компьютера и видеотерминалов на состояние здоровья школьников. Описаны изменения и нарушения в зрительной

системы,опорно-двигательного аппарата и других органов при работе с компьютером. Ключевые слова: школьники, компьютеры, видеотерминалы, здоровье, зрительная система, опорно-двигательный аппарат

A. Erkinkizi1, K.K. Toguzbayeva1, A.K. Tekmanova1, E.I.Kusayynova1, M.Y. Makhashov2, A.N. Adilkhanova 2

1Asfendiyarov Kazakh National medical university 2Kazakh Russian Medical University

INFLUENCE OF COMPUTERS AND VIDEO TERMINALS ON THE HEALTH STATUS OF SCHOOLCHILDREN

(LITERARY REVIEW)

Resume: The article provides an overview of the literature on the impact of computers and video terminals on the health of schoolchildren. Changes and disorders in the visual system, musculoskeletal system and other organs when working with a computer are described.

Keywords: schoolchildren, computers, video terminals, health, visual system, musculoskeletal system

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.