Бәсекелік қабілеті ерекше тұлғаны тәрбиелеудегі музыка пәні мұғалімінің белсенді оқытудағы рөлінің маңызы Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

и

УДК 373.1 ГРНТИ 14.25.01

БЭСЕКЕЛ1К ЦАБ1ЛЕТ1 ЕРЕКШЕ Т¥ЛГАНЫ ТЭРБИЕЛЕУДЕГ1 МУЗЫКА ПЭН1 М¥ГАЛ1МШЩ БЕЛСЕНД1 О^ЫТУДАГЫ РЭЛ1НЩ МАЦЫЗЫ

Андатпа

Макалада бэсекелестiк артыкшылыгы бар адам-ды окыту мен тэрбиелеудеп музыка м¥Fалiмшщ рeлi карастырылады. Заманауи адамнын, калыпта-суындагы белсендi окытудын, мацызы ерекше атап eтiледi.

Аннотация

В этой статье рассматривается роль учителя музыки в образовании и воспитании человека с конкурентным преимуществом. Подчёркивается значение активного обучения в формировании современного человека.

Annotation

The article considers the role of a Music teacher in the education of a person with competitive advantages. The meaning of active learning for formation of a modern person is underlined.

Токеев Б.Е.,

«Орлеу» БА¥О» АЦ филиалы

«Турюстан облысы жэне Шымкент цаласы бойынша ПКБАИ» «Бшм беру процест психологиялыц-педагогикалыц цолдау» кафедрасыныц ага оцытушысы

Негiзгi свздер: устаз, музыка, куй, музыкант, кYйшi, мектеп, оцытушы.

Ключевые слова: учитель, музыка, кюй, музыкант, исполнитель кюев, школа.

Keywords: teacher, music, kui, musician, kui performer, school.

Казактыц аса кернекп агартушы-педагогы,

жазушы, этнограф, фольклоршы, когам кайраткерi

1841-1889 жылдар аралыгында eмiр CYрген ^стаздар-

^ дын, ^стазы Ыбырай Алтынсариннщ: «Маган жаксы

^ м¥Fалiм бэршен де кымбат, ейткет м¥Fалiм - мек-

го тептщ жYрегi» «Егер балалар бiр нэрсенi тYсiнбейтiн

Й болса, онда оцытушы оларды кшэлауга тиiстi емес, о • •

t^ оларга тYCiндiре алмай отырган eзiн кшалауга тиiс» s •

и деген сeздерi Yлкен мацыздылыгымен казгрп танда

g да eмiршендiгiн байкатады.

® «Музыка» пэт бойынша жацартылган бiлiм беру багдарламасы окушынын, шыгармашылык кабшетш, ® эстетикалык-кeркем талгамын, музыкалык мэдени-К етш калыптастыруга багытталган. Пэннщ мазм^-§ ны окушылардын, алдыцгы бiлiмiне коса шыгар-машылыкпен ойлауын, киялын, елесiн, есте сактау кабшетш, назарын арттыруга мYмкiндiк бередi. Сон-

дыцтан музыка пэтнщ мугатм! пэннщ мацсатын ескерш, Yлкен жауапкершшкп сезше отырып, оцушылардыц бойында ке-леш мынадай бшм, бшк жэне дагдыларды цалыптастыруга ыцпал ете алады:

-¥лттыц жэне элем халыцтарыныц мэ-дениетшц непзп стильдер! мен жанрла-рын, олардагы цундылыцтар мен эмоци-яларды зерттеп, ажырата отырып талдай б1лу. Бул жерде мугал1м тарапынан эрб1р оцушыны сын тургысынан ойлай алатын, жеке птр1 цалыптасцан жеке тулгага ай-налдыру кезделед!

-Музыканы тыцдау цуру, сезшу арцылы орындауды крдапру непз1нде бшмдерш дагдылары мен тYсiнiгiн дамыту. Бул жердей мацсат эрбiр оцушыныц таланттылыгы мен дарындылыгын ашу, жан-жацты дамы-ту болып табылады.

-0з жумысына сыни пiкiр айта бiлу жэне езшщ , басцалардыц жумысын жацсарту Yшiн усыныстар енгiзе бiлу. Оцушылардыц бiр-бiрiне деген сенiмдерi, цамцорлыцтары артып, эрбiр сабацтагы багалауды барын-ша шынайылыцца, ашыцтыцца,сын тургы-сынан пiкiр айта бшуге, оны дурыс тусшу-ге жетшзу мугал1мнщ кешбасшылыгымен ендiрiледi.

^ртщдеп аспаптыц, вокалдыц жэне му-зыкалыц дагдыларын дамыту (соныц гшш-де эртYрлi музыкалыц технологиялар мен АКТ) Оцушылардыц жан-жацты дамуы, ез - ездерш аша бiлулерi, !здетмпаздыцтары мугал!мнщ басшылыгымен,багыт багда-рымен жYргiзiледi.

- Музыканы енер саласыныц басца да пэндерiмен пэнаралыц байланыс орнату цабшетш арттыру. БYкiл емiрiмiз музыка-мен тжелей байланысты.Куанышымыз бен цайымыз да, жещстер мен жемiстерiмiз де бэрi кYЙлер мен эндермен суреттелген. «Туганда дуние есiгiн ашады елец, влецмен жер цойнына шрер денец. 0мiрдегi цызыцтыц бэрi елецмен, Ойлансайшы бос цацпай елец-селец»

деген кемецгер улы Абай Кунанбайулыныц елец осыган дэл сэйкес келедi.Бесiк жы-рымен басталар гумырымыз емiр жырымен жалгасады. Журек согысыныц езi музыка-лыц ритмге сай келед^ Журек тоцтаган-да емiр музыкасы да тоцтайды. Музыка пэтнщ басца пэндермен байланыспайтын тусы кемде кем. Мысалы «Куйшшк енер» тацырыбын алсац, куйдщ шыгу тарихын оцушылар зерттесе тарих пэнiмен байла-нысца тYседi, куйдщ шыццан жерш цара-стырса география пэнiмен, куйд! нотамен уйренсе математика пэнiмен, куйд! дом-быра аспабында орындап, домбыраныц цандай агаштан жасалганын зерттесе биология пэтмен, куй туралы елецдер цура-стырса цазац тш эдебиет пэнiмен, дыбы-стыц шыгуы физика пэнiмен, куйд! тыцдау арцылы сурет салса керкем ецбек пэтмен байланысады. Музыка пэтнщ мугал!м! пэнаралыц байланысты ттмд! оцытуда оцушылардыц белсендшктерш арттырып, зерттеушiлiк жумыстарга жумылдыра бшу! ттс.

Музыка пэтнщ мугал!м! болу - бiрегей, ерекше мамандыц. Баурап алу, сын айту жэне мадацтау мацызды болып табылатын будан басца пэн жоц шыгар. Музыка пэн сабагында ылги да оцушылардыц кещл куйшщ жогары болуы мацызды, ейгкет эндер мен кYЙлердiц шабытпен орында-луы соган байланысты. Сондыцтан музыка пэтнщ муFалiмi психолог цызметш цатар атцарып, эрб!р баланыц шк жан дуни-есiн сезiп, шабыттандыру арцылы олармен жылы царым цатынас орната бшп, пси-хологиялыц жагымды орта цалыптастыра б!лу! ттс. Тэжiрибенi жетiлдiру ушн туын-дыны орындаган кезде бейнетаспага неме-се аудио таспага жазып алу керек. Шынайы мысалдар болмаса эуен орындалып болтан соц оны ешшм де цайтара алмайды.

Музыка сабагыныц басты тш-дыбысца, дыбыстауга негiзделген тш, ягни музыкант! тану, тусше 6!лу Yдерiсi ойлана эр!

к х

<С т о

го РЧ

О ^

и

О §

X X ш Е-

к ^

х

рц

О ш Е-

и

X

<с т о

го £

РЧ

О *

1-4

о ч о

X X ш Е-

к *

К

рц

о

ш Е-

эрекет ете отырып, оны 1ш1нен тану де-генд1 бшд1ред1. Оцушыныц жауабын мей-шнше толыц тындап, дурыс багыт керсету м^гал1мнен цамтамасыз ет!лмек. Музыка кабинет! эуенге-айтылып жатцан энге, тар-тылып жатцан кYЙге, жазылып жатцан жаца эуенге толып туруы ттс. Музыка туралы эцлмеге тарту, музыка туралы сурацтар беру, музыка тыцдап, соныц эсер1мен елту, оцушыларга музыкамен жацындасу -оцушыларга езшц жэне езгенщ эуетн тYсiнуге мYмкiндiк бередг Фолкестадтыц (2006,136-б) тужырымдауынша, «... музыка муFалiмi музыкадан хабарсыз, музыкага цызыцпайтын жэне музыкага бейiмi жоц бала кездест1рмейдЬ>

Тиiмдi оцыту эдiстемесi оцушыларга езшщ музыкалыц бiлiмiн терендетуге, эрi буны оцушылардыц эртYрлi музыкалыц туындылардыц арасындагы арацатынасты тYсiнуге кемектесетiн тэсiлдермен орын-дауга мYмкiндiк бередi. Музыка сабагын-да оцытуды тиiмдi тYрде саралай б^ эр оцушыга бiлiм бере отырып, олардыц ца-бiлетерiне, цызыгушылыцтарына, цажет-тiлiктерiне царай ездерiне лайыцты тапсы-рмалар арцылы шабыттандыру тYрiнде жумылдыруга жол ашады.

Кдбшетше, Yлгерiмiне, цызыгушылыгы-на, децгейлерше, цажеттiлiктерiне царай бершен мугатм тарапынан арнайы цурылган утымды, айцын, цолжетiмдi тапсырмалар белсендi оцуга кешiрiп, бiлiмге жетуде оцушылардын, цы-зыгушылыцтарын арттыру арцылы бэсеке-леспк орнап, С децгейiндегiлерi В децгей-iне, В децгейiндегiлерi А децгешне кешуге тырысады. Мугал1мдер мынадай бiрцатар мэселелердi ескерсе оцушылардыц шк1 уэждерiн арттыруда тиiмдiлiкке цол жеткь зе алады. Мысалы:

1.Оцушылардыц децгейлерше, цы-зыгушылыцтарына, цажеттiлiктерiне жэне ынта ыцыластарына сэйкес келетш тапсы-рмаларды дайындау оцушылар бойынан

музыкантты керуге мYмкiндiк бередi.

2.Сыныптан тыс жерлерде, мерекетк iс-шараларда, сахналарда олардыц музыкалыц тэжiрибесiн керсетуiне мYмкiндiк ашылады

3.Сабацтыц тиiмдi белсендi етуi Yшiн оцушылардыц YЙлерiнде бар аспаптарды сыныпца немесе YЙiрме жумыстарына ала келуш страну, осы мэселе бойынша ата-а-налармен тыгыз байланыс жумыстарын жасау жацсы нэтижелерге жеткiзедi.

4.Сабацта белсендi оцытудыц турл1 жаца эдiс-тэсiлдерiн цолдану би1к керсетюштер-ге экеледi.

5.Достыц царым-цатынас, ынтымацта-стыц орнаган серштестште жэне топта бiр ата-ананыц балаларындай белсендi жумыс жасауга шабыттандыру музыка сабагыныц жогары децгейде етiлуiне септтн тигiзедi.

Бастауыш сыныптарда спиральдi бшм беру багдарламасы оцушыларга кептеген дагдыларды цалыптастыруга кемектеседi. Кдрапайым ноталарды, эннщ белiктерiн жэне бYтiн эндi нацты белгiлi бiр диапазон аясында айту, бул ретте музыкалыц туын-ды туралы ез сезiмiн оцушыларга толыц жетшзе отырып, эндi ыргацпен, нацышпен келтiрiп орындау жYредi.

Музыка пэтнщ муFалiмi барлыц жастагы оцушыларды езшщ музыкалыц идеяларымен еркш экперимент жасауга, шеберлтн шыцдай отырып, ез ойларын ба-рынша цурылымдалган эрi цисынды турде жеткiзiп, буны не Yшiн жасаганын растауга умтылдыруы керек.

ЭДЕБИЕТТЕР:

1.Мугал1мге арналган нусцаулыц «Назарбаев Зияткертк мектептерЬ) ДББ¥, 2015.

2. МуFалiмдердщ бiлiктiлiгiн арттыру багдарламасы «Назарбаев Зияткертк мек-тептерЬ» дербес бшм беру уйымы Педаго-гикалыц шебертк орталыгы, 2015.