CC BY
102
Д.Р. Жангалиева
ВИТАМИНЫ В КОМПЛЕКСНОЙ ТЕРАПИИ ЗАБОЛЕВАНИЙ ПЕРИФЕРИЧЕСКОЙ НЕРВНОЙ СИСТЕМЫ
Резюме: Лечение комбинированными препаратами в комплексной терапии заболеваний периферической нервной системы не только не утратило своего значения, но получило более глубокое обоснование. Современная коррекция миелинопатий, как системных обменных нарушений, невозможна без своевременного и адекватного лечения препаратами, содержащими витамины и магний. Ключевые слова: витамины, магний, периферическая нервная система
УДК: 616.1:616.8-009.836-08
Д.Р. Жангалиева
ЖУРЕК-ТАМЫР АУРУЛАРЫ БАР НАУКДСТАРДЬ^Ы ¥ИЦЫ Б¥ЗЫЛЫСТАРЫН ЕМДЕУ ;¥РЫЛЫМЫ МЕН
ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1
Мак,алада тYрлi аурулар кез'шдег'! уйкынын бузылулары, олардын тYPлерi мен ерекшел'ктер'!, емдеудег'1 к,иындык,ар
айтылып, оны дурыс емдеу бойынша усыныстар берiледi.
ТYйiндi свздер: уйк,ы бузылуы, инсомния, себептер'1, ерекшел'ктер'!, ем'1
Кез-келген уйкы бузылыстары адам денсауль^ына терк эсерш керсетедГ ейткен уйкы организмнщ циркодиандык биологиялык ы^актарынын, ман,ызды реттегiшi болып табылады. Олардын мэн органдар мен жYЙелердiн кызметтерiн, онын сырткы ортамен аезара катынасын реттеушде [1].
Жалпы кабылданfан "уйкысыздык" (инсомния) термин муйкыfа кажеттi уакыт пен шарттардын жеткiлктiгiне карамастан болатын жэне кYндiзгi iс-эрекеттердiн тYрлi бузылыстарымен керЫс беретiн, уйкы инициациясынын,, узактыfынын, консолидациясыны немесе сапасынын кайталанатын бузылыстары" ретшде аныкталады. Алайда, медицинада онын туснт кенiрек - муйкыfа кетудiн бузылуымен, Yздiк-Yздiк беткей кйкымен жэне/немесе мерзiмiнен бурын оянумен керiнестiн уйкы бузылысым.
РБМ-^-те иносомния кYндiзгi калыпты iс-эрекет Yшiн кажеттi тYнгi уйкынын сапасы мен санынын тапшылыfы ретiнде аныкталады. МКБ-10-да иносомния, гиперсомния жэне уйкы ы^а^нын, бузылыстары бiрге "эмоциямен байланысты болатын уйкы сапасынын,, узыкты^ынын немесе ы^а^нын, бузыуы болатын бiрiншiлiк психогендi жаедай" дегендi бiлдiредi. Этиопатогендiк фактор бойынша иносомниянын, келесi санаттарын ажыратады:
• психологиялык проблемалар туfызfан уйкысыздык;
• медициналык проблемалар туfызfан уйкысыздык;
• емiр салтына байланысты уйкысыздык;
• уйкынын бурыс гигиенасынан туындаfан уйкысыздык;
• тукым куалайтын уйкысыздык.
¥йкы бузылысынын, диагностикасы теменде керсетiлген белгтердщ туракты тYPде (бiр айдан аса) немесе кезен,-кезен^мен (Yш айдан аса) ушеушщ жэне одан да кебЫщ болуын аныктаудан турады:
• уйкыfа кету Yшiн 30 минуттан аса уакыт керек,
• тунмен баска "ойлар келедi",
• уйкыfа кетудщ мумюн еместiгiнен корку,
• тунде жж ояну,
• ерте ояну жэне кайта уйкыfа кетудщ мYмкiн болмауы,
• кен,т куйдщ темендеуi жэне депрессия,
• себепаз мазасыздыздык, корку.
2005 жылы уйкы бкзылыстарынын, жан,а халыкаралык жiктелуi бекiтiлдi:
- инсомниялар;
- уйкы кезЫдеп тыныс бузылыстары;
- орталык сипаттаfы гиперсомниялар;
- циркадиандык уйкы ы^а^нын, бузылыстары;
- парасомниялар;
- уйкы кезЫдеп козfалыс бузылыстары. Соматикалык стационар кемегiне жYгiнген наукастардын, шамамен 14%-ы медикаменттiк коррекцияны кажет ететiн айкын уйкы бузылуынан зардап шегедГ
¥йкы бузылуларымен кез-келген аурулар кезшдеп кептеген шаfымдар байланысты. Бул бузылыстар таралуы (50% дейiн), ^ршЫкке эсерi, экономикалык жэне уакыт шы^ындары бойынша алдын^ы орында [2]. Дэр^ерлердщ пiкiрiнше, кеп жаfдайларда инсомния непзп ауруfа катысты алfанда, психиалык болсын не соматикалык болсын, екiншiлiк болып табылады. Сондыктан уйкы проблемаларынын, 80%-на дейiн бейорганикалык этиологиялы, сонын, катарында психогендi алfышарттары бар деп есептеледГ Пайда болуы мен ал^шарттарынынын, болуы себептi бiрiншiлiк жэне екiншiлiк уйкы бузылуларын ажыратады. Бiрiншiлiкке тYнгi миоклонусты, аяктардын, тунде мазасыздануын жэне тунп апноэнi (уйкыда тыныстын, бузылуы жэне сон,ынан оянып кету) жаткызылады. ЕкшшЫк уйкы бузылулары инсомния симптомы болып табылатын сомалык аурулармен, неврологиялык закымданулармен, психикалык бузылыстармен байланысты болады.
А^мынын, узактыfы бойынша эпизодтык,, кыска мерзiмдi жэне созылмалы инсомнияларды ажырытыды. Эпизодтык инсонмия (узактыы бiр аптаfа дейш) - кебiне эмоциялык куйзелктщ, тетенше жаедайлардын,, десинхроноздын,, тулfанын, сомалык ауруларfа реакциясынын, салдары. Кейде уйкынын эпизодтык бузылуы сырткы тiтiркендiргiштерге (мысалы, шу, жарык, белме температурасынын, жоfарылауы не темендеуО сезiмталдык болfанда сол тiтiркендiргiштен туындайды.
Инсомния калыпты кYн тэр^бшщ болмауымен, кешк жэне тYнгi уакыттарда дэрiлiк заттарды дурыс кабылдамаумен байланысты болуы мYмкiн. К,ыска мерзiмдi инсомния (узакты™ бiр аптадан Yш аптаfа дейiн) адаптация бузылыстары кезiнде жиiрек туындайды жэне узакка созылfан ауыр кYЙзелiс жаедайларынын, салдары болып табылады: жакынынан айырылу (кай^О, уйкысыздык, боскындар мен коныс аударушылар проблемасымен байланысты туратын орнын ауыстыру. Соматикалык тэжiрибеде кыска мерзiмдi инсомния жиi жаfдайларда стенокардия, артериялык гипертензия, шеткi тамырлар аурулары, созылмалы ауырсыну синдромы (мысалы, аяктардын ишемиясы) сиякты созылмалы сомалык аурулармен анык,талады [3].
Кен тараfандыfына байланысты жYрек-тамыр ауруларымен ауыратын наукастарда^ уйкы бузылулары ерекше кeнiл аударуды кажет етедГ Кардиологиялык наукастарда уйкы бузылуынын ем нускасын ажыратады:
• ерте ояну болатын уйкысыздык;
• жиi ояну болатын уйк,ь^а кетудiн бузылысы.
Ерте ояну болатын уйкысыздык кезЫдеп инсомниялык бузылуларда уйкынын мерзiмiнен бурын аякталуы, онын узактыfынын кыскаруы, тыныfу сезiмiнiн болмауы болады. Наукастар уйкы бузылыстарына мбейiмделiпм, eздерiнiн кYн тэртiбiн соfан ын^айлайды. Жиi ояну болатын уйкы^а кетудiн бузылысы уйкыfа кетудiн киынды^ымен, тYнде жиэ оянумен, жиi коркынышты тYстер керумен сипатталады. Уйкысыздык кер^ст^ жYрек-тамыр ауруларынын соны жайында мазасыздандаратын кауiптену, тYнгi уакыттарда миокард инфаркты мен/немесе инсульт дамуынан, сондай-ак уйкы кезшде елуден корку сезiмi пайда болfанда немесе кYшейгенде [4].
ЖYрек-тамыр бузылыстары eздерi адамнын циркадиандык ы^актарынын бузылуы Yшiн жаfдайлар туfызады. Уйкынын циркадиандык ы^а^нын бузылысы уйкынын кешмгетш жэне мерзiмiнен бурынfы фазасы типшде болады. Бiрiншiсi уйкынын калаfан уакытта пайда болуы мен аякталуынын киынды^ымен сипатталады.
¥йкы-сергектiк биологиялык ырfаfынын ертерек уакытка жылжуы кезiнде уйкынын циркадиандык ы^а^нын бузылыстары, уйкынын мерзiмiнен бурын™ фазасы тип дамиды. Осындай бузылыстары бар наукастарfа танертен жэне тYнде ерте оянып, эрi карай уйкы^а кету мYмкiн болауы тэн.
Циркадиандык езгерктерге жYрек-тамыр ауруларынын аfымынын езЫен, сондай-ак осы патологиямен кабаттасатын жэне емдеу мен болжамды киындататын психикалык бузылыстардан туындаfан уйкы бузылуы да косылады.
Арнайы зерттеулер барысында кейбiр кардиологиялык аурулардын (гипертония, тенокардия, миокард инфаркты) туындауы жэне аfымы ттелей уйкы бузылуымен байланысты болатындыfы аныкталfан. Миокрд инфаркты 20% жэне кенеттен елу 15% жаfдайларда тYнгi уйкы уакытына келедi. Ал тYнгi саfаттарда дамитын миокард инфаркты болса а^мы ауыр жэне болжамы колайсыз.
Стенокардия устамалары да жиi кешк жэне тYнгi саfаттарда пайда болады жэне инсомния ту^зады. Стенокардиямен ауыратын наукастардын эмоциялык
ширы^уы уйкы кезiнде Ke3eKTi устама мен ел1мнщ туындауынан коркудан KYшейедi [5]. Артериялык гипертензиямен ауыратын наукастарда^ уйкынын, бузылуы осы патологиянын кеншен таралуына байланысты ерекше кенiл аударуды кажет етедк Ресми статистиканын мэлiметтерi бойынша Ресейде 4,8 млн. АГ ауыратындар тiркелген. Бiрак iрiктеп зерттеу нэтижелерi бойынша мундай наукастар саны 42 млн. адамды, халыктын 30%-ын курауы мYмкiн.
Эдебиет мэлiметтерi бойынша, енбекке кабiлеттi турfындардын 5-9%-ы уйкыдаfы обструктивт апноэден (уйкыда тыныстын толык токтауы, узактыfы 10 секунд жэне одан да кеп) зардап шегедГ Бул бкзылулардын дер кезiнде диагностикасы мен емделуЫщ маныздылыfы наукастардын денсаулыfы мен элеуметпк емiрiне едэуiр эсерiмен аныкталады.
ЖИА (ИБС) зардап шегетiн наукастарда тунп апноэ карыншалык тахикардия тYрiндегi ырfак бузылуын туfызып, жекелеген жаедайларда II-III дэрежелi атрио-вентрикулярлык блокада дамуы мYмкiн. Осы кезде туындайтын гипоксемия миокард ишемиясын коздарап, сонын салдары ретiнде инфаркт жэне ЖИА-нан кенттен елiм болады [6].
ДэрЫк инсомния уйктататын заттарды бакылаусыз таfайындаудын салдары болып табылады. Оfан узак уакыт уйыктататын заттарды кабылдауына карамастан уйыкыfа кету мен онын жалfастырудын киындыfына шаfымдану сиякты белгi тэн. Препататтарды токтатпак болfанда абстиненттiк синдром кереыст^ дамиды -уйкы бузылуынын ^шею^ Yрей, ажитация, карын-iшек, кардиалдык бузылыстар керiнiстерi. Адаптациялык инсомния - Организмнщ кыска мерзiмдiк (3 айfа дейiн) стресс iсерлерге реакциясы нэтижесшде пайда болатын уйкы бузылысы. Кардиологиялык наукастарда бул жаедай аорталык-коронарлык шунттау сиякты ауыр хирургиялык ота алдында туындайды. Бул кездегi уйкынын бузылуы арнайы емес сипатта болады жэне уйкыда кету уакытынын узаруы тYрiнде де, уйкыны жалfастыру бузылыстарымен де сипатталады. ¥йкы кейбiр психикалык аурулардын да салдарынан бузылуы мYмкiн. Мысалы, жYрек-тамыр наукастарынын арасында кебiрек тараfан аффективтiк бузылыстар кезiнде.
ЖYрек-тамыр ауруларымен (метоболизм бузылулары бар жэне жок гипертониялык ауру, гипертониялык ауру мен жYректiн ишемиялык ауруы кабаттаскан наукастар) ауыратын наукастарда^ депрессивтiк бузылыстардын синдромдык курылымын талдау керсеткендей, негiзгiлерi депрессиянын астениялык жэне YPейлi нускалары; одан баска, депрессиялык-ипохондриялык жэне истериялык-депрессиялык бузылыстар аныкталfан. Гипертониялык ауруы бар наукаста психогендiк бузылыстар (реактивтт, нозогендiк) басым болады. Гипертониялык жэне жYректiн ишемиялык аурулары кабаттаскан наукастарда жетекшм орынды миокард инфарктын еткерумен, диагностикалык зерттеулер, операциялык шаралар жоспарлануына байланысты керiнiс беретiн нозогендер алады. Депрессиялык жэне мазасыздык бузылыстармен кабаттасатын Yрейлi шабуылдар корку "устамаларымен", жYрек тYсындаfы жаfымсыз сезiмдермен кершк берiп, катты терлегiштiкпен, демiкпемен, жYрек дYрсiлiмен жэне, салдары ретiнде, елуден коркумен кабаттасады.
YpePrni шабуылдардын тургу саfаттарда дамып, ез кезегiнде туракты инсомнияны коздыруы сирек емес. Осындай фонда психофизиологиялык инсомния калыптасуы сирек емес. Ол соматизацияланfан ширыfумен жэне уйкыны бузатын журе пайда болfан асоциациялармен сипатталады. Инсомниянын бул тYрiнiн басты керiнiсi "уйкыдан корку", дэлiрек айтканда, сондай жаедайларда таfы да уйыктай алмаудан корку болып табылады. Бiртiндеп тiптi тесекке бару туралы ойдын езi ми белсендЫпн арттыратын негатив ассоциация калыптасады.
¥йк,ынын субъективтiк баfалануы мен онын объективтт сипаттамалары арасындаfы катынас бiрдей болмайтыны да сирек кездеспейдi. Мысалы, депрессидан зардап шегетЫдер кеп тYндер бойына уйкынын болмауына шаfымданады. Бул псевдоинсомния (уйкыны толык баfаламау) кер^а болып табылады. Бул жаfдайдаfы непзп белгi тYзушi фактор тYнгi саfаттарда уакытты сезiну ерекшелiктерiне байланысты болатын ез уйкысын тYЙсiнбеу болып табылады.
Эдебиет мэлiметтерi мен кардиологиялык стационарларда жумыс iстейтiн дэрiгер-психиатрлардын клиникалык тэжiрибесiн талдау негiзiнде, жYрек-тамыр жYЙесiнiн тYрлi аурулары кезiндегi инсомнияны емдеуде дифферецияланfан тэсiлдiн кажеттiлiгi туралы тужырым жасауfа болады. Мундай тэсiл емдеу тактикасын белгiлер, онын iшiнде, психопатологиялык синдромдар, сомалык аурулардын клиникалык кершс^ непзшде аныктауды бiлдiредi. Сонымен катар наукастын сомалык жаfддайынын ауырлык дэрежесiн, клиникалык белплердщ ерекшелiктерiн, кабаттаскан патологиянын болуын, сондай-ак онын элеуметтiк статусын ескеру кажет.
Инсомнияны емдеу тYрлi дэрЫк жэне дэрiк емес тэсiлдермен жYPгiзiледi. Бiрак, эдетте, уйкы гигиенасы мен тэр^бш жаксартудан, стрестiк, коздырушы (кофе, алкогол) жэне уйкьта кедергi жасайтын факторларды жоюдан, гипно- немесе психотерапиядан, ауторелаксациядан жэне т.с.с. басталуы керек. Бул эдктер кебiне уйктатын заттардан тиiмдiрек болады. Кардиологиялык наукастарда уйкы бузылуын тYзету максатында дэстYрлi тYPде бензодиазепин катарында^ препараттар колданылады. Дегенмен, олар тжмдЫк пен кауiпсiздiк талаптарын толык канаfаттандармайды. ¥йкы бузылуынын себебi ретЫде, эсiресе жедел ситуациялык инсомнияда, YPейлi-фобиялык синдромда ен тиiмдiсi анксиолитиктер (бензодиазепиндер). Бензодиазепиндердi абайлап таfайындаfан жен. Бул препараттарfа даедылану мYмкiндiгiн ескерген жен. Егде жаста^ наукастарда уйкы кезiнде апноэ синдромын коздыруы мYмкiн.
Будан баска, препаратты кабылдау фонында шамадан тыс седативтiк эффект жи байкалып, астениядан зардап шегетЫ кардиологиялык наукастарfа ол ауыр тиедк Жиi когнитивтiк тапшылык бакыланып, элеуметпк дезадаптацияfа ыкпал етедi. Кейбiр бензодиазепиндер егде жаста^лар мен тамыр тонусы бузылfан наууастарда тамырлык гипотонияны туfзуы мYмкiн. ЖYректiн ишемиялык аурулары бар
наукастардатрефлекспк тахикардия дамуы мYмкiн. Наукастарда депрессия белгiлерi аныкталfанда (айкын болсын, жасырын болсын), сондай-ак депрессиядан туындаfан инсомния кезiнде уйкыны жаксартатын
препарат ретшде антидепрессанттарды колдануfа болады.
ЖYрек-тамыр ауруларымен ауыратын наукастарда антидепрессанттарды колданудын негiзгi ерекшелiктерi оны кетере алуы мен оfан жеке сезiмталдыкты баfалаудын психотропты препараттардын тиiмдiлiгi мен ^штЫпне караfанда басымдыfы, сондай-ак акыр^ терапиялык нэтижеге эсер ететiн YPДiстердiн кеп факторлылыfы болып табылады. Бул кезде бiрiншi орынfа психикалык бузылыстардын негiзгi сипаттамасына емдiк эседiн айкындык дэрежесi емес, препараттын жанама эсершщ минималды айкындыfы мен онын психофармакологиялык эффектiн толык жYзеге асыру арасында^ баланска кол жеткiзу шыfады. Кейбiр Yшциклды антидепрессанттар (сонын iшiнде амитриптилин) кардиотоксиндi болып табылатындыfын ескерген жен.
Гистаминдт Н1-рецепторлардын блокаторлары тобындаfы этаноламиндер класына жататын Днормил (доксиламин сукцинат) препаратын колдануfа ерекше кенiл белген ДYPыс. Седативтiк жэне атропит тэрiздi эсер керсетедi. ¥йкыfа кету уакытын кыскартады, уйкынын узыктыfы мен сапасын арттырады, жэне уйкы фазаларына терк эсер керсетпейдi. Донормилдiн эер узакты™ 6-8 саfат. Белсендi заттын непзп белт (шамамен 60%) езгермеген тYрiнде несеппен шы^арылады.
15 жастан аскан наууастарfа Донормилдi 1/2-1 таблеткадан уйкы^а дейiн 15-30 минут бурынfа таfайындайды. Жанама эсерлерi ете сирек жэне айкынды^ы да аз. КYндiзгi уйкышылдык, ауыздын курfауы, аккомодациянын бузылуы, iui кату, несептiн токтауы (препараттын холинду тежеушм эсерiне байланысты) болуы мYмкiн. Донормилдi колдануfа карсы керсеткiштерге глаукома, куыкасты безiнiн катерсiз гиперплазиясынан туындайтын несеп шыfарудын киындауы, жYктiлiк жэне лактация кезе^, 15 жаска дейшп балалар мен жас еспiрiмдер, препаратка аса сезiмталдык жатады.
Жоfары зейiндi жэне психомоторлык реакциялардын шапшанды^ын талап ететЫ потенциалды кауiптi жумыс тYрлерiмен айналысатын наукастарfа препаратты сактыкпен таfайындау кажет.
Антидепрессанттармен, барбитураттармен,
бензодиазепиндермен, клонидинмен, опиоидты аналгетиктермен, нейролептиктермен,
транквилизаторлармен бiрге кабылдаfанда Донормилдщ ОЖЖ-не тежеушi эсерiнiн кYшеюi байкалады. ¥йкысы бузылfана наукастарда, сонын шЫде сомалык патология болfанда, Донормилдын тжмдЫп мен кауiпсiздiгi бiркатар зерттеулермен расталfан. Олардын барысында препараттын "субъективтiк" тшмдшт дэлелденген. Оfан уйкыfа кету узакты^ынын темендеуi, шапшануйкы фазасы уакытынын узаруы, уйкы сапасы индексiнiн жаксаруы куэлт етедi.
Депрессияfа карсы жэне анксиолитпк эсерi бар, кардиотоксиндiк эсерi жок заманауи препараттарды наукастарды кешендi емдеуге косу оны онтайландыруfа ыкпал жасап, депрессиялык, урейлiк жэне баска да психопатологиялык керсеткштер айкындыfынын темендеуiмен катар, жYрек-тамыр жYЙесiнiн функциялык жаfдайынын жаксаруына экеледi. Наукастарда миокардтын Yнемдi куатпен камтамасыз ету есебiнен физикалык жумыска кабiлеттiлiктiн артуы тiркеледi, АГ-
мен зардап шегетЫ наукастарда жYрек ioirniK гемодинамика параметрлершщ колайлы 93repicTepi байкалады.
Дэрiге тэуелдiлiк кабаттаскан инсомнияны емдеу Yлкен киындыктар туfызады. КYPДелi жаедайларда косымша детоксикациялык ем мен колдаушы емдi камтамасыз ету Yшiн арнайыландырылfан наркологиялык мекемеге жаткызылуы керек. Кейш наукасты химиялык тобы баска уйктататын препаратка немесе седативтi эсер механизмдi антидепрессанттар тобына жататын уйктататын емес дэрЫк препаратка ауыстыруfа болады. ¥йкы кезiндегi обструктивтiк апноэ синдромы кезЫдеп инсомнияны емдеуге ерекше кент аудару керек. Тандалатын эдiс туракты он, ауа кысымы бар мурын маскасы аркылы тыныстауды камтамасыз ететiн респираторлык колдау аспаптарын колдану немесе операциялык емдеу болып табылады.
ЖYрек-тамыр аурулары бар наукастарда уйкы бузылыстарын кешендi емдеуде баска тYрлi психотерапиялык эдiстер де колданылуы керек. Психофизиологиялык инсомнияны емдеуде негiзгi орын мЫез-кулыктык терапия шараларына - уйкы тэр^ мен жэне уйкымен байланысты болатын ассоциацияларды модификациялауfа берiлуi керек. Псевдоинсомнияны емдегенде когнитивтiк психотерапия тэсiлдерi ман,ызды рел ойнайды. Ол кезде дэр^ер утымды психотерапия сеансын жYPгiзе отырып, наукастын уйкы бузылуынын онын денсауль^ына эсер мYмкiндiгiн аса баfалаумен байланысты тYсiнiгiн езгертуге тырысады. Бул эдктеме адаптациялык инсомнияда да колданылуы керек. Демек, емдi тацд^анда тек аурудын клиникалык ерекшелiктерi мен психтропты заттардын жYрек-тамыр жYЙесiне эсер ету ерекшелттерш fана емес, сонымен катар кардиоваскулярлык заттардын ОЖЖ-не жалпы эсерiн де ескеру кажет.
Эдебиеттер Ti3iMi
1 Александровский Ю.А., Ромасенко Л.В. Психолого-психиатрические подходы к профилактике и лечению сердечнососудистых заболеваний. // Вестник РАМН.- 2003.- №12.- С.24-29.
2 Полуэктов М.Г., Левин Я.И. Расстройства сна и их лечение.//Журнал неврологии и психиатрии.-2010.-№ 9.- С.70-75.
3 Каллистов Д., Романов А., Романова Е. Расстройства сна в клинике внутренних болезней // Врач.- 2006.- № 5.- С. 3-7.
4 Ковров Г.В., Вейн А.М. Стресс и сон. - М.: Нейромедиа, 2004. - 98 с.
5 Aumiller J. Depressive and sleepless: caution of myocardial infarct risk. Secondary risk factors // MMW Fortschr. Med.- 2009.-V. 14, N.151(20).- P. 18-19.
6 Brostrom A., Johansson P. Sleep disturbances in patients with chronic heart failure and their holistic consequences-what different care actions can be implemented? // Eur. J. Cardiovasc. Nurs.- 2005.- V. 4, N. 3.- P. 183-197.
Д.Р. Жангалиева
ОСОБЕННОСТИ И СТРУКТУРА ЛЕЧЕНИЯ У БОЛЬНЫХ С ЗАБОЛЕВАНИЯМИ СЕРДЕЧНО-СОСУДИСТОЙ
СИСТЕМЫ НАРУШЕНИЙ СНА
Резюме: В статье говорится об нарушениях сна при различных заболеваниях, их видах и особенностях, трудностях лечения и даются рекомендации по правильному лечению.
Ключевые слова: нарушение сна, инсомния, причины, особенности, лечение
D.R. Zhangaliyeva
FEATURES AND STRUCTURE TREATMENT OF SLEEP DISORDERS IN PATIENTS WITH DISEASES CARDIOVASCULAR SYSTEM
Resume: In the article written about sleep disorders in various diseases, their types and characteristics, the difficulties of treatment and recommendations for proper treatment.
Keywords: sleep disturbance, insomnia, causes, characteristics, treatment
