CC BY
27
kaznmu.kz • КазНМУ • Nq1-2016*
НУТРИЦИОЛОГИЯ
NUTRITION
А.Б. ЧУЕНБЕКОВА, Ц.С.Н¥РЖАНОВА, Т.Г. ТИЛЕУБЕРГЕНОВА
С.ЖАсфендияров атындагы Казац ¥лттъщ медицина университетi, Нутрициология кафедрасы
БАС БОСТАНДЫГЫНАН АЙЫРЫЛГАН ТОПТАРДЫН, ТАМАЦТАНУЫН ГИГИЕНАЛЬЩ БАГАЛАУ
ЭОЖ 613.2-058.56
Бум мацалада бас бостандыгынан айырылган, яти оцшауланган топтардыц тамацтануына гигиеналыц тургыдан багалау жург!з1лд!. Зерттеу обьект!с!не Алматы облысындагы цайта жазасын втеу колониясыныц дастархан мэз!р! алынды. Тагамныц химиялыц цурамына компьютерл!к багдарлама квмег!мен талдау жург!з1лд!.
Tyttmdi свздер: дастархан мэз!р{, тамацтану нормалары, энергетикалыц цуаттылыц, макро-микронутриенттер, витаминдер, минералдыц заттектер.
бзектшЁп: Деш сау адам - кез-келген мемлекеттщ цолайлылык; Heri3i. Адамныц денсаулы; жагдайын аныцтайтын мацызды факторлардыц 6ipi - толыцкунды тамацтану болып табылады [1]. Тургындардыц Heri3ri б0лiгi сапалы турде тамацтанатын мемлекеттерде 0MÍp суру керсеткМ де жогары, ал аурушацды; пен елiм-жmм жагдайлары темен.
Адамдардыц энергия мен непзп тагамдыц заттектерге деген цажеттШк заманауи мэлiметтерге негiзделген азы;-TYлiктi тутынудыц тиiмдi нормалары адекватты жэне толыццунды тамацтану устанымдарына сэйкес келедi. К^рп тацда эртYрлi аурулардыц пайда болуы мен дамуына организмге эртYрлi макро-микронутриенттердiц жеткiлiксiздiгi тiкелей байланысты екендiгiн кептеген зерттеулер дэлелдеуде [2]. Ал оцшауланган адамдардыц тамацтану жагдайы ез еркiмен тацдау MYMкiндiгi болмагандыцтан, еркiндiкте ЖYрген адамдарга цараганда шектелген.
Fb^biMH жумыстьщ мацсаты: Бас бостандыгынан айырылган адамдардыц тамацтануын гигиеналыц багалау болып табылады. Зерттеу объекткше Алматы облысындагы цайта жазасын етеу колониясыныц жаз мезплшдеп дастархан мэзiрлерi алынды. Сотталган адамдардыц тамацтануы Казахстан Республикасыныц Эдшет Министрлiгiнiц 02.09.2011 жылгы №82 цаулысы бойынша "^дштшердъ айыпталушыларды, сотталгандарды тамацтандыру нормаларын бекiту туралы" цаулысымен
жузеге асады. Тамацтану нормалары сотталгандардыц денсаульщ жагдайына, жумысца тартылатындардыц жумысыныц ауырлыгы мен сипатына байланысты бекiтiлген. Камаудагылар мен барлы; колониялар жалпы нормага (Н-7) сэйкес тамацпен цамтамасыз етшедъ ПайдаланылFан материалдар мен эдктер: Алынган мэлiметтер нутрициология кафедрасыныц доцентi А.Б.Бердыгалиевтыц дайындаган «Азыц-TYлiктщ химиялыц цурамын есептеу» компьютерлiк багдарламасы арцылы 0цделдi. Багдарлама зерттелш жатцан мекеменiц 7 щндш мэзiрi бойынша мацызды макро-микронутриенттерге талдау жасауга MYMкiндiк бередi.
Салыстыру мацсатында ересек ецбекке жарамды адамдардыц тагамдык; заттектер мен энергияга цажетттгшщ физиологиялы; нормалары алынды [3]. Нэтижелер мен олардьщ талданымдары: №82 цаулы непзшде бiр KYHдiк азыц-TYлiк жиынтыгы 21 ешмд цурауы тиiс, зерттеу барысында жалпы жиынты; саны бойынша езгерк жоц. Тагамд^1к; заттектерге цажетттк нормасы бойынша тэулiктiк рационныц энергетикалыц кундылыгыныц минималды к0рсеткiшi 2450 ккал болса, зерттеу нэтижей бойынша ол 2608 ккал цурады. Бас бостандыгынан айырылгандардыц негiзгi цоректш заттектермен цамтамасыз етшу к0рсеткiшi минимальды тутыну к0рсеткiшiмен салыстырмалы TYPДе теменде (1 сурет) керсетшген.
500 400 300 200 100 0
норма Н-7
нэруыз
май
кемфсу
Сурет 1 - Бас бостандыгынан айырылгандардыц негiзгi цоректш заттектермен цамтамасыз етiлуi
Ересек ецбекке жарамды ерлердщ нэру^1зга деген физиологиялы; цажеттШп орта есеппен тэулМне 60-110 грамм, майлар 102-154 грамм, кeмiрсулар 250-400 г курауы тиiс, ал нэруыз, май мен кем!рсудыц нацты тутынылу мелшер>75г, 50г, 384г сэйкес келдi. Алынган нэтиже бойынша негiзгi нутриенттер арасындагы айырмашылыцты салыстыра келе, майлардыц жеткпеушШп жэне жануар мен 0сiмдiк нэруызыныц арасындагы Yйлесiмсiздiк байцалды. Буны тагам курамындагы к0мiрсуFа бай жарма ешмдершщ кеп тутынылуымен TYсiндiруге болады. Yйлесiмдiлiк
концепциясы бойынша нэруыз, май, кем!рсудыц арацатынасы 1:1:4 болуы цажет, зерттеу бойынша ол 1:0,7:5 цурады.
Биологиялы; белсендi цосылыстардыц, соныц iшiнде суда жэне майда еритш витаминдердiц аFза Yшiн физиологиялы; мацызы мен биологиялы; ролi ете зор. АFзадаFы заттек алмасу YPДiстерiн реттеуде, иммунды; ж\гоеш ынталандыруда, оттегiнiц асцын тотыFуынан сацтауда жэне т.б. YPДiстерде алатын орны ерекше [4]. Осы турFыда тама; рационында витаминдермен цамтамасыз етiлуiнiц нацты
ВЕСТНИК-
керсеткМ ;алыпты тутыну к0рсеткiшiмен салыстырмалы
Nq1 -2016 • КазНМУ • kaznmu.kz
турде багаланды (2 жэне 3 сурет).
Сурет 2 - Тама; рационыныц суда еритш витаминдермен ;амтамасыз етiлуi
Талданган мэзiрлер жаз мезгiлiнде болганымен де, балауса кекешстер мулде к;олданылмаган. Балауса кекешстер, эсiресе аскорбин ;ышк;ылыныц, тагамдык; талшьщтардыц, В тобыныц кейбiр витаминдерiнiц K03i болып табылатыны белгiлi. Соныц нэтижейнде кейбiр микронутриенттерге деген ;ажеттШктщ орны толтырылмайтыны анык;талды.
Тама; рационындагы суда еритш витаминдердщ: тиамин (Bi), рибофлавин (В2), пиридоксин (Вб) м0лшерi физиологиялы; ;ажеттткке жуы;тайды. Ал ниацин (Вз)- 2 есе, фолий ;ышк;ылы (В9)- 4 есе, цианокобаламин (В12) - 3 есе, аскорбин ;ышк;ылы (С)- 8 есе темен екеш аны;талды.
Сурет 3 - Тама; рационыныц майда еритш витаминдермен ;амтамасыз етшу
Ал майда еритiн витаминдердiц ;амтамасыз етiлуiне токталса; ;алыпты жагдайдан А витамиш (ретинол) -2,3 есе, Е витамиш (токоферол) -0,8 есе темендМ бай;алды. Тама; курамында сары май, жумырт;а, бауыр, бурша; 0нiмдерi ;арастырылмагандык;тан, Д витаминi (кальцеферол) мулдем аны;талмады. А,Д витаминдерiнiц жетiспеушiлiгiн тама; рационында жануар тектi 0нiмдердiц аз тутынылуымен TYсiндiруге болады.
Адам 0мiрiне ;ажетт YPДiстердi ЖYзеге асырып, агзаныц толывданды дамуын ;амтамасыз ететiн тагами заттектерге
макроэлементтер мен микроэлементтер жатады. Химиялы; элементтердiц жеткiлiксiздiгi агзадагы ;алыпты жагдайды бузса, ал шамадан тыс болуы ауыр салдарга экелiп согуы MYMкiн. Бiр;атар галымдардыц тужырымдауы бойынша жу;палы жэне жу;палы емес ау;атк;а тэуелд аурулардыц алдын алуда, адамныц денсаулыгын са;тауда тагам курамыныц макро-микронутриенттi курамыныц алатын орны ерекше [5]. Осы орайда щнделшт тама; рационындагы макроэлементтер (4 сурет) мен микроэлементтердщ мелшерi аныщталды (5 сурет).
Сурет 4 -Тама; рационыныц макроэлементтермен ;амтамасыз етiлуi
kaznmu.kz • КазНМУ • Nq1-2016*
Макроэлементтерден кальций, фосфор, магнийдiц к0рсеткiштерi талданды. Зерттеу нэтижесi бойынша тама; рационында сут 0нiмдерi ;арастырылмагандык;тан,
кальцийдiц жеиспеуштп (2,4 есе) бай;алды. Ал фосфор мен магний керсетгаштершщ жогары болуын (0,8 есе) тагам курамындагы жарма еmмдерiмен байланыстырамыз.
Сурет 5 - Тама; рационыныц м
Тама; рационында темiр, мырыш марганец цалыпты мелшерде екенi белгiлi болды, ал йодтыц жетiспеушiлiгi (3,8 есе) темен, селеннщ мулдем жо; екенi аньщталды. Аталмыш микроэлементтердiц негiзгi тагамдьщ кездерiне балы;, тещз енiмдерi, сарымса; бидай кебеп, сацырауцулацтар жатады. Селен мен йодтыц жеткпеушШп осы енiмдер зерттелген дастархан мэзiрiнде болмагандьщтан туындауы MYMкiн.
ченттермен цамтамасыз етiлуi
Цорытынды: Зерттеу нэтижелерi бойынша бас бостандыгынан айырылган адамдардыц тама;тануы физиологиялы; нормага бiршама сэйкес келмейтiнiн, тама;танудыц тецгерiмсiздiгi, KYHделiктi тама; Yлесiндегi азьщтыц бiртектi енiмдерден туратыны, жаз мезгiлiне ;арамастан кекенiстер мен жемктер ;ажеттштнщ етелмейтiндiгi аньщталды.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Т.Ш.Шарманов. Питание-важнейший фактор здоровья человека. - Алматы: Асем-систем, 2010. - 480 с.
2 Скальная М.Г.Макро-микроэлементы питания современного человека: Эколого-физиологические и социальные аспекты. - М.: РОСМЭМ, 2004. - 310 с
3 Тетульян В.А. Справочник по диетологии. - М.: Медицина, 2002. - 210 с.
4 Физиологические нормы потребление питательных веществ и в энергии. - Астана: 2012. - 60 с.
5 Т.Ш.Шарманов О роли дефиците и профилактике важнейших микронутриентов. - Алматы: 2009. - 355 с.
А.Б. ЧУЕНБЕКОВА, К.С.НУРЖАНОВА, Т.Г. ТИЛЕУБЕРГЕНОВА
Казахский Национальный медицинский университет им.С.ДАсфендиярова, Кафедра нутрициологии
ГИГИЕНИЧЕСКАЯ ОЦЕНКА ПИТАНИЯ ЛИЦ ОСУЖДЕННЫХ К ЛИШЕНИЮ СВОБОДЫ
Резюме: В данной статье изложены данные гигиенической оценки по адекватности питания изолированного контингента, к которому относится лица, осужденные к лишению свободы. Объекты исследования: меню-раскладка колонии исправительного учреждения Алматинской области. С помощью компьютерной программы проведен анализ химического состава пищевых продуктов.
Ключевые слова: меню-раскладка, нормы питания, энергетическая ценность, макро-микронутриенты, витамины, минеральные вещества.
A.B.CHUENBEKOVA, K.S.NURZHANOVA, G.T.TILEUBERGENOVA
Asfendiyarov Kazakh National Medical University., Department of nutrition
EVALUATION OF THE HYGIENIC OF FOOD GROUPS OF PEOPLE DEPRIVED OF THEIR LIBERTY
Resume: This article studies the hygienic aspect of the food groups of people deprived of their liberty. For the object of study taken diet the colony, repeated time to be served, Almaty region.Using modern technology methods, with the help of a computer program, an analysis was conducted of the chemical composition of the diet.
Keywords: diet, dietary standards, energy value, macro-micronutrients, vitamins, and minerals.
