Научная статья на тему 'БЎЛАЖАК ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАСИ ТАЛАБАЛАРИНИНГ КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИГИНИНГ ШАКЛЛАНИШИНИНГ ДИДАКТИК АСОСЛАРИ'

БЎЛАЖАК ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАСИ ТАЛАБАЛАРИНИНГ КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИГИНИНГ ШАКЛЛАНИШИНИНГ ДИДАКТИК АСОСЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

26
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ма`нан етук / руxан соглом / уйгун камол топган авлод / касбий компитентлик / билиш қобилияти / касбий малакалар. / spiritually mature / mentally healthy / harmoniously developed generation / professional competence / cognitive ability / professional skills

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Азиза Фархадовна Хамраева

Касбий компетенция – зарур натижаларга еришиш учун амалга ошириладиган фаолият демакдир. Ушбу мақолада талабаларда касбий компетентликни ривожлантиришнинг назарий асослари хақида сўз борган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о Земле и смежным экологическим наукам , автор научной работы — Азиза Фархадовна Хамраева

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Professional competence to achieve the desired results means the activity to be performed. This article discusses the theoretical foundations of developing professional competence in students.

Текст научной работы на тему «БЎЛАЖАК ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАСИ ТАЛАБАЛАРИНИНГ КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИГИНИНГ ШАКЛЛАНИШИНИНГ ДИДАКТИК АСОСЛАРИ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1082-1086

БУЛАЖАК ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАСИ ТАЛАБАЛАРИНИНГ КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИГИНИНГ ШАКЛЛАНИШИНИНГ

ДИДАКТИК АСОСЛАРИ

Азиза Фархадовна Хамраева

ЖДПИ Мактабгача таълим методикаси кафедраси укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Касбий компетенция - зарур натижаларга еришиш

учун амалга ошириладиган фаолият демакдир. Ушбу маколада талабаларда касбий компетентликни ривожлантиришнинг назарий асослари хакида суз борган.

Калит сузлар: манан етук , рухан соглом,уйгун камол топган авлод, касбий компитентлик, билиш кобилияти, касбий малакалар.

ABSTRACT

Professional competence - to achieve the desired results means the activity to be performed. This article discusses the theoretical foundations of developing professional competence in students.

Keywords: spiritually mature, mentally healthy, harmoniously developed generation, professional competence, cognitive ability, professional skills.

КИРИШ

Педагогни касбга тайёрлашни унга касбий таълим беришни бошкаришда турли концепциялар ва ёндашувларни куриб чикиш уларнинг мантикини, бир биридан келиб чикишини ва узаро алокадорлигини аниклашга имкон беради. Бу булажак олий таълим муассасаси талабаларининг касбий компетентлигини шакллантиришнинг дидактик асосларини ишлаб чикиш ва уларнинг бажарилишини мониторинг килишда ифодаланадиган касбий таълимни/касбга тайёрлашни бошкаришнинг интеграл консепцияси ва технологиясини куриш учун асос булиб хизмат килади.

Касбий компетентликни шакллантиришни бошкариш урганилаётган ходисанинг асосий мазмуни, структураси ва функциясини кайд килувчи касбий компетентликнинг назарий модели асосида курилади. Булажак олий таълим муассасаси талабаларининг касбий компетентлигини шакллантиришнинг

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1082-1086

технологик циклининг барча бошкариш турлари ва вазифалари, даражалари ва боскичлари хакидаги маълумотларни операти тезкор таъминлаш режалаштирилган натижаларга эришишни таъминловчи мониторинг килиш шаклида келтирилади тушунилади.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Анъанавий бошкарувни меъёр-намунани кадрият-маъно даражасида интериоризация килишни таъминлайдиган стратегия ва тактика билан бойитиш билан, биз уни мотивацион дастурий-максадли бошкарув (И.К. Шалаев) ва рефлексив бошкарув (Т.М. Давиденко, Г.П. Звенигородская, Е.В. Ильина, Т.И. Шамова) шаклига утказамиз. Мавжуд бошка икки шакл - биргаликда бошкарув ва узини бошкариш - касбий таълим касбга тайёрлаш субъектларининг укув-касбий фаолиятининг гурухий, кичик гурух ва индивидуал шаклларида узаро фаолиятни таъминлайди.

Узини бошкариш педагогнинг касбий компетентлигининг шакллантирилганлик даражасининг курсаткичи хисобланади ва субъектнинг касбда муваффакиятли ривожланиши ва узини ривожлантиришининг шартидир. Бу бошкарувнинг олдинги шаклларига эришишнинг юкори чуккиси булиб, у интериоризация жараёни ва унинг натижаси - оптимал узини бошкариш асосида махсулдор ва ижобий натижа билан/самарали амал килиш имконияти сифатида бошкариш ва биргаликда бошкаришга мос келади (таалукли булади).

Бу боскичлар ва бошкариш турлари педагогни касбга тайёрлаш/касбий таълим беришнинг концепцияларини "тахсил берилувчи", "тахсил олувчи", "укувчи" (шахсга йуналтирилган ёндашув) нуктаи назарлари оркали тахлил килиш асосида субъектликни адаптация/мослашув - касбга кириш боскичидаги объект сифатидаги индивиддан интеграция боскичидаги - касбни эгаллаш боскичидаги субъектгача ва касбни амалга ошириш боскичидаги индивидуаллик даражасидаги шахсгача узгариши (трансорфмацияси) оркали ажратиб курсатилган.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1082-1086

10 - pacM. Eyna^äK onufi TatnuM Myaccacacu TanaSanapuHuHr KacSufi KOMneTeHTOHrHHHHr maKmaHumuHuHr gugaKTuK acocnapu

negarorau KacSufi Tafiepnam KacSufi TatnuM SepumHu SomKapum cTpareruK MaKcagra - yHHHr KOMneTeffraurHHHHr maKmaHTupyBHu Ba y3HHH pHBO^naHTHpyBHH Tatcupnap mapouTuga maKmaHumura эpнmнmгa KaparanraH. By KypcaruS yTunraH SomKapyB eHgamyBnapuHHHr ннтeгpaцнacннннг acocugup: KacSufi KOMneTeHTHHKHHHr Metep-HaMyHacuHHHr hhkh ннтepнopнaзцнacннн TatMHHnam Syfiuna h^thmohh ncuxonoruK cTpareruanap Ba TaKTHKanap SunaH SofiuranraH (M^MB) aHtaHaBufi Som^apyBHHHr cTpareruK MaKcagu SomKapyBHu - Metep-HaMyHaHu TanaSanap rypyxura (TatnuM ^aonuaTuHuHr Ba KacSufi TafiepnamHuHr/TatnuMHuHr KonneKTuB cySteKTura) Ky^^am Syfiuna onguHgaH SenrunaHraH мoтнвaцнoн-мaкcagпн MaKcag-Ba3u^anapHu aManra omupumHu TatMuHnafiguraH pe^neKcuB SomKapyBHu (PB) Ba SupranuKga SomKapyBHu aManra omupumHuHr TaKTuK gapa^acuHuHr Ba3u^acura afinaHagu. rypyx, TOMOHugaH KaSyn KunuHraH SyHgafi opueHTupnap (Kypcamanap) KagpuaTra fiyHanTupunraH SupnuKHuHr aHru gapa^acuHu Ba y3uHu SomKapumHuHr oпepaцнoн gapa^acuga TaKguM этнпagнгaн этaпoннн uHguBugyan Mynox,a3a Kunum/aHraam/TymyHum ynyH acoc aparagu.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1082-1086

GomKapyB Goc^ungapu

,3,apa;Ka^ap KHpnrn KapaeH MHKum

crpaTerHK GomKapyB / M^MB BupraguKga Gom^apyB/PB Y3HHH GomKapyB

TaKTHK BupraguKga GomKapvß/PB Y3HHH GomKapyB BupraguKga GomKapyB/PB

onepaTHB Y3HHH GomKapyB GomKapyB / M^MB GomKapyB / M^MB

opneHTHp^ap onepaTHB (agaптaцнaнн) TaKTuK (ннтerpaцнaнн) cTpaTeruK (ннgнвнgvagнзaцнaнн)

11 - pacM. Byga:®aK oguH TatguM Myaccacacu TagaGagapuHHHr KacGuH KoMneTeHTguruHH

maKggaHumuHH GomKapum agropuTMH

"Kupum" öocKHHHga TatguM ®:apaeHH cyGteKTgapuHHHr aдaптaцнa/мocпamнm gapa^acuga aHtaHaBHH GomKapum TatcupuHHHr cTpareruK gapa^acHHH aMagra omupagu Ba Metep-HaMyHaHH Gepum opKagu TagaGagapHHHr MaB^yg Ta^pnöacHHH gog3apGgamTupagu Ba MyafiaH Tap3ga cTpyKTypagamTupagu. Bom^apyBHHHr Gy TypuHHHr MaKcagu TagaGagapga pe^geKcuB MexaHH3MgapHH Hmra Tymupum GugaH Gupra TagaGgapHH ugrapu cypum (Gepum) Ba TagaGaHHHr oHrcH3 KoMneTeHTCH3HHK xogarugaH oHrgu KoMneTeHTcroguK xogarura yTKa3um acocuga KacGufi KoMneTernguKHH эraggamra GygraH afiepgurHHH TatMHHgamgaH uGopar. Bom^apyBHHHr Gy Gockhhh cyGteKTHHHr y3 HyKTau нaзapпapн/пoзнцнaпapн, MyHocaGaraapu Ba KagpuaraapuHH KaÖTa KypuG HHKHmnra epgaM Gepagu.

HATH^AtfAP

OTMga nearorHH KacGra Taöepgam/yHra KacGufi TatguM GepumHH GomKapnmHHHr MypaKKaGguru yHHHr KacGufi KoMneTeHTguruHH maKggaHTupumra KyngaG eHgamyBnapHHHr y3apo agoKagopgurura caGaG Gygagu:

♦ BH3HHHr TanKHHHMH3ga HmuMouH-ncuxogorHK cTparerua Ba TaKTHKa GugaH GoÖHTHnraH aHtaHaBHH GomKapyB GomKapugaguraH oGteKTra - Gyga^aK ogufi TatguM MyaccacacH TagaGagapuHHHr KacGufi KoMneTeHTguruHH maKggaHTupum ^apaeHHHH Taxgug Kugum, pe^agamrapum, TamKug этнm, Ha3opaT Kugum Ba TapTuGra cogum KaGu Gapna ^yH^uagapHH aMagra omupum goupacuga Tatcup Kypcaragu [79; 253]. Moxuarara Kypa, GomKapyBHHHr GyHgafi maKgu мoтнвaцнoн gacTyp-MaKcaggu GomKapyBra (M^MB) afigaHTupugagH, Ba yHH GupraguKga Gom^apumra yTum Gockhhh cu^arnga Kapam MyMKHH.

♦ BupraguKga GomKapyB Ba pe^geKcuB GomKapyB (y3apo Tatcup

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1082-1086

механизмлари сифатида) уз-узини бошкариш жараёнларини укитувчи-талаба(лар) тизимида бошкаришни амалга оширади ва талаба-талаба(лар) тизимида биргаликда бошкарувни бошлайди) [53; 69; 80; 254]. Ушбу аспектда, рефлексив бошкарувга узини бошкаришга утиш шакли сифатида караш мумкин.

МУХОКАМА

Олий таълим муассасаси талабаларининг касбий компетентлигини шакллантиришнинг рефлексив мониторингини максадини факат унинг касбий таълими/касбий тайёрланишини бошкариш контекстида тушуниш мумкин, чунки мониторинг бошкарувнинг ахборот ресурси хизматини бажаради. Ушбу тадкикотда олий таълим муассасаси талабаларининг касбий компетентлигини шакллантириш жараёни, бир томондан, бошкарувчи тизим (ОТМ, укитувчилар) томонидан шакллантирувчи таъсирлар ва иккинчи томондан, бошкарилувчи тизим (талаба, талабалар) даражасида узига таъсирлари сифатида тушунилади. Узини бошкаришга педагогнинг уз профессионализацияси жараёнида узини/тахлил килиш-режалаштириш-ташкил этиш-назорат килиш-тартибга солиш сифатида каралади.

ХУЛОСА

Педагогнинг касбий шаклланишига биз талабани касбий тайёрлашни таълим беришни касбий шаклланишнинг биргаликда бошкариш ва узи бошкариши механизмларига асосланган шакллантирувчи стратегиялар (бошкарув таъсирларининг узини) ва ривожлантирувчи тактикалар давомида талабаларнинг касбий тайёргарлигини бошкариш ва уз-узини бошкариш механизмларига асосланган мураккаб куп жихатли/режали жараён даб караймиз.

REFERENCES

1. Axmedjanov M.M., Xo'jaev B.Q., Hasanova Z.D. Pedagogik mahorat- Buxoro Davlat universiteti, 2014

2. Zimnyaya I.A.Klyuchevie kompetensii -novaya paradigma re-zultata obrazovaniya // Visshee obrazovanie segodny

www. ziyonet.uz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.