Научная статья на тему 'БАСКЕТБОЛЧИЛАРНИ ТЕЗКОР ВА КУЧ КОБИЛЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УСУЛЛАРИ'

БАСКЕТБОЛЧИЛАРНИ ТЕЗКОР ВА КУЧ КОБИЛЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УСУЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
25
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
БАСКЕТБОЛЧИ / ТЎПНИ УЗАТИШ / ТЎПНИ қАБУЛ қИЛИШ / ТЕЗКОР КУЧ / МАШғУЛОТ / ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК / РИВОЖЛАНТИРИШ / ТАЛАБАЛАР

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Эшбердиев О.Р.

Мақолада баскетболчиларни тезкор куч сифатларини ошириш ва уни ривожлантириш ҳақида маълумотлар келтирилган. Суст ва яхши шаклланган малакали баскетболчиларда тўп узатиш тезлигини ошириш, қўл ва оёқ кучларини самарадорлигини ошириш, шериги билан тўп узатиш имкониятларининг ўзаро боғлиқлиги очиб берилган.в статье рассматривается повышение скоростно силовых качеств баскетболистов и их развитие. У плохо и хорошо сформированных квалифицированных баскетболистов выявляется способность увеличивать скорость передачи мяча, повышать эффективность усилий рук и ног, передачу мячей с партнером.The article discusses the increase in the speed strength qualities of basketball players and their development. Poorly and well formed qualified basketball players have the ability to increase the speed of passing the ball, to increase the efficiency of the efforts of the arms and legs, and to pass balls with a partner.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БАСКЕТБОЛЧИЛАРНИ ТЕЗКОР ВА КУЧ КОБИЛЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УСУЛЛАРИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

уртача 9,2%; турган жойдан узунликка сакраш (см)да уртача 18,3%; турган жойдан баландликка сакраш (см) да уртача 16,7%; 30, 60 ва 100 мга югуришда уртача 12,4%; 3 х 10 м (мокисимон югуриш, сония) югуришда уртача 10,3%; эгилувчанлик (см) машкида уртача 12,5%; штанга билан утириб туришда уртача 14,2% уртача усиш фарклари кузатилди (1-расм).

20

15 9,9

10 5 0

Фарки Тадкикот гурухи Назорат гурухи

■ Назорат гурухи Тадкикот гурухи Фарки

1-расм. Тажриба ва назорат гурухи огир атлетикачиларнинг тадкикотдан кейин жисмоний тайёргарлик курсаткичлари

Хулоса. Олиб борилган кузатув, утказилган суров-нома, жорий тадкикотлар ва педагогик тажрибана-тижаларининг киёсий тадлилига асосан куйидагича хулосалар чикариш мумкин:

- Мадаллий ва хорижий адабиётларнинг тадли-лига асосан ёш огир атлетикачиларнинг бошлангич тайёргарлик боскичида машгулот воситалари ва юкламаларининг дажмини режалаштириш услубия-тидан фойдаланиш юзасидан илмий-амалий тавсиялар етарлича аникланмади.

- Бошлангич тайёргарлик боскичидаги ёш огир атлетикачиларнинг ёш хусусиятини эътиборга олмай, меъёрланмаган дажмдаги жисмоний ва техник тай-

ёргарлик воситаларидан номутаносиб фойдаланиш спортчилар организмини зурикиш ва ута зурикиш долатларига олиб келиши ва ёш щтидорларни спортни эрта тарк кетишига сабаб булаётганлиги педагогик кузатув асосида аникланди.

- Тажрибалар давомида 10 та машгулот воситалари танлаб олинди, уларнинг кулланилиши ёш огир атлетикачиларнинг жисмоний ва техник тайёргарлиги, шунингдек, спорт натижаларининг ошишида ижобий самара берди.

Адабиётлар:

1. Маткаримов Р.М. Орир атлетикачилар куп йиллик тайёргарлик тизимининг илмий-назарий асослари: Монография. Т.: O'ZKITOB SAVDO NASHRIYOTI MATBAA IJODIY UYI. 2021. - 239 б.

2. Маткаримов Р.М, Оммавий разрядли 0Fир атлетикачилар машрулот нагрузкалари хржм ва шиддатининг оптимал нисбатлари. Педогогика фанлари номзоди илмий даражасини олиш учун бажарил-ган диссертация.Тошкент.1999 й.

3. Sh.Kh Toshturdiev, M.R Masharipov. International Olympic Committee And Its Relations With Governments And Other International Organizations. Фан-спортга 2020 №7 p. 6-8.

4. Маткаримов Р.М. Оммавий разрядли орир атлетикачилар машрулот юкламалари х,ажми ва шиддатининг оптимал нисбатлари самарадорлигини аниклаш // FAN - SPORTGA илмий-назарий журнали. Т., 2020. -№2. - Б. 34-38.

5. Маткаримов Р. М. ОПТИМИЗАЦИЯ ПРОЦЕССА ПОДГОТОВКИ ВЫСОКОКВАЛИФИЦИРОВАННЫХ ТЯЖЕЛОАТЛЕТОВ В ГОДИЧНОМ ЦИКЛЕ //Проблемы и перспективы физического воспитания, спортивной тренировки и адаптивной физической культуры. - 2021. - С. 361-365.

6. Маткаримов Р. М. ВОПРОСЫ ВРЕМЕННОЙ АДАПТИЦИИ ТЯЖЕЛОАТЛЕТОВ К РАЗЛИЧНЫМ КЛИМАТОГЕОГРАФИЧЕСКИМ УСЛОВИЯМ //Fan-Sportga. - 2020. - №. 3. - С. 4-7.

7. Тоштурдиев Ш.Х. Велосипедчиларнинг куч сифатини орир атлетика воситалари оркдли ривожлантириш услубияти/AFAN - SPORTGA» илмий-назарий журнали 2020.- № 1. C. 39-45.

8. Тоштурдиев Ш.Х. (2022). ЁШ ОFИР АТЛЕТИКАЧИЛАРНИНГ ДАСТ КУТАРИШГА ЁРДАМ БЕРУВЧИ МАХСУС МАШКЛАРИНИ ИЛМИЙ-НА-ЗАРИЙ ТАВСИФЛАРИ. Fan-Sportga, (2), 37-39.

9. Сивохин, И. П., Огиенко, Н. А., Бекмухамбетова, Л. С., & Маткаримов, Р. М. (2019). Биомеханические аспекты совершенствования двигательных действий в спорте.

Мустакил тадкикотчи О.Р. ЭШБЕРДИЕВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шадри, Узбекистан

БАСКЕТБОЛЧИЛАРНИ ТЕЗКОР ВА КУЧ

Муаллиф билан богланиш учун:

Olim635635@gmail.com

ЦОБИЛИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ УСУЛЛАРИ

Аннотация

Annotation

CN CN

о

ю

Ctf

п

0

Cl со

1

с СО

В статье рассматривается повышение скоростно-силовых качеств баскетболистов и их развитие. У плохо и хорошо сформированных квалифицированных баскетболистов выявляется способность увеличивать скорость передачи мяча, повышать эффективность усилий рук и ног, передачу мячей с партнером.

Ключевые слова: баскетболист, передача мяча, прием мяча, быстрый-сила, занятие, физическая подготовка, развитие, студенты.

Маколада баскетболчиларни тезкор-куч сифатларини ошириш ва уни ривожлантириш хакида маълумотлар келтирилган. Суст ва яхши шаклланган малакали баскетболчиларда туп узатиш тезлигини ошириш, кул ва оёк кучларини самарадорлигини ошириш, шериги билан туп узатиш имкониятларининг узаро богликлиги очиб берилган.

Калит сузи: баскетболчи, тупни узатиш, тупни цабул цилиш, тезкор-куч, машгулот, жисмоний тайёргарлик, ривожлантириш, талабалар.

The article discusses the improvement of speed and strength qualities of basketball players and their development. Poorly and well-formed qualified basketball players have the ability to increase the speed of ball transfer, increase the efficiency of hand and foot efforts, and transfer balls with a partner.

Key words: basketbaU player, passing the ball, receiving the ball, fast-strength, occupation, physical fitness, development, students.

Тадкикотнинг долзарблиги. Баскетбол спорт турида техник даракатларни асосан оёк-кул ва гавда бажаради. Баскетболчиларни тезкор куч сифатларини

ошириш, югуриш, сакраш, тупни шеригига узатиш ва бошка бир канча техник усуллардан фойдаланиш мудим дисобланади, спортчининг долати ва югу-

17.5

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

риш техникасини тугри бажариш, куч кобилиятини ривожлантириш маълум бир маънода спорт натижа-сига тугридан-тугри богликлиги деч кимга сир эмас. Чунки, тезкорлик ва куч кобиляти югуриш фазасида спортчи узига керакли булган тезлик ва куч суръатини ушбу фазада эгаллаб булади. Шунинг учун, дастлабки ургатиш жараёнида куп сонли мутахассис ва олимлар тезкорликни оширишда югуриш полати, стартдан чикиб югуришни ва тезликни ошириш кераклигини укув адабиётлар ва илмий ишларида курсатиб утиш-ган. Колаверса, спорт амалиётида баскетбол буйича утказиладиган Х,алкаро мусобакаларда Жадон баскетбол федерацияси (ФБА) ва бошка бир канча миллий баскетбол федерациялари мусобакаларида тезкорлик ва куч сифатлари жуда мудим адамият касб этади.

Бу эса баскетбол билан шугулланувчи спортчи-ларнинг тезкор куч кобилиятини, камчиликларсиз такомиллаштириш зарурлигини курсатиш баробарида содада долзарб муаммолардан бири дисобланади.

Тадкикотнинг максади. Талаба баскетболчиларнинг тезкор-куч кобилиятларини мадсус машклар ёрдамида такомиллаштириш самарадорлигини ошириш туп узатиш тезлигини ва аниклигини ошириш оёк ва кул кучларини тезлиги ва куч сифатларни оширишга каратилган.

Тадкикотнинг вазифалари:

- баскетболчиларни махсус даракат тайёргарлиги буйича маълумотларни тадлил этиш.

- баскетболчиларни махсус даракат тайёргарли-гини ривожлантиришда ишлаб чикилган мажмуани илмий асослаш ва унинг самарадорлигини педагогик тажрибада аниклаш.

Тадкикотнинг усуллари: Адабиёт манбалари ва укув-меъёрий дужжатлар тадлили, урганилаётган контингент билан анкета суровнома утказиш, талаба спортчиларда жисмоний ривожланишлари ва даракат тайёргарликларини аниклаш, талаба илмий-услубий адабиётлар тадлили, педагогик кузатув, педагогик тажриба, тест утказиш, математик статистика тадлили.

Тадкикотни ташкил килиш. Тажриба Узбекис-тон давлвт жисмоний тарбия ва спорт университет мутахасислиги баскетбол булган талабалар билан утказилди.

Тажриба. Педагогик тажриба бошида мазкур та-лабаларидан тайёргарлик даражаси деярли бир хил булган болалардан назорат (НГ, п=12) ва тажриба (ТГ, п=12) гурудларига саралаб олинди. Тажриба гурудида баскетболчи талабаларнинг махсус даракат тайёргар-лигини ривожлантиришга мулжалланган куйидаги:

- 1 метрлик оралик масофадан фишкаларни чап ва унг томондан айланиб югуриш 14 м га.

- Тиззаларни баланд кутарган долда ёнланмача 14 м га югуриш.

- Утирган долда олдинга сакраб - 14 м га сакраб даракатланиш.

- 14 м га гавдани бироз оркага ташлаган долда оёк учларини олдинга кутариб югуриш.

- 14 м га "Кийикча" югуриш, югурганда катта -катта кадам ташлаб югуришю

- Угил болалар учун 3 кг, киз болалар учун 1 кг тулдирма тупни ушлаган долда кулларни кукрак

олдидан олдинга тезлик билан 1 дакика давомида букиб ёзиш.

- 5 кг кадок тошни 1 дакикада юкорига кулларни навбати билан кутариб тушириш ва оёкларни олдинга -оркага даракатлантиришлар сони (марта).

машклар киритилган махсус машклар мажмуаси билан машгулотлар утказилди.

Тадкикот натижалари ва мудокамаси. Замо-навий баскетболда малакали баскетболчиларни тайёрлашнинг турли воситалари ва усулларидан фойдаланилади.

Сунгги пайтларда мамлакатимиз ва хорижлик мураббийлар томонидан малакали спортчиларнинг дар томонлама жисмоний тайёргарлигига алодида эътибор каратилмокда. Зеро, бошлангич тайёргарлик боскичида умумий жисмоний тайёргарликнинг пой-девори куйилади, кейин малакали баскетболчилар уйиннинг техник техникасини узлаштирадилар, укув жараёни мазмунининг асоси булган тезкор куч дара-катларини урганадилар. Машгулот жараёни малакани ривожланиш конуниятларига, баскетболчиларнинг жисмоний ривожланиш даражаси ва жисмоний тай-ёргарлигига мувофик амалга оширилади. Шунинг учун дозирги вактда баскетболчилар жисмоний ва функционал имкониятларини аниклаш услубиятини такомиллаштириб бориш зарурдир. Бунинг учун би-ринчи навбатда морфофункционал хусусиятларини инобатга олиш лозим. Функционал тизимлар назария-сига кура "биологик тизимлар дакикатни олдиндан билиш кобилияти билан ажралиб туради".

Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети талабаларида утказилди Педагогик тажриба бошида НГ ва ТГ синалувчиларининг тан-ланган тестлар буйича курсатган натижалари кайд этилди ва уларнинг тадкикот бошидаги имконият-ларини урганиш максадида олинган натижалар тадлил килинди. Ушбу тадлил натижалари 1-жад-валда келтирилган булиб, унда дар бир тест буйича гуруддаги синалувчилар курсатган натижаларнинг уртача арифметик кийматлари (х), уртача арифметик ёки стандарт огиш (с), вариация коэффициент-лари (V) дамда абсолют ва НГга нисбатан ТГ уртача арифметик кийматларининг нисбий фарклари солиштирилган.

Жадвалда келтирилган маълумотларнинг тадлили педагогик тажриба бошида НГ ва ТГ синалувчилари натижалари орасида 1 - боскич талабалари тезкорлик ва кучлилик тайёргарлиги буйича статистик фарклар кузатилмади. Шу билан бирга, бу гурудлар натижала-ри асосида дисобланган вариация коэффициентлари кийматлари НГ да V=18,5 % ва V=19,93 % оралигида, ТГ да эса V=19,78 % ва V= 19,99 % оралигида узга-риши аникланди.

1-жадвал

Педагогик тажриба бошида НГ ва ТГ таркибига киритилган 1 - боскич талабалари тезкорлик ва куч курсаткичларининг статистик характеристикалари

Синов тестлари Назорат гуруди Тажриба гурудди

X с V, % X с V, %

СМ

см о см

ю

го га

0 ^

ю

1

с го

№5-2022

www.fansports.uz

45

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Угил болалар 3 кг, киз болалар 1 кг тулдирма тупни улоктириш, метр 7,59 1,35 17,79 8,27 1,13 13,66

30 с. давомида баскетбол тупини шеригига узатиш сони, марта 34,00 4,39 12,91 38,58 4,25 11,02

4х10 м.га мокисимон югуриш вакти, с. 10,48 1,15 10,97 10,21 1,11 10,87

100 метрга югуриш вакти, с. 15,15 2,58 17,03 14,25 2,13 14,95

28 м.га баскетбол тупни уриб югуриш вакти, с. 5,13 0,79 15,40 4,59 0,72 15,69

НГ ва ТГ синалувчиларнинг тайёргарлик даражаси узаро бир-бирларига якинлигини ва, демак-ки, педаго-гик тажриба тугри ташкил этилганлигини англатади.

Педагогик тажриба охирида 1-курс талабалари-нинг урганилган тестлар буйича ретест натижалари, уларнинг тажриба давомидаги узгаришининг статистик ишончлилигини Стьюдент таксимоти критик кийматлари асосидаги бадоланишлари 2- ва 3-жад-валларда келтирилган.

2-жадвал

НГ синалувчиларининг тажриба охиридаги натижалари ва тажриба давомидаги узгаришларини тах.ш.ш

Синов тестлари Тажриба охирида Усиши t Р

X о V, % абсолют нисбий, %

Тулдирма тупни улоктириш, метр 8,27 1,13 13,66 0,68 8,96 1,34 >0,1

30 с. давомида баскетбол тупини шеригига узатиш сони, марта 38,58 4,25 11,02 4,58 13,47 2,60 <0,05

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

4х10 м.га мокисимон югуриш вакти, с. 10,21 1,11 10,87 0,27 2,58 0,59 >0,5

100 метрга югуриш вакти, с. 14,25 2,13 14,95 0,9 5,94 0,93 >0,3

28 м.га тупни уриб югуриш вакти, с. 4,59 0,72 15,69 0,54 10,53 1,75 >0,05

1-жадвалдаги бошлангич натижалар билан 2- ва 3-жадваллардаги тажриба охиридаги натижаларни солиштириб НГ да дам, ТГ да дам, вариация коэффи-циентлари кийматларини тажриба давомида ижобий узгаришини кузатиш мумкин.

3-жадвал

ТГ синалувчиларининг тажриба охиридаги натижалари ва тажриба давомидаги узгаришларини та^лили

СМ

см о см

ю

го га t

0

w

1

Синов тестлари Тажриба охирида Усиши t Р

X о V, % абсолют нисбий, %

Тулдирма тупни улоктириш, метр 8,88 1,18 13,29 0,61 7,38 1,29 >0,1

30 с. Давомида баскетбол тупини шеригига узатиш сони, марта 42,08 4,1 9,74 3,5 9,07 2,05 >0,05

4х10 м.га мокисимон югуриш вакти, с. 9,73 1,11 11,41 0,48 4,70 1,06 >0,2

100 метрга югуриш вакти, с. 13,86 2,27 16,38 0,39 2,74 0,43 >0,6

28 м.га тупни уриб югуриш вакти, с. 4,18 0,64 15,31 0,41 8,93 1,47 >0,1

Бундан ташкари, НГ ва ТГ синалувчилари нати-жаларининг педагогик тажриба давомида нисбий узгариши НГ га (нисбий усиш 15,94 %) нисбатан ТГ да (33,94 %) икки мартадан купрок; марта катта ва статистик ишончли ижобий узгаришлар аникланди. Курсатилган НГ га (нисбий усиш 15,94 %) нисбатан ТГ да (33,94 %) икки мартадан купрок марта катта ва

статистик ишончли ижобий узгаришлар аникланди.

Хулоса. Хулоса килиб шуни айтиш мумкинки, утказилган тадкикот жараёнида спортчиларнинг жисмоний долатлари махсус ишчанлик субъектив руйхатга олиш асосида бадоланди. НГ ва ТГ сина-лувчиларининг урганилган тестлар буйича курсатган натижаларининг тажриба давомида нисбий усиш ди-намикаси кузатилган. Тажриба давомида талабаларда тезкор куч даражасини ривожлантириш максади учун куйидаги машкларни тажрибада синаб курилди.

- 1 метрлик оралик масофадан "фишка"ларни чап ва унг томондан айланиб югуриш.

- Тиззаларни баланд кутарган долда ёнланмача югуриш.

- Утирган долда олдинга сакраб - сакраб дара-катланиш.

- Гавдани бироз оркага ташлаган долда оёк учла-рини олдинга кутариб югуриш.

- "Кийикча югуриш" югурганда катта - катта кадам ташлаб югуриш.

- Тулдирма туп билан кулларни кукрак олдидан олдинга тезлик билан букиб ёзиш.

- 5 кг кадок тош билан юкорига кулларни навбати билан кутариб тушириш ва оёкларни олдинга оркака даракатлантириш.

Тажрибада олинган натижалар буйича НГ да бит-та тестда нормал адамиятлилик даражасида (Р<0,05) статистик ишончли, колганларида ишончсиз (Р>0,05); ТГ да эса бешта тестдан биттасида юкори (Р<0,001), иккитасида яхши (Р<0,01) ва яна иккитасида нормал (Р<0,05) адамиятлилик даражасида статистик ишон-чли ижобий узгаришлар кузатилди.

Адабиётлар:

1. Бальсевич В.К. Спортивный вектор физического воспитания в российской школе. -М.: НИЦ "Теория и практика физического воспитания и спорта", 2006 - 112 с.

2. Бауэр В.Г. Научно-организационные основы системы! подготовки спортивного резерва в Российской Федерации: автореф. дисс. ... канд. пед. наук - М., 1994, - 25 с.

3. Ummatov, Akram Akhmedovich (2019) "Prioritetnosti evaluation hopping endurance of volleyball players using a touch-computer installation," Scientific Bulletin of Namangan State University: Vol. 1 : Iss. 8 , Article 64.

4. Пулатов, А.А. Объективная диагностика прыжковой работоспособности волейболистов с использованием сенсорно-компьютерной установки / А.А. Пулатов, А.А. Умматов // Физическая культура. Спорт. Туризм. Двигательная рекреация. - 2019. - Т.4, № 1. - С. 81-85.

5. Умматов А. А. Методика оценки прыжковой выносливости у волейболистов как ведущего фактора сохранения результативности атаки и блокирования в ходе соревновательных игр //Игровые виды спорта: актуальные вопросы! теории и практики. - 2018. - С. 224-227.

6. Умматов, А. А., and В. В. Шанк. "эффекты! нового подхода к развитию и оценке прыжковых качеств в волейболе." central asian journal of theoretical & applied sciences 2.7 (2021): 24-29.

7. Умматов А. А. Ёш волейболчиларда пульсометрик ^иймати ани^ланган маш^лар асосида хрракат тезлигини оширишнинг афзаллиги //Фан-Спортга. - 2018. - №. 2. - С. 10-12.

8. Умматов, А.А. "15-16 ёшли волейболчиларнинг куч сифатини анъанавий маш^лар ёрдамида ошириш услубияти". Фан-Спортга 1 (2021): 18-20.

9. Komiljon, Norboev and Olim, Eshberdiev (2022) "Methods of education of high-speed qualities of children 14-15 years old (teenagers)," Eurasian Journal of Sport Science: Vol. 1 : Iss. 1 , Article Available at: ttps://uzjournals.edu.uz/ eajss/vol1/iss1/12.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.