Научная статья на тему 'БАРРАСИИ МАСОИЛИ МАТНШИНОСИИ ОСОРИ ТУГРАЛ ДАР ҳОШИЯИ ТАСҳЕҳ ВА ТАҳИЯИ ДЕВОНИ ӯ'

БАРРАСИИ МАСОИЛИ МАТНШИНОСИИ ОСОРИ ТУГРАЛ ДАР ҳОШИЯИ ТАСҳЕҳ ВА ТАҳИЯИ ДЕВОНИ ӯ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
542
114
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТУГРАЛ / ДЕВОН / НАқД / МАТНШИНОСӣ / ТАСҳЕҳ / ТАҳИЯ / ДИВАН / КРИТИКА / ТЕКСТОЛОГИЯ / КОРРЕКТИРОВКА / ПОДГОТОВКА К ИЗДАНИЮ / TUGRAL / DIVAN / CRITICISM / TEXTUAL CRITICISM / CORRECTION / PREPARATION FOR PUBLICATION

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Абдуллоев Р.Х.

Рецензия посвящена критическому осмыслению нового издания «Дивана» известного таджикского поэта XIX и начала XX веков Накибхона Туграла Ахрори, подготовленному к печати кандидатом филологических наук Нурали Нурзодом. Рецензент подчеркивает, что до настоящего времени в сборник стихотворений Туграла, изданного только в Таджикистане 6 раз, входили в основном избранные произведения поэта. Исключением является «Навои кибриё» («Мелодия величия»), охватывающее полное собрание сочинений поэта. Новый диван поэта подготовлен к печати на основе копии рукописи Дивана Туграла, изданного в Бухаре в 1916 году и в нем содержится множество сопоставлений и комментариев составителя дивана. Комментарии составителя многократно увеличивают научную и литературную ценность дивана и представляют его в качестве научно-критического текста.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Исследование вопросов текстологического анализа произведений Туграла при корректировке и подготовке его произведений

The review is devoted to a critical comprehension of the new edition of "Divan" of a famous Tajik poet of XIX and early XX centuries of Naqibhon Tuqral Ahrori. Nurali Nurzod candidate of philological sciences, prepared to print it. The reviewer points out that the collection of Tugral's poems was published 6 times in Tajikistan. The collection contained mainly selected works of the poet. We can say that "Navoi Kibriyo" ( "Melody of greatness") is an exception that covers the complete collection of the poet’s works. New divan of the poet is prepared for printing based on the basis of copies of the manuscript of Tugral's Divan which was published in Bukhara in 1916. It contains a lot of comparisons and comments of the compiler of the author. We can say that comments of the compiler represents it as a scientific-critical text. The reviewer comes into conclusion that the new edition of Tugral’s divan provides an opportunity to identify unexplored aspects of the life and work of the writer.

Текст научной работы на тему «БАРРАСИИ МАСОИЛИ МАТНШИНОСИИ ОСОРИ ТУГРАЛ ДАР ҳОШИЯИ ТАСҳЕҳ ВА ТАҳИЯИ ДЕВОНИ ӯ»

УДК 8Т1 Р.Х. АБДУЛЛОЕВ

ББК 83,3т

БАРРАСИИ МАСОИЛИ МАТНШИНОСИИ ОСОРИ ТУГРАЛ ДАР ХОШИЯИ

ТАС^ЕХ, ВА ТАХИЯИ ДЕВОНИ У

Ахрори, Туграл. Девон. Тасх,ех,, тавзех,от, пешгуфтор ва баргардон ба хати форси аз Н.Нурзод / Т.Ахрори.- Хучанд: Хуросон - Медиа, 2015.-792 с.

Вожа^ои калиди: Туграл, девон, нацд, матншиноси, тасуеу, тауия

Бо тасхех, тавзеху, пешгуфтори шоир ва мураттиби точик Нуралй Нурзод бо ду хат -форсй ва сириллик омода гардидани «Девон»-и нисбатан мукаммали ашъори шоири маъруф ва суханвари мумтози нимаи дувуми асри нуздах ва ибтидои ХХ Накибхон Туграли Ахрорй ба табъ расид. «Девон»-и мазкур бар асоси нусхаи чопи сангии соли 1916, ки дар Бухоро интишор ёфтааст ва мукобалаи он бо нашрхои солхои охир тасхех гардида, дорои 331 газал, 11 касида 12 мухаммас, 5 мусаддас, 1 мусамман, "Сокинома", "Наврузнома", чанд маснавии кутох,, ки бо номи «Арза" омадаанд, хдмчунин маснавии нотамоми "Лайлй ва Мач,нун" ва 9 рубой мебошад. Тавре аз мукаддимаи китоб бармеояд, он бар асоси тартиби тахияи «Девон»-и чопи сангии соли 1916 мураттаб гардида, зимнан газалиёти дар он нашр мавчуд набуда бо мукобала аз нашрхои дигар ба он ворид карда шудаанд. Бо вучуди он, ки чопи сангии «Девон»-и дар соли 1916 нашршудаи шоир аз камиву костило орй нест, он ба сифати яке аз маъхазхои мухими осори суханвар мавриди назари мураттаб карор гирифтааст. Бо вучуди мавчуд будани баъзе масъалахои норавшани пахлухои фаъолияти эчодии шоир пас аз нашри ин «Девон», шахсан ба такмилу тахрири нусхаи «Девон»-и худаш машгул шудани Накибхон Туграл хам, ки нусхаи чопи сангии мазкур натичаи он аст, хушбахтона маълумотхо хастанд ва дар чараёни тасхех таваччухи мухаккикро хамин гуна афзалиятхо ба худ кашида, уро водор ба он кардааст, ки бо нигох доштани хусусияти ин нусхаи мухими ашъори шоир ба чопи нашри илмию интикодии «Девон»-и суханвар икдом намояд. Х,арчанд дар нашрхои каблй ишорахое дар мавриди дар асоси ин нусхаи мазкур чоп гардидани онхо мавчуданд, вале боз хам маълум гардид, ки хануз ба таври бояду шояд ин масъала мавриди назари мусаххехон карор нагирифтааст. Мухаккик бо чалби як дафтари мусаввадаи шоир, ки фарогир намунахои тозаи сурудахои шоир ба хисоб меравад, мушаххасан ба бозгуии равишхои пешанамудааш дар раванди тасхехи ашъори шоир пардохта, имкони ба «Девон» ворид намудани ашъори дар матбуот нашршудаи Накибхон Тугралро пайдо кардааст, ки то ин дам дар ягон мачмуаи осори суханвар ба табъ нарасидаанд. Чун таваччухи мухаккик ба осори матбуи суханвар ба баркарорсозии асолати матни мавриди назар бештар чалб гардидааст, бо баробари зикри ин гуна масоил ишорахоеро ба чигунагии табъи ашъори Туграл низ руйи кор овардааст. Масалан, бо нишон додани ин се байти мактаи касидаи дар «Гулшани адаб» батабърасида:

Гар муддай даъво кунад, ин назмро иншо кунад, Худро абас расво кунад, зеро ки хазён парварад. Осон набошад ин сухан, дуррест аз бахри адан, К- аш оварй дар анчуман, моно, ки нуксон парварад. Ин назми ^оонй бувад, гу Бедили сонй бувад, Абётро бонй бувад, сад касру айвон парварад.

ки матнаш бо нусхаи чопи сангй мутобикат доштааст, перомуни забт нашудани 16 байти ин касида дар нашрхои дигар иттилоъ додааст, ки истифодаи ин равиш хам метавонад ёрмандие

дар нишон додани манзараи умумии осори то ин дам ба алокамандони шеъри Туграл манзургардидаи шоир дошта бошад. Мухаккик бо зикри ин се байти касидаи шоир, ки бори аввал тавассути «Гулшани адаб» чоп шудааст, афзалияти хамин гуна сарчашмахоро дар муаррифии мероси суханварони ношинохтаи солхои хаштодуми асри гузашта бозгу кардааст. Бо назардошти чунин омил муратиб Н.Нурзод сабабхои дар "Гиёхи мехр" хазф гардидани газалхои шоирро пайдо намуда, навиштааст: "Албатта, яке аз сабабхои берун мондани чанд газал аз ин мачмуа, ки онхо дар чопи сангии соли 1916 мавчуданд, шояд марбут ба иктизои сиёсати давр бошад, чун асосан газалхои наёмада бештар матолиби диниву ирфонй ё хусусияти муночотй ба худ касб кардаанд" (1, 9). Як афзалияти дигари нашри мазкур хазфи ашъори илхокй ва дар ин замина муайян намудани муаллифони онхо мебошад, ки ба доманаи васеъ доштани чараёни кори тасхехи Н.Нурзод ишорат мекунад. Дар ин раванд хам муратиб аз 7 ташбиби овардашуда дар китоби "Гиёхи мехр" танхо як ададашро бо матлаи зерин моли Накибхон Туграл медонад:

Сокиё, лабрез кун паймона, омад навбахор,

Май хуш аст он чо, ки бошад хоса андар сабзазор!

Ковишхои мураттиб дар идомаи хдмин гуна бозёфт боиси ошкор шудани заминахои ба Накибхон Туграл нисбат ёфтани 6 ташбиби касидаи Салмони Совачй гардидааст. Х,арчанд дар нашрхои дигар касидахои шоир бо матлаи зер:

Бахору нигору шароби чавонй,

Касеро, ки бошад, зихй комронй.

***

Турки охучашмам, эй охуи чашмат шергир,

Сайди охуи туам, бар сайди хеш оху магир.

***

Шохиди мохрухи ид барандохт никоб,

Сокиё, чилваи хуршеди тараб дех зи хичоб.

***

Васфи мохи ман чу шеъреро мунаввар мекунад,

Офтоб аз матлаи он шеър сар бар мекунад.

***

Вакти субх асту лаби Дачлаву айёми бахор,

Эй писар, киштии май то хати Багдод биёр.

***

Боди Навруз насими гули раъно овард,

Гарди мушки Хутан аз домани сахро овард.

оварда шудаанд, вале дар нашри охир онхо хазф гардидаанд. Ба Салмони Совачй мансуб будани ин касидахо бори нахуст аз чониби мураттиби нашри хозир манзур шуд. Ба андешаи мо, аз як чихат эхсос накардани тафовути хунари ин ду шоир боиси сар задани чунин иштибохот бошад, аз чониби дигар, ба хатти сирилик нашр нашудани девони Салмони Совачй низ рабт дорад, ки, мутаассифона, имруз хам ин мушкилй рафъ нагардидааст. Мачмуан, чусторхои мураттиб як андоза гироиши Накибхон Тугралро ба рубоиёти Абусаиди Абулхайр, Захирии Форёбй ошкор сохтаааст ва инчунин аз сабаби як будани номи Туграл ибни Арслон ибни Туграл ибни Султон Маликшох бо тахаллуси Накибхон як рубоии номбурда низ ба Туграл нисбат дода шудааст. Як хусусияти дигари фарккунандаи нашри нави "Девон"-и Накибхон Туграл дорои таъликот ва тавзехот будани он аст, ки мачмуан наздик 50 сахифаро ташкил медихад. Дар ин бахш фаркият ва тавзехоти воридкардаи мухаккик бо риояи тартиби "Девон" аз руйи матни нусхаи чопи сангии соли 1916 руйи кор омада, тафовути дар раванди тасхех бавучудомада бо усули ракамгузорй нишон дода шудаанд. Мураттиб танзими газалхое, ки аз кутубу сарчашмахои дигар дарёфт намудааст, бо нигох доштани усули девоннигорй ба рох монда, кайдхояшро дар тавзехот ворид сохтааст. Бо овардани намунахо дар мукаддима харчанд мулохизахояш мухтасар ба миён омадаанд,

дар бахши тавзехот доманаи чунин ибтикороташ вусъат ёфта, аз хар чихат халли масъалахои мавриди назар дар асоси меъёрхои илмй сурат гирифтаанд. Масалан, дар мавриди газали нахустини "Девон"-и Туграл, ки бо матлаи

Ба ачз аз нотавонихо агар бурдй ту рох он чо,

Садои куси навбат зан, зи мохй то ба мох он чо!

огоз шудааст, менависад: "Ин газал бори аввал дар китоби «Навойи кибриё» ба нашр расидааст. Дар нусхахои "Гиёхи мехр," ва "Девони ашъор", "Куллиёти ашъор" мавчуд нест" (1, 711). Х,амчунин Н.Нурзод дар бораи як газали нави нухбайтаи тахти раками 174 дар тавзехот овардашуда, ки матлааш "Бод муборак туро тавки макоми Халил, Fулбаи тавки ту шуд бо харами хак далел" мебошад, навиштааст: "Ин газал дар нусхахои дигар мавчуд нест ва бори аввал нашр мешавад. Fазал аз китобхонаи шахсии шодравон Шучоъ Мах,мадшоев дарёфт шудааст" (1,728). Шеваи дигари пешгирифтаи мураттиб ба инобат гирифтани истифодаи васеи истилохот дар шеъри Туграл ба хисоб рафта, дар ин замина бо ворид намудани баъзе намунахои ашъори сарфиназаршуда дар нашрхои дигар кушиши такмил бахшидани кисматхои нокомили "Девон"-и шоирро анчом додааст. Ин равиш дар мавриди як рубоии шоир ба кор рафтааст, ки мураттиб дар мукаддима ба он ишора намудааст. У барои ба асолати каломи суханвар рох пайдо намудан зарурати тавзехи бархе аз ин мафохими вожагонро эхсос намуда, фаркиятхои матниву маъноии истилоххои осори суханварро бо нашрхои дигар нишон додааст. Масалан перомуни истилохи "думи акраб" дар байти "Ба назди мо чй дами мору чй думи акраб, Ба суи мо мафикан беш аз ин ту санги чафо» менависад: «Дар нашрхои дигар «ибораи охири мисраъ ба шакли дами акраб» омада, ки ба назар галат аст. Дар соири фархангхо хамчун истилохи нучум низ ибораи мазкур ба шакли «думи акраб» ба маънии яке аз манозили камар дар бурчи акраб тавзех ёфтааст" (1,715). Х,амчунин дар мавриди истилохи фалсафии "кайфу кам", ки дар нашрхои дигар ба шакли дагали "кайфи дил" сабт гардидааст, чунин мулохиза дорад: " Ин дар нашрхои ахир чунин омада: "Эътибори мову ман аз нашъаи кайфи дил аст". Аммо дар нашри "Гиёхи мехр" ва "Корвони мухаббат" ба шакли сахех мазкур аст. Ба назар мерасад, ки хамон сурати дар матни чопи сангй омада сахех мебошад, чун ба иктизои матлаби шоир кайфу кам бар асли маънй наздик аст. Кайфу кам дар лугат ба маънии чигунагй ва чандй истифода мешавад ва ба унвони истилохи фалсафй ба гунаи сифат ва микдор тафсир мешавад. Ин галат танхо дар матни электронии "Китобхонаи электронии шеъри форсй" - Дурч ислох гардидааст» (1, 714). Мураттиби девон бо инобат гирифтани робитаи маъноии калимахо бо мисраъхои дохили байт имкони бартарф намудани камбудхои матнии "Девон"-и Тугралро пайдо карда, бо ин рох кисматхои шубханоки каломи суханварро бартараф кардааст, ки ин холатро дар мисоли байти зер мушохида карда метавонем:

Кушо имруз абвоби тавассул,

Шаби хичронат, эй золим, сар омад.

"Дар нашрхои дигар ин мисраъ ба шакли "Кушо имруз абвоби табассум" омадааст. Аммо бо таваччух бар ин ки дар мисраи дувуми байт "Шаби хичронат, эй золим, сар омад" таъкид шуда, сурати абвоби тавассул сахехтар ба назар мерасад" (1,723).

Усули дигари пешгирифтаи мураттиб ба маъниофаринии шоир рабт дорад. У дар раванди интихоби шакли дурусти фаркиятхо ба шархи ашъори суханвар пардохтааст, ки ин равиш хам дар тавзехот боиси руйи кор омадани шархи теъдоди зиёди байтхои Туграл гардидааст. Масалан, дар мисоли тафовутхои байти тахти раками 214 дар "Девон" овардашуда менависад: "Дар нусхахои дигар ба шакли «То ки дидам бо кадаш гесуи Лайлояш лафиф» омада. Аммо ин чо бо такозои ин ки вожаи «лаблоб» ду маънй дорад ва аввал сохир, афсункунанда ва дувумй навъе аз гиёхе, ки онро ошики печон хам гуянд ва «лафиф» ба маънии «дар хам печида» корбурди ин вожа сахех аст ва хосили сухани Туграл хам он аст, ки ба мисли сарв ман хам ба бори тааллук печидам, чун дидам, ки ба кадди у гесуи мисли гули ошики печон печидааш дархам печида буд" (1,731). Хдмчунин дар тавзехи байти "Баски дар бахри маонй гута хурдам чун гухар, Муштамил бо чанд маънй хамчу илё

гаштаам" истифодаи чунин равиш мушохида мешавад: "Дар нусхаи аслй ба шакли "ЬЬ1» омадааст ва чун матлаби шоир таъкид бар бисёрмаъной аст, вожаи мазкур дар "Лугатнома"-и Деххудо ба чанд маънй шарху тавзех ёфтааст. Аз чумла, сиддики Акбар, номи шахрест, ки Илиёи Пайгамбар ба он мансуб аст, номи байтулмукаддас аст, номи яке аз Пайгамбарони бани Исроил аст ва амсоли ин. Мачмуан ин вожа ба 9 маънй тавзех шудааст. Аз ин ру, хдмин бисёрмаъноии вожаи мазкур ишорат бар он дорад, ки он ба мантики матн мутобикат дорад" (1,736).

Шеваи дигари истифодашуда дар чараёни тасхех ба тафовути нусхаи асл ва бозгуии баъзе камбудхои матнии он нигаронида шудааст, ки ин хам ёрмандие дар чигунагии микдори муайяни жанрхои адабй ва байтхои алохида дар нусхаи чопи сангии "Девон" дорад. Ин равиш иловаву намунаи сурудахои суханварро баъди нашри нусхаи чопи сангй ошкор сохтааст. Чунин масоил дар кисмати 294-уми тавзехот дар мисоли газале, ки бо матлаи "Сарву санавбар шуд хичил аз комати зебои у, Ошуфта сунбул бо суман аз зулфи анбарсои у" огоз мешавад, оварда шудааст: "Ин газал дар нусхаи чопи сангии Девон мавчуд нест" (1,740). Хамчунин пешу пас омадани банди дахуми мухаммаси "То ба боги хусн нахли коматат шуд чилвагар" яке аз хамин гуна тафовути нусхаи чопи сангй ошкор гардидааст.

Мураттиб дар забти байтхои тазминшудаи ашъори Абдулкодири Бедил тафовути чашмрасеро дар киёси нусхахои муътамади девони у ба кайд гирифтааст. Масалан, ин холат аз кисмати 309-уми тавзехот доир ба байти "Шарми хусн ойина донад руи тобони туро, Чашми исмат сурма хонад гарди домони туро" -и банди аввали "Мухаммас бар газали Бедил" ба мушохида мерасад: "Дар аксари нусхахои девони Бедил матлаи газал ба шакли «Хусни шарм оина донад руи тобони туро» омадааст. Ба назар мерасад, ки дар нусхаи чопи сангии "Девон" ин байт иштибох чоп шудааст ва аз руи он ба тамоми нашрхои дигар ворид гардида" (1,742).

Истифодаи чунин равишхо нишон медиханд, ки аз хар чихат мураттиб таваччухе ба тафовуту фаркиятхои нусхахо, аз чумла аз хамон нашри чопи сангй то руйи кор омадани нусхаи хозир зохир намуда, дар чодаи баркарор сохтани асолати матни осори шоир ба сифати пайраву алокаманди сухани волои Туграл хидмати шоистаеро анчом додааст.

Баъди гузашти фурсати начандон тулонй аз нашри ин нусхаи интикодии "Девон"-и шоир, мураттиб тарики нашриёти "Ношир" рисолаи "Султони авранги сухан" - ро аз чоп баровард. Ба назар мерасад, ки дар ин чо хам нуктаву назархое доир ба кисматхои чудогонаи "Девон"- и суханвар тахти унвони "Такмилае ба тасхех ва тавзехоти "Девон"-и Туграл" баён гардидаанд. Бо он ки ин нашри илмию интикодй ба иллати кутохии вакт таъчилй руйи чоп омад, табиист, ки имкони бартараф кардани хама галату фаркиятхо дар кори тахияи девон на хама вакт ба даст меояд, вале аз такмилаи мазкур бармеояд, ки дар вусъати анчоми чунин кори хачман бузург танхо чузъиёти алохидаи 15 байти "Девон" бокй мондааст.

Ин санад ба он ишора мекунад, ки интизорихои тайи чанд дахсолаи мураттибон дар омода намудани хамин гуна "Девон"-и чавобгу ба меъёрхои санчидашудаи матншиносй бесамар намондааст. Мураттиб дар баробари ба рисолаи хозир илова кардани бахши "Такмила..." сафха, дар фасли "Матншиносй ва нашри ашъори Туграл", ки ба масоили матншиносии осори суханвар нигаронида шудааст, доир ба ифодахои арабй ва имлои калимахои тарзи навишташон ягонаи байтхои мавриди назар низ таваччух зохир намудааст. Масалан, дар бораи калимаи "ябрухуссанам"-и байти "Гаштй аз дарси камол имруз гофил мар туро, Хамчу ябрухуссанам як номи инсонй бас аст" мехонем: "Дар мавриди ин байт ва чигунагии бад ин сурат омадани он дар Девон дар бахши "Матншиносй ва нашри осори Туграл" нукоте таъкид ёфт. Мисраи дувуми ин байт дар матни чопи сангй чунин омада: "Хамчу ябручуссанам як номи инсонй бас аст ". Бо такя бар матни чопи сангии ин мисраъ дар мачмуахои "Гиёхи мехр", "Корвони мухаббат" низ чунин омада. Дар нашрхои баъдй байти мазкур тасхех ёфта, ба шакли "ябрухассанам" зикр гардидааст. Аммо навишти вожаи мазкур дар "Мунтхаб-ул-ашъор" ва соири фархангхои форсй ба шакли "ябрухуссанам" аст, ки дар нашри охири девон ба сурати мазкур чой гирифт" (3, 276). Мураттиб дар зимни баёни андеша ва чонибдории варианти дурусти байти суханвар бо овардани дурдонахои пурбор истифодаи фаровоне аз ганчинаи адабиёти классикиамон анчом додааст.

Дар кисмати фасли "Бозтоби гулу гиёх ва олами наботот"-и рисолаи хозир (3, 224) мураттиб номхои гулу гиёхеро дар тавсифи бахор ба кайд гирифтааст, ки дар китоби "Гулу гиёх дар хазор соли шеъри форсй"-и Бахроми Балгиромй ба назар намерасанд. Х,амин далел ба чигунагии нашри девон ва доманаи фарогирии тахиягар ишорат мекунад. Тасхехи "Девон"-и Туграл агарчи аз чихати матншиносй хеле дорои ахамият аст, вале аз лихози ба инобат гирифтани асноди таърихй, аз чумла баркарорсозии номи шахсиятхои таърихй хам мухим ба хисоб меравад. Нуралй Нурзод бо он ки зина ба зина ба олами тафаккуру хунари Туграл дар чодаи руйи кор овардани хамин гуна пайкорхои пурсамару пурдоманааш алока чустааст, хануз хам маълум мегардад, ки аз фитрату хикмати осори ин суханвари мактаби бедилй сар бар надошта ва бо таълифи ин рисолаву тахияи нашри мазкур кори хешро ба интихо нарасонидааст. Гумон мекунем, ки ин асархо огози муваффакиятхои минбаъдаи мураттиб дар матншиносии осори адабй аст.

Х,амин тавр, Нуралй Нурзод дар раванди омузиши осори Туграл дар ду самти мухиму мушкили адабиётшиносй, накд, тахкик ва тахдяву тасхех бо иштиёку майли беандоза бо максади пайванду унс гирифтан бо сарчашмахои нодир ба шинохти осори як садсола мукаддам таълифгардида камари химмат бастааст. Мураттиб ба ин гуна осор аз доираи махдуди як аср назар нанамуда, балки хадафи ба ин самт гироиш пайдо карданашро бозкушоии равзанае ба суйи хазинаи пургухари тамаддуни чахонй, ки яке аз онхо адабиёти классикии форсу точик мебошад, ба шумор овардааст.

ПАЙНАВИШТ:

1. Ахрорй, Туграл. Девон.Тасхех, тавзехот, пешгуфтор ва баргардони ба хати форсй аз Н.Нурзод / Т.Ахрорй. - Хучанд: Хуросон - Медиа, 2015.-792 с.

2. Ахрорй Туграл. Гиёхи мехр/Т.Ахрорй. - Душанбе: Ирфон, 1986.- 292 с.

3. Нурзод, Н.Султони авранги сухан / Н. Нурзод.- Хучанд: Ношир, 2015.- 300 с.

REFERENCES:

1. Ahrori, Tugral. Divan. Correction, introduction, preparation and translation to the Persian script by by N. Nurzod/ T.Ahrori.- Khujand: Huroson- Media, 2015.-792 p.

2. Ahrori, Tugral. A kind heart / T.Ahrori.- Dushanbe: Irfon, 1986. - 292 p.

3. Nurzod, N. The King of words a throne /N. Nurzod.- Khujand: Noshir, 2015.- 300 p.

Исследование вопросов текстологического анализа произведений Туграла при корректировке и подготовке его произведений

Ключевые слова: Туграл, диван, критика, текстология, корректировка, подготовка к изданию

Рецензия посвящена критическому осмыслению нового издания «Дивана» известного таджикского поэта XIX и начала XX веков Накибхона Туграла Ахрори, подготовленному к печати кандидатом филологических наук Нурали Нурзодом.

Рецензент подчеркивает, что до настоящего времени в сборник стихотворений Туграла, изданного только в Таджикистане 6 раз, входили в основном избранные произведения поэта. Исключением является ««Навои кибриё» («Мелодия величия»), охватывающее полное собрание сочинений поэта. Новый диван поэта подготовлен к печати на основе копии рукописи Дивана Туграла, изданного в Бухаре в 1916 году и в нем содержится множество сопоставлений и комментариев составителя дивана. Комментарии составителя многократно увеличивают научную и литературную ценность дивана и представляют его в качестве научно-критического текста.

Автор рецензии приходит к выводу, что новое издание дивана Туграла, создавая предпосылки для текстологического анализа произведений поэта, предоставляет возможность определить неизученные стороны жизни и творчества литератора.

On the analysis of textual works of Tugral in the time of correction and preparation of his works

Keywords: Tugral, divan, criticism, textual criticism, correction, preparation for publication

The review is devoted to a critical comprehension of the new edition of "Divan" of a famous Tajik poet of XIX and early XX centuries of Naqibhon Tuqral Ahrori. Nurali Nurzod candidate of philological sciences, prepared to print it.

The reviewer points out that the collection of TugraVs poems was published 6 times in Tajikistan. The collection contained mainly selected works of the poet. We can say that "Navoi Kibriyo" ( "Melody of greatness") is an exception that covers the complete collection of the poet's works. New divan of the poet is prepared for printing based on the basis of copies of the manuscript of TugraVs Divan which was published in Bukhara in 1916. It contains a lot of comparisons and comments of the compiler of the author. We can say that comments of the compiler represents it as a scientific-critical text.

The reviewer comes into conclusion that the new edition of Tugral's divan provides an opportunity to identify unexplored aspects of the life and work of the writer.

Маълумот дар бораи муаллиф:

Абдуллоев Ромизцон Холмуминович, номзади илмуои филологи, сармутахассиси раёсати кор^ои илмию тадцицотии Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи академик Б.Г.Гафуров (Чумуурии Тоцикистон, ш. Хуцанд), E-mail:romizjon-84@mail.ru

Сведения об авторе:

Абдуллоев Ромизджон Холмуминович, кандидат филологических наук, главный специалист департамента науки Худжандского государственного университета имени академика Б.Г.Гафурова(Республика Таджикистан, г.Худжанд), E-mail: romizjon-84@mail. ru

Information about the author:

Abdulloev Romizjon Kholmuminovich, Candidate of Philological Sciences, Chief Expert of Science Department, Khujand State University named after academician B.G.Gafurov (Republic of Tajikistan, Khujand), E-mail: romizjon-84@mail.ru

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.