Научная статья на тему 'Иқтисодиётда хизматлар соҳасининг ривожланиши ва унинг диверсификациясини таъминлаш йўллари'

Иқтисодиётда хизматлар соҳасининг ривожланиши ва унинг диверсификациясини таъминлаш йўллари Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
987
223
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ХИЗМАТЛАР СОҳАСИ / ДИВЕРСИФИКАЦИЯ / МОДДИЙ / МЕҳНАТ ВА МОЛИЯВИЙ РЕСУРСЛАР / ХОНАДОН ХИЗМАТЛАРИ / ИШБИЛАРМОНЛИК (КАСБИЙ) ХИЗМАТЛАРИ / УСЛУГИ СЕКТОРА / THE DIVERSIFICATION OF THE SERVICES SECTOR / МАТЕРИАЛЬНЫЕ / ТРУДОВЫЕ / ФИНАНСОВЫЕ РЕСУРСЫ / LABOR AND FINANCIAL RESOURCES / УСЛУГИ ДОМАШНЕГО ХОЗЯЙСТВА / ПРОФЕССИОНАЛЬНЫЕ ДЕЛОВЫЕ УСЛУГИ / PROFESSIONAL SERVICES

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Джумаева Санобар Кенжаевна

Мақолада хизматлар соҳасининг назарий жиҳатлари ўрганилган ва Ўзбекистон иқтисодиётида хизматлар соҳасининг диверсификациясини таъминлаш йўллари таҳлил қилинган, соҳанинг иқтисодиётдаги ўрни ва аҳамияти ёритилган. Бунда хизматлар соҳаси, диверсификация каби тушунчаларга муаллиф томонидан таъриф берилган.В статье рассматривается место и значение сферы услуг в экономике. А также, даётся авторская характеристика такой категории как диверсификация сферы услуг. Изучены теоретические сферы услуг и проанализированы пути обеспечения диверсификации сферы услуг в экономике Узбекистана.There is discussed in the article place and importance on the services sector in the economy of Uzbekistan. Also it is given the authors description of concepts such as services diversification. There is studied and analyzed ways to diversify the service sector.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Иқтисодиётда хизматлар соҳасининг ривожланиши ва унинг диверсификациясини таъминлаш йўллари»

Джумаева С.К.

Мирзо УлуFбек номидаги Узбекистон Миллий университети «Иктисодиёт назарияси» кафедраси катта укитувчиси

ИКТИСОДИЁТДА ХИЗМАТЛАР СО^АСИНИНГ РИВОЖЛАНИШИ ВА УНИНГ ДИВЕРСИФИКАЦИЯСИНИ ТАЪМИНЛАШ ЙУЛЛАРИ

ДЖУМАЕВА С.К. ИЦТИСОДИЁТДА ХИЗМАТЛАР СОЦАСИНИНГ РИВОЖЛАНИШИ ВА УНИНГ ДИВЕРСИФИКАЦИЯСИНИ ТАЪМИНЛАШ ЙУЛЛАРИ

Маколада хизматлар сох,асининг назарий жих,атлари урганилган ва Узбекистон иктисодиётида хизматлар сох,асининг диверсификациясини таъминлаш йуллари тах,лил килинган, сох,анинг иктисодиётдаги урни ва ах,амияти ёритилган. Бунда хизматлар сох,аси, диверсификация каби тушунчаларга муаллиф томонидан таъриф берилган.

Таянч иборалар: хизматлар сох,аси, диверсификация, моддий, мех,нат ва молиявий ре-сурслар, хонадон хизматлари, ишбилармонлик (касбий) хизматлари.

ДЖУМАЕВА С.К. РАЗВИТИЕ В СФЕРЫ УСЛУГ В ЭКОНОМИКЕ И ОБЕСПЕЧЕНИЕ ПУТЕЙ ЕЁ ДИВЕРСИФИКАЦИИ

В статье рассматривается место и значение сферы услуг в экономике. А также, даётся авторская характеристика такой категории как диверсификация сферы услуг. Изучены теоретические сферы услуг и проанализированы пути обеспечения диверсификации сферы услуг в экономике Узбекистана.

Ключевые слова: услуги сектора, материальные, трудовые, финансовые ресурсы, услуги домашнего хозяйства, профессиональные деловые услуги.

DJUMAEVA S.K. THE DEVELOPMENT OF THE SERVICE SECTOR IN THE ECONOMY AND ENSURING ITS DIVERSIFICATION OF ROUTES.

There is discussed in the article place and importance on the services sector in the economy of Uzbekistan. Also it is given the authors description of concepts such as services diversification. There is studied and analyzed ways to diversify the service sector.

Keywords: the diversification of the services sector, labor and financial resources, professional services.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 4

Инсонларнинг моддий ва маънавий цаётини яхшилаш, турмуш даражасини ошириш ва такомиллаштиришда хизмат курсатиш соцаси муцим ацамиятга эга.

Хизматлар иктисодиётда х,ар доим мух,им урин тутган. Айрим хизматларнинг роли ишлаб чикариш, таксимот жараёнлари, айирбошлаш ва такрор ишлаб чикариш ти-зимини узилишларсиз таъминловчи моддий ишлаб чикариш мах,сулотларини истеъмол килиш сох,алари билан боFликдир. Бошка хизматлар эса ишчи кучининг ривожла-нишини таъминлаш, таълим ва маданий-технологик даражани ошириш, соFликни мустах,камлаш ва мех,нат кобилиятини ри-вожлантириш, х,ордик чикаришни таъминлаш билан боFлик.

Хизматлар со^аси иктисодиётнинг тез ривожланувчи тармокларидан бири булиб х,исобланади. Хизматлар сох,аси савдо ва транспорт сох,асидан тортиб мо-лиялаштириш, суFурта ва бошка турдаги воситачиликларни уз ичига камраб олади.

Кейинги йиллар давомида хизматлар сох,асида ишловчилар сони Узбекистан Республикаси х,укумати амалга ошираётган сиёсатига кура усиб бормокда.

Умуман олганда, жах,он микёсида кеча-ётган жараёнлардан бири - ишлаб чика-ришдаги такомиллаштиришлар натижасида куплаб товарларни кам ишчи кучи билан ишлаб чикарилишини киритиш мумкин. Бу х,олат куплаб ишчи кучини ишлаб чикариш сох,асидан озод килиб, улар турли хил хизматлар курсатиш сох,аларига утишига са-баб булди. Яна бир бошка мух,им омиллар-дан бири булиб технологик ривожланиш х,исобланади. Бу технологик ривожланиш илгариги ун йиллар давомида мавжуд булмаган компьютерларни куллашга асос-ланган куплаб хизматларнинг пайдо булишига сабаб булмокда.

Хизматлар сох,аси - ижтимоий ишлаб чикариш тизимида функционал вазифаси ах,олига хизматлар ва маънавий неъмат-ларни ишлаб чикаришдан иборат булган

тармоклар, тармок буFинлари ва фаолият турларининг мажмуасидир.

Инсонларнинг моддий ва маънавий х,аёти даражасини ошириш, турмуш тар-зини яхшилаш ва такомиллаштиришда хизматлар сох,аси мух,им ах,амиятга эга-дир. Хизматлар сох,аси моддий, мех,нат ва молиявий ресурсларни тежайди, иш-чининг буш вактини купайтиради, унинг мех,натининг ижодий мазмунини оширади, иш вактидан ташкаридаги ноокилона хара-жатларни кискартиради, инсонлар х,аётини янада шинам х,амда ёкимли килади ва шу оркали Узбекистан ах,олисининг барча ижтимоий гурух,лари ва катламларининг х,аётий манфаатларини юзага чикаради.

Хизматларнинг иктисодий табиати ва уларнинг таркалиш сох,аларини тушуниш-даги фарклар сабабли замонавий икти-содиётда хизматлар сох,асининг урни ва ах,амиятини бах,олашда купинча турлича фикрга эга булинади.

Кристофер Лавлок хизматлар таърифини бериш буйича куйидаги икки ёндашувни таклиф этади:

- хизматлар - бир томондан иккинчи томонга таклиф этиладиган х,аракат ёки жа-раёндир. Ушбу жараённи амалга оширишда физик объектлар (товарлар) иштирок эти-шига карамасдан, у х,ис килиб булмаслик характерига эга ва бунда бирор-бир нарса-га эгалик килишга олиб келмайди;

- хизматлар - иктисодий фаолият тури булиб, кимматликлар яратади ва аник вакт ва аник жойда хизматларни олиш-га каратилган х,ис килиб буладиган ва х,ис килиб булмайдиган харакатлар натижасида истеъмолчиларга маълум бир устунликлар-ни таъминлайди1.

1 Кристофер Лавлок. Маркетинг услуг: Персонал, технологии, стратегия, 4-е изд.: пер. с англ. - М.: Издательский дом «Вильямс», 2005. -С. 34.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 4

Маркетологлар орасида Ф.Котлер томо-нидан таклиф этилган хизматларнинг таъ-рифи оммабоп булиб бормокда: «Хизмат -х,ар кандай чора-тадбир ёки фойда булиб, бунда бир томон иккинчи томонга х,ис килиб булмайдиган нарсани таклиф этади ва бу х,олат таклиф килинаётган нарсага эгалик килишга олиб келмайди»1.

Ф.Котлер хизматларнинг асосий хоссала-ри сифатида х,ис килиб булмаслик, уз ман-басидан ажратиб булмаслик, сифатининг бекарорлиги ва сакланмаслиги каби хос-саларини курсатиб утади. Бундан ташкари, хизмат куйидаги хусусиятларга эга эканли-ги таъкидланади:

- хизматлар уларни ишлаб чикармайди-ган кишилар учун фойдалиликка эгадир;

- фаолият турлари билан айирбош-лаш жараёнида фойдали булади (бу купинча товар шаклига эга хизматлар учун тааллуклидир);

- купинча инсоннинг х,аёт фаолияти ва ишлаб чикаришнинг умумий шароитлари-ни таъминлаш билан ботлик булади.

Хизматлар курсатишнинг давлат секто-ри соф ижтимоий неъмат булган хизмат-ларни ишлаб чикариш билан чекланмай-ди. Давлат хизмат курсатиш нормативлари ва бошка хизматларни ишлаб чикариш ва истеъмол килиш буйича тартибга солувчи-ларни урнатиш оркали хизматлар сох,асига фаол таъсир курсатади.

Шунингдек, хизмат курсатиш сох,аси моддий, мех,нат ва молиявий ресурс-ларни тежайди, инсоннинг буш вактини купайтиради, унинг мех,натининг ижо-дий мазмунини оширади, иш вактидан ташкаридаги окилона булмаган харажат-ларни кискартиради, инсонлар х,аётини янада шинам х,амда ёкимли килади ва шу оркали ах,олининг барча ижтимоий гурух,лари, катламларининг х,аётий манфа-атларини юзага чикаради.

1 Котлер Ф. Основы маркетинга. - М.: «Прогресс», 1990. -С. 638.

Хизматларнинг куйидаги гурух,лари мав-жуд:

- хонадон хизматлари шаклида булган кадимий хизмат тури шахсий хизматга ки-ради ва диверсификациялашган булади (сартарошлар);

- сотликни саклаш, маориф ва дам олиш (театр, спектакллар) сох,аларига тааллукли булган хизматлар;

- уй-жойларни фойдаланишга бериш, ушбу тоифага мех,монхоналар ва ресторан-ларни ушлаб туриш буйича фаолиятлар;

- алока воситалари (транспорт, почта ва телекоммуникацияларнинг ишлаши ва инфраструктурам);

- молиявий хизматлар (кредит, банклар, сутурта ташкилотлари томонидан таклиф этилаётган бошка хизматлар);

- жамият х,имоясини таъминловчи ва жамият аъзолари уртасидаги муносабат-ларда тартибни саклаш (мамлакат му-дофааси, милиция, мах,аллий ва миллий даражадаги умумий бошкарув) умумий хизматларга киради; «давлат хизматлари-нинг» ушбу ядросининг мох,ияти шундан иборатки, давлат х,укумати уларни ташкил этиши, бошкариши ва уларнинг фаолият курсатишини таъминлаши лозим.

Узбекистонда х,озирги кунда хизмат курсатиш сох,асининг диверсификацияси янги пайдо булган хизматларнинг турлари, сони, бозор х,амда истеъмолчилар эх,тиёжларига мослашиш буйича мух,им ах,амиятга эга булмокда.

Диверсификация (лотинчадан diversus -х,ар хил ва facere - килмок, бажармок) -ишлаб чикаришнинг самарадорлигини ошириш, мах,сулот ва хизматларни сотиш бозорларини кенгайтириш максадида тар-мок ва корхоналар фаолият сох,аларини кенгайтириш, мах,сулот ва хизматлар ас-сортиментларини купайтириш. Диверсификация стратегияси - корхона фаолиятини мавжуд мах,сулотлар ва бозорлар турини кенгайтириш оркали ривожлантириш стра-тегиясидир. Диверсификация стратегияси корхоналарнинг ишлаб чикариш ва тижо-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 4

рат фаолиятини ривожлантиришнинг энг етакчи замонавий тенденцияларидан бири хисобланиб, у оркали корхоналарни бозор шароитида вужудга келадиган турли кал-тисликларга булган ракобатбардошлигини оширади.

Жамиятда доимо янги хизматлар пайдо булмокда ва уларга куйидагиларни кири-тиш мумкин:

- янги турдаги ишбилармонлик (кас-бий) хизматлари - кучмас мулк билан сав-до килиш, вактинчалик эркин пулларни жойлаштириш, ахборот, маркетинг ва реклама хизматлари, бухгалтерия баланси ва хисоботларни тузиш;

- болаларни тарбиялаш ва укитиш буйича хизматлар, хусусий боFчалар ва мактаблар;

- уй х,айвонларига караш буйича хизматлар - х,айвонларни даволаш, бокиш, сайр килдириш ва вактинчалик караб туриш;

- жамиятда эхтиёж мавжуд булган бошка турли-туман хизматлар турлари.

Бир вактнинг узида дунёда хизматлар-нинг диверсификацияси хам кузатилмокда. Илгари уз хусусиятлари билан ажралиб турган хизматлар битта компания микёсида бирлашмокдалар. Компания бир катор хизматлар мажмуасини таклиф этиш оркали уз ракобатбардошлигини ошириши ёки хизматларни диверсификациялаш оркали мумкин булган таваккалчиликларни камай-тириши мумкин. Жумладан, банк, биржа ва воситачилик хизматлари ягона молиявий хизматлар мажмуасига бирлашмокда.

Мамлакатимиз Президенти Ислом Каримов 2009 йилнинг асосий якунлари ва 2010 йилда Узбекистонни ижтимоий-иктисодий ривожлантиришнинг энг мухим устувор йу-налишларига баFишланган Вазирлар Мах,-камасининг мажлисидаги маърузасида мамлакатимиз иктисодиётини, жумладан хизматлар сохасининг ривожланиши холати туFрисида куйидагиларни таъкидлаб утган-лар: «Бунда нафакат замонавий ва кулай коттежлар куриш, айни вактда болалар боFчалари, умумтаълим мактаблари, му-

сика ва санъат мактаблари, спорт иншоот-лари, тиббиёт муассасалари, хизмат курса-тиш объектлари, кенг ва равон йуллар, бир суз билан айтганда, кишлок ахолисининг кулай ва муносиб хаёт кечириши учун за-рур булган барча шароитларни уз ичига олган замонавий ва обод кишлокларни барпо этиш кузда тутилмокда»1.

Бугунги кунда мамлакатимизда хизмат курсатиш сохаси иктисодиётнинг мустакил сохасига айланиб бормокда. Бу холат куйи-даги сабабларга кура юзага келди: давлат молиялаштирилишининг камайиши, яъни мулк шаклини узгартириш жараёнларининг таъсири ва хусусий тадбиркорликни ри-вожлантириш натижасида ахоли ва ташки-лотларга пуллик хизматлар курсатишнинг ошиб бориши; куплаб янги хизмат турлари-нинг пайдо булиши (бухгалтерлик, брокер-лик хизматлари ва х.к.); хизмат курсатиш корхоналари орасида ракобатнинг кучайиб боришидир.

Шунингдек, хизмат курсатиш ва сервис сохасининг жадал ривожланиши таъмин-ланди. 2015 йилда хизматлар хажми 10,8 фоизга, чакана товар айланмаси 15 фоиз-дан зиёдга усди. Ялпи ички махсулотда хизматлар сохаси улуши 2010 йилдаги 49 фоиз урнига 54,5 фоизга етди2.

Иктисодий ислохотларни чукурлашти-риш, иктисодиёт сохасида эркинлаштириш

1 Каримов И.А. Асосий вазифамиз - Ватанимиз тараккиёти ва халкимиз фаровонлигини яна-да юксалтиришдир. // Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг 2009 йилнинг асосий якунлари ва 2010 йилда Узбекистонни ижтимоий-иктисодий ривожлантиришнинг энг мухим устувор йуналишларига бaFишлaнгaн Вазирлар Махкамасининг мажлисидаги маъ-рузаси. // «Халк сузи», 2010 йил 30 январь.

2 Каримов И.А. Бош максадимиз - мавжуд кийинчиликларга карамасдан, олиб бораёт-ган ислохотларни, иктисодиётимизда тарки-бий узгаришларни изчил давом эттириш, хусу-сий мулкчилик, кичик бизнес ва тадбиркорликка янада кенг йул очиб бериш хисобидан олдинга юришдир. / Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг мамлакатимизни 2015 йилда ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари ва 2016 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мухим устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Махкамаси мажлисидаги маърузаси. // «Халк сузи», 2016 йил 16 январь.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 4

ва тадбиркорликни куллаб-кувватлашга йуналтирилган ижтимоий-иктисодий усту-ворликларни боскичма-боскич амалга ошириш республикамизда хизмат курсатиш сохасини юкори суръатларда ривожланти-ришни таъминламокда. Жумладан, 20162020 йилларда хизматлар сохасини ривож-лантириш дастурида кузда тутилган чора-тадбирлар хизматлар сохасининг ривожла-нишига имкон беради:

- хизматлар сохасини ривожланти-риш хисобига ялпи ижтимоий махсулотни купайтириш, унинг республика иктисо-диётидаги улушини 48,7 фоизга етказиш;

- 2020 йилга бориб кишлок жойларда хизматларни 1,8 бараварга устириш;

- мухандислик-коммуникация, йул-транспорт инфратузилмасини ривожлан-тириш, тармокларда замонавий ахборот-коммуникация технологияларини жорий этиш хисобига хизматлар сохаси, тарки-бий узгаришларини жадал ривожлантириш учун шарт-шароитлар яратиш;

- ракобат мухитини шакллантириш, ки-чик ва хусусий тадбиркорлик субъектлари-ни ривожлантиришга кумаклашиш;

- турли инновация хизматлари, янги алока воситаларини кенгайтириш;

- ахолининг телекоммуникация тармок-ларидан фойдаланиши, техник имконият-ларини таъминлаш, улар асосида сифат-ли хизматлар курсатиш, телефон алокаси ва телевидениенинг ракамли тизимлари-га тулик утиш, 2020 йилга бориб алока ва ахборотлаштиришнинг республика ик-тисодиётидаги улушини 2,5 фоизгача етказиш;

- энг янги электрон, тулов технология-ларини жорий этган х,олда хизматларни ривожлантириш;

- сотликни саклаш сохасида юкори технологияли хизматларни янада ривож-лантириш1.

1 Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкама-сининг 2016 йил 26 февралдаги «2016-2020 йилларда хизматлар сохасини ривожлантириш дасту-ри туфисида»ги 55-сонли карори. // Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2016 й., 9-сон, 89-модда.

Тижорат банклари томонидан хизмат курсатиш сох,асига ажратиладиган кре-дитларнинг хажми республика микёсида 2016 йилда 1797180 млн сумдан 2020 йилга келиб 2631251 млн сумни ташкил этиши мулжалланган (1-жадвал). Шу жумладан, КоракалпоFистон Республикасида 86216 млн сумдан 126229 млн сумга, Андижон вилоятида 88145 млн сумдан 129053 млн сумга, Бухоро вилоятида 77028 млн сумдан 112776 млн сумга, Жиззах вилоятида 50654 млн сумдан 74163 млн сумга, Кашкадарё вилоятида 130948 млн сумдан 191722 млн сумга, Навоий вилоятида 60479 млн сумдан 88547 млн сумга, Наманган вилоятида 67861 млн сумдан 99356 млн сумга, Самарканд вилоятида 148783 млн сумдан 217834 млн сумга, Сурхондарё вилоятида 103876 млн сумдан 152085 млн сумга, Сирдарё вилоятида 36161 млн сумдан 52944 млн сумга, Тошкент вилоятида 106185 млн сумдан 155466 млн сумга, ФарFона вилоятида 109171 млн сумдан 159837 млн сумга, Хоразм вилоятида 58999 млн сумдан 86380 млн сумга, шу жумладан, Тошкент шахрида 2016 йилда 672673 млн сумни ва 2020 йилга келиб 934861 млн сумни ташкил этиб, 1,6 марта усиши кутилмокда.

Бугунги кунда Узбекистонда ижтимоий йуналтирилган бозор иктисодиётига утиш жараёни мамлакатимиз ижтимоий-иктисодий тараккиётидаги жуда куплаб омил ва хусусиятлар, жумладан, респуб-ликамизнинг геосиёсий ва геостратегик холати; иктисодий тизимни боскичма-боскич ислох килиш; давлатнинг фаол, белгиловчи роли; ислохотларга кадар даврдаги иктисодиётнинг таркибий тузили-шидаги номувофикликлар; кучли ижтимоий сиёсат зарурлиги кабиларни эътиборга олган холда амалга оширилмокда. Шу би-лан бирга бозор механизмларининг сама-рали амал килиши учун зарур булган барча шарт-шароитлар, шу жумладан, хизматлар сохасининг тулаконли фаолиятини таъмин-лаш давлатнинг асосий вазифаларидан би-рига айланмокда.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 4

1-жадвал. 2016-2020 йилларда тижорат банклари томонидан хизмат курсатиш сох,асига

ажратиладиган кредитларнинг ^ажми1

№ Худудларнинг номланиши 2016 йил 2018 йил 2020 йил 2020 й. 2015 й.га н-н. фоизда

млн. сум усиш суъати млн. сум усиш суъати млн. сум усиш суъати усиш суъати

Узбекистан Республикаси 1797180 110,0 2174588 110,0 2631251 110,0 1,6 марта

Шу жумладан

1 K1орак1алпоFистон Республикаси 86216 110,0 104321 110,0 126229 110,0 1,6 марта

2 Андижон вилояти 88145 110,0 106656 110,0 129053 110,0 1,6 марта

3 Бухоро вилояти 77028 110,0 93203 110,0 112776 110,0 1,6 марта

4 Жиззах вилояти 50654 110,0 61292 110,0 74163 110,0 1,6 марта

5 Кашкдцарё вилояти 130948 110,0 158448 110,0 191722 110,0 1,6 марта

6 Навоий вилояти 60479 110,0 73180 110,0 88547 110,0 1,6 марта

7 Наманган вилояти 67861 110,0 82112 110,0 99356 110,0 1,6 марта

8 Самарканд вилояти 148783 110,0 180028 110,0 217834 110,0 1,6 марта

9 Сурхондарё вилояти 103876 110,0 125690 110,0 152085 110,0 1,6 марта

10 Сирдарё вилояти 36161 110,0 43755 110,0 52944 110,0 1,6 марта

11 Тошкент вилояти 106185 110,0 128484 110,0 155466 110,0 1,6 марта

12 ФарFона вилояти 109171 110,0 132096 110,0 159837 110,0 1,6 марта

13 Хоразм вилояти 58999 110,0 71388 110,0 86380 110,0 1,6 марта

14 Тошкент шахри 672673 110,0 813934 110,0 934861 110,0 1,6 марта

Хизматлар сохасини ривожлантириш хи-собига ялпи ижтимоий махсулотни 2016 йилда 47,5 фоизга купайтириш, унинг республика иктисодиётидаги улушини 2020 йилда 48,7 фоизга етказиш кутилмокда, республика буйлаб 111,2 фоиздан 113,3 фоизга, яъни 1,8 мартага ошириш назарда тутилмокда.

Шу жумладан, алока ва информаци-он технологиялар хизматини 119,6 фоиздан 127,8 фоизга, молиявий хизматлар-ни 112,2 фоиздан 113,0 фоизга, транспорт хизматларини 107,0 фоиздан 109,4 фоизга, овкатланиш ва яшаш хизматларини 111,5 фоиздан 112,7 фоизга, савдо хизматларини 110,0 фоиздан 111,0 фоизга, кучмас мулк хизматларини 107,0 фоиздан 110,0 фоизга етказиш, таълим доирасидаги хизматлар-ни 108,3 фоиздан 110,0 фоизга, соFликни саклаш доирасидаги хизматларни 113,7 фоиздан 114,0 фоизга, ижара хизматларини 112,0 фоиздан 112,8 фоизга, маиший хизмат

товарлари ва компьютерларни таъмирлаш хизматларини 110,0 фоиздан 111,0 фоизга, индивидуал хизматларни 110,0 фоиздан 111,5 фоизга, архитектура, мухандислик из-ланувчанлик ва техник синов ва тахлиллар хизматларини 111,5 фоиздан 111,9 фоизга, бошка хизматларни эса 111,5 фоиздан 112,7 фоизга ошириш вазифаси белгиланди (2-жадвал).

Таъкидлаш жоизки, хизматлар сохасини ривожлантириш узок давом этувчи ва му-раккаб жараён хисобланади. Айникса, унинг таркибидаги тузилмаларни барпо этиш учун уларнинг иктисодий табиати-дан келиб чиккан холда алохида ёнда-шув зарур булиб, бу борадаги тадбирлар боскичма-боскич ва изчил равишда амал-га ошириб борилиши лозим. Шунга кура, юртбошимиз Ислом Каримов, авваламбор, бозор шароитида хужалик юритувчи субъ-ектлар уртасида узаро муносабатларни таъминлайдиган мухит яратиш зарурлиги-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 4

2-жадвал. Узбекистан Республикасининг 2016-2020 йилларга мулжалланган хизматлар сохасини ривожлантириш буйича мак,садли параметрлари1 (олдинги йилга нисбатан %да)

№ Хизматлар номланиши 2016 йил 2018 йил 2020 йил 2020 й. 2015 й.га н-н

ЯИМдаги улуши 47,5 48,2 48,7

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Узбекистан Республикаси 111,2 112,2 113,3 1,8 марта

Шу жумладан:

1 Алока ва информацион хизматлар 119,6 123,8 127,8 2,9 марта

2 Молиявий хизматлар 112,2 112,5 113,0 1,8 марта

3 Транспорт хизматлари 107,0 108,2 109,4 1,5 марта

3.1 Шу жумладан автотранспорт хизматлари 108,0 108,4 109,5 1,5 марта

4 Овкатланиш ва яшаш хизматлари 111,5 112,1 112,7 1,8 марта

5 Савдо хизматлари 110,0 110,5 111,0 1,6 марта

6 Кучмас мулк хизматлари 107,0 108,6 110,0 1,5 марта

7 Таълим доирасидаги хизматлар 108,3 108,9 110,0 1,5 марта

8 Сотликни саклаш доирасидаги хизматлар 113,7 113,8 114,0 1,9 марта

9 Ижара хизматлари 112,0 112,3 112,8 1,8 марта

10 Маиший хизмат товарлари ва компьютерларни таъмирлаш хизматлари 110,0 110,5 111,0 1,6 марта

11 Индивидуал хизматлар 110,0 110,9 111,5 1,7 марта

12 Архитектура, мухандислик изланувчанлик ва техник синов ва тахлиллар хизматлари 111,5 111,7 111,9 1,7 марта

13 Бошка хизматлар 111,5 112,1 112,7 1,8 марта

ни таъкидлаган холда хизматлар бозорини яратиш биринчи даражали вазифалардан эканлигини курсатиб берди.

Республикамизнинг кишлок жойлари-да хам хизмат курсатиш сохасини ривожлантириш катта ахамиятга эгадир. Бугунги кунда ушбу сохани кенгрок ривожлантириш чора-тадбирларини куллаш зарурдир. К,ишлокда ахоли жон бошига туFри келади-ган хизматлар курсатиш хажми шахардагига нисбатан анча ортда колмокда. Шунингдек, кишлок жойларида алока хизмати, банк-молия ва коммунал хизматлар сохасини ривожлантириш учун катта салохият мав-жуд булиб, ундан самарали фойдаланиш зарур.

Шунингдек, 2016-2020 йилларда хизматлар сохасини ривожлантириш дастурида кишлок жойларидаги хизматлар сохасини ривожлантириш буйича максадли пара-метрлар ишлаб чикилган булиб, республика буйича 1,8 марта, шу жумладан, ахборот ва информацион хизматларни 2,9 марта, молиявий хизматни 1,8 марта, транспорт хизматини 1,7 марта, шунингдек, автотран-

спорт хизматини 1,6 марта, овкатланиш ва яшаш хизматларини 1,9 марта, савдо хизматини 1,7 марта, таълим доирасидаги хизматларни 1,7 марта, соFликни саклаш доирасидаги хизматларни 2,0 марта, ижара хизматларини 1,8 марта, якка тартибдаги хизматларни 1,8 марта ва бошка хизматларни 1,9 мартага ошириш мулжалланган.

Ушбу дастурни амалга оширишда, яъни кишлок жойларида хизмат курсатиш сохасини янада ривожлантириш учун куйи-дагиларга ахамият каратмок зарурдир:

- кишлок жойларида хизмат курсатиш сохасини кенгайтириш имкониятларидан фойдаланган холда, барча мавжуд ресурс-ларни жалб килиш;

- коммунал ва ахборот-коммуникация технологиялари сохаларида кушимча ки-чик корхоналарни ташкил этиш;

- ичимлик суви билан таъминлаш ти-зимини модернизациялаш ва таъмирлаш буйича бажариладиган ишларни жадал-лаштириш;

- кишлок жойларида курсатилаётган хизматлар хажми ва турини купайтириш ва

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 4

янги истикболли хизмат турларини жадал ривожлантириш;

- кишлок жойларида автоматлаштирил-ган молия туловларига утиш, электрон пул утказишни такомиллаштириш;

- кишлок ахолисига таълим хизматлари-ни курсатиш ва пуллик таълим хизматлари-ни ташкил этиш, фукароларнинг маълумот эгаллаш билан боFлик хизматларини ташкил этиш ва кенгайтириш;

- кишлок ахолисининг тиббий мада-ниятини оширишда тиббий хизматларни

жорий этиш ва юкори хизмат курсатишни такомиллаштириш.

Хизматлар сохасини ривожлантиришга каратилган бу каби чора-тадбирларнинг кенг микёсда амалга оширилиши маъ-лум вакт ичида ушбу соха муассасалари фаолиятининг кенгайиши, иш самарадор-лигининг ошиши ва пировард натижада иктисодиётнинг баркарор ривожланиши оркали республикамиз ахолиси моддий фаровонлигининг янада юксалишига имкон яратади.

Адабиётлар:

1. Каримов И.А. Бош максадимиз - мавжуд кийинчиликларга карамасдан, олиб бораётган ислохотларни, иктисодиётимизда таркибий узгаришларни изчил давом эттириш, хусусий мулкчилик, кичик бизнес ва тадбиркорликка янада кенг йул очиб бериш хисобидан олдинга юришдир. / Узбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг мамлакатимизни 2015 йилда ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари ва 2016 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мухим устувор йуналишларига батишланган Вазирлар Махкамаси мажлисидаги маърузаси. // «Халк сузи», 2016 йил 16 январь.

2. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2016 йил 26 февралда-ги «2016-2020 йилларда хизматлар сохасини ривожлантириш дастури тутрисида»ги 55-сонли карори. // Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2016 й., 9-сон, 89-модда.

3. Кристофер Лавлок. Маркетинг услуг: Персонал, технологии, стратегия, 4-е изд.: пер. с англ. - М.: Издательский дом «Вильямс», 2005. -34-б.

4. Котлер Ф. Основы маркетинга. - М.: «Прогресс», 1990. -638-б.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 4

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.