Научная статья на тему 'БАСКЕТБОЛ БИЛАН ШУҒУЛАНУВЧИ ҚИЗЛАРНИНГ МУСОБАҚА ОЛДИ ПСИХОЛОГИК ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРУВЧИ МАШҚЛАР МАЖМУАСИ'

БАСКЕТБОЛ БИЛАН ШУҒУЛАНУВЧИ ҚИЗЛАРНИНГ МУСОБАҚА ОЛДИ ПСИХОЛОГИК ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРУВЧИ МАШҚЛАР МАЖМУАСИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
1
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
баскетболчи қизлар / мусобақа / рухий тайёргарлик / психологик тайёргарлик / спортчи.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Эшбердиев O.Р., Абриева А.Ф.

Ушбу мақола баскетболчи аёлларнинг мусобақа олдидан психологик тайёргарлигини ривожлантириш учун махсус тайёрланган комплекс машқлар тўпламини тақдим этиш орқали ушбу бўшлиқни бартараф этишга интилади. Ўрнатилган спорт психологияси тамойилларидан келиб чиққан ҳолда, ушбу машқлар ўз-ўзига ишончни ошириш, мусобақа олдидан ташвишланишни бошқариш, ғолибона фикрлашни ривожлантириш ва спортчи аёлларда чидамлиликни ривожлантиришга қаратилган. Баскетболчи аёллар дуч келадиган ўзига хос психологик муаммоларни ҳал қилиш орқали ушбу тадқиқот спортчиларни тайёрлашга яхлит ёндашувга ҳисса қўшади, натижада уларнинг майдондаги самарадорлиги ва рақобатбардошлигини оширади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БАСКЕТБОЛ БИЛАН ШУҒУЛАНУВЧИ ҚИЗЛАРНИНГ МУСОБАҚА ОЛДИ ПСИХОЛОГИК ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРУВЧИ МАШҚЛАР МАЖМУАСИ»

Эшбердиев О.Р. уцитувчи

Узбенкистон-Финландия педагогика институты

Узбекистан, Самарканд ш.

Абриева А.Ф. талаба

Узбенкистон-Финландия педагогика институти

Узбекистан, Самарканд ш.

Muallif bilan boglanish uchun

БАСКЕТБОЛ БИЛАН ШУГУЛАНУВЧИ КИЗЛАРНИНГ

МУСОБАЦА ОЛДИ ПСИХОЛОГИК ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРУВЧИ МАШКЛАР МАЖМУАСИ

Аннотация. Ушбу мацола баскетболчи аёлларнинг мусобаца олдидан психологик тайёргарлигини ривожлантириш учун махсус тайёрланган комплекс машцлар тупламини тацдим этиш орцали ушбу бушлицни бартараф этишга интилади. Урнатилган спорт психологияси тамойилларидан келиб чиццан уолда, ушбу машцлар уз-узига ишончни ошириш, мусобаца олдидан ташвишланишни бошцариш, золибона фикрлашни ривожлантириш ва спортчи аёлларда чидамлиликни ривожлантиришга царатилган. Баскетболчи аёллар дуч келадиган узига хос психологик муаммоларни уал цилиш орцали ушбу тадцицот спортчиларни тайёрлашга яхлит ёндашувга уисса цушади, натижада уларнинг майдондаги самарадорлиги ва рацобатбардошлигини оширади.

Калит сузлари: баскетболчи цизлар, мусобаца, рухий тайёргарлик, психологик тайёргарлик, спортчи.

Eshberdiev O.R.

teacher

Uzbekistan-Finland Pedagogical Institute Uzbekistan, Samarkand sh.

Abrieva A.F. student

Uzbekistan-Finland Pedagogical Institute Uzbekistan, Samarkand sh.

COMPLEX OF EXERCISES THAT DEVELOP THE PSYCHOLOGICAL TRAINING OF GIRLS WHO COMPETE WITH BASKETBALL

Abstract. This article seeks to address this gap by presenting a comprehensive set of exercises specifically designed to develop the pre-competition psychological preparation of female basketball players. Based on

established sports psychology principles, these exercises aim to increase self-confidence, manage pre-competition anxiety, develop a winning mindset and build resilience in female athletes. By addressing the unique psychological challenges faced by female basketball players, this study contributes to a holistic approach to training athletes, resulting in increased performance and competitiveness on the court.

Keywords: Basketball Girls, competition, Roxy training, psychological training, athlete.

Долзарблиги. Узининг шиддатли жисмоний ва рухий талаблари билан ажралиб турадиган баскетбол спорт тури хам жисмоний, хам аклий мустахкамлик синови хисобланади. Ракобатбардош спорт сохасида спортчиларнинг психологик тайёргарлиги муваффакият ёки маглубиятни аниклашда хал килувчи рол уйнайди. Баскетболда жисмоний тайёргарлик ва техникани тушунишга катта тадкикотлар багишланган булсада, психологик тайёргарликнинг бир хил дара-жада мухим жихати купинча, айникса, аёл спортчилар контекстида эътиборга олинмайди. Баскеболчи аёллар, эркаклар каби, аренада жиддий жисмоний кийинчиликларга дуч келишади, аммо улар самарали тайёргарлик учун мослаштирилган стратегияларни талаб киладиган узига хос психологик босимлар билан курашадилар

Тарихан, спорт психологияси сохаси турли спорт интизомлари буйича спортчилар учун аклий тайёргарликнинг ахамиятини ёритиб берди. Муваффакиятли спортчилар нафакат ажойиб жисмоний кобилиятларга эга, балки аклий чидамлилик, узига ишонч ва мусобака олдидан ташвишларни бошкариш кобилиятини хам намойиш этадилар. Бир сониялик карорлар ва катъий эътибор галабани белгилаб берадиган баскетбол оламида психологик куч ажралмас бойликка айланади.

Баскетболчи спорт психологияси буйича баъзи тадкикотлар мавжуд булса-да, тадкикотларнинг аксарияти эркак спортчиларга каратилган. Тадкикотдаги гендер тарафкашлиги аник ижтимоий ва психологик кийинчиликларга дуч келиши мумкин булган баскетболчи аёлларнинг узига хос психологик эхтиёжларини тушунишда бушликка олиб келди. Аёллар уртасидаги баскетбол халкаро мусобакаларда оммабоблигини эътироф этилаётганини хисобга олиб, бу камчиликни бартараф этиш, спортчи кизларни психологик тайёргарлигини оптималлаштириш учун махсус воситалар ва услублар билан таъминлаш зарур.

Ушбу макола баскетболчи аёлларнинг мусобака олдидан психологик тайёргарлигини ривожлантириш учун махсус тайёрланган комплекс машклар тупламини такдим этиш оркали ушбу бушликни бартараф этишга интилади. Урнатилган спорт психологияси тамойилларидан келиб чиккан холда, ушбу машклар уз-узига ишончни ошириш, мусобака олдидан ташвишланишни бошкариш, голибона фикрлашни ривожлантириш ва

спортчи аёлларда чидамлиликни ривожлантиришга каратилган. Баскетболчи аёллар дуч келадиган узига хос психологик муаммоларни хал килиш оркали ушбу тадкикот спортчиларни тайёрлашга яхлит ёндашувга хисса кушади, натижада уларнинг майдондаги самарадорлиги ва ракобатбардошлигини оширади.

Мухокама кисми. Баскетболчи аёллар учун самарали психологик тайёргарлик жуда мухим, чунки улар ракобатнинг кучли жисмоний ва рухий талабларини енгиб утишади. Ушбу булимда урнатилган спорт психологияси тамойилларидан келиб чиккан холда, уларнинг психологик тайёргарлигини оширишга каратилган машклар туплами келтирилган. Ушбу машкларни баскетболчларининг рухий мустахкамлигини ошириш ва иш фаолиятини оптималлаштириш учун машгулот режимига киритиш мумкин.

Визуализация усуллари. Визуализация спортчилар томонидан уз фаолиятини аклий машк килиш учун кулланиладиган кучли воситадир. Баскетболчи аёллар мунтазам равишда узларини бегубор харакатларини амалга ошириш, турли сценарийлар учун стратегия ишлаб чикиш ва ракибларни ишончли тарзда енгиш оркали узларини тасаввур килишдан фойда олишлари мумкин. Визуал машклар ташвишни камайтиришга ва узига ишончни оширишга ёрдам беради, бу баскетболчиларга ракобатга ижобий фикрлаш билан ёндашиш имконини беради.

Уз-узидан гапириш стратегиялари. Уз-узидан ижобий гапириш уз-узига ишончни ошириш ва ташвишларни бошкариш учун жуда мухимдир.

Баскетболчилар салбий уз-узидан гапириш шаклларини аниклаш ва уларга карши курашиш, уларни тасдикловчи ва конструктив баёнотлар билан алмаштиришни машк килишлари керак. Аёл баскетболчиларни шахсий ижобий тасдикларни ривожлантиришга ундаш, янада чидамли фикрлашни ривожлантириши мумкин. Анксийетени бошкариш. Мусобака олдидан ташвишланиш баскетболда кенг таркалган. Аёл спортчилар хавотирни бошкариш учун чукур нафас олиш, мушакларнинг прогрессив бушашиши ва медитация каби гев§еме усулларини куллашлари мумкин. Ушбу машкларни уз кун тартибига киритиш баскетболчиларга босим остида диккатни жамлаш ва хотиржамликни саклашга ёрдам беради. Максадни белгилаш. Аник, эришиш мумкин булган максадларни куйиш мотивация ва иш фаолиятини яхшилаш учун жуда мухимдир. Баскетболчи аёллар узларининг баскетболдаги махоратлари ва аклий мустахкамлигининг узига хос жихатларига эътибор каратиб, киска муддатли ва узок муддатли максадларни белгилашлари керак. Ушбу максадларни мунтазам равишда куриб чикиш ва тузатиш максад ва йуналиш хиссини таъминлайди.

Бардошлиликни ошириш. Баскетболда купинча

муваффакиятсизликлар ва кийинчиликларни уз ичига олади. Аёл баскетболчилар маглубият ва кийинчиликлардан кайтиш кобилиятини ривожлантириш учун чидамлиликни ривожлантириш машклари билан шугулланишлари керак. Утмишдаги муваффакиятлар ва

муваффакиятсизликлар хакида уйлаш ва улардан сабок олиш кучли рухий дунёкарашга ёрдам беради.

Методлар. Ушбу психологик тайёргарлик машкларини самарали амалга ошириш учун Баскетболчи аёллар ва уларнинг мураббийлари уларни машгулот режимига киритишлари керак. Ушбу интеграция боскичма-боскич булиши керак, бу эса спортчиларга вакт утиши билан ушбу техникалар билан кулай булишига имкон беради. Тренинг машгулотлари жисмоний машкдар билан бир каторда акдий тайёргарлик учун ажратилган вактни уз ичига олиши керак. Х,ар бир баскетболчининг ушбу машкларни бажаришдаги ютукдарини вакти-вакти билан бахолаб туриш керак. Бу уз-узидан хисобот бериш, мураббийнинг фикр-мулохазалари ёки мавжуд булганда спорт психологлари билан ишлаш оркали амалга оширилиши мумкин. Машклар ва стратегияларга тузатишлар индивидуал эхтиёжлар ва имтиёзлар асосида амалга оширилиши керак.

Бундан ташкари, спортчилар ушбу психологик тайёргарлик машклари буйича уз тажрибалари ва тушунчаларини бахам куришлари мумкин булган куллаб-кувватловчи жамоа мухитини яратиш дустлик туйгусини ривожлантириши ва уларнинг самарадорлигини янада ошириши мумкин.

Хулоса килиб айтиш мумкинки, ушбу баскетболчи аёлларнинг мусобака олдидан психологик тайёргарлигини ривожлантириш учун тизимли ёндашувни таклиф этади. Ушбу стратегияларни узларининг машгулотларига кушиб, аёл спортчилар аклий чидамлилик, узига ишонч ва галабали фикрлашни ривожлантириши мумкин, натижада майдонда ишлаш ва ракобатбардошликни оширишга хисса кушади.

Галаба ва маглубият уртасидаги фарк купинча жуда нозик булган баскетбол сохасида психологик тайёргарлик муваффакиятнинг мухим омили булиб туради. Ушбу маколада баскетболчиларнинг мусобака олдидан психологик тайёргарлигини ривожлантириш учун махсус тайёрланган комплекс машклар майдонда куриб чикилган. Аник белгиланган спорт психологияси тамойилларидан келиб чиккан холда, ушбу машклар аёл спортчиларда аклий мустахкамлик, узига ишонч ва чидамлиликни ошириш учун тизимли ва тизимли ёндашувни таъминлайди.

Бу ерда такдим этилган машклар, жумладан, визуализация техникаси, уз-узидан гапириш стратегияси, хавотирни бошкариш, максадни белгилаш ва чидамлиликни ошириш, баскетболчи аёлларни рухий жихатдан тайёрлаш учун яхлит асосни таклиф этади. Ушбу воситалар спортчиларга аклларининг кучини ишга солишга ёрдам беради ва уларнинг майдондаги жисмоний жасоратини тулдирадиган галабали фикрлашни ривожлантиради. Аёл спортчилар дуч келадиган ноёб психологик муаммоларни хал килиш оркали ушбу машклар асосан эркак спортчиларга каратилган мавжуд адабиётдаги мухим бушликни бартараф этишга ёрдам беради.

Шуни таъкидлаш керакки, ушбу машкларни машгулотлар тартибига интеграциялаш боскичма-боскич ва индивидуал эхтиёжларга мос келиши

керак. Мураббийлар, спортчилар ва спорт психологлари бу усуллар спортчининг умумий тайёргарлик стратегиясининг ажралмас кисмига айланишини таъминлаш учун хамкорликда ишлаши керак. Вакти-вакти билан утказиладиган бахолаш ва тузатишлар спортчиларга аклий кобилиятларини яхшилашга ва энг мухим пайтда энг юкори курсаткичларга эришишга имкон беради.

Бундан ташкари, спортчилар ушбу психологик тайёргарлик машклари билан уз тажрибаларини очик мухокама килишлари мумкин булган куллаб-кувватловчи жамоа мухитини яратиш, чидамлилик ва доимий такомиллаштириш маданиятига хисса кушиши мумкин. баскетболчи аёллар бир-биридан куч олишлари мумкин, чунки улар биргаликда мусобакага рухий тайёргарлигини ошириш учун харакат килишади.

Хулоса килиб айтадиган булсак, жисмоний жасорат баскетболда муваффакиятнинг асоси булиб колсада, психологик тайёргарликнинг ахамиятини ортикча бахолаб булмайди. Ушбу маколада келтирилган машклар баскетболчи аёлларга майдонда уз имкониятларини тулик очиб бериш учун узларининг аклий имкониятларини кескинлаштириш учун кимматли манбани таклиф килади. Ушбу стратегияларни уз машгулотларига киритиш оркали спортчи аёллар ракобат кийинчиликларига ишонч билан карши тура оладилар ва бу билан баскетболчи спортини янги юксак чуккиларга кутаришлари мумкин.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Бальсевич В.К. Спортивный вектор физического воспитания в российской школе. -М.: НИЦ "Теория и практика физического воспитания и спорта", 2006 - 112 с.

2. Бауэр В.Г. Научно-организационные основы системы подготовки спортивного резерва в Российской Федерации: автореф. дисс. ... канд. пед. наук - М., 1994, - 25 с.

3. Матвеев Л.П. Общая теория спорта: учеб. для завершающего уровня высшего физкультурного образования / - М.: Физкультура и спорт, 1997. -304 с.

4. Никитушкин В.Г. Организационно-методические основы подготовки спортивного резерва / В.Г.Никитушкин, П.В.Квашук, В.Г.Бауэр. - М.: Советский спорт, 2005. - 232 с.

5. Никитушкин В.Г. Легкая атлетика в школе / В.Г.Никитушкин, Г.Н.Германов, - Воронеж: Истоки, 2007. - 603 с.

6. Ummatov, Akram Akhmedovich (2019) "Prioritetnosti evaluation hopping endurance of volleyball players using a touch-computer installation, " Scientific Bulletin of Namangan State University: Vol. 1: Iss. 8, Article 64.

7. Пулатов, А.А. Объективная диагностика прыжковой работоспособности волейболистов с использованием сенсорно-компьютерной установки / А.А. Пулатов, А.А. Умматов // Физическая культура. Спорт. Туризм. Двигательная рекреация. - 2019. - Т.4, № 1. - С. 81-85.

8. Умматов А. А. Методика оценки прыжковой выносливости у волейболистов как ведущего фактора сохранения результативности атаки и блокирования в ходе соревновательных игр //Игровые виды спорта: актуальные вопросы теории и практики. - 2018. - С. 224-227.

9. Умматов, А. А., and В. В. Шанк. "эффекты нового подхода к развитию и оценке прыжковых качеств в волейболе." central asian journal of theoretical & applied sciences 2.7 (2021): 24-29.

10. Умматов А. А. Ёш волейболчиларда пульсометрик киймати аникланган машклар асосида хдракат тезлигини оширишнинг афзаллиги //Фан-Спортга. - 2018. - №. 2. - С. 10-12.

11. Умматов, А.А. "15-16 ёшли волейболчиларнинг куч сифатини анъанавий машклар ёрдамида ошириш услубияти". Фан-Спортга 1 (2021): 18-20.

12. Педагогическая оценка роли ведения поединка в разных стойках квалифицированных борцов

13. БХ Холиков, А Акбаров, Достижения науки и образования, 50-52, 2020

14. Педагогический анализ физической подготовленности современных студентов вуза, А Акбаров, ШИ Алламуратов, ГН Эрназаров, Инновационные технологии в спорте и физическом воспитании подрастающего .„2020

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.