Научная статья на тему 'ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ТАҲСИЛ ОЛАЁТГАН БЎЛАЖАК ЧАҚИРУВГА ҚАДАР БОШЛАНҒИЧ ТАЙЁРГАРЛИК ФАНИ ЎҚИТУВЧИЛАРИНИНГ КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ТАҲСИЛ ОЛАЁТГАН БЎЛАЖАК ЧАҚИРУВГА ҚАДАР БОШЛАНҒИЧ ТАЙЁРГАРЛИК ФАНИ ЎҚИТУВЧИЛАРИНИНГ КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

224
51
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Компетенсия / ватанпарвар / офицер / ҳарбий / қурол / Ватанга содиқлик / ҳарбий хизмат.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Шерали Махмутович Жўраев

Ушбу мақолада Олий таълим муассасаларининг Чақирққача ҳарбий таълим факультетида таҳсил олаѐтган бўлажак Чақирувга қадар бошланғич тайѐргарлик фани ўқитувчиларининг касбий компетентлигини такомиллаштириш, ўқитувчиларнинг олдида турган вазифалар ва муоммоларни, уларни ҳал этиш механизми ҳақида маълумотлар берилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ТАҲСИЛ ОЛАЁТГАН БЎЛАЖАК ЧАҚИРУВГА ҚАДАР БОШЛАНҒИЧ ТАЙЁРГАРЛИК ФАНИ ЎҚИТУВЧИЛАРИНИНГ КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 7 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-7-257-263

ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ТАХ^СИЛ ОЛАЁТГАН БУЛАЖАК ЧАЦИРУВГА КАДАР БОШЛАНГИЧ ТАЙЁРГАРЛИК ФАНИ УКИТУВЧИЛАРИНИНГ КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ

ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

Шерали Махмутович Жураев

Чирчик давлат педогогика институти укитувчиси sheralijorayev611@gmail.com

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада Олий таълим муассасаларининг Чакирккача харбий таълим факультетида тахсил олаётган булажак Чакирувга кадар бошлангич тайёргарлик фани укитувчиларининг касбий компетентлигини такомиллаштириш, укитувчиларнинг олдида турган вазифалар ва муоммоларни, уларни хал этиш механизми хакида маълумотлар берилган.

Таянч сузлар: Компетенсия, ватанпарвар, офицер, харбий, курол, Ватанга содиклик, харбий хизмат.

КИРИШ

Компетенсия (лотинча Сомпетере - мос келиш, мос келиш) - бу мутахассиснинг (ходимнинг) маълум бир касбий вазифалар синфини хал килишдаги шахсий кобилиятидир. Мутахассиснинг касбий компетентлиги -унинг касбий тайёргарлиги ва касбий ютукликлигини бахоловчи меъёр.

Компетенция - Маълум бир фаолиятни мувафаккиятли омилкорлик, мохирлик билан эплай олишлик, кила олишлик кобилиятлари булиб, у эгалланган назарий ва амалий билимлар, малакалар ва куникмалар асосида намоён булади.

Шундай килиб компетенция шахснинг юксак сифатий хислати булиб, унинг шаклланиши таълимнинг хал килувчи окибат, натижаси хисобланади.

АДАБИЁТЛАР ТАХДИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Хрзирги ахборот технологиялари жадал ривожланиб бораётган даврда булажак Чакирувга кадар бошлангич тайёргарлик фани укитувчиларининг касбий компетентлилигини ривожлантириш масаласи узига хос долзарблик касб этмокда. Чунки бугунги кунда педагогикадаги асосий масалалардан бири булажак укитувчиларнинг касбий тайёргарлигининг улардан талаб

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 7 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-7-257-263

этиладиган амалий тайёргарлик даражасига мувофикдигини таъминлаш асосида касбий тайёргарлик мазмунини фан-техника ва ишлаб чикариш тараккиётининг тезкор узгаришларига мослаштириш, шунингдек касбий-амалий вазифаларни тулаконли бажариш учун зарурий куникма ва малакаларни шакллантириш бугунги кунда булажак офицер укитувчиларнинг касбий компетентлилигини ривожлантириш масаласига хам илмий хам педагогик нуктаи назардан янгича ёндашув заруратини шакллантирмокда.

Узбекистон Республикаси Президенти, Куролли Кучлар Олий Бош Кумондони Ш.М.Мирзиёевнинг "Уз фарзандларини юксак Ватанпарварлик рухида камол топдира олмаган Давлат, кандай кудратли куролга эъга булмасин мудофаа кобилятини мустахкамлай олмайди" деган сузларидан келиб чикиб, бугунги XXI асрнинг ёшларини, Янги Узбекистон фарзандларини юксак ватанпарварлик рухида, уз юртига садокатли килиб тарбиялаш бугунги куннниг асосий вазифаларидан бири булиб колмокда. Бундай шарафли вазифани бажаришда укитувчиларнинг роли нихоятда каттадир. Жумладан Чакирувга кадар бошланхич тайёргарлик фани укитувчисининг укувчилар калбида Ватанга содиклик, юрт тарихига ва халкимизнинг эзгу анъаналарига хурмат билан караш туйгуларини шакллантириш, уларни Узбекистон Республикасининг Конституцияси ва конунларига сузсиз амал килиш рухида тарбиялаш, шунингдек улар уртасида юрт анъаналарини таргиб килиш, харбий хизматга хурмат билан караш, юксак маънавий-ахлокий сифатлар, Ватанга касамёд ва умумкушин низомларида баён этилган талаблар ижросига масъулият билан ёндашиш фазилатларини, интизомлилик, жасурлик, ташаббускорлик ва Ватан химоясига шайлик сифатларини тарбиялаш каби мухим вазифа турибди.

Демак чакирувга кадар бошлангич тайёргарлик фани укитувчиси олдида жуда катта маъсулиятли вазифа турган экан, юкори малакали, касбий махорат ва жанговар кобилиятга эга булган, уз индивидуал - шахсий, ижтимоий хусусиятлари билан харбий касб талабларига тулик жавоб бера оладиган профессионал кадрлар билан таъминлаш масаласига жиддий эътибор каратмогимиз лозим. Шунинг учун, булажак офицер укитувчиларнинг касбий компетентлилигини замон талабларига мос равишда такомиллаштириш хамда олий таълим муассасалари укув жараёнига компетенциявий ёндашувларга асосланган давлат таълим стандартларини жорий этиш ечимини кутаётган муаммолардан бири хисобланади.

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 7 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-7-257-263

Бу жараёнда эса булажак офицер-укитувчиларни тайёрлашда уларнинг касбий компетентлилигини такомиллаштириш, олий таълим муассасаларида уларнинг касбий ва шахсий камолотини таъминлаш учун зарур педагогик шарт-шароитларни яратиш, булажак офицер-укитувчилар касбий компетентлилигини шакллантиришнинг педагогик-психологик асосларини ишлаб чикиш хамда уларнинг касбий компетентлилигининг такомиллашганлик даражасини аникловчи мезонларни асослаш ва илмий жихатдан тадкик этиш каби мухим вазифалар мавжуд.

Бизнинг назаримизда, чакирувга кадар бошлангич тайёргарлик фани Офицер-укитувчисининг касбий компетентлилиги - харбий соха мутахассислари томонидан бериладиган алохида билим, куникма ва малакаларнинг эгаллашни, касбга тегишли билимлар, куникмалар ва малакаларнинг узлаштирилишини назарда тутган холда уз сохаси буйича касбий билимларини доимо бойитиб боришни, ахборотларни урганишни, замон талабларни англай олишни, янги маълумотларни излаб топиш, уларни кайта ишлаш ва уз фаолиятида куллай билишни такозо этади.

Чакирувга кадар бошлангич тайёргарлик фани булажак Офицер-укитувчисининг касбий компетентлилигини ривовлантиришнинг асоси сифатида куйидагиларни караш мумкин: доимий равишда уз билимларини изчил бойитиб бориш, ахборот воситаларидан фойдаланиб янги ахборотларни узлаштириш, замонавий талабларни чукур англаш, янги билимларни излаб топиш, педогогиканинг энг янги укитиш усулларини урганиб бориш, педогогда булиши керак булган ижобий сифатларга эга була олиш.

Чакирувга кадар бошлангич тайёргарлик фани булажак Офицер-укитувчисининг касбий компетентлигини ривожлантириш яъни касбий (шу жумладан, педагогик) компетентликка эга булишда уз устида ишлаш ва уз -узини ривожлантириш мухим ахамиятга эга.

Уз-узини ривожлантириш вазифалари узини узи тахлил килиш ва узини узи бахолаш оркали аникланади.

Уз устида ишлаш деганда - шахс ёки мутахассис томонидан узини ижтимоий хамда касбий жихатдан ривожлантириш, камолотга эришиш йулида максадли, изчил, тизимли харакатларнинг ташкил этишидир.

Чакирувга кадар бошлангич тайёргарлик фани булажак укитувчисининг уз устида ишлаши куйидагиларда куринади:

- касбий билим, куникма ва малакасини такомиллаштириб бориш;

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 7 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-7-257-263

- фаолиятга танкидий ва ижодий ёндошиш;

- касбий ва ижодий хамкорликка эришиш;

- ишчанлик кобилиятини ривожлантириш;

- салбий одатларни бартараф этиб бориш;

- ижобий сифатларни узлаштириш

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Чакирувга кадар бошлангич тайёргарлик фани булажак укитувчисининг уз устида ишлаши бир неча боскичда кечади.

1-боскич. Уз фаолиятини тахлил килиш асосида ютук ва камчиликларини аниклаш. Бунда укитувчи фаолияти давомида эгаллаган билимлари, куникмаси ва малакасини тахлил килиш натижасида яъни узи билан бирга фаолият олиб бораётган бошка хамкасбларининг фаолияти билан солиштириб, узи тугрисида укиувчи-фицерларнинг фикрини урганиб узи эришган ютуклари ва камчиликларини аниклайди. Керак булса камчиликларини кетма-кетликда тизимга солиб уларни кайта-кайта урганиб чикади.

2-боскич - Ютукларини бойитиш ва камчиликларни бартараф этиш юзасидан аник карорга келиш. Укитувчи эришган ютукларини бойитиш ва йул куйган камчиликларини бартарф этиш буйича уз режасини ишлаб чикиши керак булади ва шу режа асосида фаолиятини ташкил этади.

3-боскич - Ушбу карор буйича амалий харакатларни самарали ташкил этиш йулларини излаш. Камчиликлари буйича аник бир тухтамга яъни карорга келингандан сунг шу карори буйича амалий харакатларини, яъни билимларини ошириб бориш, урганиш, узини устида ишлаш, жисмоний имкониятларини оширишни бошлаши керак.

4-боскич - Хато ва камчиликларни такрорламасликка интилиш. Булажак укитувчи укиши, урганини давомида шунингдек, укитувчилик фаолиятини бошлагандан сунг хам йул куйилган хато ва камчиликларни кайта такрорламасликка харакат килиши, эгалаган билимларини доимо такрорлаб туриши, янги билимларни эгаллаб бориши талаб этилади.

5-боскич - Кабул килинган карорнинг изчил бажарилишини доимий назорат килиб бориш. Бу боскичда булажак укитувчи уз фаолияти давомида узини-узи доим назорат килиб бориши керак.

Булажак укитувчининг куйидаги амалий харакатлари мутахассис сифатида унинг уз устида ишлашини ифодалайди:

- аник максад, интилиш асосида педагогик жараённи такомиллаштириш;

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 7 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-7-257-263

- педагогик жараён самарадорлигини, узининг ишчанлик фаоллигини ошириш;

- изчил равишда янгиланиб бораётган педагогик ва харбий билимларни узлаштириш;

- илгор технология, метод хамда воситалардан хабардор булиш;

- фаолиятига фан-техниканинг сунгги янгиликларини самарали тадбик

этиш;

- харбий-касбий куникма ва малакаларини такомиллаштириш;

- салбий педагогик низоларнинг олдини олиш, бартараф этиш чораларини излаш.

Чакирувга кадар бошлангич тайёргарлик фани булажак укитувчисининг касбий компетентликка эга булишида узини узи тахлил кила олиши хам ахамиятли саналади.

Узини узи тахлил килиш - педагог томонидан касбий фаолиятда ташкил этаётган уз амалий харакатлари мохиятининг урганилишиир.

Узини узи тахлил килиш оркали педагог узини узи объектив бахолаш имкониятига эга булади. Зеро, педагогларнинг касбий компетентлик сифатларига эга булишида уларнинг уз-узини бахолаш малакаларига эгалиги хам мухимдир

Узини узи бахолаш - шахснинг уз-узини тахлил килиши оркали узига бахо бериши

Мохиятига кура узини узи бахолаш субъект учун шахсий имкониятларини хисоб-китоб килиш, узига объектив бахо бериш, узидан коникишни таъминлайди. ^олаверса, уз-узини бахолаш шахснинг кобилиятини уз кучи билан юзага чикишига ёрдамлашиши зарур. Уз-узини бахолаш кийин, лекин шахсни бунга бевосита тайёрлаш мумкин. Х,ар кандай мутахассисда булгани каби педагогнинг хам узини узи самарали бахолай олишига бир катор омиллар таъсир курсатади.

Бир катор омиллар мутахассис ёки шахснинг узини узи самарали бахолашига сезиларли таъсир курсатади:

Узини тушуниш (узи хакида аник маълумотларга эга булиш);

Шахс сифатида уз кадр-кимматини англаш (узи тугри-сидаги ижобий маълумотларни туплаш);

Узини-узи назорат килиш (узи тугрисидаги шахсий фикрнинг атрофдагилар томонидан унга берилаётган бахога мос келиши).

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 7 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-7-257-263

Уз-узини бахолаш даражаси шахснинг уз-узидан коникиши ёки коникмаслигини белгилаб беради. Бунда уз-узини бахолаш курсаткичлари шахс имкониятларига мос келиши лозим. Узини узи ошириб ёки пасайтириб курсатиш уз-узини бахолаш курсаткичларининг нотугри булишига олиб келади.

Уз-узини ривожлантириш - шахснинг узида касбий тажриба, малака ва махоратни такомиллаштириш йулида аник максад ва пухта уйланган вазифалар асосида мустакил равишда амалий харакатларни ташкил этишидир.

ХУЛОСА

Хулоса килиб шуни айтиш мумкинки олий таълим муассасаларида тахсил олаётган булажак Чакирувга кадар бошлангич тайёргарлик фани укитувчиларининг касбий компетентлигини такомиллаштириш мавзуси нихоятда долзарблиги учун, бу мавзуга яъна кайтамиз ва кейинги маколаларимизда касбий компетентликни кенгрок тушинтиришга харакат киламиз. Мавзунинг долзарблиги шундаки Чакирувга кадар бошлангич тайёргарлик фани укитувчисининг олдида Ватанимиз ёшларни харбий ватанпарварлик рухида тарбиялашдек катта вазифа турибди. Олий таълим муассасаларида тахсил олаётган булажак Чакирувга кадар бошлангич тайёргарлик фани укитувчиси уз касбининг устаси яъни Узббекистон Республикаси Куролли Кучларнинг офицери сифатида билим олиши ва касбий компетентлигини такомиллаштириб бориши керак.

REFERENCES

1. Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб, янги боскичга кутарамиз / Ш.М.Мирзиёев. - Тошкент: Узбекистон, 2017.

2. Каримова В. Ижтимоий психология ва ижтимоий амалиёт. - Т.: Университет, 2000.

3. Толипов У., Усмонбоева. М. Педагогик технология: назария ва амалиёт. - Т.: Фан, 2005.

4. Муслимов Н.А. Хдрбий таълим укитувчисини касбий шакллантиришнинг назарий- методик асослари. // Педагогика фанлари докторлик диссертацияси. -Т., 2007.

5. Жураев Ш.М. (2020). Ёшларни харбий ватанпарварлик рухида тарбиялашнинг устувор вазифалари ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES, VOLUME 1 | ISSUE 3), 1081-1086.

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 7 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-7-257-263

6. AHHHOB T. C., ^ypaeB m.M. (2020). ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES, VOLUME 1 | ISSUE 3), 1072-1079.

7. 3OKHPOB y. M., ^ypaeB m.M. (2020). ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES, VOLUME 1 | ISSUE 3), 1115-1121.

8. Sherali Jo'rayev (2021). Bugungi kun chaqiruvga qadar boshlang'ich tayyorgarlik fani o'qituvchisiga qo'yiladigan talablar. Xalq ta'limi, 101-104.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.