CC BY
20Сведение об авторе:
Галимова Мохинур - Таджикский государственный институт культуры и искусств имени Мирзо Турсунзаде, заведующая кафедрой иностранных языков. Телефон: (+992) 908892619; электроная почта: [email protected]
About the author:
Galimova Mohinur - Senior lecturer of foreign languages Department of Tajik State Institute of Culture and Arts named after M.Tursunzade: tel: (+992) 908892619; E -mail: [email protected]
«БАХРРИЁТИ МЕВАХР» -И СУФЙ НАМУНАИ БАРЧДСГАЕ ДАР ТАТАББУЪИ «БА^ОРИЁТ»- И САЙИДО
Шоев А. А.
Донишго^и давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айнй
Адабиёти точик, ки таърихи кухан дорад, бо роху усулхои гуногуни эчодй гамаша дар ташаккулу тахаввул ва рушд мебошад.Аз усулхои маъмули он татаббуъ, пайравй ва тазмину назирагуист.Пайгирй аз ин усулхо дар эчоди каломи бадеъ удабои сохдбистеъдоди моро хамеша ба муваффакият ва пешрафт мувочех карда, натоичи матлуберо ба бор овардааст, ки намунаашро дар аглаби жанрхои адабй, ба вижа дар достону маснавй бармало мушохида намудан имкон дорад.
«Бахориёти мевахо»-и Суфихоча Суфии Бухорой, аз чумлаи достонхоест, ки аз татаббуъ ва назира хосил шуда, муаррифгари номи муаллифи худ гардидааст.Асари мазкур чунонки аз номаш пайдост, дар пайравй ва татаббуъи «Бахориёт»-и Миробид Сайидои Насафй(1618-1711) эчод шудааст.
«Бахориёт»-и Сайидо чун достони тамсилй аз мукаддима, кисми асосй ва хотима иборат мебошад. Он дар вазни музореъи мусаммани ахраби макфуфи махзуф ё максур(мафъулу/ фоъилоту/мафоъйлу/фоъилун ё фоъилон: - - v / - v - v /v - - v /- v - ё - v ~) суруда шуда, дар 184 байт фарохам омадааст. Мукаддимаи асар ба наъти Худо ва расул бахшида шудааст. Кисми асосии асар аз худситоиву худтаърифкунии муш ифтитох ёфта, ба мунозираву таърифоти мурча ва тафохуми хайвонот анчом мепазирад.
Дар охир шоир таърихи таълифи асарро бо шукру сипоси он ки дар фурсати кутох ин кори хайрро анчом додааст, зикр намуда, дубора номи чаноби паёмбар -Мухаммади Мустафо (с)-ро бо дуруд ба забон овардааст.
Бояд бигуем, ки «Бахориёт»-и Сайидо дар замони худаш аз руи мазмуну мундарича асари тамоман, тоза ва нав махсуб ёфтааст. Зеро то замони шоир осори тамсилии зиёде дорем, вале чун ин собика надоштааст. Тозагии он дар ин аст, ки Сайидо дар достон аз шакли кофиябандии газал кор гирифта, дар баррасии холу хасоилу шачараи симохои тамсилй аз афкору тасаввуроти мардумй фаровон истифода намудааст. Масалан, муш-образи дуздон; рубох-образи фиребгар ва маккору ситамкорон; гург-образи даррандагон; гов-образи пурхуру беаклон; шер-образи хукком ва мурча-образи халк, ки бад-ин минвол 18 хайвон паси хам омада, авсофи обову ачдоду худро ба некй ба забон оварда, пахлухои бадашонро то чонвари охирон-мурча аз баёни ракиби хеш мешунаванд. Ва мурча, ки симои чамъбастии асар аст, бо суханони тавифомези худ шер ва 16 чонвари пеш аз онро ба сулх ва тафохум водор намуда, аз ягон хайвон танкид нашунидааст.
Суфихоча Суфии Бухорой баъд аз як асри Сайидо «Бахориёти мевахо»-и худро иншо кардааст. Адиб ба кадри иститоъаташ хамаи назофату нафосат ва бадеияти каломи Сайидоро нигох дошта, дар мавриди дигар онхоро ба таври хеш тагиир ва такмил додааст.
Достон аз мукаддима, кисми асосй ва хотимаи кутох иборат аст. Он дар 63 байт фарохам омадааст. Вазнаш хафифи мусаддаси махбуни максур ва аслами мусаббаг (фоъилотун/ мафоъилун/фаъилун ё фаълон: - v - - / v-v- /vv- ё - ~) мебошад. Кофиябандиаш аа, ба, ва, га аст. Решаи кофия дар тамоми асар -он мебошад, ки навъи мукайяд ба шумор меояд. Дарфи ^<н»-равии мукайяд ва «о»-ридфи муфрад аст.
Шоир достонро чун анъана бо шукру сипоси Худованд огоз бахшидааст. Адиб аз он шукргузорй карда, ки Худованд моро аз хок сохт ва чон ато кард:
Шукр гуям бо Худои ца^он
Хок будем, дод моро цон.
Пае аз ин таъкид нaмyдa, ки «аз лутфи Хайи Faффyp» ва «paхмaтaщ» aбp бopoн oвapдy фасли дай бо xyнyкихoящ paфг ва фасли тобистон фapo paеид: Кapд as лymфu хеш %aûrn Faффyp, A6p oмaд зи pa:мamaш бopoн. Хунукош paфm мохц дой бuгзaшm, Омод, эй дycm, фacлu moбucmoн.
Бо хамин шои^ py ба кисми асосии достон oвapдa, набототу мeвaчoтpo дap 16 номгу аз cepбapгa то тapбyз як-як ба майдон вopид кapдa, ба тaъpифy тавсифи xynï ва бахсу талошу накухиши хaмдигapй вoдoштaacг. Нaxycг cepбapгa ба миëн омадааст:
Расидани сербарга
Cap бapoвapд зи хок cep6apea, Гyфm мт ошицом 6a o6u paeon
Ва во^ан, ин наботот o6po дуст мeдopaд, ба об pyщд мeкyнaд, бeштap дap чyйбopoн мфуяд. Аз ин xomp, он ба бopидaни бopoн ва №po6h хaмeщa эхтигч дopaд. Баъд аз ин, савсан мeoяд ва бо зи^и гулхои дигap: Расидани савсан
Чошм бикшод нapгucu cascm, Сун6улу éca^tu^ гулиpaüx^ou.
Сипас шои> мачмуан, pacидaни гyлpo зи^ кapдa, таъкид дошта, ки хамаи гулхо шукуфтанд ва ба кyдpaти Яздон олам аз хусну тapoвaти онхо мyнaвaвap гapдид: Расидани гул
Чумло гущо шyкyфmy тбзо домид, Шуд мунов^ 6a кудpamu Яздон.
Дap абети зep oбpaзи шoиp нaмyдop мeщaвaд, ки дap чунин фасли зсбой ба тapфи чаман тaщpиф oвapдa, coмeъи бонги тapбият шуда, шохиди мoчapoи мeвaхo rapwnaaCT: Мeгyзaшmaм caxap 6a mapфu чомж, Бонг омод 6a eywu мон, ки Фолон?! Як зомон Фол гул гaнuмam дон, Мepaвaè yмp :омчу боди хозон. Рaфmaм оз eywae weap кapдaм, Meea Kp мо^о чондон
Taßpe ки мeбинeм, то ин чо xe4 мoчapoe мини наботот нгст ва холо фасли paöeb аст. Аз ин ва баъд, чунонки аз ишopaти щoиp бapмeoяд, бахсу мoчapoи мeвaхo шypyъ мeëбaд. Дap ин майдон capaввaл бeд вopид шудааст: Расидани бед
Бед гуф/mo 6a тяш биншин, То биёбй myom оз хоемон. ^омо дapдpo моном дopy, Фopuгaм мон зи carnu ноо^лон.
Фазилати бeд ба чуз шжагихои ибpoз доштааш, боз он аст, ки capи xaH дopaд ва биноан, «аз санги ноахлон» д^ амон мeбoщaд.
Баъд аз ин, тут ба cyxaн дapoмaдa, бeдpo мaлeх танкид кapдaacг. Он xynpo сохиби давлати ôeK^ëc ва cepкyнaндaи гадоен донистааст. Хамчунин, таъкид кapдaacг, ки чaндecт ингизopи мaхpyëнaм то ба шoxaм бapoянд ва ком ши>ин намоянд: Расидани тут
Tym гyфmo, ки мудсаш бигзйшщ Инmuзopaм 6a pyu мо:pyéн Дaвлоmu 6eKuéc мон дopaм, Мeбapoянд 6a шохи мон хубон. Гошшо mawmu годoépo, Cep coaau 6a кудpamu Яздон.
Пас аз ин бахсу накухиш аидате тузу тунд гapдидa, зapдoлy ба майдон вopид мeшaвaд. Сyxaнхoи lyipo зapдoлy шунида, ба газаб омада, paкибaшpo ба «xyдфypyшй, аблахй» aйбдop coxтa, ба «i^ampmy хадди xyдpo донисган» даъват кapдaacг:
Расидани зардолу
Ин суханро шунид зардолу, Ч,аст аз цо чу Рустами Дастон Худфурршй макун ту, эй абла Iywœ гиру :адди худ медон. Тавкакатро гирам чу Азроил, То барояд зи чашм^оят цон. Че:раам зард сурх аз он бошад, Шамс бошад ба оразам тобон. Магзи бодом андаруни ман аст, З -он сабаб шикананд бо дандон.
Шoиp .nap т^в^и xyдтaъpифкyниxoи зapдoлy ва баёни xoли on хини бapxypд 6o тут carnea ташбвх, тадмх, мyбoлиFapo иcтифoдa кapдaacт. Аз чумда, аз 4o частани зapдoлypo ба Рустам, гиpифтaнaш тавкаки ба Aзpoид (а) мoнaнд кapдaacт, ки дap айни зaмoн тaлмex хам хастанд. Тacвиp дap xap ду xoдaт ^либ бapoмaдaacт.
Баъд аз ин геб ба бaxc xaмpox мeгapдaд ва зapдoлypo ба шикастани дaндoн тахдид кapдaacт. Хамчунин onpo ба «зишфуй, мaймyнpaнгй, дep ба фypyш paфтaн ва бoзopгиp набудан» нах зада, ба тавшфи xyд мeпapдoзaд. Расидани себ
Дар газаб гашт себ гуфт,:ой, Хоуамат зад, ки бишканад дандон. Эй зиштррйи маймунранг, Мефурршад туро ба мрликон. Хамчу ман мева куцо бошад, Гар буцрянд дар :ама брстон. Зиннати богам чароги чаман, Обрати дркони бакколон.
Taßpe ки мeбинeм, геб xyHpo «o6p^ душни бак^^гои, зиннати бoFy 4aporn чаман» тмидааст, ки pишraи cyxaиpo мypyд шхиб гаштааст. Мypyд ceбpo дeвoиaю capcoи гуфта, xyHampo тaъpиф кapдaacт, «шахду шaкap» дap пeшaш иoчизaид ва ««уза^и mбoт»-po аз мaxcyли xeш мyappифй намуддает. Шoиp caиъaти мyбoлиFapo дap таъини макрми мypyд xeдe xyб ба mp бypдaacт:
Расидани муруд
Киссаи себ амруд шунид, Гуфт девонай ту ё сарсон. Ношпоттй аз он сабаб хонанд, Ша^ду шаккар ба пеши ман :айрон. Номи ман бурдаанд аз он ба шакар, Краои набот аз ман дон.
Баъд аз му^уд шафтолу ба о^бат pac^Ha, paкибaшpo ба «yмpкyтaxй» ва «nap миёни мaxpyён» иaбyдaиaшpo айбчуй намуда, ба xyдcитoй пapдoxтaacт. Aзбaеки иoмaш миёни мaxpyёи асту мaъpyфиятy махбубият дopaд-тaъкид намуд^ст, шафтолу, ба бoзop дapoмaдaиaшpo xapидopoн ба «чангмушпй» истикбюд мeкapдaaид: Расидани шафтолу Гуфт шафтолу, эй дарозй умр, Умркрта^будай, эй нодон. Номи ту дар :исоб кай бошад, Хает номам миёни мщррён. Сари бозор гар расонандам, Цангмуштй кунанд харидорон.
Чушнки мeбинeм, миёни геб ва шафтолу мyбopизaи o^ cypaт i^M^raad. Онж чун зapдoдyвy тут aлфoзи тaxдидoмeз ба зaбoи иaoвapдaaид. Бaxcи мypyд ва шафтолу mprnap еypaт гиpифтaacr. Баъд аз ин, анчи* вopиди бaxе шуда, ёpoни xyдpo ба дидани фaзидaтxoи xyд даъват кapдaacт. Cyxaиxoи анч^* бoз хам иapмrap еaдo дoдaaет:
Расидани ащир
4,acm anyup дap миён омод, ГуФш :ай - :ай чй гулгулй acm époн?! Чашми худ кушову мopo бин, Чашми хyдpo моп}ш чун Kypou.
Ин чо бо вучуди он ки бахсу мoчapocг, вaлe симои анч^ бо як фypyтaнй ва мулоимтабиатй ба чилва омадаасг. Сипас дap лобалои он шохтут мeбapoяд ва ба xyдеитoй шypyъ мeкyнaд: Расидани шахщут
ГуФш wa^mym бо дили пypхyн, %амчу мон мева нет хун 6a уацон. Шо^У^см оз он ca6a6 хононд, Мон бaлaнèmap myï зи мон поён.
Taßpe ки мeбинeм, шохтут низ бо анчи> чандон мoчapoи шaдидe нaкapдaacг ва хамоно бахс ба сусгй чapaëн гиpфгaacт. Танхо ин чо шахтут xyдpo аз aнчиp бoлoтap донисгаасгу xanoc. Аз паси arnyp олу омада, бaхcpo paraa^ дигap бaxщидaacт. Он шохтуфо хapзaгyй ва бexaбap аз фазоили xyд дониста, ба тaъpифи xeш маштул гapдидaacг: Расидани олу
Чун оз y ин cyхaн шунид олу, Гуфт эй 6ern6ap, мшу цазён. Ксдди худ pocm мекуном з - он py, То бадоянд ба шохи мон хубон.
Тaъpифoти олу ба тaъpифoти тут бо он ки ба шoxи баландаш мaхpyëн мeбapoянд, шабохат пайдо намудаасг. Вoкeaн, дapaxти ин хap ду монанданд ва aкcap шoxхoи дapoз дopaнд. Аз ин xorap, щoиp дap тaевиpи онхо ин шaбoхaтpю вopид кapдaacг. Баъд аз ин arnyp ба бахсу xyдcигoй пapдoxтaacг: Расидани ангур
Ин cyхaнpo шунид шо: arnyp, Пануа бикшод найзщамчу ^pon Ман тфатщои булауаб дopaм, Мeбapopaнд зи ман èycaд алвон. Ангубину мовизцою wupwû, Шацду waKKap ба пеши ман xcüpoh. Об Kopaнд, ки ман ба ком оям, Мeбapaндaм ба cy:6amu puндoн.
Чунонки маълум аст, arnyp хама сифатхои xynpo ба забон oвapдa, ваш paкибaшpo накухиш нaкapдaacг. Бaъзe сифатхои хaйpoнкyнaндaи он ба мypyд монанд тacвиp ëфтaacт. Бо paеидaни зомуча бахсу талоши paкибoн чон гиpифтaacг. Зомуча arnyppo зepи тoзиëнaи танкид кapop дода, хамаи сифатхои бади aнгyppo бapмeшyмopaд. Аз чумла, «ба xyм aндoxтa зишт шуданаш, xypдaни зиштгаштаи он аз чониби масгон, аз пайи чycтopи он capгapдoн шудани aфpoди фосику чиpкин, кocae xypдa сагаулк гаштан» бapин нaкyхишpo зомуча зи^ кapдaacг, ки ба aнгyp мувофикат дopaд: Расидани зомуча Зомуча аз миён бapoвapд cap, Гуфт Map маг)й коциши уон. Чун mypo д^ни хум тзонд, Мешсвй зишт мeхypaнд маетон. %ap кууо фошк; acmy rnpKui acm, Eax;pu my мешсванд capгapдoн. X_ap ки хypдaеm Kocœ аз вай, У дapaфmaд ба хулк, цамчу cazoн. Eax;pu тацкик u;muco6 кунонд, Козии му^тш^ зононд мотон. %амчу ман мева кууо бошад, Cep бошад зи тухми ман мypгoн.
Ин чо зомуча бо он ки фазоили зиëдepo молик аст, ваш андаки он>о ^ap байти oxиp ибpoз доштаасг. Баъдан, xapбyзa pacana, зoмyчapo накухиш кapдa, ба xyдеитoй отоз намудаасг. Хapбyзa
зoмyчapo, ки пeшrap аз oи пyxтa мepacaд ва ,ep иaмeпoяд, пуда шудану xopзop гaшrammpo ,ap oxиpи бaxopy аввади тoбистoи ба кайд гиpифтaacI.
Шoиp ,ap баёни тaъpифoти xapбyзa ба aфкopy пиидoшrи мapдyм такя rap^ 6o ин oбpaзи xapбyзapo ,ap ииcбaти paкибaш aфзaлrap ба чилва oвapдaacI. Чушнчи, ,ap вакти куштани xapбyзa ба зaбoн oвapдaии oяrи Kypъoи, ,ap тани пypиaкши oи будани oяrи К^юн, ,ap чaвoииaш xypдaии чaвoиxo ва ,ap пиpиaш, xypдaии пиpoи таъкид гapди1дaacт, ки гуфтаи (oiopo таквият мeбaxшaд: Расидани харбуза Буд дар хоб харбуза нога:, Га: ба гушаш расид ин суханон. Хамчу мургак бицаст y аз цо, Гуфт, эй гулча, камгу ин суханон. Вак/ти он шуд, ки хорзор шави, Пула мекунанд :ама тифлон. Хар ки буррад сарам ба теги :авас, Бар забон ронад ояти Куръон. Дар танам накшцо, ки мебины, Хаст ощо к-ояи Куръон. Гар цавонам, :ама цавон бихурад, Гар шавам пир, мехуранд пирон.
nac аз xapбyзa monp тapбyзpo ба мaйдoни ба^у мудазиа. MpH, ка^а, acapampo чамьбаст наму^аст. TapDje, ки миёни caбзaвoтy мeвaчoт аз хама бyзypгтapy вaзииитap аст, бишан, moиp oнpo чун moxд caбзaвoтy мeвaчoт ,ap ииxoяrи д0CI0и ба калам дoдaacr. Тapбyз paкибampo ба юфзанй aйбдop кapдa, xyибaxoяmpo бeпoёи дoиистaacr.
Он mapбaтampo бexтap аз канд ба зaбoн oвapдa, oиpo мyдaввo барти бeмopoи дoиистaacr. Бaxc то oн 4o мepacaд, ки тapбyз xapбyзapo 6o задани мушт ва гош дoдaии мaFзxoи capи oи мaFлyб мecoзaд. Бo хамин юфу ^фи xyдpo то дaмe ки oбpи Fyppoиy бapф аз ocмoи падид мeoяд, идoмa бaxmидaacт:
Расидани тарбуз Га: ба якбор ин хабар бишнид, Шоутарбуз пщлавони цсцон Цуббаи сабзи хеш дарпушид, Шуд равон :амчу Рустами Дастон Гуфт, эй харбуза, ту лоф мазан! Хунба^ои ту нест бегюён. Шарбатам бе: зи шарбати цанд аст, Ба:ра ёбанд, хуранд беморон. Бар сари харбуза бизад муште, Ки бишуд магз^ои y пошон.
Баъд аз ба^ та-гоши зиёди caбзaвoтy мeвaxo ва foi^™™ тapбyз бap oиxo rnonp ба баёни заъфи oн пapдoxтaacr. Ин мaъиoи oиpo дopaд, ки ,ap ин 4o афзалияти кoмил иecт. Табиист, ки хамаи мaвчyдoт ба хам вoбacraaнд ва аз тapaфи дигap аз афзалият бapxypдopaидy аз зaъифиxo opï иecтaид. Ин 4o заъфу мaFдyбияrи тapбyз 6o oмaдaии aбpy бopидaии бapф бapмaлo гamraacr. Падид oмaдaии ин xoлaт, тapбyзe, ки чaидe œrn «ба юфи кoфи xy,» маштуд буд, ба дapзa дapoвapдa, бoиcи пин^н myдaии oи ба гушаи кaxдoи гapдидaacт. Вакге ки гapмии oфтoббa acap кapдaи mypyъ намуд, oиpo дexкoи зи xoиaam fep^ кашид, ки «миcoди кaмпиpoи» cycry пaжмypдa гapдидa буд: Буд дар лофи крфи худ тарбуз, Шуд баякбора абри богурон, Аз суи осмон чу меояд, Барф:ои хурд го:-го:он Ларза афтод бар тани тарбуз, Аз гами барфу гуссаи борон. Бурд уро ба ра^гамхорй, Кард пищон ба гушаи ксщдон. Баъд аз он офтоби оламтоб, Кард берун зи хонааш дещон. Га: асар карда гармии хуршед, Шакли y шуд мисоли кампирон.
Нихоят шоир бо хушнудй ва мамнуният анчом пазируфтани достонро дар мактаи зайл чунин ба забон овардааст:
Хуб гуфти зи табъи худ Суфй,
Назм карди чу гавуари рахшон.
Вакеан, ин чо шоир ифодаи «назми хуб»-ро дуруст таъкид намудааст. Зеро достон чунин хусусиятро дорост. Забон ва сабки баёнаш хеле сода ва омиёна аст. Вазну оханг низ сабуку дилчаспанд. Хамаи ин давраи аввали шеъри сабки хуросониро ба хотир меорад. Бо вучуди ин, осори адабй наметавонад, бе саноеъи бадеъ, дарёфти нозуки шоирона ва дониши васеи суханофаринй арза шавад. Аз ин хотир, достони Суфй низ дар зоти худ аз вежагихои сухани бадеъ берун эчод нашудааст.
Симохои достонро Суфй аз набототу мевачот бозёфт намуда онхоро ба сухан даровардааст. Вай барои ба ин ноил шудан саноеъи тамсил ва ташхисро мохирона даромехтааст. Биноан, се образи аввал: себарга, савсан, ва гулхои дигар, ки худруянду тамоми табиатро бо хузури худашон сабзу мунаввар ва диданй кардаанд, хеч бахсу талоше дар бад кардани худ надоранд ва ба хеч вачх якдигарбадбинию накухиши хамдигарро ба хеш раво надидаанд. Ин албатта, симохои чолиб, синфи мехнаткашон, коргарони оддии касбу пешаи гуногунанд, ки кувваи асоси пешбарандаи чомеа махсуб ёфта, бо фаъолияти худашон зиндагй ва чомеаро оро медиханд. Шоир ин табакоти ососии чомеаро дар чои аввал гузоштааст. Бокй 13 симои дигар ба хамдигар бахсу мунозира барпо кардаанд. Онхо симохои кишри болоии чомеа буда, барои хифзи макому манзалати хеш ва дар мадди аввал гузоштани манфиати шахсиашон худро таъриф намуда, хамсафонашонро, ки паси хам меоянд, накухиш кардаанд. Дар ин шумор симохое низ намудор гаштаанд, ки аз хаммаслакони хеш бо тахаммулашон фарк доранд. Ба ин кабил «тахаммулгаронён» бед, тут, анчир ва ангур шомил мебошанд. Образхои дигар бошанд, ба ин хислат шомил нестанд. Онхо дар нисбати ракибашон аз хеч имконоти накухиш фуругузорй намекунанд ва то дарачае, ки ба хамдигар дарафтида, муштзанй кардаву хамдигарашонро ба халокат расонидаанд.Аз баррасии мухтасари «Бахориёти мевахо»-и Суфихоча Суфии Бухорой метавон ба натичаи зайл ноил шуд:
1. «Бахориёти мевахо»-и Суфихоча Суфии Бухоройнахустин асарест, ки дар татаббуъ ва пайравии «Бахориёт»-и Сайидо суруда шудааст. Он аз руи шакли жанрй кавофй ва мазмуну мундарича ба асари тамсилии Сайидо мувофикат дорад.
2. Аз руи вазн, гурухбандии симохои тамсилй, дарёфти адабй, тарзи тасвир ва гузориши масъала аз асари Сайидо фарк мекунад.
3. Образхои «Бахориёт»-и Сайидо ба ду гурух тасниф шудааст. Симохои асари Суфй бошад, аз руи хислат ва чою макоми худ ба се гурух чудо карда шуд.
4. Орази мардуми оддй дар симои се растанй дар аввали асар чой дода шудааст. Симохои дигар, ки барпокунандаи бахсу мочароянд, дар чои дуюм зикр ёфтааст. Симои тарбуз, ки аз олитарин чойгох бархурдор аст, аз чониби симохои одй не, балки аз ходисахои самовй маглуб мегардад.Дар маглубияти тарбуз синфи манфиатчую ракобатхох, ки хамсафаш хастанд, муттахид нашудаанд. Ин ба чахонбинии шоир вобастагй пайдо мекунад, агар касе ба маглубият мувочех гардад, нафаре, ба вай ёрманд шуда наметавонад, ки ба масоили казову кадар рабитаи кавй дода шудааст.
АДАБИЁТ
1. Айнй, С. Намунаи адабиёти точик/ С. Айнй. -Душанбе: Адиб, 2010.- 448 с.
2. Мирзоев А. Сайидо ва макомии у дар таърихи адабиёти точик/ А. Мирзоев. -Сталинобод: НТД 1957.
3. Нарзикул, М. Мукаддимаи шеършиносй (Вазни шеър) /М. Нарзикул.-Душанбе: Сино, 2004.- 80 с.
4. Низомии Арузии Самаркандй. Чахор макола. /Мураттиб, муаллифони сарсухану хозиркунандагони чоп Х. Шарифов, У. Тоиров.- Душанбе: Ирфон, 1986.-160 с.
5. Сайфиев Н. Таърихи адабиёти точик (асрхои 16-19 ва ибтидои асри 20) /Н. Сайфиев.-Душанбе: Бухоро, 2012.-660 с.
6. Сайидои Насафй. Асархои мунтахаб/Муаллифи сарсухану хозиркунандаи чоп Ч,. Шанбезода.- Душанбе: Ирфон, 1977.
7. Суфихоча Суфии Бухорой. Бахориёти мевахо. Захираи дастнависхои Маркази мероси хаттии назди Академияи илмхои Чумхурии Точикистон, тадти раками 1233/4.
«БАХОРИЕТ МЕВАХО» -И СУФИ ПРИМЕР ВЫСШИЙ В ПОДРАЖАНИЕ «БАХОРИЕТ»-И САЙИДО
В данный статье рассматривается «Бахориет мевахо» -и Суфиходжаи Бухорои и сравнение его содержимое с «Бахориет»-и Саидои Насафи. В результате данный произведение написано с помощь «Бахориет»-и Саидо которые являются один из первых ответов в его времени. Эти два произведение имеют сходство, в них существует заметные отличие в метрики, количество образов и в классификаций. Суфиходжаи Бухарои сохранил содержание и форму произведение Саидо, при посредстве он сделал традиция писания бахориет.
Ключевые слова: поэт, подражание, стих, произведение, традиция, новаторства, Саидо, Суфиходжаи Бухорои, «Бахориет», «Бахориет мевахо».
SUFY'S «BAHORIYOTI MEVAHO» AS EXAMPLE OF IMITATION IN SAIDO'S «BAHORIYOT»
The article was discussed about Sufyhojai Buhoroi's «Bahoriyoti mevaho» and comparison of content with Saidoy Nasafy's «Bahoriyot». The result is the book was appeared by Saido's «Bahoriyot» was the first answers at his life-time. So these two books are extremely similar, also there is special difference in shape, structure. Indeed, Sufyhojai Buhoroi kept the content and shape of Saido's book that's why writing such books (bahoriyot) becomes tradition.
Keywords: poem, imitation, poet, book, tradition, new. Saido, Sufyhojai Buhoroi, «Bahoriyot», «Bahoriyoti mevaho»
Сведения об авторе:
Шоев Абдухамид Абдунабиевич - кандидат филологических наук, доцент кафедры теории и истории таджикской литературы Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни.Е-mail: [email protected]
About author:
ShoevAbdukhamidAbdunabievich - Candidate of Philological Sciences, Lecturer of Department of Theory and History of Tajik literature in Tajik State Pedagogical University named after Ayni. Email: [email protected]
СИМОИ САДРИДДИН ДАР «ЁДДДОШЩО»-И САДРИДДИН АЙНЙ
Муллоев А., Боборачрбова Г.
Донишго^и давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айнй
Зиндагинома ва фаъолияти эчодиии С. Айнй дар даврони хасос ва мархилаи такдирсози таърихии халки точик сипарй гашта, симои начибаш дар осори адабиаш мунъакис гаштааст. Шахсият ва рисолати ичтимоию фархангии устод Садриддин Айнй дар заминаи фаъолияти адабию махорати эчодии у бунёд ва вобастагй дорад. Шиносоии «Наводирул-вакоеъ»-и Ахмади Дониш ба Айнй таъсири багоят бузург расонид, ва у ин омилро ба сифати як падидаи мусбати бадей махсуб дониста, дар осораш аз он ёдоварй менамояд. Садриддин Айнй дар мухите ба камол расид, ки мардумони захматкаш, дехконону косибон, равшанфикрону зиёиёни бедордил ва худогох дар ихотаи вай буданд. Хисси эхтироми ахли илму хунар , зиёиёну захматкашон ва хамзамон бадбинии ахли дарбор, рухониёни иргичой ва муллохои мутаассиб барои рисолати ичгимой ва шахсияти начиб ва неруманди Айнй заминаи боэътимод мегузорад .
Дар ин робита академик М. Шакурй низ таъкид менамояд, ки « Садриддин Айнй яке аз бузургтарин фарзандони миллат аст, ки дар як давраи бухронии сарнавиштсоз фидокорона талош карда, барои таъмини бакои умри миллат кахрамонихо нишон дода ва барои он ки халк аз зери харобазори таърих дубора сар бардорад ва комат рост кунад, падарвор гамхорй ва сарпарастй намудаас1».[1, с. 260]
Мухаккикони айнишиносон бар он назаранд, ки шахсият ва симои хунариаш хануз кабл аз инкилоб хамчун шахсияти донишманду адиби нуктасанч шинохта шуда, тафаккури адабию эстетикиаш дар мухити фарханги суннатй ва шеъру адаби пургановати ниёкон бунёд ва ташаккул ёфт ва дар катори фозилони давр ва зиёиёни пешкадам карор гирифта, икдоми начиби маорифпарваронаи Ахмади Дониш ва дигар равшангарону маорифпарваронро идома дод. Дар байни чехрахои рушанфикрон ва зиёиён , ки дар «Ёддоштхо» тасвир шудаанд, симои муаллиф -Садриддин, ки кахрамони асосии асар аст, мавкеи шоиста дошта, ташаккул ёфтани характери вай яке аз масаълахои мухими асар мебошад.
Дар «Ёддоштхо» аз сахифаои нахустин хонанда ба вокеахо ва холатхои зиндагии муаллиф дар як даврони муайяни таърихй шиносой пайдо намуда, хаёти гузаштаи халкро покиза ба тарзи вокей дарк намуда, кимати зиндагии имрузаро ба хубй мефахмад. Муаллиф диккати асосиро ба тасвиро хаёти халк ва мухимтарин ходисоту руйдоди замон дода, мухити хонавода, хаёти дехоти Сокторе ва Махаллаи Боло хотироту ёди ачдодон, саргузашти пурфочеаву ноором ва талхи худ, хаёти мадрасахои Бухоро, тарзи тълиму тадрис ва барномахои дарсй, хаёти табакахои гуногуни ахолй, харакат ва норозигихо ба мукобили чабру зулм, беадолатй, фасод, вахшонияти хокимони аморати Бухоро ва мухити ичтимоиро тасвир менамояд. Вай тасвири хаёти ичтимоии Бухороро дар мавкеи
