CC BY
9УДК 373.31
БАСТАУЫШ СЫНЫПТА ВИРТУАЛДЫ ЭКСКУРСИЯЛАР АРЦЫЛЫ ОЦУШЫЛАРДЬЩ ТАНЫМДЬЩ 0Р1С1Н КЕЦЕЙТУ
САЛГАРАЕВА ГУЛАЙЫМ ИБРАГИМОВНА
^азак улттьщ кыздар педагогикалык университетшщ ага окытушысы, педагогика жэне психология магистрi, Алматы к., ^азакстан
ЭБД1Н¥Р ДАНЭЛЯ ТЕМ1РХАЩЫЗЫ, ЭБД1Н¥Р АЙДАНА ТЕМ1РХАЩЫЗЫ
^азак улттык кыздар педагогикалык университетi 6В01301-«Бастауышта окыту педагогикасы мен эдютемеа» мамандыгынын 3-курс студенттерi
Алматы к., ^азакстан
Ацдатпа: Бул мацалада виртуалды экскурсиялар арцылы оцушылардыц танымдыц epiciH кецейту, сабацца цызыгушылыгын арттыру мэселеЫ царастырылады. Б1л1м берудщ дэстYрлi эдiстерi кещстт пен уацытпен шектеледi жэне бул шынайы eмiрде орындауга циын эрi цолжетiмсiз болуы мYмкiн, ал виртуалды экскурсиялар бастауыш сынып оцушыларына тарихи ескертюштерге, муражайларга «баруга» жэне тарихи оцигаларды бастан кешiруге мYмкiндiк бередi. Бул материалды терещрек жэне тартымды керсетуге ыцпал етедi. Виртуалды экскурсияларды пайдалану бшмге деген цызыгушылыцты арттыруга, пэнаралыц байланысты цалъттастыруга жэне танымдыц eрiстi кецейтуге ыцпал етедi, бул эЫресе бастауыш сынып оцушылары Yшiн мацызды.
Клт свздер: виртуалды шындыц, экскурсия, виртуалды экскурсия, танымдыц ерw, бастауыш сынып оцушылары, цызыгушылыц.
Аннотация: В данной статье рассматривается вопрос расширения познавательного поля учащихся и повышения их интереса к урокам посредством виртуальных экскурсий. В то время как традиционные методы образования ограничены пространством и временем и могут быть трудными и недоступными в реальной жизни, виртуальные экскурсии позволяют ученикам начальной школы «посещать» исторические памятники, музеи и переживать исторические события. Это способствует более глубокому и привлекательному изложению материала. Использование виртуальных экскурсий способствует повышению интереса к образованию, формированию межпредметных связей и расширению познавательного поля, что особенно важно для учащихся младших классов.
Ключевые слова: виртуальная реальность, экскурсия, виртуальная экскурсия, познавательное поле, учащиеся младших классов, интерес.
БYгiнгi ^нде бшм беру саласындагы жаца технологиялардьщ каркынды дамуы жэне окушылардьщ танымдык белсендшпн арттыру кажеттшп бшм беру жYЙесiшц басты мшдеттершщ бiрi болып табылады. Эаресе, бастауыш мектепте окушылардыц бшм алу процесше кызыгушылыгын арттыру, олардыц танымдык ерюш кецейту мацызды болып отыр. Осыган байланысты, заманауи акпараттык-коммуникациялык технологияларды колдану, соныц шшде виртуалды экскурсияларды енпзу, окытудыц тшмдшпн арттыруга жэне окушылардыц бшмш терецдетуге ыкпал етедь
^азакстанда бшм беру жYЙесiнде жаца технологияларды енпзу мен оны заманауи талаптарга сай езгерту кажеттшп жш айтылып келедь ^азакстан Республикасыныц Президент ^асым-Жомарт Токаев 2024 жылгы 2 кыр^йектеп "Эдшетп ^азакстан: зац мен тэртш, экономикалык eсiм, когамдык оптимизм" атты Жолдауында бiлiм беру жYЙесiнде жаца технологияларды колданудыц мацыздылыгын атап eni. Президент бiлiм беру жYЙесiн жетiлдiру, цифрлык бiлiм беру ресурстарын кецейту жэне заманауи эдiстемелердi енгiзу кажеттiгiн айтты, себебi бул болашакта бэсекеге кабiлеттi мамандарды дайындау Yшiн
мацызды кадам деп есептейдь Цифрлык дагдыларды жетiлдiру аркылы бiлiм беру сапасын арттыру мен колжетiмдiлiгiн камтамасыз ету кажет екендiгi айтылды [1].
Сонымен катар, нормативтш кужаттарда да бiлiм беру саласында инновациялар мен цифрлык технологияларды колданудыц мацыздылыгы кeрсетiлген. Мысалы, «^азакстан Республикасында бiлiм берудi жэне гылымды дамытудыц 2020-2025 жылдарга арналган мемлекетпк багдарламасында» окыту процесiнде цифрлык куралдарды пайдалану, цифрлык бiлiм беру ресурстарын кецейту жэне инновациялык окыту технологияларын дамыту кажеттiлiгi бекiтiлген [2].
Осылайша, бiлiм берудi цифрландыру мен инновацияландырудьщ мацызды екенiн ескере отырып, бiз виртуалды шындыктыц окушылардыц бiлiмдi кабылдауына калай эсер ететiнiн карастырамыз. Бул технологияныц негiзгi угымдары мен олардыц бiлiм беру процесiндегi рeлiн талдайык.
Виртуалды шындык (VR) - бул арнайы технологиялар аркылы жасалган, Виртуалды шындык — колданушыга жасанды ортаны шынайы ретiнде сезiнуге мYмкiндiк беретш технология. Зерттеушiлер Бушман мен Андерсонныц пiкiрiнше, виртуалды шындык окушылардыц окыту материалын терец тYсiнуiне жагдай жасайды [3, 56-78 б.]. Бул эдю бiлiм беру, гылым жэне медицина сиякты тYрлi салаларда кецiнен колданылады.
Кесте 1- Виртуалды шындык угымына галымдардыц берген аньщтамасы.
Еалым аты Виртуалды шындык угымына берген аныктамасы
Джарон Ланье адамныц сандык ортада физикалык тургыда болу сезiмi [4, 45 б.]
Майкл Хайм симуляциялык ортада жасалатын сезiмдiк тэжiрибе [5, 58 б.]
Томас Фернандес адамныц компьютер ^мепмен жасалган шындыкта eзара эрекеттесуi [6, 102 б.]
Фрэнк Биарс адамныц санасында курылган шынайылыктыц сезiмiн беретiн орталыктандырылган технологиялык жYЙе [7, 65 б]
Мирон Крюгер адам мен компьютер арасындагы eзара эрекеттесудiц жаца формасы [8, 75 б.1
Осы галымдардыц виртуалды шындык туралы берген пшрлерше CYЙене отыра виртуалды шындык угымына мынандай аныктама бере аламыз: виртуалды шындык - бул адамныц компьютер аркылы жасалган элеммен араласып, сол элемдi шынайы сиякты сезiнуi. Баска сезбен айтканда, ол адамды сандык ортага енгiзiп, сол жерде болгандай эсер калдырады.
Экскурсия — окушыларды оку ортасынан тыс объектшер мен кубылыстармен таныстыратын бiлiм беру кызметшщ бiр тYрi. Смирновтыц айтуынша, экскурсиялар балалардыц байкагыштык, сыни ойлау кабшеттерш дамытып, коршаган ортаны жаксырак тYсiнуге кeмектеседi. Экскурсиялар накты жэне виртуалды тYPде eткiзiлуi мYмкiн, бул олардыц бшм беру кажеттiлiктерiне бешмделуше жагдай жасайды [9, 45-66 б.].
Танымдык eрiс — жеке тулганыц коршаган шындыкты тYсiнiп, багалайтын бшм, кабылдау жэне тэжiрибелерiнiц жиынтыгы. Бшм беру аясында когнитивтi eрiстi кецейту жаца акпаратпен жэне практикалык тапсырмалармен eзара эрекеттесу аркылы жYзеге асады, бул Рубинштейннiц пiкiрiнше, аналитикалык жэне сыни ойлау кабшеттерш дамытуга ыкпал етедi [10, 124-150 б.].
Виртуалды экскурсия — компьютерлш технологиялар аркылы окушыларга тYрлi орындарда «болып», олардыц ерекшелiктерiмен танысуга мYмкiндiк беретiн окыту эдютемеа. Петров жэне оныц эрiптестерi атап eткендей, осындай экскурсиялар окушыларга дэстYрлi мектеп жагдайында колжетiмсiз акпаратка кол жеткiзуге жагдай жасайды. Виртуалды
экскурсиялар экскурсиялык окытуды VR-технологияларымен YЙлестiре отырып, окылатын объектiлер туралы толыкканды тYсiнiк калыптастыруга ыкпал етедi [11, 78-89 б.].
Осылайша, виртуалды экскурсиялар бшм беру жэне технологиялык компоненттердi бiрiктiре отырып, окушылардыц танымдык eрiсiн едэуiр кецейтiп, окылатын такырыптарга терецiрек Yцiлуге мYмкiндiк бередi.
Сондыктан, бул эдю бастауыш сыныптарда оку YДерiсiн кызыкты эрi интерактивтi ету Yшiн кещнен пайдаланылады. Бул тэсiлдiц негiзгi артыкшылыктары мен ыктимал кауiптерiн толыгырак карастыруга болады.
• Тиiмдiлiк жэне артыкшылыктар: VR-технологияларды оку процесiне косу окушылардыц кызыгушылыгын арттырып, пэнге деген ынтасын кYшейтедi. Иванова мен Новикова жYргiзген зерттеу нэтижелерi бойынша, виртуалды экскурсияларга катыскан балалар дэстYрлi эдiстермен окытылган курдастарына караганда пэнге кызыгушылыктыц жогары децгейiн кeрсеткен. Виртуалды экскурсиялар балалардыц муражайларга, табиги корыктарга жэне тарихи ескертюштерге баруына мYмкiндiк берiп, олардыц дYниетанымын кецейтедi жэне окытылатын такырыптарды тYсiнудi жаксартады [12, 90-112 б.].
• ^ауштер мен шектеулер: ^теген артыкшылыктарга карамастан, виртуалды экскурсияларды колдануда сак болу кажет. Зерттеушi Федоров виртуалды шындыкка шамадан тыс ену салдарынан шаршау жэне кызыгушылыктыц жогалуы мYмкiн екенiн ескертедi [13, 56-67 б.]. Соловьев визуалды акпараттыц шамадан тыс эсерi когнитивтiк жYктемеге экелуi мYмкiн екенiн атап eтедi, бул эаресе бастауыш сынып окушылары Yшiн мацызды [14, 34-45 б.]. Сондыктан виртуалды экскурсиялар кыска мерзiмдi эрi дозаланган болуы керек.
• Сабак Yлгiлерi: Бастауыш сыныпта виртуалды экскурсияларды коршаган орта, тарих, eнер жэне баска да пэндер сабактарына енпзуге болады. Мысалы, муражайга виртуалды бару ежелп мэдениеттерге арналган экспонаттарды ^рш, материалды терецiрек тYсiнуге мYмкiндiк береди Табиги корыктарга экскурсиялар окушыларга биоалуашурлшк, экологиялык жYЙелер жэне тYрлi табиги аймактардыц ерекшелiктерi туралы бiлуге ^мектеседь Виртуалды экскурсиялар оку YДерiсiн кызыкты ету Yшiн тапсырмалар немесе ойындар сиякты интерактивтi элементтердi камтуы мYмкiн.
Кесте - 2. Сабак Yлгiлерiне мысалдар
Пэн Сынып сагаты Жаратылыстану Экскурсиялар
Кдушаздш ережелерi Жер жэне гарыш Элемнiц жетi кереметi
ы б ы сабактары
& ы
а
Н
ь та о а я Окушыларга жер сшюша кезiндегi каушаздш ережелерiн терещрек тYсiнуi Yшiн осындай Yлгiдегi материалдарды калдансак болады, бул окушыларга ездерш сол окига ортасында шынымен калгандай сезiм тудырып оларга осындай жагдайда езiн калай устау кажет екенш Yйретiп кана коймай калай осындай жагдайдыц шынайы емiрде де орын алуы мYмкiн екендшн керсетiп, дайындайды. Осы видео аркылы окушылар олардыц жас ерекшелiктерiне байланысты игеруде киындык тудыруы мYмкiн материалдарды кызыкты, жещл эрi естен кетпестей игере алады. Соныц iшiнде окушыларга кебiне игеруде киындык тудыратын акпаратты : жердi ай, жер езш, жэне барлык планеталар кYндi айналатынын, оныц ез кезегiнде кYн мен тYннщ ауысуына ыкпал ететiнiн тYсiнуде Yлкен кемек беретiн едi Окушылар шынай емiрде бару ыктималдыгы темен орындарга осы виртуалды экскурсия аркылы саяхаттай алады, осы аркылы танымдык ерiстерi кецешп, элемнщ кереметтерi жайлы тYсiнiк калыптастыра алады.
Виртуалды экскурсия курылымы Yлгiсi https://voutu.be/rVdZ4ges9rU? si=OOivXn3LkJWvS4Al https://voutu.be/x2w-VVgbp2U?si=l8hFkUY4C3v4 https://voutu.be/hEdzv7D4C bO?si=OC6KINDtMKzLvo mK https://voutu.be/TPRIP6P9 0lE? si=-YE5iJz7ia4o0nsu
viYL
^уралдар мен жабдыкталган кабинеттщ Yлгiсi.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
^орытындылай келе, виртуалды экскурсиялар бастауыш сынып окушыларыныц танымдык eрiсiн кецейту Yшiн мацызды эрi тиiмдi курал болып табылады деп айтуга болады. Олар когнитивтш жэне элеуметтiк дагдыларды дамытуга ьщпал етiп, окушыларга жаца объектiлермен жэне кубылыстармен танысу мYмкiндiгiн бередi. Дегенмен, ыктимал кауiптердi ескеру жэне кiшi сынып окушыларына эдiстеменi бейiмдеу кажет.
Осы такырып бойынша болашак зерттеулерде виртуалды экскурсияларды оку Yдерiсiнде колдануга арналган усыныстар эзiрлеуге назар аудару орынды. Кiшi мектеп жасына арналган технологияларды оцтайландыру жэне оларды оку процесше интеграциялау окытудыц нэтижелерiн едэуiр жаксартып, окушылардыц канагаттанушылыгын арттыруы мYмкiн.
1. ^асым-Жомарт Токаевтыц мЭдiлеттi ^азакстан: кукык тэртiбi, экономикалык eрлеу, когамдык оптимизм" атты ^азакстан халкына Жолдауы.
2. ^азакстан Республикасында бiлiм берудi жэне гылымды дамытудыц 2020-2025 жылдарга арналган мемлекеттiк багдарламасы.
3. Бушман Б., Андерсон А. З.Виртуалды шындык жэне окыту: бiлiм беру процесше жаца ^зкарас. — Мэскеу: Еылыми кiтап, 2020. — 56-78 б.
4. Ланье, Дж. "УЕ: Сандык элемдер", 45 б.
5. Хайм, М. "Виртуалды тэж1рибе", 58 б.
6. Фернандес, Т. " Компьютерлiк шынайылык", 102 б.
7. Биарс, Ф. " Орталыктандырылган технологиялык жYЙелер", 65 б.
8. Крюгер, М. "Адам мен компьютер арасындагы eзара эрекеттеспк", 75 б.
9. Смирнов О. Бшм беру процесiндегi экскурсиялар: теория жэне эдютеме. — Санкт-Петербург: СПбГУ баспасы, 2019. — 45-66 б.
10. Рубинштейн С. Л. Жалпы психология непздерь — Мэскеу: Педагогика, 1989. — 124-150
11. Петров И., Иванова А., Новикова Н. Бастауыш мектепте виртуалды экскурсияларды колдану. // Бшм беру хабаршысы. — 2021. — № 4. — 78-89 б.
12. Иванова И., Новикова А. Бшм беру тэжiрибесiндегi виртуалды экскурсиялардыц тшмдшг! — Мэскеу: Агарту, 2020. — 90-112 б.
13. Федоров В. Бастауыш мектепте УЕ колданудыц психологиялык аспектшерг — Екатеринбург: Урал баспасы, 2018. — 52-67 б.
14. Соловьев К. Виртуалды экскурсиялар: кауiптерi мен мYмкiндiктерi. // Психология жэне бшм беру. — 2021. — № 2. — 34-45 б.
ПАИДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
б.
