Научная статья на тему 'БЎЛАЖАК ТАРЖИМАШУНОСЛАР ЛИНГВОКОММУНИКАТИВ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ТАМОЙИЛЛАРИ'

БЎЛАЖАК ТАРЖИМАШУНОСЛАР ЛИНГВОКОММУНИКАТИВ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ТАМОЙИЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
48
36
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
олий таълим / бўлажак таржимашунослар / лингвокоммуникатив компетентлик / шакллантириш / тамойиллар / талаблар / мажмуа. / высшее образование / будущие переводчики / лингвокоммуникативная компетенция / формирование / принципы / требования / комплекс.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Мамаражабов Ботир Баходир Ўғли

Мазкур мақолада олий таълимда бўлажак таржимашунослар лингвокоммуникатив компетентлигини шакллантириш тамойиллари ёритилди. Олий таълим ўқитиш жараёнида бўлажак таржимашунослар лингвокоммуникатив компетентлигини шакллантириш бўйича талаблар мажмуини таҳлили очиб берилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПРИНЦИПЫ ФОРМИРОВАНИЯ ЛИНГВОКОММУНИКАТИВНОЙ КОМПЕТЕНТНОСТИ БУДУЩИХ ПЕРЕВОДЧИКОВ

В статье приведены принципы формирования лингвокоммуникативной компетенции будущих переводчиков в высшем образовании. Осуществлён анализ комплекса требований к формированию лингвокоммуникационной компетенции будущих переводчиков в процессе обучения в высшей школе.

Текст научной работы на тему «БЎЛАЖАК ТАРЖИМАШУНОСЛАР ЛИНГВОКОММУНИКАТИВ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ТАМОЙИЛЛАРИ»

г

v.

Мамаражабов Ботир Баходир у^и,

Тошкент давлат шаркшунослик университети "Таржимашунослик ва халкаро журналистика" кафедраси укитувчиси

БУЛАЖАК ТАРЖИМАШУНОСЛАР ЛИНГВОКОММУНИКАТИВ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ТАМОЙИЛЛАРИ

УДК: 371.912

МАМАРАЖАБОВ Б.Б. БУЛАЖАК ТАРЖИМАШУНОСЛАР ЛИНГВОКОММУНИКАТИВ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ТАМОЙИЛЛАРИ

Мазкур маколада олий таълимда булажак таржимашунослар лингвокоммуникатив компе-тентлигини шакллантириш тамойиллари ёритилди. Олий таълим укитиш жараёнида булажак таржимашунослар лингвокоммуникатив компетентлигини шакллантириш буйича талаблар мажмуини тах,лили очиб берилди.

Таянч суз ва тушунчалар: олий таълим, булажак таржимашунослар, лингвокоммуникатив компетентлик, шакллантириш, тамойиллар, талаблар, мажмуа.

МАМАРАЖАБОВ Б.Б. ПРИНЦИПЫ ФОРМИРОВАНИЯ

ЛИНГВОКОММУНИКАТИВНОЙ КОМПЕТЕНТНОСТИ БУДУЩИХ ПЕРЕВОДЧИКОВ

В статье приведены принципы формирования лингвокоммуникативной компетенции будущих переводчиков в высшем образовании. Осуществлён анализ комплекса требований к формированию лингвокоммуникационной компетенции будущих переводчиков в процессе обучения в высшей школе.

Ключевые слова и понятия: высшее образование, будущие переводчики, лингвокоммуника-тивная компетенция, формирование, принципы, требования, комплекс.

MAMARAJABOV B.B. PRINCIPLES OF FORMING THE LINGUISTIC COMPETENCE OF FUTURE TRANSLATORS

In the article is discussed the principles of the linguocommunicative competence formation among future interpreters in higher education system. The analysis of a set requirements for the linguo-communication competence formation among future translators in the process of education in higher education is revealed.

Key words and concepts: higher education, future translators, linguistic and communicative competence, formation, principles, requirements, complex.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 6 (103)

Кириш. Жах,он олий таълим муассасала-рида булажак таржимоншуносларни касбий ижодий кобилиятларини ривожлантиришнинг креатив механизмлари таълим жараёнига татбик этилган. Халкаро ташкилотлар ва ЮНЕСКО томонидан кабул килинган 2030-йил-гача янги таълим концепциясида "Таълим-тараккиётнинг асосий х,аракатлантирувчи кучи ва баркарор ривожлантириш максадларига етказувчи мух,им фаолият" деб эътироф этилган. Олий таълим муассасала-рида булажак таржимоншуносларни касбий ижодий кобилиятларини ривожлантириш, таълим жараёнини моделлаштириш, электрон ахборот таълим ресурсларини яратиш, замо-навий педагогик ва ахборот коммуникация технологияларидан фойдаланиш, талабаларда креатив компетентликни ривожлантиришга алох,ида эътибор берилмокда.

Мавзунинг долзарблиги. Дунёда олий таълим муассасалари ва илмий тадкикот институтлари таржимоншуносларнинг касбий ижодий кобилиятларини ривожлантириш, таълим жараёнини медиатехнологи-ялар асосида ташкил этиш, касбий ижодий кобилиятларни ривожлантиришнинг педагогик имкониятларини ривожлантириш буйича илмий тадкикот ишлари олиб борилмокда. Шу билан бирга касбий муаммолар, илмий фаразларни текшириш, касбий муаммоларни аниклаш, мустакил фикрлаш таълим страте-гияларини белгилаш буйича илмий тадкикот ишларига алох,ида эътибор берилмокда.

Хусусан, х,озирги кунда олий таълим тизимида мутахассислар самарали тайёр-лаш йулларини излаш - тизимли, шахсий-фаолиятли, маданий, полисубъект, тех-нологик ва бошка ёндашувлар асосида олиб борилмокда. Булажак таржимашу-нослар лингвокоммуникатив компетент-лигини шакллантириш тизимини ишлаб чикишни назарий-услубий асоси сифатида биз тизимли-фаолиятли ва маданийшунослик ёндашувларни танладик. Уларни бир-бирини тулдирган х,олда куллаш булажак таржима-шунослар лингвокоммуникатив компетент-лигини шакллантириш жараённинг ташки-лий комплекслигини ва уни интерлингвома-даний коммуникация жараёни сифатида сама-рали ишлайдиган тизимни куришни таъмин-лайди. Шу жих,атдан олий таълимда булажак

таржимашунослар лингвокоммуникатив ком-петентлигини шакллантиришнинг самарали ёндашувларини аниклаш, амалиётга жорий этиш буйича тавсиялар ишлаб чикиш, уларни жамиятнинг ижтимоий, иктисодий, сиё-сий турмушида фаол катнашиш заруриятини ривожлантириш буйича илмий тадкикотлар алох,ида долзарблик касб этмокда.

Мак,сад. Мазкур маколанинг максади булажак таржимашунослар лингвокоммуни-катив компетентлигини шакллантириш тамой-иллар тизимини таклиф этиш, уларни сама-радорлигини тах,лил килиш х,амда,муносабат билдиришни кузда тутди.

Мавзу буйича бошка олимлар илмий асар-лари кискача тах,лили

«Компетентлик» ва «компетенция» тушунчаларининг мох,ияти ва мазмунини урганиш ва тах,лил килиш, касбий ком-петенцияни ривожлантириш ва диагно-стикаси К.М.Абдуллаева, А.Х. Махмудов, Н.А.Муслимов, Р.Г. Исьянов, Ш.С. Шарипов, М. Б. Уразова, М. Йулдошев каби мах,аллий олимлар томонидан амалга оширилган. Шунинг-дек, чет эл олимлари С. Архангелский, В. Ава-несов, А. Анастази, В. И. Байденко, Г. Балл, В. Беспалько, А. А. Вербицкий, Н. А. Гришина, Л. Давида, Э. Ф. Зеер, И. А. Зимняя, Н. В. Куз-мина, Ю. Татур, А.И.Кулешова, А.К.Маркова, Н.В.Скачкова, А.В.Хуторский, В.Д. Шадриков, R.Boyasis, K.Kameron, R.Kuinn, R.Marr, Dj.Raven, S.Uiddet, S.Xolliford ва бошкалар х,ам ушбу тушунчалар мо^ияти ва мазмунини илмий тах,лил килишган1. Таржима буйича фан-лар доирасида таржимоннинг касбий компе-тентлиги шаклланиши муаммоси И.С. Алексеева, В.Н. Комиссарова, Л.К. Латышева, Р.К. Миньяр-Белоручева, М.Я. Цвиллинг - асар-ларида куриб чикилган. Бу тадкикотлар мазкур муаммо буйича илмий маълумотларни йиFишга ва тизимлаштиришга кумаклашди, лингвокоммуникатив компетентликнинг тар-жимон касбий фаолиятидаги етакчи ролини аниклади. Бирок, олимларнинг кизикиши жиддийлиги ва олинган натижаларнинг салмоклигига карамасдан, булажак таржи-

1 Боймуродова Г. Т. Малака ошириш тизимини модер-низациялаш жараёнида укитувчиларнинг касбий компетентлигини узлуксиз механизми. Автореф. диссертации на соискание учёной степени кандидата педагогических наук. Нукус - 2020. - 68 с.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 6 (103)

монларнинг лингвокоммуникатив компе-тентлиги шаклланиш жабх,аси уларда куриб чикилмаган. Хозирги кунгача лингвокоммуникатив компетентликнинг тузилмаси ва мазмуни аникланмаган, уни ОТМда шак-ллантиришнинг самарали тизими ишлаб чикилмаган1.

Мацоланинг илмий мо^ияти: Булажак таржимашунослар лингвокоммуникатив ком-петентлигини шакллантириш жараёни педаго-гик тизим сифатида х,ар хил турдаги алокалар билан таърифланади: узаро х,аракат, вужудга келиш, кайта узгартириш, куриш, бошкариш. Булажак таржимашунослар лингвокоммуникатив компетентлигини шакллантириш жараёни очик тизим х,исобланади, унга ижтимоий-маданий мух,ит таъсир курсатади. Бирок, мух,итни мух,имлигига карамасдан, тизим ривожлантирувчи манба унинг ичида жойлашган. Х.И. Лийметс, A.B. Мудрик, Л.И. Новиковаларни фикрича, тизимни ташки мах,сулдор функциясини амалга оширили-шини таъминловчи педагогик тизимнинг алокалари х,ам укувчи, х,ам педагогнинг индивидуал тажрибаси х,олатига мос барча педагогик воситалар оркали амалга оширилади-ган ва бу х,олда уз-узини ривожлантирувчи манбага айланадиган конструктив педагогик узаро х,аракат х,исобига тартибга солинади2.

Бир компонентни бошка компонентга ва умуман тизимга таъсир килиши уни бир х,олатдан иккинчи х,олатга утиши ва тизимли сифатларга эга булиши билан бирга содир булади. Булажак таржимашунослар лингвокоммуникатив компетентлигини шакллантириш натижасини узида ифодаловчи куйидаги коидаларни амалга ошириш жоиз:

1. Булажак таржимашунослар лингвокоммуникатив компетентлигини шакллантириш жараёни олий лингвистик таълим шарои-тида касбий таржима тайёргарлик куйи тизим х,исобланади, ва бу уни касбий педагогикани умумдидактик тамойилларини инобатга олган х,олда амалга оширишга имкон беради.

1 Уразова М.Б. Совершенствование технологии подготовки будущего педагога профессионального образования к проектировочной деятельности. Автореф. дис. ... док. пед. наук. - Т., 2015. - 45 с.

2 Якушкина И.3. Связь урока и внеурочной работы по иностранному языку. - М.: "Высшая школа", 2018. -112 б.

2. Булажак таржимашунослар лингвокоммуникатив компетентлигини шакллан-тиришга педагогик тизим сифатида очик, эх,тимоллик хос, у эгилувчанлик, динамиклик, бошкарувчанликка х,амда такомиллашти-ришга мос салох,иятга эга.

3. Булажак таржимашунослар лингвокоммуникатив компетентлигини шакллантириш жараёнининг самарадорлиги талабларни таржима фаолиятини амалга оширишга тизимли таъсирларни ташкил этишга ва махсус педагогик шароитлар яратишга боFлик.

4. Лингвокоммуникатив компетентлик булажак таржимашуносга тиллараро, мада-ниятлараро, шахслараро касбий коммуни-кацияни самарали амалга оширишга имкон берувчи унинг махсус билимлар, кобилиятлар, куникмалар, шахсий хислатлари, тажрибаси-нинг бир бутунли педагогик тизим сифатида курилиши мумкин.

Бинобарин, мазкур коидаларини амалга оширилиши булажак таржимашунослар лингвокоммуникатив компетентлигини шакллантириш жараёнини маълум даражадаги абстракция нуктаи назардан тадкик килишга имкон беради, чунки педагогик узаро х,аракатни педагогик тизим уз-узини ривож-лантириши манбаи сифатида куриб, улар мазкур компетентлик шаклланадиган укитувчи ва талабаларни узаро х,аракат жараёнининг мох,иятини очиб бермайди.

Тадкик килинаётган жараённинг хусусий-лиги ва булажак таржимашуносларда шаклла-наётган хислатни хусусиятини инобатга олган х,олда, таъкидлаймизки, бизнинг тизимни куришда булажак таржимашунослар лингвокоммуникатив компетентлигини шакллантириш жараённи х,ам тизимли, х,ам фаолиятли хусусиятлар инобатга олиниши керак. Шунинг учун булажак таржимашунослар лингвокоммуникатив компетентлигини самарали шак-ллантиришни таъминлаш учун бизга тизимли ва фаолиятли ёндашувлар жих,атларни бир-лаштирувчи ёндашув талаб килинди. Бу укув машFулотларда чет тили нуткий фаолиятни моделлаштириш шароитида булажак таржимашунослар лингвокоммуникатив компетентлигини тартибли, тизимли амалга оширила-диган тайёрлаш тизим куришни талаб этувчи

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 6 (103)

тизимли-фаолиятли ёндашув булди1. Тизимли-фаолиятли ёндашув булажак таржимашунос-лар лингвокоммуникатив компетентликни шакллантириш тизимини талабани интерлинг-вокоммуникатив фаолиятга кушиш жараёни сифатида куришни назарда тутади2.

Маданиятшунослик ёндашуви булажак тар-жимашуносларнинг лингвокоммуникатив компетентлигини маданиятлар диалоги сифатида шакллантириш жараёнини яратишни таъминлайди, бунда талаба бошиданок фаол позицияни эгаллайди ва тиллараро, мада-ниятлараро ва шахслараро касбий мулокот субъекти сифатида намоён булади.

Тадцицотнинг объекти сифатида биз булажак таржимашуносларнинг лингвокоммуникатив компетентлигини шакллантириш тамойилларини тавсифладик.

Муаммони х,ал килишда унинг ролини шундай тушунишга асосланиб, биз катор коидаларни ажратдик:

1. Булажак таржимашуносларнинг лингвокоммуникатив компетентлигини шакллантириш - бу талабалар субъект сифатида х,аракат киладиган узга маданиятни урганиш жараёни;

2. Булажак таржимашуносларнинг лингвокоммуникатив компетентлигини шакллантириш факат она тилининг шакллан-ган миллий-маданий негизида мумкин, чунки бу одамни бошка халк маданиятига якинлаштириш учун асосдир;

3. Булажак таржимашуносларнинг лингвокоммуникатив компетентлигини маданият-лараро мулокотнинг амалий х,олатларида она ва чет тили маданиятининг моддий ва маъ-навий кадриятлари билан узаро х,аракатда булганда шаклланади;

4. Булажак таржимашуносларнинг лингвокоммуникатив компетентлигини шакллантириш жараёнининг самарадорлиги универ-ситетнинг маданий-маърифий маконида тил-шунос шахснинг узини узи аниклаши, узини узи ривожлантириши ва узини узи руёбга

1 Фурманова В.П. Межкультурная коммуникация и лингвокультуроведение в теории и практике обучения иностранным языкам. - Саранск: Изд-во Мордов. ун-та, 1993. - 120 б.

2 Якушкина И.3. Связь урока и внеурочной работы по иностранному языку. - М.: "Высшая школа", 2018. -

120 б.

чикариши учун шароитларни максадли яра-тишга боFлик.

Тизимли-фаолиятли ва маданиятшунослик ёндашувлар асосида биз томондан булажак таржимашуносларнинг лингвокоммуникатив компетентлигини шакллантиришнинг ком-муникатив йуналтирилган тизимни ишлаб чикилди, уни мавжуд касбий лингвистик таъ-лим тизими доирасида ишлайдиган куйи тизим деб х,исоблаш мумкин. Касбий тайёр-гарликнинг максадлари, вазифалари, маз-муни, шунингдек методлари ва шаклларига эътиборни каратган х,олда, у х,ам узига хос максадлари, вазифалари, мазмуни, усуллари, шаклларига эга ва маълум тамойиллар тизи-мига асосланади3.

Тадкикот жараёнида олинган эмпирик материални назарий тах,лил килиш ва умум-лаштириш натижасида биз куйидаги тамой-иллар тизимига келтирдик: илмийлик тамой-или, очиклик тамойили, коммуникативлик тамойили, технологиклик тамойили, яхлитлик тамойили, динамизм тамойили.

Илмийлик тамойили: булажак таржимашуносларнинг лингвокоммуникатив компетентлигини шакллантириш жараёнида педагогика, психология, чет тилларини укитиш методикаси, лингвистика, таржимашунослик сох,аларидаги замонавий илмий ютуклардан фойдаланиш керак. Эскирган маълумотлар нафакат тизимнинг ишлаб чикилаётган сифа-тига таъсир килиши, уни яратишга сарфла-надиган вактни, интеллектуал, миссий, моддий ва молиявий харажатларини ошишига, балки унинг фаолияти жараёнида салбий окибатларга олиб келиши мумкин.

Коммуникативлик тамойили: булажак таржимашуносларнинг лингвокоммуника-тив компетентлигини шакллантириш укитиш укув машFулотларида моделлаштирилган чет тили нуткий фаолияти шароитида мада-ниятлараро алока воситаси сифатида тар-тибли, тизимли ва узаро боFлик х,олда чет тилини укитиш жараёнида амалга ошири-лиши керак. Мулокот модели сифатида укув жараёнини яратиш мулокотнинг факат асо-сий, мох,иятан мух,им параметрларини

3 Ширшов В.Д. Педагогическая коммуникация. Теоретические основы: Автореф. дис. . д-ра пед. наук. - Челябинск, 2015. - 39 б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 6 (103)

моделлаштиришни англатади, улар тарки-бига куйидагилар киради: мулокот субъек-тини коммуникатив фаолиятининг шахсийлик хосияти, нутк параметрларининг узаро муно-сабати ва узаро таъсири, вазиятлар мулокот ишлашининг шакли сифатида, маданиятла-раро коммуникация жараёнининг мазмунли асоси, узлаштирилиши мулокот вазиятла-рида коммуникатив фаолиятни таъминлайди-ган нутк воситаларининг тизими, нутк восита-ларини узлаштириш ва улардан фойдаланиш-нинг функционал хусусияти, эвристиклик.

Технологиклик тамойили: булажак тар-жимашуносларнинг лингвокоммуникатив компетентлигини шакллантириш жараёни ушбу компетентликнинг бошланFич х,олатини янги сифатга эга булишини таъминлайдиган кетма-кет ва узаро боFлик х,аракатлар тизими булиши керак. Бунда х,аракатлар кетма-кетлигини бузилиши олдиндан тасаввур килиб булмайдиган натижаларга олиб келиши мумкин. Лингвокоммуникатив компетент-ликни шакллантириш жараёнида ушбу тамой-илни амалга ошириш материални интенсив тарзда беришни, талабларда фаол позицияни ва юкори даражадаги мустакилликни, доимий равишда тескари алокани, аник х,аракатларни маромига етказилганлигини ва алгорит-млашни таъминлайди1.

Яхлитлик тамойили: булажак таржимашу-носларнинг лингвокоммуникатив компетентлигини шакллантириш тизимининг ички бир-лиги унинг элементларининг узаро таъсири натижасида эришилиши керак. Ушбу тизим-нинг интеграл хусусияти унинг таркибий ком-понентларини уЙFунлаштиришдир. Ушбу тамойилга мувофик булажак таржимашунос-ларнинг лингвокомуникатив компетентлигини шакллантириш тизимининг стратегик, тактик ва оператив максадларининг конуний, объектив бирлигини акс эттирувчи ягона мазмуни яратилади.

Очицлик тамойили: булажак таржима-шуносларнинг лингвокоммуникатив компетентлигини шакллантириш тизими ташки мух,ит билан ривожланиш ва узаро таъсир утказиш кобилиятига, укувчиларнинг шах-

1 Фурманова В.П. Межкультурная коммуникация и лингвокультуроведение в теории и практике обучения иностранным языкам. - Саранск: Изд-во Мордов. ун-та, 1993. - 122 б.

сий таълим эх,тиёжларига караб кенгайиш имкониятига эга булиши керак. Ривожланиш ва кенгайиш кобилияти тизимнинг мос-лашувчан тузилма сифатида ташкил этилган-лиги билан таъминланади. Бунга куплаб омил-лар таъсир килганлиги сабабли, х,ар кандай очик тизимда булгани каби, унда х,ам янгила-ниш ва узгарувчан кайта ташкил этиш жара-ёнлари мумкин.

Динамизм тамойили: лингвокоммуникатив компетентликни шакллантириш тизими вакт даврида унинг сифат х,олатлари - дара-жалари узгартирилиши оркали ривожланади. Даражадан даражага утиш тизим элемент-лари ва тузилишини бир вактнинг узида тако-миллаштириш асосида юзага келади, олдинги х,ар бир даража кейинги боскич учун зарурий шарт х,исобланади.

Ажратилган тамойиллар тизими, х,амда чет тилларини коммуникацияга йуналтирилган укитишнинг замонавий концепцияси замона-вий шароитларда булажак таржимашунослар-нинг лингвокоммуникатив компетентлигини шакллантириш тизими жавоб бериши керак булган талаблар мажмуини белгилаб берди. Булар:

• талабалар тайёрланишини шахснинг иккиламчи тилшунослик хусусиятларини ривожлантиришга йуналтирилганлиги;

• талабаларни маданиятлар диалогига йуналтирувчи касбий тайёргарликни мазмуни, шакллари ва усулларини интеграция-лаш жараёнини таъминлаш;

• укитишнинг турли хил раFбатларини киритиш;

• мустакил чет тили коммуникатив фаолиятини ташкил этишда талабаларнинг ташаббуси ва фаоллигининг пайдо булиши ва намоён булиши учун шароитлар яратиш;

• х,ар бир талабанинг субъектив тажри-басини х,исобга олиш;

• шаклланаётган компетентликни объектив назоратини таъминлаш.

Тадцицотда цулланилган усуллар. Тадкикотда адекват х,олатда урганишни таъ-минлашга каратилган методлар мажмуи кулланилди: назарий (тах,лилий-синтетик, киёсий-таккослаш, аналогия, моделлашти-риш), диагностик (суровлар, тест утказиш, кузатиш, лойих,алаштирилган методика-лар), прогностик (эксперт бах,олаш, мустакил

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 6 (103)

бax1oлapни умумлaштиpиш), пeдaгoгик экcпe-pимeнт вa мaтeмaтик мeтoдлap (мaълумoт-лapни cтaтиcтик кaйтa ишлaш, нaтижaлapни гpaфик тacвиpлaш вa бoшкaлap).

Haтижaлaр Ba aмaлий мисоллaр.

Taжpибa-cинoв ишлapини муaйян тap-тибдa вa дacтуp acocидa тaшкил этилиши ушбу жapaённинг caмapaдopлигини тaъминлaди. Taжpибa-cинoв ишлapи дacтуpидa тapжимa-шунocлapнинг лингвoкoммуникaтив кoмпe-тeнтлигини pивoжлaнгaнлигини тaшxиc этиш мeзoнлapи, кypcaткичлapи x1aмдa диaгнocтик вocитaлapи aниклaштиpилди.

Taжpибa-cинoв ишлapи - acocлoвчи вa тaъкидлoвчи бocк1ичлapдa aмaлгa oши-pилиб, тaдкикoт жapaёнидa Toшкeнт дaвлaт шapкшунocлик унивepcитeти Шapк филoлoги-яcи вa тapжимaшунocлик фaкультeти Tapжимa нaзapияcи вa aмaлиёти йyнaлиши 1-4 куpc тaлaбaлapи 2019-2020, 2020-2021 Укув йил-лapи дaвoмидa тaдкикoт oбъeкти cифaтидa тax1лил этилди. Taжpибa гуpуx1идa бyлaжaк тapжимaшунocлapнинг лингвoкoммуникaтив кoмпeтeнтлигини шaкллaнтиpишнинг юкopи дapaжacигa эгa бyлдилap.

Олингaн нaтижaлapдaн бyлaжaк тap-жимaшунocлapнинг лингвoкoммуникa-

тив кoмпeтeнтлигини pивoжлaнгaнлик Aapa-жacи бax1oлaш мeзoнининг биpдaн ^rra-лиги вa мaxcуc мeтoдикa caмapaдopли-гини бax1oлaш мeзoнининг нoлдaн кaттaли-гини кypcaтди. Бундaн мaълумки, тaжpибa гуpуx1идaги yзлaштиpиш нaзopaт гуpуx1идaги yзлaштиpишдaн юкopи экaн. Maзкуp x1oлaт тaжpибa-cинoв ишлapининг caмapaли тaш-кил этил^нлигини тyлa тacдиклaйди. Дeмaк, бyлaжaк тapжимaшунocлapнинг лингвoкoм-муникaтив кoмпeтeнтлигини pивoжлaнгaнли-гини aниклaш юзacидaн yткaзилгaн тaжpибa-cинoв ишлapи нaтижaлapини киёcий ypгaниш мaxcуc мeтoдикaнинг caмapaдopлигини кypcaтди.

Аник, xynoca Ba aмaлий тaклифлaр.

Дeмaк, тapжимaшунocлapнинг лингвoкoм-муникaтив кoмпeтeнтлигини шaкллaнтиpиш фaкaт бyлaжaк мутaxaccиcлapнинг нaзapий вa aмaлий тaйёpгapлигини кaмpaб oлувчи мaxcуc ишлaб чикилгaн тизим дoиpacидa caмapaли aмaлгa oшиpилиши мумкин. ^м-муникaтив йyнaлтиpилгaн лингвoкoммуникa-тив кoмпeтeнтликни шaкллaнтиpиш тизимни

яpaтишнинг нaзapий вa уcлубий acoc-лapи тизимли-фaoлиятли вa мaдaнийшунoc-лик ёндaшувлapдaн тaшкил этaди. Тизимли-фaoлиятли ёндaшув - мутaxaccиcнинг кoмпe-тeнтлигини шaкллaнтиpишгa тaшкил килингaн вa мaкcaдли тaъcиp килишни яpaтиш учун зapуp бyлгaн y3apo бoFлик xуcуcиятлap, уcуллap вa жapaёнлap мaжмуини тизимли paвишдa ypгaнишгa эътибopни кapaтaди.

Maдaнийшунocлик ёндaшув тaлaбa Luax-cини бoшкa мaдaниятлapни тyFpи идpoк этиш, тушуниш вa бax1oлaшни тaъминлaйдигaн мaдaният cубъeкти cифaтидa кypaди, Бyлaжaк тapжимaшунocлapнинг лингвoкoммуникa-тив кoмпeтeнтлигини шaкллaнтиpиш тизими тaлaбaлapнинг иккинчи дapaжaли тилшунoc-лик xуcуcиятлapини pивoжлaнтиpишгa, мaдa-ниятлap диaлoгигa йyнaлтиpилгaнлиги билaн тaвcифлaнaди, x^Aa y3apo бoFлик учтa шм-пoнeнтни (мoтивaциoн-мaкcaдли, мaзмун-тexнoлoгик, бax1oлoвчи-нaтижaли) кaмpaб oлaди x^Aa илмийлик, шммуни^тивлик, тexнoлoгиклик, яxлитлик, oчиклик, динaмизм тaмoйиллapини х.ишб^ oлгaн x^Aa aмaлгa oшиpилaди.

Тизимни шaкллaнтиpувчи oмил - бу кoммуникaтив-диaлoг вaзифacи 6УЛИ6, у мaдaниятлapapo кoммуникaциянинг мaкcaди вa шapтлapи билaн бoFлик вaзият cифaтидa тушунилaди, бундa cубъeктнинг чeт тили мулoкoти пpeдмeти тyFpиcидaги билим-лapи eтapли бyлмaгaнидa вa кoммуникaтив фaoлият диaлoг peжимидa ишлaйди.

Биз тoмoнимиздaн aниклaнгaн тузилмaвий кoмпoнeнтлap чaмбapчac yзapo x^pa^^a 6УЛИ6, бyлaжaк тapжимoнлapнинг лингвoкoм-муни^тив кoмпeтeнтлигини шaкллaнтиpиш учун кoммуникaциягa йyнaлтиpилгaн тизимни шaкллaнтиpaди, бу тaлaбaлapнинг иккинчи дapaжaли тилшунocлик xуcуcиятлapини pивoжлaнтиpишгa эътибop бepиш, мaдaният-лap диaлoгигa йyнaлтиpилгaнлик билaн тaв-cифлaнaди x^Aa илмийлик, шммуни^тив-лик, тexнoлoгиклик, oчиклик, яxлитлик, динa-мизм тaмoйиллapини x^co6^ oлгaн x^Aa aмaлгa oшиpилaди.

1. Tapжимoнлapнинг лингвoкoммуникa-тив кoмпeтeнтлигини шaкллaнтиpиш фaкaт бyлaжaк мутaxaccиcлapнинг нaзapий вa aмa-лий тaйёpгapлигини кaмpaб oлувчи мaxcуc

ЗAMOHABИЙ TAЪЛИM I COBPEMEHHOE OБPAЗOBAHИE 2021, 6 (103)

ишлаб чикилган тизим доирасида самарали амалга оширилиши мумкин;

2. Коммуникатив йуналтирилган лингво-коммуникатив компетентликни шаклланти-риш тизимни яратишнинг назарий ва услубий асослари тизимли-фаолиятли ва маданийшу-нослик ёндашувлар ташкил этади. Тизимли-фаолиятли ёндашув - мутахассиснинг ком-петентлигини шакллантиришга ташкил килинган ва максадли таъсир килишни яра-тиш учун зарур булган узаро боFлик хусу-сиятлар, усуллар ва жараёнлар мажму-ини тизимли равишда урганишга эътиборни каратади. Маданийшунослик ёндашув талаба шахсини бошка маданиятларни туFри идрок этиш, тушуниш ва бах,олашни таъминлайдиган маданият субъекти сифатида курилади;

3. Булажак таржимонларнинг лингвоком-муникатив компетентлигини шакллантириш

тизими талабаларнинг иккинчи даражали тил-шунослик хусусиятларини ривожлантиришга, маданиятлар диалогига йуналтирилганлиги билан тавсифланади, х,амда узаро боFлик учта компонентни (мотивацион-максадли, мазмун-технологик, бах,оловчи-натижали) камраб олади х,амда илмийлик, коммуникативлик, технологиклик, яхлитлик, очиклик, динамизм тамойилларини х,исобга олган х,олда амалга оширилади.

4. Тизимни шакллантирувчи омил -бу коммуникатив-диалог вазифаси булиб, у маданиятлараро коммуникациянинг максади ва шартлари билан боFлик вазият сифатида тушунилади, бунда субъектнинг чет тили мулокоти предмети туFрисидаги билим-лари етарли булмаганида ва коммуникатив фаолият диалог режимида ишлайди.

Адабиётлар руйхати:

1. Федоров А.В. Основы общей теории перевода (лингвистические проблемы). Учеб. пособие. Изд. 5-е. СПб.: Изд. дом «Филология три», 2002. - 416 б.

2. Фурманова В.П. Межкультурная коммуникация и лингвокультуроведение в теории и практике обучения иностранным языкам. - Саранск: Изд-во Мордов. ун-та, 2013. - 1 22 б.

3. Ширшов В.Д. Педагогическая коммуникация. Теоретические основы: Автореф. дис. д-ра пед. наук. - Челябинск, 2015. - 39 б.

4. Якушкина И.3. Связь урока и внеурочной работы по иностранному языку. - М.: «Высшая школа", 2018. - 120 б.

5. Боймуродова Г.Т. Малака ошириш тизимини модернизациялаш жараёнида укитувчиларнинг касбий компетентлигини узлуксиз механизми. Автореф. диссертации на соискание учёной степени кандидата педагогических наук. Нукус - 2020. - 68 с.

6. Уразова М.Б. Совершенствование технологии подготовки будущего педагога профессионального образования к проектировочной деятельности. Автореф. дис. ... док. пед. наук. - Т., 2015. - 45 с.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 6 (103)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.