Научная статья на тему 'Банкларнинг инновацион фаолиятини ривожлантириш'

Банкларнинг инновацион фаолиятини ривожлантириш Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
485
116
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
банк / инновация / банк инновацияси / рақамли банклар / банкнинг инновацион маҳсулотлари / инновацион механизм / банк / инновации / банковские инновации / цифровые банки / инновационные продукты банка / инновационный механизм

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Авазов Эргаш Хидирбердиевич, Туранов Муродулло Шосаидович

Ушбу мақолада банкларнинг инновацион фаолиятининг моҳияти, банклар фаолиятида инновацияларнинг зарурияти, банкларнинг айрим инновацион хизматлари ҳолати таҳлиллари кўрсатиб ўтилган. Банк инновацион фаолиятининг аҳамияти юзасидан хулосалар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

РАЗВИТИЕ ИННОВАЦИОННОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ БАНКОВ

В этой статье описывается сущность инновационной деятельности банков, необходимость инноваций в деятельности банка и анализ состояния некоторых инновационных услуг банков. Подведены заключение о важности инновационной деятельности коммерческих банков.

Текст научной работы на тему «Банкларнинг инновацион фаолиятини ривожлантириш»

АВАЗОВ Эргаш Хидирбердиевич,

Термиз давлат университети доценти, иктисод фанлари номзоди ТУРАНОВ Муродулло Шосаидович,

Термиз давлат университети катта укитувчиси

БАНКЛАРНИНГ ИННОВАЦИОН ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

УДК336.719

АВАЗОВ Э.Х., ТУРАНОВ М.Ш. БАНКЛАРНИНГ ИННОВАЦИОН ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

Ушбу маколада банкларнинг инновацион фаолиятининг мох,ияти, банклар фаолиятида иннова-цияларнинг зарурияти, банкларнинг айрим инновацион хизматлари х,олати тах,лиллари курсатиб утилган. Банк инновацион фаолиятининг ах,амияти юзасидан хулосалар келтирилган.

Таянч иборалар: банк, инновация, банк инновацияси, ракамли банклар, банкнинг инновацион мах,сулотлари,инновацион механизм.

АВАЗОВ Э.Х., ТУРАНОВ М.Ш. РАЗВИТИЕ ИННОВАЦИОННОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ БАНКОВ

В этой статье описывается сущность инновационной деятельности банков, необходимость инноваций в деятельности банка и анализ состояния некоторых инновационных услуг банков. Подведены заключение о важности инновационной деятельности коммерческих банков.

Ключевые слова: банк, инновации, банковские инновации, цифровые банки, инновационные продукты банка, инновационный механизм.

AVAZOV E.KH., TURANOV M.SH. DEVELOPMENT OF INNOVATIVE ACTIVITY OF BANKS

Thre is described in the article new directions of banks innovation activities. As well is described some needs for innovations in the activities of bank and the analysed status of banks some innovative services. In the conclusion importance of innovative activity of the banks are discussed.

Keywords: bank, innovations, banking innovations, digital banks, innovative products of the bank, innovative mechanism.

Илм-фан ютуцларидан амалда кенг фойдаланиш ва инновацион фаолиятни изчиллик билан жорий этиш, барча соцаларда барцарор ривожланишнинг муцим омилдир.Жацон ицтисодиётининг ривож-ланиши ва унинг кенг цамровли шиддати цар бир давлат учун тарацциётнинг узок, муддатли стратегияларини ишлаб чициш ва уни амалиётга жорий этишни тацазо цилмоцда. Ушбу цолатда тармоц ва соцалар ривожланишида инновацион фаолият ассосида ёндашув зарурият сифатида юзага чицмоцда.

Узбекистан Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев таъкидлаганларидек, "Инновация - бу келажак дегани. Биз буюк келажагимизни барпо этишни бугундан бошлайдиган булсак, уни айнан инновацион Fоялар, инновацион ёндашув асо-сида бошлашимиз керак" [1]. Шу максадда мам-лакатимизда ушбу фаолиятни ташкил этиш ва уни хукукий асосини шакллантириш максадида Узбекистан Республикаси Президенти томонидан "Узбекистан Республикаси Инновацион ривож-ланиш вазирлигини ташкил этиш туFрисида"ги Фармони кабул килиниб, "Инновацион фаолият туFрисида"ги конун лойихаси ишлаб чикилди ва жамоатчилик мухокамасига куйилди. Ушбу Конун лойихасига кура инновацион фаолият деганда - новация (янгилик) яратилишини ва улар асосида амалий натижа - инновацияларни кулга кири-тишни таъминлайдиган фаолият тушунилиши бел-гиланган.

Демак иктисодиётнинг инновацион шаклида тармок, соха субъектлари фаолиятида янги ёки такомиллашган махсулоти такдим этилиши асосида, дастлаб унинг ижобий иктисодий, экологик, ижтимоий самараларига эътибор каратилиб, инте-лектуал ресурслардан окилона фойдаланишни таказо килади. Маълумки банклар хам кенг тур-даги инновацион фаолиятни амалиётга тадбик этаётган сохалардан хисобланиб, банк иннова-цияси хакида турли фикрлар мавжуд. Жумладан Ш.З.Абдуллаева фикрига кура, "...банк иннова-цияси таркибига банкларда пайдо булган янги банк махсулотлари киради."[2]. Ю.М.Склярова фикрига кура эса, "Банк инновацияси -банк инновацион фаолиятининг якуний натижасида янги банк махсулотлари ёки операцияларини амалга ошириш шакли хисобланади."[3]. Ушбу фикрларни бошка замонавий адабиётларда хам учратиш мумкин.

Бизнинг фикримизча банкларнинг инновацион фаолиятининг юзага келиш зарури-яти куйидагилар оркали ифодаланади: Банк булимлари сонининг ошиши, банклар уртасида

ракобатнинг кучайиши, тадбиркорлик фаолиятининг ривожланиши, банкларнинг халкаро тулов тизимлари билан хамкорлиги, йирик хорижий банклар билан хамкорликнинг йулга куйилиши, банк хизматлари турларининг табакаланиши, ахборот технологияларининг ривожланиши ва бошкалар оркали ифодалаш мумкин.

Демак банклар инновацион фаолиятининг мохиятини кенгрок урганиш максадида, банк инновацияларини бир неча гурухларга ажратиб урганиш мак,садга мувофик,: махсулот инновацияси, технологик инновация, бозор инновацияси, маркетинг инновацияси, бошкарув инновацияси ва хоказо.

Аммо банкларнинг инновацион фаолияти турли даражадаги мураккаб жараённи ифода-лайди, чунки янги Fоялар, таклиф этилаётган янги махсулотлар банк ва мижоз манфаатларига мос келиши асосида узлуксиз давом этиши банк муваффакиятини таъминлашга хизмат килади. Шунинг учун банкларнинг рак,обатбардошлиги ва улар фаолиятининг самарадорлиги турли восита-лар (ахборот технологиялари, бошкарув, маркетинг ва бошкалар) асосида янги хизматлар такдим этилиб борилишига боFлик. Шундай килиб банк хизматлари - бозоридаги такдим этилаётган янги ёки такомиллашган хизмат турлари банкларнинг инновацион махсулотлари хисобланади. Демак банкларнинг инновацион махсулотлари янги ёки такомиллашган хизматларни такдим этиш ва опе-рациялар бажариш оркали намоён булади. Банк махсулотларига талаб даражаси эса банк хизматлари буйича янгиликнинг нафлиги оркали бел-гиланади.

Юкоридаги назарий ёндашувлардан келиб чикиб, банк инновацион фаолияти ривожланишнинг замонавий боскичини куйидаги уч йуналиш билан узвий боFлаб олиб бориш зарур деб била-миз:

• инновацион технологиялар улушининг ошиши;

1-жадвал. Банк ^исобвар^ларини масофадан бошк,ариш тизимларидан фойдаланувчилар х,ак,ида

маълумот [5]

Курсаткичлар номи 01.01.2017 01.01.2018 узгариши, фоизда

Юридик шахслар ва якка тартибдаги тадбиркорлар (минг) 136 228 167.6

Жисмоний шахслар (минг) 1906 4225 221,6

Муомалага чик,арилган банк пластик карталари сони (дона) 19 523 343 19 225 702 98,5

Урнатилган банкомат ва инфокиосклар сони (дона) 4954 5632 113,7

• банк чакана хизматлари хажми ва турла-рининг купайиши;

• мижозларга хизмат курсатиш бозорида янги сегментларнинг шаклланиши;

Шу боис банкларнинг инновацион фаоли-ятини тавсифлайдиган курсаткичлар сифатида эса куйидагиларни келтириш мумкин: банк-нинг янги махсулотларини бозордаги улу-шини усиши, ахборот технологиялари асосида таклиф этиладиган банк махсулотлари сони-нинг ортиши, хар бир ходимга туFри келадиган фойда микдорининг купайтириш, инновацион фаоллик курсаткичи, инновацион фаоллик учун ходимларни раFбатлантириш курсаткичлари ва бошкалар.

Банк хизматлар курсатишини икки асосий гурухга яъни: ананавий ва масофавий хизмат курсатиш турларига ажратган холда шуни таъ-кидлаш мумкинки, хозирги вактда банк хизмат-ларини курсатишнинг ананавий усули яъни банк булимлари оркали хизматлар курсатиш уз урнини масофавий банк хизматларини курсатиш эгаллаб бормокда. Ушбу холат эса банк тизимида инновацион фаолият кенгайиб бораётганлигидан дало-лат берса, иккинчи томондан унинг омилларидан кенг фойдаланиш максадга мувофикдир.

Шу боис бизнинг фикримизча банк инновацион фаолиятнинг кенгайиш омиллари сифатида куйидагиларни курсатишимиз мумкин: банклар уртасидаги ракобат мухити, ахборот технологияларининг ривожланиши, ахоли тур-муш фаолиятида ахборот ва алока воситалари-нинг ахамиятини кескин ошиши ва бошкалар. Юкоридагилардан келиб чикиб, мамлакати-мизда хам банкларнинг инновацион фаолия-тини такомиллаштиришга алохида эътибор бери-либ, унинг тараккиётини таъминлаш максадида 2017-2021-йилларда Узбекистан Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Харакатлар стратегиясини "Фаол тадбир-корлик, инновацион Fоялар ва технологияларни куллаб-кувватлаш йили"да амалга оширишга оид

давлат дастурида бажариладиган тадбирлар ва кутилаётган натижалар курсатилган. Жумладан инновацион технологияларга асосланган, банк хизматлари сифати ва улардан фойдаланиш имко-ниятларини оширувчи янги банк хизмати турла-рини, хусусан «ракамли банклар»ни, шунингдек, ахолига чакана хизмат курсатишга ихтисослаш-ган банк булинмаларини ташкил этиш, инновацион технологияларни кенг куллаган холда етакчи хорижий тулов тизимлари билан интеграциялаш-ган замонавий чакана тулов тизимларини ривож-лантириш вазифалари белгиланган[4].

Юкорида келтирилган иктисодий категория-ларга уз таклифимизни бериб утишни жоиз деб топдик. Ракамли банклар деб инновацион хусу-сиятларни камраб олган холда юкори техноло-гияга асосланган банк махсулотларини масофадан мижозларга так,дим к,илиш, уларни бошк,ариш муносабатлари мажмуига тушунилади.

Айни вак,тда банк хизматлари куламини замонавий ахборот-коммуникация технологияларини куллаган холда кенгайтириш турли усулларда амалга ошириб, хусусан банк хисобваркларини масофадан бошкариш "Банк-мижоз", Интернет-банкинг, М-банкинг (Мобиль банкинг), SMS-банкинг усуллари оркали амалга оширилмокда.

Биринчи жадвал маълумотларини тахлил килар эканмиз мамлакатимизда инновацион банк махсулотларини кенг таклиф килиниши, ундан фойдаланувчилар сонини хам ошишига сабаб булмокда. Шунингдек "Интернет-банкинг", "Банк-мижоз", "Мобиль-банкинг", "БМБ-банкинг" хизматларидан фойдаланувчилар сони ортиб бормокда.

Келтирилган биринчи жадвал маълумотла-ридан шуни куриш мумкинки, 2018 йил 1январь холатига кура, банк хисобваракларини масофадан бошк,ариш тизимларидан фойдаланувчиларнинг жами сони 2017 йилнинг 1 январига нисбатан 92 минг нафарга ёки 67,6 фоизга ошиб, 228 минг нафарга етган. Банк хисобваракларини масофадан бошк,ариш тизимидан фойдаланувчи жисмо-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2018, 11(119)

ний шахслар сони 2017 йилнинг 1 январига нисба-тан 2018 йилнинг 1 январь холатига 221,6 фоизга ошиб, 4225 минг нафарни ташкил этган. Муома-лага чикарилган банк пластик карталари сони эса фоиз курсаткичида 98,5 фоизни ташкил этган.

Юк,оридаги назарий ва амалий ёндашувларга таянган холда хулоса килиб шуни айтиш мум-кинки, мохиятига кура инновация - фан, ишлаб чик,ариш ва капиталнинг янги шаклдаги интегра-цияси оркали намоён булишидир. Банклар эса юкори инновацон потенциялга эга иктисодий субъектлардан хисобланиб, уларнинг амалга оши-раётган инновацион фаолияти нафак,ат банклар-нинг узини, шунингдек бошк,а сох,алар фаолиятини

хам ривожланишига таъсир этиб, ёхуд уларни кей-инги инновацион фаолиятга ундайди.

Шундай килиб банклар истикболли ривож-ланиш дастурлари асосида бизнинг фикримизча биринчидан банклар учун алохида инновацион сиёсат ишлаб чик,иш лозим. Чунки муваффак,иятли инновацион сиёсат истикболли ривожла-нишни таъминлайди ва натижада банкларнинг рак,обатбардошлиги инновацион механизмларни жорий килиш оркали мустахкамланади. Бу эса уз навбатида мамлакатимиз микёсида инновацион жараёнларнинг янада ривожланишига олиб келади.

Адабиётлар руйхати

1. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Муро-жаатномаси. -Т: "Узбекистон", 2017. - 11 б

2. Вапк ishi: Darslik / Sh. Z. Abdullayeva; О^Ье^оп Respublikasi Oliy va очИ:а maxsus ta'lim vazirligi. - Т.: «^^о^МоПуа», 2017. - 529 Ь

3. Банковское дело:Учебник / под общ. ред. Ю.М.Скляровой; Ставропольский гос. Аграрный ун-т. Ставрополь, 2017. стр 278.

4. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 22 январдаги "2017-2021 йил-ларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Харакатлар стратегиясини «Фаол тадбиркорлик, инновацион Fоялар ва технологияларни куллаб-кувватлаш йили»да амалга оширишга оид давлат дастури туFрисида"ги ПФ-5308-сон Фармонига илова

5. Узбекистон Республикаси Марказий банкининг 2017 йилдаги фаолияти туFрисида хисоботи маълумотлари асосида муаллифлар томонидан тайёрланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.