Научная статья на тему 'Балалар жасындағы уақытша және тұрақты тістердің пульпотерапиясы'

Балалар жасындағы уақытша және тұрақты тістердің пульпотерапиясы Текст научной статьи по специальности «Компьютерные и информационные науки»

CC BY
399
59
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
стоматологиялық терминология / пульпа аурулары / уақытша тістер эндодонтиялық емі / витальды пульпотерапия / девитальды пульпотерапия / апексогенез / dental terminology / pulp disease / endodontic treatment of temporary teeth / vital pulp therapy / devital pulp therapy / apexogenesis.

Аннотация научной статьи по компьютерным и информационным наукам, автор научной работы — М А. Алдашева, А К. Абдыбекова

Мақалада уақытша және тұрақты түбірі қалыптаспаған тістердің витальді және девитальдіпульпотерапиясыныңқазіргікездегіәдістерінесипаттамаберілген.Отандықдеректерде пульпотерапиялық әдістер мен баланың жас ерекшеліктерінің байланыстылығы ескерілетін мәліметтер жеткіліксіз. Біздің ел мен шет елдік мағлұматтардағы терминология мен жіктеудің бірізділігінің жоқтығы көбінесе емдеу әдістерін тандау барысында қыйындық туғызады. Қазіргі таңның талаптарына сәйкес бұл бірізділікке мән беру артып келеді. Осыған орай бұл мақалада балалардың асқынып кеткен кариесінің диагностикасы мен емдеу сапасын арттыруға терминология мен классификацияның бірізділігінің қажеттілігі көрсетілген.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The pulp therapy for primary and permanent teeth in childhood

The article presents a brief description of the modern methods of vital and devital pulp therapy of temporary and permanent unformed teeth in children. In the domestic literature there are not enough data on the relationship between pulpotherapy and age characteristics of children. During the selection of treatment methods, difficulties arise because of the different meanings of terminology and classification in our and foreign literature. The need for a unified approach to the choice of terminology and classifications to improve the quality of diagnosis and treatment of complicated caries in children is noted.

Текст научной работы на тему «Балалар жасындағы уақытша және тұрақты тістердің пульпотерапиясы»



ЭДК: 616.314.9-08 D01:10.24411/2415-7414-2019-10016

БАЛАЛАР ЖАСЫНДАРЫ УАКЫТША ЖЭНЕ Т¥РАКТЫ Т1СТЕРДЩ ПУЛЬПОТЕРАПИЯСЫ

1 М.А. Алдашева, *2 А.К. Абдыбекова

:С.Д. Асфендияров атындаFы Улттьщ медицинальщ университетi 2 К^аза; медицинальщ Yздiксiз бiлiм беру университетi, PhD докторант

ТУЙ1НД1

Ма;алада уа;ытша жэне тура;ты тYбiрi к;алыптаспаFан тютердш витальдi жэне девитальдi пульпотерапиясынын к^рпкездепэдютерше сипаттамабершген.Отандьщде-ректерде пульпотерапиялы; эдiстер мен баланьщ жас ерекшелiктерiнiн байланыстылыгеы ескерiлетiн мэлiметтер жеткiлiксiз. Бiздiн ел мен шет елдiк маFлуматтардаFы терминология мен ж1ктеудш бiрiздiлiгiнiн жоктыны кeбiнесе емдеу эдютерш тандау барысында кыйынды; туFызады. Kазiрri таннын талаптарына сэйкес бул бiрiздiлiкке мэн беру артып келедь ОсыFан орай бул ма;алада балалардын ас;ынып кеткен кариесiнiн диагности-касы мен емдеу сапасын арттыруFа терминология мен классификациянын бiрiздiлiгiнiн ;ажеттшп керсетшген.

Ктт свздер: стоматологиялыц терминология, пульпа аурулары, уацытша т1стер эндодонтиялыц ем1, витальды пульпотерапия, девитальды пульпотерапия, апексогенез.

О &

а а

ъ

а

S

t йз

Балалар жасындаFы пульпоте-рапиянын ;унарлыгынын маныз-дылыгеы Казахстан РеспубликасындаFы балалар кариесiнiн ас;ынуынын 12 жас ша-масында 30 пайыздан да жиiленiп кетуiне байланысты[1]. ЭртYрлi емдеу эдiстерiн ;олданса да ас;ыну жиiлiгi азаймай 3075% артуда [2]. Отанды; деректерде пульпотерапиялы; эдiстердi, эсiресе жас;а байланысты ерекшелiктердi ескеретiн мэлiметтер жеткiлiксiз. Диагноз ;оЙFанда жэне емдеу эдiсiн тандаFанда таFы да бiр ;ыйыншылы; тудыратын жэйт ол-терминологиянын бiрiздiлiгiнiн жоктыны. Осыпан орай эндодонтикалы; емдеу кунарлыFы онын эдiстерiн к;алыптастыруFа байланысты.

Терминология тандау жэне жжтеудщ б1р1зд1л1г1. Бул турFыдан терминология мен жiктеудiн бiздiн елмен шет елдiк деректердегi бiрiздiлiк болмай ;алатыны кeбiнесе емдеу эдютерш тандау кезшде ;ыйынды; туFызады. Ал к^р са;тандыру жэне бюджетпк медицина талаптары бойынша бул бiрiздiлiкке мэн беру арта тYсуде. Мысалы ауруларFа диагноз ;оярда халыщаралы; топтастыруFа

(МКБ-10) байланысты кeпшiлiк элемдш стоматологиялы; клиникалар-да кариестердiн нозологиялы; тYрлерiрiн мынандай терт тYрi керсетшедг эмаль кариесi, дентин кариесi, цемент кариес жэне то;татылFан кариес. Б1ра; бiздiн елдiн стоматологтарынын кeпшiлiгi бул керсетшгендермен Fана то;тамай, за;ымдалуынын, жайылуынын, eрiстеуiнiн жэне YPДiс eнiмдiлiгiнiн ерекшелшне байланысты эртYрлi бас;а топтау эдютерш ;олданады. Эсiресе за;ымдалу кYPделiлiгiне ;арай да; кезенiндегi кариес, Yстiнгi, орта ;абаттагы жэне теренгi ;абат кариес деген диагноздар ;олданылады. Бул турFыдан эсiресе кeп пiкiрталас туFызатын терен ;абат кариесi деген диагноз. Эйткеш МКБ-10 бойынша бул патология улпа ;абынуы тобына жат;ызылFан.

Элi ауырFаны сезiлмесе де теренп ;абаттагы кариестердiн ас;ыютан кезендегiсiн Е.В.Боровскийдш [3] пiкiрiнше ерекше бiр категорияFа жат;ызу дурыс делiнген. Автордын тюршше буFан дэлел болатыны кейбiр морфологиялы; eзгерiстермен ;антамырлар eзгерiстерiнiн алша;тылыFы. Бул ашъьга'анды ескеру

*aliya_abdybekova@mail.ru

эаресе балалар стоматологиясында ете к;ажет, ейткенi уак;ытша тютердщ анатомия-физиологияльщ ерекшелiктерi бар. Эаресе пульпа камерасы, мYЙiзше пульпа, кариоз-ды к;уыс, т.б. ерекшелiктерiне байланысты.

Американын Эндодонтистер Ассо-циациясы (AAE) пульпа аурулары диа-гноздарын былай беледi: дурыс пульпа, к;айтымды пульпит, симптоматикалы; к;айтымсыз пульпит, асимптомды; к;айтымсыз пульпит, пульпа некрозы, ал-дынала эндодонтикалы; емделген тю, аяк;талмаFан эндодонтикалы; емдеу.

Бул топтама МКБ - 10 ж1ктелуше жат-паса да емдеу эдiсiн тандаFанда ;айталану атын жэне кдйталанбайтын пульпиттердi

ажыратудын манызы жоFары. Эдютемеге жататын терминдердi ;олдаотанда да эаресе аск;ынып кеткен кариестердi емдеу турFысынан езгешiлiк бай;алады. Мысалы бiздiн елде витальды жэне деви-тальды ампутация немесе витальды жэне девитальды экстирпация деген терминдер жш к;олданылады. Бул витальды эдiс деп белгш бiр аума;ты жансыздандырса, ал девитальды эдiстер некроз немесе мумифи-кациялаушы заттардан кейiн к;олданылады.

Б1рак; шетелдiк жазылымдарда, эсiресе Америкалы; балалар стоматология-сы Академиясынын усыныстары (American Academy of Pediatric Dentistry, AAPD) ви-тальды деп толы; немесе жартылай улпа са;талуды айтса девитальды деп улпанын экстирпациялауын айтады [5]. Бiздщше бул дурыс деп есептеймiз.

Уа^ытша тктердщ витальды пуль-потерапиясы. Уа;ытша тiстердiн терапи-ясын AAPD - нын усынысы бойынша екi Yлкен топ;а белуге болады: витальды жэне девитальды терапия [6].

Уа;ытша тютердщ витальды емдеуде басты ма;саты улпанын емдш шараларFа кенбеген кезiнде емдеп онын к;ызметш са;тау болып табылады. Витальды емдеудiн нэтижелiгiне бiрнеше факторлар эсер етедь Олар ;анмен камтамастык-ы, ;абыну Yрдiстiн сатысы, гомеостаз жаFдайы, дезинфекция, антибактериалды эсердiн тYрi жэне улпанын бетiн дурыс жабу. НаFыз басты фактор ол улпанын емiршендiгiн

жаксарту Yшlн кажети мелшердеп кан тамырларынын дамуы болып табылады. Витальды емдеудпн б1рнеше эдю бар: лайнерлш жапкыш тесепшт колдану, улпаны тжелей немесе тжелей емес жабу жэне пульпотомия.

Крргагыш жащыштар (лайнерлер). Терен кариоздык рабатка жукалап тесейтш лайнерлер дентиндж каналдарды тесжтерш жабады жэне пульпаны цементпен немесе реставрацияльщ материалдармен жо-яды. Лайнер Yшiн кальций гидроксиды, дентиндж бонд немесе стеклоиономерлж цемент колданылады. Бул эдютер дурыс пульпалы тiстерден барлык кариозды дентиндi аластаFаннан кейiн колданылады. БYл эдiстер препарацияланFан куыс тYбiне пульпанын закымдалмау Yшiн, тез жазылуы Yшiн жэне операциядан кейiн сезiмдiлiгiн калыпка келтiру Yшiн колданылады.

Улпаны тжелей емес (жанама) жабу. Бул эдю терен кариозды куысты, бiрак де-генерациясы жок тiстерге колданылады. Бул процедурада пульпа камеры ашылып калмау Yшiн кариоздык дентиннiн ен терен кабаты аласталынбайды жэне сол Yшiн биокосымша затпен жабылады. ОFан жата-тындар: дентин адгезивтерi, гибридт шы-ныиономерлер, кальций гидроксидi, цин-коксидэвгенолды цемент, шыныиономерлi цемент (ШИЦ).

Пульпаны тжелей жабу. Бул препарация кезшде сау пульпанын езшен езi кездейсок ашылFанда немесе травма сал-дарында жасалады. ЗакымдалFан тюте ауырFан симптоматика болмауы керек, закымдалFан жерiнiн диаметрi нYктедей-Fана болып, микробты контаминация-сыз болуы керек. Пульпаны тжелей жабу кезшде онын кабшеттшпн сактау Yшiн биобелсендi материал колданылады. Бул емдеу эдют пульпанын ашылып калFан жерiнiн Yштiкдентинды шыгеаруын жеделдетуi Yшiн колданылады. Пульпаны тжелей жабу колайсыз эдiс болып санала-ды. Уакытша тiстi емдеуде бунын пайдасы темен.

Пульпотомия. Пульпототомия уакытша тютщ кариес салдарынан ашылып калFан пульпаны емдеудiн элi ауыру сим-

О &

а а

ъ

а

S

t йз

<а>

•с

О &

а

а

^

а

3 £

йз

птомы жо; кезiндеп ;олданыс;а ен лайы; клиникалы; процедурасы.

Уа;ытша тютщ пульпотомия-сы ен алFаш;ы рет имперегнация мен жалFастыруды 1968 жылы D.F.Redig усынды. Бул эдiс ;аз1р кeпшiлiк ел-дерде ен непзп эдiс болып табылады. СонFы жылдары пульпотомия эдiсiне ;ызыFушылы; Fылыми журналдар ар;ылы арту Yстiнде. Бул эдют ;олдануFа негiз болFаны ол тYбiр улпасынын хирургиялы; ампутациясын ;олдаотанда бYлiнген не-месе инфекцияланFан улпанын тYзелу ;абшеттшп.

Са;талFан тYбiр улпасы микро-организмдердiн кiруiне кедергi болады жэне одонтогендш ;абынудан са;тайды. Бул уа;ытша тiстердiн тYбiр улпасынын ;урылым ерекшелштерше байланысты. Ол дегенiмiз: ;ан тамырларымен жа;сы ;амтамасыз етiлуi; ;орFаныс ;ызметш ат;аратын жасушалардын молдыFы.

Пульпотомия Yшiн эр тYрлi техникалы; эдiстер ;олданылады: электрокоагуляция, лазер, эр тYрлi дэрi-дэрмектер (формокрезол, глютаральдегид, темiр сульфаты, кальций гидроксид^ МТА (минерал-триоксид агрегат т.б.) [7].

Колдану ма;сатына байланысты пульпотомия былай топтастырылады: мумификация (кYЙдiру), пульпаны са;тау жэне пульпаны регенерациялау.

Мумификация (цосымша). Уа;ытша тiстердiн пульпотомиясынын ен алFаш;ы кезенi- ол мумификация, яFни пульпанын тiрi клеткалары бYлiнушiлiкке ушырайды. Бул пульпотомияда формокрезол, глюта-ральдегид, электрокоагуляция немесе лазер ;олданылады.

Пульпаны сактау. Бул эдют ;олданарда пульпанын шырышты ;абатына мейлiнше аз эсер етшедг БуFан эсiресе eте пайдалы, за;ымдамайтын заттарFа темiр сульфаты мен гипохлорид жатады. Олар пульпанын сау шырышты ;абатын са;тауFа эсер етедi.

Регенерация. Реперативт дентин тYзiлуi жэне пульпанын сау шырышты ;абатын са;тау регенаривт эдiстiн негiзi саналады. Бул кальцийгидроксидi жэне

триоксид агрегаты (МТА) ар;ылы iске аса-ды. (Бул туралы эр-;илы пiкiрлер бар.)

Уакытша тгстердщ девитальд1 пульпотерпиясы. Пульпоэктомия деп кариес пен пульпа жара;атынын салдарынан болатын инфекциялы; немесе некрозды; пульпаFа жасалатын процедураны айтады.

Онын ма;саты тYпкi каналFа жететiн мYмкiндiк тудыру; детриттердi барынша аластату, каналдарды тазалау, зарарсыз-дандыру, кджетп материалдар жетюзу, яFни жас тiстi са;тау.

Уа;ытша тiстердiн апикальды; перидонтитi болса консервативт (эндодонтикалы; емдеу) эдiстермен ;оса хирургиялы; эдiсте (тiстi алып тастау) ;олданылады.

^алыптаспаган тYбiрлi туракты т1стерд1н витальдi пульпотерапиясы (апексогенез). Тура;ты тiстердiн жарып шыFа бастау кезенiмен тYбiрiнiн ;алыптасу кезенiнiн арасындаFы кариестiн(пульпиттiн перидонтиттiн) ас;ынуын емдеудiн бiршама ;иындыгы бар. Бул осындай тiстердiн анатомиялы; ерекшелiктерiне байланысты. Эаресе апикалы; тесiктердiн кендiгi, тYпкi каналды; ;абырFасынын жукалыны.

Булардын бэрше дэрiгер жiтi кeнiл бeлуi керек.Эйткеш онын сол тiстердiн эрi ;арай eсiп ;алыптасуына тiкелей эсерi бар. Элi толы; ;алыптаспаFан тура;ты тютердщ де пульпотерапиясы витальдi жэне девитальдi болып бeлiнедi. Тура;ты жаны бар тютщ тYбрiнiн дурыс ;алыптасуы(апексогенез) пульпаны дурыс витальдi емдеу эдiстерi ар;ылы iске асаы. ОFан жататындар: пульпаны -пкелей емес жанама жабу немесе -пкелей жабу, жа-рым - жартылай пульпотомия(кариозды; процесте пульпаны жара;аттау жолымен аш;анда).

Пульпаны жанама турде жабу. Бул процедура терен тюжеп ;уысы бар пульпит симптомсыз немесе ас;ынбаFан пульпиттi тiстерге ;олданылады. АталFан эдiстi ;олдану Yшiн бiркезендi немесе кезендi техника ;олданылады. Бiр кезендi техни-када тiсжегi дентиннiн терен ;абаты пульпаны ашпау Yшiн аластатпайды; ;орFаушы

лайнер жаб;ыш колданылады, тюке пломбы ;ойылады. Осы техниканын пульпитп eршiтiп ж1беру ;ayini басым болады. Этап-ты техника кезiнде алFашк;ы дентинннiн ете жумса; ;абаты аласталады, тiсжегi ;уысы уа;ытша пломбамен жабылады. Келесi ;абылдауда ;алFан инфекцияланFан тшдер залалсынады да толы; реставрация жаса-лады. Yшiншiлiк дентин дурыс ;алыптасуы Yшiн бул екi кезеннiн ара-кдшьщтьгеы (3-6-ты аЙFа дейiн) сак;талFаны дурыс [7].

Осы аталмыш эдiстердi тандау белгiлi бiр клиникалы; ерекшелштермен байланысты.

Улпаны тiкелей жабу. Бул эдю тура;ты тiстiн улпа ;абынуы жо; кезiнде, улпа тiсжегi ;уысты егегенде кездейсо; ашылFанда колданылады. Мшдетп тYPде улпанын ;ан аFyын ба;ылау ;ажет.

Жарым-жарты_пульпотомия.

Пульпанын кеп белЫн (шамамен 60%) пульпотомиялау онын ;абынуына экелyi мYмкiн (эаресе тамырлы пульпанын) жэне онын дегенерация мен облитерцияFа ушырау ;аут басым болады. Сонды;тан пульпотомияны тек уа;ытша немесе жар-тылай пульпотерапия эдiсi ар;ылы негiзгi классикалы; эдiске кешу керек. Жарым жартылай пульпотомия ;олдану кезiнде жара;ат кеп мелшерде болмайды, со-нымен ;атар пульпанын физиологиялы; процестерiн са;таyFа мYмкiндiкке ие болады. (эаресе тiстiн дурыс ;алыптасуына) каналдын облетерацияFа сирек ушырайды, сонын салдарынан ;айталама эндодонтикалы; ем ;олдану шарты болмайды. АталFан эдю толы; к;алыптаспаFан тiстердiн пульпасынын кариоз ;абатына препарация жасаFанда ;олданылады. Мшдетп тYPде бiрнеше минут ;ансырауды то;тату керек. Тiстiн пульпасы ;алыпты

жаFдайFа келiп пyльпитi жeнделyi ;ажет болып табылады.

Бул процедура кезшде пульпанын ;абынyFа ушыраFан аyмаFы терендiгi 1-3 мм немесе одан терен сау жерше дейiн алып тасталуы керек.

Cvek дд1с1мен жартылай пульпотомиялау [8]. Бул эдю жара;аттаотан тура;ты тiстiн пульпа камерасын аш;анда эаресе к;алыптаспаFан тYбiрiмен жабылмаFан апексi болса ;олданылады. Осы жаFдайда да мшдетп тYPде бiрнеше минут ;ансырауды то;тату ;ажет.

^алыптаспаган тYбiр-тамырлы туракты тктердщ девитальдi пульпоте-рапиясы. Девитальдi емдеу эдiсiне пуль-поэктомия (дэстYрлi тYп канал емдеу) жэне апексификация жатады.

Пульпоэктомия ;алыптас;ан туп-тамырлы тура;ты тiстерге ;олданылады жэне бул дэстYрлi эндодонтикалы; емдеу-ге жатады.

Апексификация деген к;алыптаспаFан тура;ты пстш тYбiр iшiнiн тYпкiлiктi ;алып;а келу YPдiсiн тездететiн эдiс.

Осы ма;сатпен пульпанын сырт;ы ^абы^ы жэне тYпкi пульпасы аластатыла-ды; каналды дезинфекциялау ма;сатымен 2-4 жумаFа дейiн биоматериалдар (кальций гидроксид^ ;ажет болады.

ТYбiртек басын жабу Yшiн апикалды; материалдар ;олданылады.

^орытынды. Пульпотерапиянын эр тYрлi эдiстерiн балаларFа ;олдану техни-касын аны;тау Yшiн жас ерекшелiктерiне жэне нау;астануынын ерекшелiктерiне мэн беру керек.

Диагноз ;оюмен емдеу эдютерш тандаFанда бул уFымдардын терминдершш бiрiздiлiгiне, YЙлесiмдiлiгiне аса мэн берш ;олдану керек.

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1. Алдашева М.А. Профилактика основных стоматологических заболеваний у детей. Алматы, 2004. - С.143.

2. Маслак Е.Е., Лестева М.Ф., Алаторцева Е.В. и соавт., Дальневосточный медицинский журнал, 2014. - № 3.

3. Боровский Е.В. Терминология и классификация кариеса зубов и его осложнений/ Е.В. Боровский // Клиническая стоматология, 2004. т. № 1. - С.6 - 9.

<а>

•с «

О &

а а

ъ

а

3 t

4. Даггал М.С., Керзон М.Е. Дж., Фэйл С.А., Тоумба К. Дж., Робертсон А. Дж. Лечение и реставрация молочных зубов. Иллюстрированное руководство., 2006. - 160 с.

5. AAE Consensus Conference Recommended Diagnostic Terminology. J Endod 2009; 35:1634.

6. AAPD. Guideline on Pulp Therapy for Primary and Immature Permanent Teeth. Reference manual.; Vol.3, No5, P.242 - 248.

7. I. Parisay J., Ghoddusi M., Forghani. A Review on Vital Pulp Therapy in Primary Teeth. Iran Endod J. 2015; 10 (1): P. 6 -15.

8. Cvek M.A. A clinical report on partial pulpotomy and capping with calcium hydroxide in permanent incisors with complicated crown fracture // J. Endod. - 1978. - Vol.4. - p.232-237.

АННОТАЦИЯ

В статье представлена краткая характеристика современных методов витальной и девитальной пульпотерапии временных и постоянных несформированных зубов у детей. В отечественных литературах недостаточно данных о взаимосвязи между пульпотер-пией и возрастными особенностями детей. В ходе выбора методов лечения возникают трудности из-за разных значении терминологии и классификации в наших и зарубежных литературах. Отмечается необходимость унифицированного подхода при выборе терминологии и классификаций для повышения качества диагностики и лечения осложненного кариеса у детей.

Ключевые слова: стоматологическая терминология, болезни пульпы, эндодонти-ческое лечение временных зубов, витальная пульпотерапия, девитальная пульпотерапия, апексогенез.

SUMMARY

The article presents a brief description of the modern methods of vital and devital pulp therapy of temporary and permanent unformed teeth in children. In the domestic literature there are not enough data on the relationship between pulpotherapy and age characteristics of children. During the selection of treatment methods, difficulties arise because of the different meanings of terminology and classification in our and foreign literature. The need for a unified approach to the choice of terminology and classifications to improve the quality of diagnosis and treatment of complicated caries in children is noted.

Key words: dental terminology, pulp disease, endodontic treatment of temporary teeth, vital pulp therapy, devital pulp therapy, apexogenesis.

>e

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

О &

s t

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.