Научная статья на тему 'БАРЧА ГЎЗАЛЛИК БИР САНЪАТДА. РАЪНО НИЗАМОВА ВА РАҚС'

БАРЧА ГЎЗАЛЛИК БИР САНЪАТДА. РАЪНО НИЗАМОВА ВА РАҚС Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
122
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Oriental Art and Culture
Область наук
Ключевые слова
рақс / санъат / мерос / тушунча / педагог / касб / хореография / изох

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Юсупов Элчинбек

Ушбу мақолада ўзбек рақс хореографиясининг кўзга кўринган вакиласи, рақс санъати ривожи учун ўзининг беназир хиссасини қўшган инсон, Ўзбекистон халқ артисти, истеъдодли раққоса, мохир педагог “Бахор” ансамблининг яккахон ижрочиларидан бири саналган ва ўзининг унитилмас рақслари билан мухлислар қалбидан жой олган раққоса Раъно Низамова хақида баён этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БАРЧА ГЎЗАЛЛИК БИР САНЪАТДА. РАЪНО НИЗАМОВА ВА РАҚС»

"Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal Volume 3 Issue 1 / March 2022 ISSN 2181-063X

БАРЧА ГУЗАЛЛИК БИР САНЪАТДА. РАЪНО НИЗАМОВА ВА РАЦС

Юсупов Элчинбек elchinyusupov.vl@gmail.com Узбекистан давлат хореография академияси

Аннотация: Ушбу маколада узбек ракс хореографиясининг кузга куринган вакиласи, ракс санъати ривожи учун узининг беназир хиссасини кушган инсон, Узбекистон халк артисти, истеъдодли раккоса, мохир педагог "Бахор" ансамблининг яккахон ижрочиларидан бири саналган ва узининг унитилмас ракслари билан мухлислар калбидан жой олган раккоса Раъно Низамова хакида баён этилган.

Калит сузлар: ракс, санъат ,мерос, тушунча ,педагог, касб, хореография, изох.

ALL BEAUTY IS IN AN ART. RANO NIZAMOVA AND DANCE

Yusupov Elchinbek elchinyusupov.vl@gmail.com Uzbekistan State Academy of Choreography

Abstract: In this article, a prominent representative of Uzbek dance choreography, a person who has made a unique contribution to the development of dance, People's Artist of Uzbekistan, a talented dancer, a talented educator, one of the soloists of the ensemble "Bahor" described.

Keywords: dance, art, heritage, concept, pedagogue, profession, choreography, commentary.

Хиром айласа дилдан, булбул мисол куйлайди Хиром айласа Раъно кунгил ила сузлайди.

Доирачи доирани махорат билан ижро этар экан, раккоса унинг атрофида гир-гир айланиб доиранинг турли усулларига хамоханг булган холда бир гузалик яралади. Раккосанинг майин кул харакатлари, оёгининг тезкор тепки кадамлари, доира усуллари ва раксни янада бойитиб завк ва шавкка тулдиради. Сузим истеъдодли раккоса, мохир педагог, хакикий санъат устаси, латофатли, гузал Раъно Низамова хакида борар экан, жажжи Раъно 1935 йили гузал фаслларнинг бири булган декабр ойининг 25 кунида Тошкент шахрида таввалуд топади. Шавкатсиз уруш йиллари кизалокнинг кувончли хаёт дамларини четлаб утмайди. Отаси бурбонов Хошим 2-жахон урушида вафот

этади. Онаси Курбонова Журахон ая 1942 йилда хаётдан куз юмади. Ота-она мехрига туйиб улгурмаган Раъно 7 ёшидаёк етимлик нима эканлигини хис килади. 1941 йилдан 1954 йилга кадар Кукон ва Тошкентаги болалар уйида тарбияланади. Болалар уйига Раъно тезда куникиб кетади. Укиш жараёнида устозлари ва дугоналари билан кичик тадбирлар сахналаштира бошлайдилар. Раъно албатта качондир яхши кунлар келишига умид килиб яшайди. 1948 йилда Республика микёсидаги "Болалар олимпиадасида" ракс йуналиши буйича фаол иштирок этиб хореография билим юртига кабул килинади. Хореография билим юртида Раъно мехнат килишдан тухтамайди хореографиянинг барча куникмаларини урганишга харакат килади. 1951 йилда Москва шахрида Узбекистон санъати ва адабиёти декадасида катнашиб, "Митти оккушлар" раксини маромига етказиб ижро этканлиги учун "Мехнат аълочиси" медали билан такдирланади. 1954 йилда Раъно Низамова хореография билим юртини мувофаккиятли тугатади.

Узбек ракс санъатининг хакикий устаси Раъно Низамова 1954-1957 йилларда Алишер Навоий номидаги Опера ва балет театрининг балет труппасида уз мехнат фаолиятини бошлайди. Театрда ишлаш жараёнида "Оккуш кули", "Уйкудаги гузал", "Раккоса", "Жизел", "Етти гузал", "Эсмералда", "Шурали", "Доктор Айболит", "Богчасарой фаввораси" ва бошка спектаклларда турли туман ролларни ижро этади. Кузган куринган Раъно узбек раксининг билимдони Мукаррама Тургунбоева этиборига тушади ва 1957 йили устознинг таклифига кура "Бахор" ансамблига раккоса сифатида ишга кабул килинади. 1978 йилга кадар Раъно Низамова "Бахор" ансамбли ва узбек ракс санъати учун бор вужуди билан хизмат килади. 1965-1976 йилларда балетмейстер ёрдамчиси, 1971-1972 йилларда бадиий рахбарнинг уринбосари каби вазифаларни бажарди.

Санъатни севган, санъат билан яшаган Раъно Низамова раксни пухта эгаллаб, уни бутун дунёга танитишга харакат килди. Раъно Низамова мехнати, тиришкоклиги сабабли хаётда ва санъатда уз урнини топди. "Рохат", "Учрашув", "Шаббодалар", "Пилла", "Уйна Раъно", "Фаргона рубойиси", "Ларзон", "Тановар", "Аста киёлаб утди", "Помирча", "Хиндча" каби классик ва халк ракслари "Афгонча", "Чехча", "Полякча", "Арабча" ва бошка жахон халклари раксларини Раъно Низамова узининг мухлислари ва хакикий ракс шайдолари учун ижро этиб, узбек ракс санъаьти камолотида хам мухим урин топди. 1964 йили Раъно Низамова куп йиллик самарали мехнат фаолияти учун "Узбекистонда хизмат курсатган артист" фахрий унвони билан мукофотланди.

Раъно Низамова "Бахор" ансамбли ва республиканинг иктидорли солистлари билан бирга Европанинг ва Урта Осиёнинг Австрия, Чехословакия, Кипр, Шветция, Полша, Ирок, Болгария, Германия, Венгрия, Канада,

Монголия, Малайзия, Сингапур, Покистон, Корея, Афгонистон, Индонезия, Япония, Судан, Марокаш, Жазоир, Миср, Хиндистон ва бошка чет эл мамлакатларида гастрол сафарларида булиб, узбек ракс санъатини таргиб килиб турли концерт дастурларини оммага такдим этишди.

Раъно Низамова чет эл гастрол сафарларини катта кувонч ва эсда коларли хотиралар билан эслайди:" Бизнинг ижодий жамоамиз бутун дунё буйлаб саёхат киларди ва хар кандай мамлакатда бизни мехр билан кутиб олишарди. Кизик вокеалар хам содир буларди. Бир марта биз Россияга кишда концерт дастури билан ташриф буюрдик.Табиий совук. Калхоздаги чикишлар учун хона ажратилди у собик кинотеатирнинг бир хонаси эди. Улар умуман иситилмаган эди. Биз кийимни алиштирардик совукдан тишимиз тишимизга тегмасди ва кимдир катталардан "Кизлар мен жуда кизиб кетдим" деди ва бутун кизлар орасида кулгу бошланди. Шу тарзда кизлар орасида хазиллар булиб турар эди" - деб эслайди.

Баъзида биз вагонда яшаганимизда режалаштирилган йуналишга караб бир поездга, кейин бошкасига уланган вагонда яшар эдик. Бир куни биз Козогистонга етиб келдик, у ерда тунда тусатдан нолдан паст харорат пайдо булди. Аёздан поезд титани ёрилиб, кетди сув утиш йулакини босди ва йуллар музлаб колди. Биз бахорда ётиб кишда уйгондик пол эса конки майдончасига айланди.

Хориж сафари хеч эсимдан чикмайди. Бир марта биз Людмила Зикинадан кейин чикишимиз керак эди. Ва шу орада муаммо пайдо булди. Бизнинг юкларимиз етиб келмапти. Биз концерт кийимларимиз булмаса сахнага чика олмасдик. Людмила Зикина хайратга тушмади ва икки соат мобайнида кушик айтишда давом этди. Юкимиз хеч хам етиб келмади ва вазиятни тугри тушиниб кетиб узимизнинг узбекона атлас либосларимизда чикишларимизни мухлисларга такдим этдик" - дейди Раъно Низамова.

Раъно Низамова 1978 йилда Шайхонтохур тумани пионерлар уйига ишга утиб, "Наргиза" номли кушик ва ракс ансамблини ташкил килди. Бу ансамбл куп йиллар мобайнида узларининг турли концерт дастурлари билан томошабинлар калбидан жой олиб уларга манзур булди. Ансамбл "Санъат байрами" танловининг совринли уринига эришди, бир нечча маротаба зангори экран оркали чикиш килди. "Артекда" ва АКЩда гастрол сафарида булиб катта хурмат ва олкишларга сазовор булди.

Раъно Низамова 1979 йилдан узларининг педагогик фаолиятларини олиб бордилар, 1982 йилда Тошкент Давлат Маданият нститутини тугатилар. Маданият институтида ишлаш жараёнида куплаб ёш кадрларни таёрлашда уз мехнатларини аямадилар. Раъно Низамова талабалари учун жуда катикул эди. Х,ар бир талаба уз касбининг мохир ижодкори булишини астойидил хохларди.

Рaъно Hизaмовa Maдaният инститyтидa доцентлик илмий yнвонигa сaзовор 6Улди, кейинчaлик 1992 йили "Хореогрaфия" кaфедрaси профессори сифaтидa сaмaрaли фaолият кyрсaтиб келди.

Рaъно Hизaмовaнинг гyзaл рaкс сaнъaти соxдсидaги yлкaн мехдати муносиб тaкдирлaнди. 1964 йилдa "Узбекистондa xизмaт кyрсaтгaн aртист" 19V4 йилдa "Узбекистон xan^ aртисти" 1984 йилдa "Xans; тaълим yнвонлaри билaн мyкофотлaнди.

Рaъно Hизaмовa 2013 йил 10 aпрел куни бу ёрик олaмни 78 ёшидa тaрк этди.

Фойдаланилган адабиётлар

1. КСагатов М.Мухамедова "Узбекистон маданияти ва санъати фидойилари" "Навруз" 2017й

2. Ольга Фазылова Ансамбль "Бахор" "Особенности танцевальных композиций ансамбля".

3. Список Народных артистов Узбекской СССР(википедия)

4. Угилой Мухамедова "Роль женщин в хореографическом искусстве"

5. Узбекистон Давлат хореография академияси электрон кутубхонаси ARM.UZDXA.

6. ФМ Азатова, ЗК Фазлиева.АСРЛАРГА ТАТИГУЛИК РАКС АСАРИ// Oriental Art and Culture,(6) 8 2021

7. ЗК Фазлиева.УЗБЕК САХДА РАКСИ ВА УНИНГ РИВОЖЛАНИШ ЙУЛЛАРИ//Oriental Art and Culture.-2020.-№°. III 6

8. СШ Маннонов, ЗК Фазлиева.ИБТИДОИЙ ПАНТОМИМАЛАР: УЙИНЛАР ВА СЮЖЕТЛАР//Опе^а1 Art and Culture 2 (3), 99-105 4 2021

9. SF qizi Yangiboyeva, ZK Fazliyeva.O'ZBEK MILLIY RAQS SAN'ATIDA MAQOM JANRINING O'RNI//Oriental Art and Culture 2 (1), 32-35 2021

10. ИМ Иманкулова, ЗК Фазлиева. АЛИШЕР НАВОИЙ НОМИДАГИ ДАВЛАТ АКАДЕМИК КАТТА ТЕАТРИ САХДАСИДА "ЛАЗГИ КАЛБ ВА СЕВГИ РАКСИ" БАЛЕТИ СЦЕНОГРАФИЯСИДА ЗАМОНАВИЙ ТАЛКИН//Oriental Art and Culture 2 (4), 295-302 2021

11. ФМ Азатова, ЗК Фазлиева. "МУНОЖОТ" АСРЛАРГА ТАТИГУЛИК РАКС АСАРИ//Oriental Art and Culture 2021

12.ФЗ Камарбековна.Ракс ансамбллари ижодида узбек миллий ракс мактабларининг услубий ифодаланиши//International scientific-practical online conference on Emergency management and public health research in Asia. 2020

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.