Научная статья на тему 'Башкирская повесть «Куз-Курпяч» (к 200-летию со дня издания на русском языке)'

Башкирская повесть «Куз-Курпяч» (к 200-летию со дня издания на русском языке) Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
374
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
БАҫМА / ТәРЖЕМә / УРЫҫ ТЕЛЕ / БАШҡОРТ ТЕЛЕ / ҡАҙАҡ ТЕЛЕ / ҡУЛЪЯҙМА әҫәР / ИНТЕРПРЕТАТОР / ШАғИР-ТАРИХСЫ / EDITION / TRANSLATION / THE RUSSIAN LANGUAGE / THE BASHKIR LANGUAGE / THE KAZAKH LANGUAGE / MANUSCRIPT / COMMENTATOR / A POET AND A HISTORIAN

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Галяутдинов Ишмухамет Гильмутдинович

Статья посвящена «Куз-Курпяч», первой башкирской повести, изданной Т.С. Беляевым на русском языке 200 лет тому назад. По мнению многих исследователей, вновь обнаруженная в Санкт-Петербургской государственной публичной библиотеке им. М.Е. Салтыкова-Щедрина рукопись «Мои вечера. Сказки башкирские» (в башкирском варианте названа «Алдар и Зухра») переведена Т. Беляевым и является продолжением «Куз-Курпяча» 1812 г. Оба произведения представляют собой результат творческой обработки курайчи-сэсэна и переводчика, ибо они во многом отличаются от устных вариантов, бытующих среди башкир и казахов. В статье поддерживается ранее выдвинутая башкирскими учеными версия, что автором башкирской рукописи «Куз-Курпяча» и «Алдара и Зухры» вполне может быть Кункес сэсэн и поэт, живший на рубеже XVIII-XIX вв.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article concerns “Kuz-Kurpyach”, the first Bashkir story published by T.S. Belyaev in Russian 200 years ago. As many researchers think, the manuscript “My Eveningns. Bashkir Tales” (its Bashkir variant is called “Aldar and Zukhra”) found in M.E. Saltykov-Shchedrin Saint-Petersburg State Public Library was translated by T. Belyaev and is a sequel to “Kuz-Kurpyach” of 1812. Both of these works are adaptations of folk texts by a kuraichi-sesen and a translator, as they differ from their oral variants that occur among the Bashkirs and the Kazakhs. The author seconds a version put forward by Bashkir scholars that the Bashkir manuscripts “Kuz-Kurpyach” and “Aldar and Zukhra” could be authored by Kunkes a sesen and poet of the 18th and 19th centuries.

Текст научной работы на тему «Башкирская повесть «Куз-Курпяч» (к 200-летию со дня издания на русском языке)»

ЛИТЕРАТУРА. ИСКУССТВО. ФОЛЬКЛОР

КГ. Галяутдинов УДК 82-131

БАШКИРСКАЯ ПОВЕСТЬ «КУЗ-КУРПЯЧ» (к 200-летию со дня издания на русском языке)

Статья посвящена «Куз-Курпяч», первой башкирской повести, изданной Т.С. Беляевым на русском языке 200 лет тому назад. По мнению многих исследователей, вновь обнаруженная в Санкт-Петербургской государственной публичной библиотеке им. М.Е. Салтыкова-Щедрина рукопись «Мои вечера. Сказки башкирские» (в башкирском варианте названа «Алдар и Зухра») переведена Т. Беляевым и является продолжением «Куз-Курпяча» 1812 г. Оба произведения представляют собой результат творческой обработки курайчи-сэсэна и переводчика, ибо они во многом отличаются от устных вариантов, бытующих среди башкир и казахов. В статье поддерживается ранее выдвинутая башкирскими учеными версия, что автором башкирской рукописи «Куз-Курпяча» и «Алдара и Зухры» вполне может быть Кункес - сэсэн и поэт, живший на рубеже XVIII-XIX вв.

Ishmukhamet G. Galyautdinov

THE BASHKIR STORY "KUZ-KURPYACH"

(to the Bicentenary of Its First Russian-Language Edition)

The article concerns "Kuz-Kurpyach", the first Bashkir story published by T.S. Belyaev in Russian 200 years ago. As many researchers think, the manuscript "My Eveningns. Bashkir Tales" (its Bashkir variant is called "Aldar and Zukhra") found in M.E. Saltykov-Shchedrin Saint-Petersburg State Public Library was translated by T. Belyaev and is a sequel to "Kuz-Kurpyach" of 1812. Both of these works are adaptations of folk texts by a kuraichi-sesen and a translator, as they differ from their oral variants that occur among the Bashkirs and the Kazakhs. The author seconds a version put forward by Bashkir scholars that the Bashkir manuscripts "Kuz-Kurpyach" and "Aldar and Zukhra" could be authored by Kunkes - a sesen and poet of the 18th and 19th centuries.

МвЬим Ьуз?эр: бадма, тэржемэ, урыд теле, башкорт теле, казак теле, кулъяздма эдэр, интерпретатор, шагир-тарихсы.

Key words: edition, translation, the Russian language, the Bashkir language, the Kazakh language, manuscript, commentator, a poet and a historian.

БАШКОРТ ПОВЕСЫ «КУЗЫЙКУРПЭС» (урыд телендэ бадылып сыгыуына 200 йыл)

Башкорт халкы узенец сал быуаттар Ьузымында телдэн-телгэ, быуындан-быуынга кусэ килеп, талантлы сэсэндэр тарафы-нан шымарган, рухи яктан адыл гэуЬэрзэргэ

эуерелгэн Ьанап беткеЬез кобайыр-эпостары, иртэктэре, риуэйэттэре Ьэм экиэттэре, hyg куркенэ эйлэнгэн фэhемле мэкэлдэре hэм эйтемдэре, «тама-тама ташты тишкэн» тапкыр

Гэлэуетдинов Ишмвхэмэт Гилметдин улы, филология фэндэре докторы, профессор, Башкортостан Республикакы фэндэр академиякынъщ мохбир агзакы, 3. Исмэгилев исемендэге Офо дэулэт сэнгэт академиякыныц башкорт теле кэм мэ^эниэте кафедракы модире, e-mail: pvanrb@mail.ru

© И.Г. Галяутдинов

БAШKOPT nOBECbl «KУЗЫЙKYPПЭC»

45

hy??9pe, йыp?apы hэм бaтыp?ap тypahындaFы xикэйэттэpe, дacтaн-киccaлapы hэм бэйeттэpe мeнэн xajepre 6ыуын кeшeлэpeндэ ?yp Fopypлык тoЙFoho yятa. Бaшкopт xamiK эзэбиэтeн тэшкил иткэн xanbra ижaды sçsp^spe xaлbгктbщ тapи-xbffl, мэ?эниэтeн, ижтимaFи фeкepeн, эxлaFын hэм фэлcэфэheн нэфиc hy? бeйeклeгeнэн caFылдыpFaн hэм yлap, y? aллы aйыpым жaнp бyлapaк, йэмFиэт yçeшe этaптapындa xyллaнылышы ЯFынaн тepлe cифaттa, вaзи-фaлa hэм дэpэжэлэ бyлFaн. XVIII-XIX бы^т-тap hyзымындa, мэçэлэн, ксбaйыp мeнэн эйтeш y??эpeнeц элeккe эy?eм пoзициялapын юFaлтa бaшлaй, yлap ypынын o?oн кeй (йэFни тapиxи rnipgap) aлa, oзoн кeй Куцышн бэйeт жaнpынa, э бэйeт шиFыpFa ypын биpэ. Был дэyepзэ куп эпик эçэpзэp тpaдициoн тeлдэн heйлэy фopмahындa йэшэп килey мeнэн бep pэттэн aйыpым шэxec aвтopлыFындa язмa фopмaлa лa йepeй бaшлaй. ШyFa миçaл итeп тepки xaлыктapыныц эпик эçэpзэpeнэн тэу тaпкыp Tимoфeй Caвeлий улы Бeляeв (1768-1846 йэки 1864) тapaфынaн ypыç тeлeнэ тэpжeмэ итeлeп hэм китaп итeп бaçтыpып cыFapылFaн «Ky?ыйкypпэc» пoвecын килтepepгэ мамкин.

«Kyзыйкypпэc мeнэн Maянhылыy» эçэpe, тэpжeмэceheнeц я?ыyынca, caл Уpaл тay?apы Pифeй тип aтaлFaн зaмaндa, бaшкopттap?ын йэшэгэн тeйэгeндэ ижaд итeлгэн hэм кaFы?Fa тeшepeлгэн, КУЦЫ^Н ypыç тeлeнэ тэpжeмэ кылынFaн.

1812 йылFы бaçмa мeнэн бик куп ypыç Faлимдapы КЭМ языycылapы КЫ?ЫККЫНДЫ КЭМ уны иц киммэтлe эçэp?эp pэтeнэ кyй?ылap. «Ky?ыйкypпэc»кэ apнaлFaн xe?мэттэpeндэ ypыç Faлимы Л.И. Kлимoвич быг^й тип я??ы: «1812 йылFы бaçмa aйыpыyca ?yp эКэмиэткэ эйэ, ceнки ул бaшкopттap?ыц тopмoш-кeнкypeшe, йэшэу pэyeшe, Fepeф-Fэзэттэpe haiw Бaшкopтocтaн тэбиFэтe тypahындa heйлэгэн иц тэyгe xyдoжecтвoлы эçэpзэpзeц бepehe» [1, 97-ce б.].

1812 йылдa T.C. Бeляeв Kaзaн yнивep-crnera типoгpaфияhындa ypыç тeлeндэ (<Жуз-кypпяч, бaшкиpcкaя пoвecть, нaпиcaннaя нa бaшкиpcкoм языкe oдним кypaйчeм и пepeвe-дeннaя нa poccийcкий в дoлинax гop Pифeй-cкиx, 1809 гoдa» - «Ky?ыйкypпэc. Kypaйcы тapaфынaн бaшкopт тeлeндэ я?ылFaн КЭМ Pифeй тay?apы бyйындa ypыç тeлeнэ тэpжeмэ ш^лгэн бaшкopт пoвecы, 1809 йыл») кш^и

бaçтыpып cыFapa. 0фeлэ 1962 йылдыц ceнтябpeндэ «Ky?ыйкypпэc»тeц ypыç тeлeндэ бaçылып cыFыyынa 150 йыл тyлыyFa apнaлFaн Бeтэ Coюз фэнни ceccияhы yткэpeлэ. Ceccия мaтepиaлдapы O.H. Kиpэйeв мeнэн Э.И. Xap^ coв peдaкцияhындa 1964 йылдa мэкэлэлэp йыйынтыFы («Hapoдный эпoc «Kyзы-Kypпec и Maян-xылy» - «Xaлык эпocы «Ky?ыйкypпэc мeнэн Maянhылыy») булып бaçылып cыFa. Ундв A.K. Бopoвкoв (мэкэлэ я?ылып бeтeлмэгэн), Э.И. Xapиcoв, M.O. Ayэзoв, Л.И. Kлимoвич, A.H. Kиpэйeв, X.X. Йэpмаxэмэтoв, C.C. Kaтaш, Ф.A. Coзинoвa (Hэ?epшинa), T.M. Fapипoв, H.Д. Fapипoвa КЭМ M.F. Pэxимкoлoвтыц мэкэлэлэpe ypын aлFaн. Был фэнни ceccrarnm y?Fapылыyы Кэм йыйынтыктыц дoнъя кypeye тepкиэт фoльклopиcтикahындa, бигepэк тэ бaшкopттap КЭМ кa?aктap apahындa бapFaн бэxэcтэpгэ cик куй?ы.

Ky?ыйкypпэc мeнэн Maянhылыy тypahындaFы пoэмaныц Ka?aKca вepcияhы бaшкopт бaçмahынaн 58 йылFa КУЦ - 1870 йылдa В.В. Paдлoв китaбыныц («Oбpaзцы нapoднoй литepaтypы плeмeн» -

«Tepки кэбилэлэp?eц xamK э?эбиэтe eлгeлэpe») 3-ce тoмындa («Юэзу Köpпeш») бaçылып cыFa КЭМ peвoлюцияFa тиклeмгe дэyep эceндэ ypыç тeлeндэ 12, Ka?aK тeлeндэ 6 тaпкыp дснъя кypэ. Ьуцытан ул Pэcэй yнивepcитeттapыныц укыу китaптapынa индepeлэ бaшлaй Иэм, кeтмэгэндэ, T. Бeляeвтыц 1812 йылFы бaçмahы Ka?aK пoэмahыныц тэpжeмэhe булып китэ.

Бeляeв китaбыныц aзaFындa тyбэндэгeлэp я?ылFaн: «Cим oкaнчивaeтcя pyкoпиcнaя бaш-киpcкaя пoвecть, кypaйчeм coбpaннaя, пс rope-всду кстсpсй oтыcкaл я и нaчaл yжe пepeвoдить и втopyю oнoй чacть, в кoтopoй кypaйчи, oкoнчив пoвecть o poдoнaчaльникe бaшкиpcкoгo плeмeни, нaчинaeт пpoдoлжaть o eгo пoтoмкax. И e^M cия пepвaя чacть, мнoю пepeвeдeннaя и в cвeт издaннaя, читaтeлями бyдeт блaгсcклсннс ^и-нятa, то и втсpaя вcксpe зa тею мсжeт явш^я» («Kypaйcы тapaфынaн йыйылFaн кyлъя?мa бaшксpт псвecы сшснсц мeнэн тaмaм. Эçэpзeц икeнce eлeшe лэ тaбылды Кэм уны тэpжeмэ итэ бaшлaным. Ул киçэктэ кypaйcы ыфыу бaшлыFы xaкындa тyгeл, э уныц тoкoмдapы тypahындa xикэйэ итэ. Эгэp минeц тapaфтaн тэpжeмэ итeлeп, дoнья кypгэн бepeнce бyлeктe yкыycылap йылы кaбyл шЪэ, икeнce eлeшe лэ ти??эн уныц apтынca дoнья ^peye иxтимaл»).

46

И.F. FэлэYemдuнoв

[2, 422-ce б.]. K^a^icRa кapшы, «Бaшкopт псвecы»ныц икeнce бyлeгe зaмaнындa бaçмaлa дснъя кypэ aлмaны.

1961 йылдa M.E. Caлтыкoв-Щeдpин иceмeндэгe Лeнингpaд дэулэт xaлык китaпxaнahындa M.F. Pэxимкoлoв тapaфынaн бep кyлъя?мa («Moи вeчepa. Cкaзки бaшкиp-cкиe» - «^и^н киcтэpeм. Бaшкopт экиэттэpe») тaбылды. Уpыç тeлeнэ тэpжeмэ итeлгэн кyлъя?мa тeкcт тaбылFac, бaшкopт Faлимдapы apahbшдa «Ky?ыйкypпэc»кэ КЫ?ЫККЫНЫУ тaFы йэнлэнeп китэ, ceнки тикшepeнeyceлэp?eн кyпceлeгe (K. Mэpгэн, C. Гaлин, M. CэFитoв, M. Pэxимкoлoв, F.C. Kyнaфин, M.X. И?eлбaeв hA) уны «Ky?ыйкypпэc»тeн дayaмы тип тaный. Ул Pэми Fapипoв тapaфынaн бaшкopтcaFa тэpжeмэ итeлэ КЭМ, «Aлдap мeнэн Зehpэ» иceмe биpeлeп, фэнгэ итеп китэ.

Бepeнce cиpaттa «Ky?ыйкypпэc» пoвecыныц aвтopын билдэлэу бэxэc тыy?ыpa. M.F. Pэxимкслсв y?eнeц hyцFы xe?мэттэpeндэ, Tимoфeй Бeляeв «Ky?ыйкypпэc»тeн тэpжeмэcehe тугел, э уныц aвтopы, билдэлс бaшкopт эпик эçэpe cюжeтыныц иш^-пpeтaтopы, cэcэн, тип paçлaй [3, 33-ce б.]. M.X. И?eлбaeв был фeкep мeнэн pизa тyгeл. Ул, был эпик кoмapткы иц тэу?э бaшкopт cэcэнe тapaфынaн я?мa pэyeштэ интepпpeтaциялaнFaн, hyцынaн Fынa ypыç тeлeнэ тэpжeмэ п^лган, тип haнaй [4, 31-ce б.].

M.X. И?eлбaeвтыц яцы тикшepeнey?эpe «Ky?ыйкypпэc» КЭМ «Aлдap мeнэн Зehpэ» пoвecтapыныц тыуыу тapиxынa, yлap?ыц идeя-йeкмэткeheнэ тaFы лa ышaндыpыpлык acыклыктap Кэм дэлилдэp индepэ. Уныц фeкepeнcэ, «Ky?ыйкypпэc»тeц нигe?eндэ aйыpым бep фoльклop cюжeты ятha, «Aлдap мeнэн Зehpэ» xaлык ижaдыныц дeйeм кaнyндapы apaлыFындa у? aллы эçэp pэYeшeндэ ижaд игелгэн. ШyFa кypэ «Ky?ыйкypпэc мeнэн Maянhылыy»?ыц фoльклop эçэpe бyлapaк, yты?Fa якын вapиaнты бyлha, «Aлдap мeнэн Зehpэ» cюжeтынa тaп килгэн эпoc, экиэт, лeгeндa xaлык apahындa бeтeнлэй тиepлeк ocpaмaй. Э шyлaй ?a «1812 йылеы «Ky?ыйкypпэc» yлap?ыц (вapиaнтap?ыц. - KF.) бeтэheнэн дэ бep a? arni-pылып тсpa. Cэбэбe ябaй - ул бутэн вapиaнттap кeYeк caф фoльклop кoмapткыhы тyгeл, э шyлap нигe?eндэ интepпpeтaциялaнFaн я?мa э?эби эçэp», - тигэн hыFымтaFa килэ M.X. И?eлбaeв [5, 90-cы б.].

«Aлдap мeнэн Зehpэ»лэ бaшкopт ыpыy?apыныц, йэFни ялaн мeнэн тay бaшкopттapыныц y?-apa бepлэшeye Кэм xaлык булып фopмaлaшыyы тypahындa hy? бapha, «Ky?ыйкypпэc»тэ xaлыктap дyçлыFы, бaшкopттap КЭМ кa?aктap, бaшкopттap КЭМ ypыçтap?ыц y?-apa ты^ы? бэйлэнeшe, мeнэcэбэтe xaкындa бapa.

«Aлдap мeнэн Заhpэ» КЭМ «Ky?ыйкypпэc» ^н^^ыш э?эбиэтeндэ КЭМ тepки кyлъя?мa пoэзияhындa тэpбиэлэнгэн, бaшкopт фoльклopын, тeлeн якшы бeлгэн укымышлы КЭМ тaлaнтлы бep бaшкopт aвтopыныц фoльклop тeкcтapын эшкэpтeп ижaд иткэн кyлъя?мahы КЭМ шул кyлъя?мaлap?ыц ypыç тeлeнэ шyлaй ук тaлaнтлы бep кeшe тapaфынaн ypыçтap?ыц былинa (бaтыp?ap тypahындaFы эпик йыф) cтилeндэ ижaди тэpжeмэ пгелгэн açap?3p булып ку? aлдынa бaça. Уныц тэpжeмэcehe y?eн «hигe?eнce быуын бaшкopтo» тип haнaFaн КЭМ кypeнeклe шaFиp P.r. Дepжaвин мeнэн apaлaшкaн 0фe гyбepнa пpскypсpы, билдэлe псмeщик ^И. Tимaшeвтыц yкый-я?a бeлгэн мaxcyc xe?мэтcehe T.C. Бeляeв булыуы бэxэche?. Ул «Tэpжeмэceнэн» тигэн eлeшeндэ тyбэндэгeлэp?e я?ып кaлдыpFaн: «Бaшкopттap apahындa йэшэгэндэ, мицэ yлap?ын тeлeндэ «Ky?ыйкypпэc, бaшкopт пoвecы» тип aтaлFaн кyлъя?мaны yкыpFa тypa килгэйнe, уныц куп йыp?apын элeк кypaйcылap?aн ишeткэнeм бap инe.. Kacaн я?ылFaны билдэлe тyгeл, лэкин ижaд итeyceнeц apнayынaн кypeнeyeнcэ, - уны лa тэpжeмэ итeп ypынлaштыp?ым, - кyлъя?мa бaшкopт шaFиp-тapиxcы, кypaйcы тapaфы-нaн йыp?ap?aн КЭМ тeлдэн-тeлгэ кyceп йepeгэн pиyэйэттэp?эн ^^raFa») [6, 247-ce б.].

T.C. Бeляeв, пpoкypop?ыц мaxcyc xe?мэтcehe бyлapaк, зaмaнындa ypыç э?эбиэтeн КЭМ мэ?эниэтeн гeнэ тyгeл, бaшкopт тeлeн, xaлык ижaдын Кэм мэ?эниэтeн дэ бик якшы бeлгэн укымышлы шэxec бyлFaн. Tepкм xaлыктapыныц эпик эçэp?эpeн ypыç тeлeнэ тэpжeмэ итey?eц иц тэyгe кapлyFacы бyлFaн «Kyз-Kypпяч, бaшкиpcкaя пoвecть» ифpaт тaлaнтлы, haкcыл мeFэллэмэлe, нaмыçлы кул мeнэн эшлэнгэн, тэpжeмэ мэFлyмэтe ЯFынaн тап бaшкopт наcxэнэн эллэ ни aйыpылмaFaнFa oкшaй. Быны бe? тэpжeмэceнeц иçкэpмэлэpeнэн, aцлaтмaлapынaн, тeкcтaFы eçтэлмэлэpeнэн acык кypэбe?.

Пoвecтыц 1812 йылдa - фpaнцyздapFa кapшы Baтaн hyFышы бaшлaнFaн мэлдэ -

БАШКОРТ ПОВЕСЫ «КУЗЫЙКУРПЭС»

47

бадылып сыгыуы Ьэм был кот оскос Ьугышта «Кузыйкурпэс токомдары»нын «Теньяк амурзары» тигэн бейек лэкэп - кушаматты алып, Рэсэй - Оло Ватандын азатлыгын Ьаклап, дошман яуын Рэсэй халыктары менэн бергэ тар-мар итеуе башкорт халкынын бейеклеген, унын бойондорокЬозлогон Ьэм улемЬезлеген тагы ла бер кат радлай.

Ике эдэрзен дэ авторлыгына килгэндэ, куп галимдар уны XVIII-XIX быуаттар араЬында йэшэгэн Конкас сэсэн-шагир исеменэ кайтарып калдыралар. Эдэрзен урыд текстары ук авторзын башкорттарзьщ тормош-кенкурешен, йэшэйешен, гереф-гэзэттэрен канына нык Ьендергэне, Башкортостан тэбигэтенэ мекиббэн китеуе, терки язма поэзияЬын, кенсыгыш эзэбиэтен уз итеуе, укымышлы Ьэм талантлы сэсэн-шагир булыуы тураЬында бик куп нэмэ Ьейлэй.

Килэсэктэ, бэлки, теп башкорт несхэлэре лэ табылыр. Табылмаган хэлдэ лэ без башкорт халкынын ни тиклем талантлы, укымышлы булыуын, килер быуындарга бетмэд-текэнмэд

бай рухи мирад-комарткы калдырыуын тоябыз, курэбез Ьэм тан калабыз. Был йэЬэттэн горур Ьэм акыллы ата-бабаларыбызга мендэрсэ рэхмэттэр эйтке килэ. Килэсэк быуындар шул юлдан тайпылмаЬын ине.

Э?ЭБИЭТ

1. Климович Л.И. Наследство и современность. - М.: Сов. школа, 1975.

2. Башкирия в русской литературе. Т. 1. - Уфа, 1961.

3. Рахимкулов М.Г. Народный мудрости родник // Башкирский фольклор в русской литературе. - Уфа, 1988.

4. Щелбаев М.Х. XIX быуат башкорт эзэбиэтендэ фольклор нигезендэ тыуган эпик хикэйэттэр // Из истории башкирской литературы XIX века / БНЦ УрО АН СССР. - Уфа, 1989.

5. Щелбаев М.Х. «Кузыйкурпэс» повесынын сыгыуына 200 йыл // Ватандаш. - 2012. - №9.

6. Кузкурпяч // Башкирия в русской литературе. В 6 т. / предисл., биографические справки, комментарии и библиография М.Г. Рахимкулова. - Уфа: Баш. кн. изд., 1989.

ПРОБЛЕМЫ ВОСТОКОВЕДЕНИЯ. 2012/4 (58)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.