Научная статья на тему 'БЎЛАЖАК МУСИҚА ТАЪЛИМИ ЎҚИТУВЧИЛАРИНИНГ БАДИИЙ-ЭСТЕТИК КОМПЕТЕНТЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ПЕДАГОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ'

БЎЛАЖАК МУСИҚА ТАЪЛИМИ ЎҚИТУВЧИЛАРИНИНГ БАДИИЙ-ЭСТЕТИК КОМПЕТЕНТЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ПЕДАГОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
73
38
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
эстетик / бадиий / компетент / тафаккур / мусиқа / таълим / aesthetic / artistic / competent / thinking / music / education.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Дурдона Муродова Раимжон Қизи

Бугунги кунда бўлажак ўқитувчиларнинг бадиий-эстетик дунёқарашини ошириш, тафаккурини кенгайтиш ва бу орқали уларнинг эстетик билим ва кўникмаларини ривожлантириш ишлари долзарблик касб этмоқда. Бунга сабаб кунимиздаги глобал ўзгаришлар, маданиятлараро интеграцион муносабатлар ва бошқа ижтимоий омилар эстетик дунёқарашни ривожлантиришни, эстетик фаолият қиёфасини ўзгартиришни талаб этмоқда. Мақолада мусиқа таълими ўқитувчиларини бадиий-эстетик компетентлигини ривожлантириш хусусида тўлиқ маълумотлар берилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FUTURE MUSIC EDUCATION TEACHERS PEDAGOGICAL FEATURES OF ARTISTIC AND AESTHETIC COMPETENCE DEVELOPMENT

Today, the work of raising the artistic and aesthetic outlook of future teachers, broadening their thinking and thereby developing their aesthetic knowledge and skills is gaining urgency. This is due to the fact that today's global changes, intercultural integration and other social factors require the development of aesthetic worldview, change the image of aesthetic activity. The article provides detailed information on the development of artistic and aesthetic competence of music education teachers.

Текст научной работы на тему «БЎЛАЖАК МУСИҚА ТАЪЛИМИ ЎҚИТУВЧИЛАРИНИНГ БАДИИЙ-ЭСТЕТИК КОМПЕТЕНТЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ПЕДАГОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ»

ISSN: 2181-3337

БУЛАЖАК МУСЩА ТАЪЛИМИ УЦИТУВЧИЛАРИНИНГ БАДИИЙ-ЭСТЕТИК КОМПЕТЕНТЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

ПЕДАГОГИК ХУСУСИЯТЛАРИ Дурдона Муродова Раимжон кизи

Фаргона давлат университети "Санъатшунослик" факултети "Вокал ва чолгу ижрочилиги" кафедраси укитувчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.6522347 Аннотация. Бугунги кунда булажак уцитувчиларнинг бадиий-эстетик дунёцарашини ошириш, тафаккурини кенгайтиш ва бу орцали уларнинг эстетик билим ва куникмаларини ривожлантириш ишлари долзарблик касб этмоцда. Бунга сабаб кунимиздаги глобал узгаришлар, маданиятлараро интеграцион муносабатлар ва бошца ижтимоий омилар эстетик дунёцарашни ривожлантиришни, эстетик фаолият циёфасини узгартиришни талаб этмоцда. Мацолада мусица таълими уцитувчиларини бадиий-эстетик компетентлигини ривожлантириш хусусида тулиц маълумотлар берилган.

Калит сузлар: эстетик, бадиий, компетент, тафаккур, мусица, таълим.

Аннотация. Сегодня все большую актуальность приобретает работа по повышению художественно-эстетического кругозора будущих педагогов, расширению их кругозора и тем самым развитию эстетических знаний и умений. Это связано с тем, что современные глобальные изменения, межкультурная интеграция и другие социальные факторы требуют развития эстетического мировоззрения, изменения образа эстетической деятельности. В статье представлена подробная информация о развитии

БУДУЩИЕ УЧИТЕЛЯ МУЗЫКАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ РАЗВИТИЯ ХУДОЖЕСТВЕННО-ЭСТЕТИЧЕСКОЙ КОМПЕТЕНЦИИ

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

ISSN: 2181-3337

художественно-эстетической компетентности педагогов музыкального образования.

Ключевые слова: эстетическое, художественное, компетентное, мышление, музыка, образование.

FUTURE MUSIC EDUCATION TEACHERS PEDAGOGICAL FEATURES OF ARTISTIC AND AESTHETIC COMPETENCE DEVELOPMENT

Abstract. Today, the work of raising the artistic and aesthetic outlook of future teachers, broadening their thinking and thereby developing their aesthetic knowledge and skills is gaining urgency. This is due to the fact that today's global changes, intercultural integration and other social factors require the development of aesthetic worldview, change the image of aesthetic activity. The article provides detailed information on the development of artistic and aesthetic competence of music education teachers.

Keywords:aesthetic, artistic, competent, thinking, music, education.

Булажак мусика укитувчиларининг касбий фаолиятида бадиий-эстетик компетенцияни ривожлантириш ва бу оркали ижодийлик, новаторлик ва янгиликни излашда креативликни шакллантириш вазифалари устувор ахамият касб этмокда. Шу муносабат билан одамлар, биринчи навбатда, «ёшларнинг онгу тафаккурини маърифат асосида шакллантириш ва тарбиялаш энг мухим вазифадир»1. Шундай экан, жамиятда ижодкорлик, яратувчанлик мухитини яратишга санъатнинг сирли имкониятларидан фойдаланиш, бунинг учун саънат назариётчиларини укитиш тизимини такомиллаштириш, жумладан мусика таълимини ислох килиш, уни укитиш тизими самарадорлигини ошириш ва жамиятнинг мусикий тафаккури ва ундан фойдаланиш имкониятларини ошириш тизимини яратиш мухим ахамият касб этади.

1 Мирзиёев Ш.М. Янги Узбекистан стратегияси. -Тошкент.: Узбекистан. 2021. -Б. 303.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

ISSN: 2181-3337

Замонавий шароитда ёшларда бадиий-эстетик компетентликни ривожлантириш мураккаб ижтимоий ходиса сифатида жамият микёсида табиатни эстетик узлаштириш жараёнлари ва натижалари, мехнат фаолияти, турмуш, ижтимоий муносабатларнинг эстетик холатлари; дид ва манфаатларининг муайян холати; эстетик тарбия назарияси ва амалиёти таъсири, уларнинг ижтимоий-эстетик фаоллигининг намоён булишида кузатилади. Шунинг учун хам, булажак мусика таълими укитувчиларининг бадиий-эстетик билим ва куникмаларини ривожлантириш оркали мамлакатимизда мусика таълими педагогларининг касбий салохитини ошириш, санъатни тушуниш дунёкарашини кенгайтириш, тафаккурини устириш ва бу оркали укувчиларда мусикий тафаккурни ривожлантириш тизимини ислох килишга эришиш мумкин булади.

Нафосат тарбияси талабаларни вокеликдаги, санъат ва табиатдаги кишиларнинг ижтимоий ва мехнат муносабатларидаги, шунингдек, турмушидаги гузалликни идрок килиш хамда тугри тушунишга ургатиш, уларнинг бадиий дидини устириш, гузаликка мухаббат уйготиш ва хаётга гузаллик олиб кириш кобилиятларини тарбиялашдир. «Нозик дидли булиш, гузалликни фахмлай ва кадрлай олиш, бадиий маданиятни тушуниш, хуллас уз хаётини гузаллик конунлари асосида кура олиш комил инсоннинг энг зарурий фазилатидир. Инсонда гузалликни тушуниш бирданига вужудга келмайди, балки у жамият ва одам-лар, атроф-мухит таъсирида шаклланиб боради2. Шунга кура, инсоннинг бадиий ривожланиш конунлари ижтимоий ривожланиш конунлари билан богланган.

Бадиий тарбия асосан ижтимоий-эстетик идеаллар оркали намоён булади. Нафосат тарбияси, энг аввало, хар бир кишида бадиий хиссиёт туйгуларини бадиий тарбиялашдир3. Бундай юксак нафосатлилик акл-заковатдан холи булади, деган маънони тушунмаслик керак. Шахснинг

2 Каримова Д, Хоназарова Р. Укувчи-ёшларни эстетик тарбиялашда «мусика маданияти»фани олдида турган долзарб масалалар. Замонавий таълим журнали. 2018. № 7. -Б. 32

3 Cathrine Sadolin. Complete vocal technique. 2012. 274 рage 58-69.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

ISSN: 2181-3337

öapKaMon hhcoh öynuö maKmaHumuga 6y hkkh tomoh öup-öupuHH Tyngu-pagu. ^HHaKaM caHtar acapuga xuccueT nyKyp FoaBHH, aKguö Ma3MyH öunaH ugpoK KH^um öhphkhö KeTagu. Ha^ocar Tapöuacu aKg öunaH xuccueTHH Tapöuanam, aHaga aHHKpoK kh^hö aHTraHga, xuccueT Bocmacu öunaH aKgHH Tapöuanamgup. Ey hkkh tomoh öup-öupu öunaH y3BHH öoFHHKgup.

Eaguufi^cTeTHK öhhhm Ba KyHHKManap h^thmohh эстeтнк OHr Ba yHHHr 3aMHHuga TypyBHH aManueTHHHr y3ura xoc u^ogacu cu^araga öyna^aK MycuKa yKHTyBHHnapuHHHr H^THMOHÖ^cTeTUK эxтнe^пapннн KOHgupumra Ba MaH^aaraapu capu HyHarrapHmra xu3Mar Kunagu. y paHr-öapaHr ^aonuaT xaMga эcтeтнк MyHocaöaraap th3hmh cu^araga öaguHH u^ogHHHr npo^eccuoHan x,aMga xaBacKopnuK Typnapu, caHtar, OMMaBHH коммyннкaцнa BOCHTanapu, эcтeтнк ugpoK MagaHuaTHHHHr maKmaHumu öunaH öofhhk ^apaeHnapHH KaMpaö onagu. Ey epga ^aMuaT ynyH aKCuonoruK MatHoga TymyHapnu x,aMga ^ofiganaHunaguraH эcтeтнк Kagpuaraap Ha3apga Tyranagu. ^eMaK, öyna^aK yKUTyBHHnapHHHr öaguHH^cTeTHK KOMneTeffrauru öaguHH o6pa3nunHK, эcтeтнк OHr Ba MyHOcaöaT, caHtaTHHHr WKcaK Ta^aKKypga ugpoK этнm acocuga maKmaHaguraH öhhhm, KyHHKMa Ba ManaKanapHHHr Ma^Myacura HHÖaTaH Hrmnaranagu. Ey opKanu öyna^aK MycuKa TatnuMH negaroraapuHHHr MycHKHH Ta^aKKypuHH, MycuKa TatnuMura oug Ha3apuH SunuMnapuHH, öaguHH-эcтeтнк Kapamnapu th3hmhhh puBO^naHTupum hmkohhäth aparanagu.

EyHHHr ynyH, öyna^aK MycuKa TatnuMH yKHTyBHHnapHHHHr MyaöaH aManufi, h^thmohh MaKcagnapra эpнmнmгa HyHarrapHnraH onaMHH эcтeтнк-H^oguH y3namTupum ^aonuaTH, yHH ugpoK этнm Ba öy opKanu MycHKHH acapnapHH u^po этнm ^aonuaTura h^oöhh TypTKH öynuö xu3Mar KH^agu. EyHgaH MyHOcaöaT öaguuH H^ogHHHr npo^eccuoHan Ba xaBacKopnuK maKnnapu, öaguHH noHH^anam Ba öomKanap öunaH y3BHH öoFnaHraH öaguuH ^aonuaTga x,aM eTaKHH ypuH Tyragu. EyHgaH ^aonuaTga $aon öynum öyna«:aK MycuKa TatnuMH yKHTyBHunapu ynyH x,aM ^yga MyxuM Ba3H$a xucoönaHagu. ffly öunaH

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

ISSN: 2181-3337

бирга уларда оламдан эстетик-ижодий таъсирланиш ва илхомланиш, эстетик фаолиятга киришиш зарур булади.

Мусика таълими талабаларига таълим-тарбия жараёнини ташкил этишда, уларнинг бадиий-эстетик дунёкарашини, билим ва куникмаларини ривожлантиришда уларда бадиий-эстетик кадриятларни кадрлаш туйгусини карор топтириш мухим ахамиятга эга. Бадиий-эстетик кадриятлар талаблардаги санъат ва бадиий ижодкорликка шунчаки фаолият тури эмас, балки кадрият сифатида бахо бериш вазифаларини юклайди. Зеро, санъат, бир томондан, даврнинг "ижтимоий-тарихий вокеалари таъсирида шаклланадиган ва ривожланадиган, иккинчи томондан, миллий маданият ва хар бир санъаткорнинг эстетик эхтиёжларини акс эттирувчи"4 эстетик идеални гавдалантиришнинг асосий сохаси булиб, ижтимоий жараёнларнинг мохият-мазмунини узлаштириш, уларнинг ривожланиш тенденцияларини белгилаш максадларига хизмат килади. Бадиий-эстетик кадриятларни идрок этиш кучли гоявий-эмоционал таъсирчанлик хусусиятига эга булиб, талабаларнинг оламни эстетик узлаштириш кобилиятини ривожлантиради. Санъат талабаларнинг жисмоний ва аклий кобилиятларини бутун борлиги ва сохалари билан яхлит акс эттириш оркали гоявий-эстетик тарбиянинг мухим омилига хам айланади. Демак, булажак мусика таълими укитувичларида бадиий-эстетик кадриятларни кадрлаш туйгусини шакллантириш, уларга онгли муносабатда булиш куникмасини ривожлантириш керак буолади. Чунки бадиий-эстетик кадриятлар ижтимоий мухитнинг эхтиёжлари ва ижтимоий кизикшларнинг мазмун-мохиятини курсатиб берувчи ва гоявий-эмоцианал таъсир кучига эга булган вокеликдир.

Шу билан бирга, тарихан шаклланган бадиий-эстетик кадриятлар ва уларнинг миллий маданиятда намоён булиши, мусикий охангларда уз аксини топиши бугунги мусиика таълими педагогларининг бадиий-эстетик карашларининг канчалик юкорилигида намоён булади. Чунки санъат

4 Махмудов Т., Олимов Я. Узбекистан санъатида инсон омили. - Тошкент:Адабиёт ва санъат, 1988.-Б.94.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

ISSN: 2181-3337

Kagpuaraapu h^thmohh TapaKKueT HaTH^acuga y3rapuö öopagu, MycuKa TatnuMH xaM caHtaTHHHr öup Typu cu^aTuga 3aMOH Ba HHcoHuaT эxтнe:®пapн Ba KH3HKHmnapura Kapaö y3rapuö öopaBepagu. ^aMuaTHHHr öaguHH^cTeTHK KapamnapuHH yTMum, myHHHrgeK, aHru gaBpga aparanraH caHtaT Kagpuaraapu, ynapHH y3namTupum Tap3uga xaM Kapanumu MyMKHH. EaguuH öhhhm Ba KyHHKManap ^aMHaT yмyмэcтeтнк ^aonuaTHHHHr MyxuM coxacu Ba Kyn ^H^aTgaH yHHHr xapaKTepuHH öenrunoBHH u^THMOHH-MatHaBufi xpguca cu^aTuga y3ura xoc ^yH^uanapHH aManra omupagu. KeHr h^thmohh MatHoga ohhö KapanyBHH caHtaTHHHr MoxuaTHHH ®;aMHaTga öaguHH^cTeTHK gyHeKapamHHHr puBO^naHum Ba TapKanum ^apaeHnapu TamKun этaцн. fflyHgaö экaн, öyna^aK MycuKa TatnuMH yKHTyBHHnapHHHHr öaguHH^cTeTHK gyHeKapamuHH puBO^naHTupum, caHtaTra HucöaTaH yMyuHcoHHH xpguca cu^aTugaru MyHocaöaTHH maKmaHTupum, yHHHr hhcoh Kanöura Tatcup KypcaTum TaMOHunuHH aHraam Ba öy öopagaru öu^HMnapuHH TH3HMnamTHpum xaM gon3apö Ba3H$anapgaH öupu öynuö KonMKoga.

Eyna^aK MycuKa TatnuMH yKHTyBHunapuga öagHHH^creTHK KOMneTeHTHHKHH puBO^naHTupum ynyH ynapga aBBaro öagHHHocTeTHK эxтнe^нн maKnnaHTupum, ynapga эcтeтнк эxтнeнн aHraamnapura hmkoh öepum, Tatcup Kypcaram Ba öy ^apaeHra KaparnnraH эcтeтнк ^aonuaTHH TaKOMunnamTupum Tanaö этнпagн. yMyMaH onraHga, xap öup hhcoh xaeTuga эxтнe®; öunaH KOÖunuaT y3BHH öofhhk xo^ga HaMoeH öynagu. EaguHH^creTHK ^aonuaT cyöteKTHHHHr эxтнe^н Kaöu yHHHr KOÖunuaTH xaM Ha^aKar ^H3HonoruK, my öunaH öupra, h^thmohh MoxuaTra эгaцнp. EuHOÖapuH, öy KOÖunuaTnap h^thmohh xaeT ^apaeHuga maKmaHagu, y3rapagu Ba TapaKKHH этagн. ^eMaK, öaguHH^cTeTHK ^aonuaT cyöteKTH HHcoHHHHr эcтeтнк OHru, my öunaH öupra, yHHHr эcтeтнк эxтнe^пapннн KOHgupum öopacugaru TacaBByp Ba KapamnapuHH xaM y3 unura onagu. MogoMHKH, öaguHH^cTeTHK ^aonuaTHHHr MaKcagu hhcoh эxтнe^пapннн KOHgupumgaH uöopaT экaн, hhcoh öy ^aonuaTHHHr Ha^aKar cyöteKTH, öanKH oöteKTH xaM caHaragu. Hhcoh эcтeтнк

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

ISSN: 2181-3337

кадриятларни объект сифатида идрок этади, эхтиёжларини кондиради, кобилиятларини эстетик онгнинг сохиби тарзида руёбга чикаради. Шунга кура, эстетик мушохада, эстетик идрок, эстетик тасаввур инъикоснинг хиссий-эмпирик, эстетик хукм, эстетик кадрият, эстетик идеал эса унинг рационал даражасига тегишли тарзда шаклланади.

Булажак мусика таълими укитувчиларида бадиий-эстетик куриниш ва киёфага доир карашларини хам тизимлаштириш, тартибга солиш хам мухим ахамиятга эгадир. Кийим-кечак, либос нафакат моддий, шу билан бирга, бадиий-эстетик ахамиятга хам эга предметлар мажмуи булиб, инсоннинг ташки киёфаси, диди, узига бахоси, ихтисослиги, ижтимоий мавкеини хам гавдалантиради; бугина эмас, ташкилий ва рухий вазиятни хам ифодалайди. Таъзия катнашчилари, оркестр дирижёрлари, харбий хизматчилар махсус рангда либос кийишлари боиси шунда. Рангни тасаввуфий тушунишда хам бундай узига хослик кузга ташланади. Ва, нихоят, кийим-кечак, либоснинг нафислиги, куркамлиги, хушбичимлиги инсон ва у билан мулокотдаги кишиларда муайян эстетик мамнунлик ва хушнудлик уйготишини таъкидлаш лозим. Бу холат бадиий-эстетик куриниш ва киёфанинг эстетик салохияти, унинг инсонда кичикликдан турмуш эстетикаси куникмаларини шакллантиришда мухим омил булиб келган. Шу боис булажак мусика таълими укитувчиларида хам бадиий-эстетик киёфага доир билим ва куникмаларни шакллантириш, бу оркали санъат вакилларининг ижтимоий киёфасини идеаллаштиришга доир тафаккурини ошириш мумкин булади.

Булажак мусика таълими укитувчиларида ривожлантириш лозим булган бадиий-эстетик компетентликнинг мухим таркибий кисми булган мулокот маданияти ва этикет коидаларини узлаштиришлари хам зарурий педагогик вазифалардандир. Умуман олганда мулокот турмуш, шу билан бирга, ишлаб чикариш ёки ижтимоий-сиёсий фаолиятнинг зарурий шартидир, турмуш эса инсонда кичикликдан узига хос эстетик салохиятли мулокот маданиятини шакллантиришга имкониятлар яратади. Булажак

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

ISSN: 2181-3337

мусика таълими укитувчиларнинг хулкий хатти-харакатларида мохиятан муайян эстетик хусусиятлар намоён булади. Мусика таълими укитувчилари маънили ёки бемаъни гапириши, юриш-туриши гузал ёки купол, бошкаларга муносабати маъкул ёки номаъкул булиши мумкин. Улар хулкининг умумий бадиий-эстетик куриниши айни мана шуларнинг йигиндисидан ташкил топади. Булажак мусика таълими укитувчиларининг эстетик камолоти уларнинг уз мехнатига, ижтимоий масъулиятига инсоний муносабатни карор топтиради, ахлокий меъёрларни гуманистик-эстетик эътикодга айлантиради, унинг ижтимоий ахамияти эса эмоционал ва интеллектуал фазилатларни, ижодий салохиятни юкори кутаради. Бадиий-эстетик камолот фаол хаётий позицияни шакллантириб, талабанинг билими, хулк-атвори, хиссиёти ва бурчи, суз билан иши уртасидаги номувофикликка бархам беради. Шундай килиб, бадиий-эстетик ва умумий билимлар уртасидаги энг окилона муносабат талабаларнинг бадиий-эстетик компетентлигининг асосий ижтимоий-маънавий кисмларидан иборат булади.

Олий педагогик мусика таълимида бадиий-эстетик онгни ривожлантиришга каратилган тизимни такомиллаштириш эхтиёжи ортиб бормокда. Бу жараёндаги энг мухим курсаткич бу - бадиий-эстетик караш ва эътикодлардир. Табиийки, билимлар хажм, даража тарафидан бадиий-эстетик караш ва эътикодларга турли таъсир этади. Шунингдек, билимлар йигиндиси ижтимоий муносабатлар ва уларни бахолашда бадиий-эстетик меъёр булиб хизмат килади. Булажак мусика таълими укитувчиларининг бадиий-эстетик тасаввурларини бахолашнинг сифати айни шу меъёр ва муносабат томонидан белгиланади. Бу тасаввурлар, авваламбор, бадиий-эстетик идеалларнинг айни санъат образларида акс этиши, шунингдек, улардан ибрат олишдаги мутано-сибликда намоён булади.

Булажак мусика таълими укитувчиларининг баддий-эстетик фаолиятга доир билим ва куникмаларини ривожлантиришнинг долзарблигини куйидагича асослаш мумкин:

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

ISSN: 2181-3337

Фикримизча, бадиий-эстетик фаолиятга доир компетентлик бу - муайян ижтимоий-тарихий тараккиёт жараёнида кишиларнинг вокеликдаги нарса ва ^одисаларга нисбатан ^иссий-эмоционал ва завкий муносабатда булиб, уларни бадиий-эстетик кадрият сифатида ба^олашининг ифодасидир. Шунингдек, эстетик билим ва куникмалар инсон ва жамият моддий-маънавий даражаси, ижтимоий-сиёсий омиллар, шахсий, миллий ва умуминсоний кадриятларни уз ичига олувчи ижтимоий-тарихий ^одиса сифатида намоён булади. Мазкур таъриф бадиий-эстетик муносабатларнинг кенг камровли эканлиги, вокеликнинг инсон фаолияти билан чамбарчас боFликлиги, ^ар бир завкий муносабат эстетик дунёкарашнинг негизида ривожланиб боришини уз ичига олади. Ушбу парагрифда булажак мусика таълими укитувчиларининг жамиятда эстетик муносабатларни яратувчиси ва ижодкори сифатида узининг онгли эстетик фаолияти негизида моддий ва маънавий эстетик э^тиёжларни кондиришга каратилган зарурий воситаларни яратишга интилиши та^лил килинган ва хулосалар ишлаб чикилди. Шунга кура, булажак мусика таълими укитувчиларининг тафаккури, вокелик ^акидаги тасаввурлари, нафосат олами, ижтимоий му^ит туFрисидаги карашлари муайян конуниятлар тизимида ривожланиб боради.

Булажак мусика таълими укитувчиларида бадиий-эстетик компетентликни ривожлантиришнинг илмий-педагогик ва ижтимоий ахамияти куйидагиларда намоён булади:

Демак, ижтимоий мухитда бадиий-эстетик билим ва куникмаларни ривожлантириш жараёнига куйидаги ижтимоий-маънавий омиллар таъсир курсатади:

- анаъана ва маросимлар, урф-одат ва маънавий кадриятлар уларнинг бадиий-эстетик онги ва тафаккурига таъсир этиб, кайси сохада булмасин ижодий фаолиятга чорлаб, вокеликка завкий муносабатни шакллантиради ва ривожлантиради;

- миллий-маданий кадриятлар негизида муайян худудда яшаётган бир катор миллат ва элатлар жамият ва мамлакатнинг умумий бадиий-эстетик карашларини, миллий ва умумбашарий маънавий-эстетик кадриятларни яратишда бирлашадилар;

- бадиий-эстетик билим ва куникмаларини ривожланиш жараёни бевосита Ватан равнакига каратилган миллатлараро муносабатларни уз ичига

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

ISSN: 2181-3337

камраб олган холда, хар бир фукарони тинч-тотув, инок, ватанпарвар, мехнатсевар, мехр-окибатли, мехрибон, садокатли, иймонли, ахлокан пок, виждонли, камтарин ва олижаноб булишга чорлайди;

- шахс ва жамият эстетик муносабатларини юксалтиришга каратилган барча чора-тадбирлар, пировард окибатда янги Узбекиситон стратегиясини амалга оширишга кодир ижодкор инсонни тарбиялашни асосий максад килиб олади;

- бадиий-эстетик компетентликни ривожланиб бориши натижасида бадиий-эстетик хотира тикланади, узликни англаш туйгуси кучаяди, мустакил тафаккурга эга янги авлод шаклланади, замонамизга мос демократик кадриятларнинг карор топишини таъминловчи янги эстетик мерос, янгича эстетик муносабат вужудга келади. Адабиёт ва санъат уз табиатига кура утмишга, миллий узликка булган хурмат, келажакка нисбатан юксак ишонч, инсонпарварлик туйгуларини камол топтиришда катта хизмат килмокда.

Социологик тадкикотга кура, бугунги кунда «Ёшларнинг бадиий адабиёт ва санъатга булган кизикишларини кандай бахолайсиз?» деган саволга ёшларимиздан 65,7 фоизи «ижобий», 19,4 фоизи «салбий», 4,9 фоизи «кизикмайман» деб, 10 фоизи уз кушимча фикрини билдирган. Бундан куриниб турибдики, жамиятнинг янги ривожланиш боскичида ёшларнинг адабиёт ва санъатга нисбатан кизикишлари кучайиб, янгича эбадиий-стетик тафаккур асосида яшашга, эстетик билим ва куникмаларни юксалтиришга интилаётганлари намоён булмокда.

Мусика таълимида санъатнинг назарий асосларини чукур ургатиш ва бу оркали санъатнинг ижтимоий ахамияти ва у билан боглик жараёнларни тушунтириш, бадиий-эстетик таъсир самарадорлигини, ижтимоий ахамиятини курсатиб бериш ва илмий асосда аниклаб олиш зарур. Буларга, биринчидан, мавжуд вокеликнинг бадиий инъикос объекти ва предметига айланган нарса-ходисалари; иккинчидан, бевосита бадиий ижодкор кишилар

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

ISSN: 2181-3337

rypyxu, myHHHrgeK, caHtaT KagpuaraapuHH apaTaguraH Ba TapKaraguraH Myaccaca Ba öupnamManap TaamyKgugup. ynuHHH KOMnoHeHTHH aparnnraH Ba H^HMOHH^cTeTHK MyHocaöaraap TH3HMugaH ypuH onraH Kagpuaraap Ma^Myu, TypTHHHHcuHH эca caHtaT, agaöueT, öaguHH Ba agaöufi TaHKug Tatcupuga maKnnaHraH caHtaT HxnocMaHgnapu TamKun этagн. Ey KaraaMnapHHHr ucTaKnapu, caHtaTHH Kaöyn Kunum gyHeKapamu, ynap Tanaö KH^aeuraH acapnap xycycuaTH, yMyMaH onraHga ynap opKanu h^thmohh MyxuTHHHr Tanaö Ba эxтнe^пapннн aHraamu Ba öyHH y3 yKyBHHnapura TymyHTupuö öepa onum KyHHKManapura эгa öynumu Tanaö этнпagн.

Aöaöuemnap

1. Cathrine Sadolin. Complete vocal technique. 2012. 274 page 58-69.

2. KapuMOBa XoHa3apoBa P. YKyBHH-emnapHH эcтeтнк Tapöuanamga «MycHKa MagaHuaTH»^aHH onguga TypraH gon3apö Macananap. 3aMOHaBHH TatnuM ^ypHanu. 2018. № 7. -E. 32

3. KapuMOBa XoHa3apoBa P. YKyBHH-emnapHH эcтeтнк Tapöuanamga «MycHKa MagaHuaTH»^aHH onguga TypraH gon3ap6 Macananap. 3aMOHaBHH TatnuM ^ypHanu. 2018. № 7. -E. 32-33

4. KapuMOBa XoHa3apoBa P. YKyBHH-emnapHH эcтeтнк Tapöuanamga «MycHKa MagaHHaTH»$aHH onguga TypraH gon3apö Macananap. 3aMOHaBHH TatnuM ^ypHanu. 2018. № 7. -E. 34

5. KapuMOBa XoHa3apoBa P. YKyBHH-emnapHH эcтeтнк Tapöuanamga «MycHKa MagaHuaTH»^aHH onguga TypraH gon3ap6 Macananap. 3aMOHaBHH TatnuM ^ypHanu. 2018. № 7. -E. 34

6. KapuMOBa XoHa3apoBa P. YKyBHH-emnapHH эcтeтнк Tapöuanamga «MycHKa MagaHuaTH»^aHH onguga TypraH gon3apö Macananap. 3aMOHaBHH TatnuM ^ypHanu. 2018. № 7. -E. 34

7. KyptOHH KapuM. Y3ÖeKna rooxnu Tap^HMa. Tap^HMa Ba rooxnap Myarnu^H AroygguH MaHcyp. -TomKeHT: ^ynnoH, 1992. -E. 359.

ISSN: 2181-3337

SCIENCE AND INNOVATION

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL

2022 № 1

8. MaxMygoB T., ohhmob Y36eKHCTOH caHtaTHga hhcoh omhhh. -TofflKeffrAgaöneT Ba caHtaT, 1988.-E.94.

9. Mnp3HeeB ffl.M. ^Hra Y36eKHCTOH CTpaTerH^CH. -TomKeHT.: Y36eKHCTOH. 2021. -E. 303.

10.Y36eKHCTOHga H^HMOHH-axroKHH Ba ryMaHHCTHK ^HKpnap TapHXHHHHr My^HM öocKH^napn. -TomKeHT: «Oanca^a Ba xyKyK» HHCTHTyTH HampHeTH, 2007. - 76 6.; Höh Chho Ba «Tagöupu MaH3Hn». ($opc mnuga). -TexpoH: XypmuguH, 1319. -E.2.

11.Y36eKHCTOHga H^THMOHH-^anca^HH ^HKpnap TapuxugaH. - TomKeHT: Y36eKHCTOH, 1995. -E.51.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.