Научная статья на тему 'БЎЛАЖАК МУСИҚА ЎҚИТУВЧИЛАРИНИ МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМ ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ЎРНИ'

БЎЛАЖАК МУСИҚА ЎҚИТУВЧИЛАРИНИ МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМ ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
30
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
АКТ компонентлари / горизонтал даража / вертикал даража / технологик ва дидактик / интерфаол таълим / информацион таълим. / ICT components / horizontal level / vertical level / technological and didactic.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — F. Sapoeva

Ушбу мақолада бўлажак мусиқа ўқитувчиларини мустақил таълим фаолиятини ривожлантиришнинг педагогик, психологик имкониятлари ҳамда олий таълим тизимидаги ўрни ва ахамяти юзасидан фикрлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PROGRESS AND CURRENT STATUS OF DEVELOPMENT OF INDEPENDENT EDUCATIONAL ACTIVITY OF FUTURE MUSIC TEACHERS

This article provides ideas on the consistency, place and importance of teaching computer science and information technology in the higher education system.

Текст научной работы на тему «БЎЛАЖАК МУСИҚА ЎҚИТУВЧИЛАРИНИ МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМ ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ЎРНИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

БУЛАЖАК МУСЩА УЦИТУВЧИЛАРИНИ МУСТАЦИЛ ТАЪЛИМ ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ УРНИ

Сапоева Ф.А.

ТДПУ таянч докторанти https://doi.org/10.5281/zenodo. 7378124

Аннотация. Ушбу мацолада булажак мусицауцитувчиларини мустацил таълим фаолиятини ривожлантиришнинг педагогик, психологик имкониятлари цамда олий таълим тизимидаги урни ва ахамяти юзасидан фикрлар келтирилган.

Калит сузлар: АКТ компонентлари, горизонтал даража, вертикал даража, технологик ва дидактик, интерфаол таълим, информацион таълим.

ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ И ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ВОЗМОЖНОСТИ РАЗВИТИЯ

САМОСТОЯТЕЛЬНОЙ УЧЕБНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ

МУЗЫКИ

Аннотация. Вданной статье представлены представления о педагогико-психологических возможностях развития самостоятельной учебной деятельности будущих учителей музыки, а также их роли и значении в системе высшего образования.

Ключевые слова: компоненты ИКТ, горизонтальный уровень, вертикальный уровень, технологическое и дидактическое, интерактивное обучение, информационное образование.

PROGRESS AND CURRENT STATUS OF DEVELOPMENT OF INDEPENDENT EDUCATIONAL ACTIVITY OF FUTURE MUSIC TEACHERS

Abstract. This article provides ideas on the consistency, place and importance of teaching computer science and information technology in the higher education system.

Keywords: ICT components, horizontal level, vertical level, technological and didactic.

Бугунги кунда "технология" атамаси кенг талкин килинадиган булди. Уни муайян/конкрет тизимдаги барча методлар, воситалар ва шакллар мажмуи сифатида анъанавий тушунишдан ташкари, уни берилган хоссали мах,сулот олиш имконини берувчи методлар ва жараёнлар мажмуи сифатида, педагог ва тах,сил олувчиларнинг фаолиятининг тизимли лойихдларини яратишга булган узига хос ёндашувлар сифатида х,ам талкин этилади [2, 22].

Компьютер технологиялари (КТ) ахборот технологияларининг (АТ) улар ёрдамида педагог ахборот утказиши/етказиши мумкин булган нафакат бир тури, куриниши, балки унинг функцияларининг мух,им кисмини (ривожлантириш, укитиш, тарбиялаш, ташхис, назорат килиш, бах,олаш) олиши мумкинлиги туфайли, биз уларни педагогик ахборот технологиялари воситалари каторига кушиш х,ам мумкин.

Компьютерли укитиш деганда купчилик: ахборот бериш, укитиш жараёнини бошкариш, тузатиш, укув жараёнини ривожлантириш буйича маълумотлар туплаш каби дидактик вазифаларни ечишга мослашган ургатувчи/укитувчи дастурлар ёрдамида ургатиш тушунилади. Ушбу таълим турини самарали куллаш йуналишлари аникланди: 1) алох,ида фанлар буйича укишда узлаштириш даражасини (давомотни) ошириш; 2) умумий билиш кобилиятларини ривожлантириш (муаммоларни х,ал килиш, мустакил фикрлаш, коммуникатив/мулокот - ахборотни туплаш, тах,лил килиш, синтез килиш) куникмаларини эгаллаш; 3) укув жараёнини ташкил килиш самарадорлигини ошириш (бошкаришнинг

БС1ТЖСТ ЛЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ЮТЕЯМАТЮМЛЬ 8С1ЕОТ1Р1С ГОШМАЬ УОШЫЕ 1 188иЕ 8 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

автоматлашганлиги укитувчининг куч ва вактини х,ар кунлик/мунтазам ишдан бушатишга/озод килишга ёрдам беради) [3, 516].

Х,озирги кунда компьютер саводхонлиги, ахборот маданияти, ахборот-коммуникация компетентлигини инсоннинг ажралмас компонентлари сифатида шакллантириш масаласи долзарблигича колмокда. Компьютер саводхонлиги оммавий фойдаланувчи учун мулжалланган операцион мух,итда компьютер билан ишлай олиш, ахборот узатишнинг структурасини/тузилишини, имкониятлари ва воситаларининг умумий жихдтдан билиш: алгоритмлаш, дастурлаш ва моделлаштиришнинг асосий тушунчаларини назарда тутилади [4, 276; 218]. Ахборот маданияти - ахборот дунёкараши ва анъанавий ва ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланган х,олда таълимга булган эх,тиёжларни оптимал/макбул даражада кондириш учун максадга йуналтирилган мустакил фаолиятни таъминловчи компьютер воситалари билан ишлашга оид билимлар, малака ва куникмалар тизимининг мажмуидир. "Саводлиликнинг энг юкори даражада намоён булиши, умумий маданиятнинг таркибий кисмларидан бири, жумладан шахсий фазилатлар ва касбий компетентлик" сифатида - ахборот маданияти битта дипломдан мутахассиснинг касбий портретини ташкил килувчи куплаб сертификатларга илгари боришини назарда тутади" [6, 19]. Ахборот компетенцияси муваффакиятли касбий фаолиятнинг омили, шунингдек, шахснинг ахборот жамиятида ижтимоий хавфсизлиги х,исобланади, чунки мутахассиснинг мех,нат бозорида ракобатбардошлигини, уз касбини етук узлаштиришига ва бу касбга якин фаолиятлар сохдларида тушуниш даражасига етишга, уз ихтисосида дунё стандартлари даражасида самарали ишлашини, тинимсиз касбий усишга тайёрлигини, ижтимоий ва касбий мобиллигини/хдракатланувчанлигини таъминлашга ёрдам беради.

Ахборот маданиятини шакллантириш компьютерга маданий кадриятлардан бири сифатида муносабат килишни/карашни назарда тутади. Бу жараёнга Россияда ЯАТ (янги ахборот технологиялари) асосида масофавий таълимни яратиш ёрдам бермокда. Олим Ершов А.П. компьютер саводхонлигидан ахборот маданиятига утиш стратегиясини курди/яратди. Унинг фикрича, синф техник жих,озлар, аудио-видео тизимлар билан тула лабораториядан иборат булиши ва индивидуаллаштириш, кичик гурух,ларда ишлаш имкониятини яратиши керак. Телекоммуникациялар маълумотлар базасидан фойдаланиш, бошка таълим муассасалари, кутубхоналар ва ахборот марказлари билан мулокот килиш имконини беради [5, 279; 82].

АТга мурожаат килиш анъанавий фанлар буйича таълим мазмунини танлаш стратегиясини такомиллаштиришга, самарадорлигини таълим жараёнини нафакат дарсларда, машгулотларда индивидуаллаштириш ва табакалаштириш/фарклаш, бошкаришни такомиллаштириш оркали оширишга, балки мустакил ишда: уй вазифасини текширишда, кушимча машгулотларда, имтих,онларга тайёргарлик куришда, узини назорат килишда [15; 87, 31; 285], сиртки ва масофавий таълимда [28; 182; 205; 207, 17; 223] х,ам оширишга ёрдам беради.

Таълим сохдсида компьютерлаштириш ва ахборотлаштириш унинг бошка барча сохдларда ривожлантириш жараёнидан олдинда булиши керак, чунки бутун жамиятни ахборотлаштиришга таъсир курсатади, деган фикрни билдирдилар. Олим Ершов А.П.нинг фикрига кура, ахборотлаштириш куйидагиларни уз ичига олади: ахборотнинг очиклиги ва микдори/хджмининг катталиги (унинг асосий маълумотлар базаларида, компьютер

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

дастурларида, маълумотномаларда такдим этилган улкан ахборотлар массивларига кириш (фойдаланиш), ва таълим максадларига мувофик уни танлаш имконияти); индивидуализацияни кучайтириш; янгиланган/долзарб маълумотларни излашда биргаликда иштирок этиш туфайли тафаккур/фикрлаш тарзининг узгариши Турли фанларни укитишда дастурлаш ишлари кенгайтирилса, масофавий таълимдан фойдаланса, педагогик жараён таълимни ахборотлаштириш вазифаларига мувофик булади/мос келади. Бирок бу вазифа хали юртимизда хал этилмаган. Муассасалар кимматбахо жихозларни сотиб ола олмайдилар, укитувчиларни тайёрлаш ва янги ахборот-педагогик технологияларни ишлаб чикиш билан боглик муаммолар мавжуд.

Ахборотлаштириш жараёни ахборот маданиятини шакллантиришнинг турт йуналиши буйича харакат килади: моддий базани ривожлантириш, компьютер саводхонлигини ва ахборотни кайта ишлаш, саклаш ва узатиш малакаларини шакллантириш хамда электрон ахборотни ишлаб чикариш ва дастурлаш [6, 65-66]. Биз учун бу сохалар булажак мусика укитувчисининг ахборот маданиятини шакллантиришда ориентир/интиладиган максад/курсатма булиб хизмат килади.

Бугунги кунда ахборотлаштириш медиа-таълим доирасида амалга оширилмокда. Медиа-таълим тарбиянинг деярли барча турларига таъсир курсатади: аклий, ахлокий, эстетик, хукукий ва бошкалар. Медиа-саводхонлик - медиа-матнларни идрок килиш, тахлил килиш, бахолаш ва яратиш, замонавий дунёда медиа-воситаларининг амал килишининг ижтимоий-маданий ва сиёсий контекстини тушуниш учун ривожланган кобилиятдир [5, 51-54; 257, 47; 278]. Медиа ахбороти бир вактнинг узида хам эшитиш, хам куриш кобилиятига таъсир этиб, инсоният туплаган деярли барча алока йулларини синтез кила олади.

Медиа таълим, бошкалар каторида мусикачилар учун ишлаб чикилмокда [1; 177;]. Олима Телишева Н. Н.нинг фикрига кура, мусика укитувчиларининг таркибида техник ва эстетик компонентлари мавжуд педагогик медиа саводхонлигини шакллантириш муаммоси амалда мавжуд: 1) замонавий техник воситалари ва Интернет-технологияларидан фойдаланиш малакасини малакали тарзда/даражада узлаштириш; 2) медиа матнни "укишга" (тахлил килига) кириш; 3) замонавий кунгилочар санъат ва медиа-жанрларнинг йуналишлари ва тилининг узига хослигига оид билимларни узлаштириш. Медиа-таълимнинг максади узини ифодалаш, уз имконият, кобилият ва салохиятларини руёбга чикариш, узини (шу жумладан, ижодий жихатдан) ривожлантириш булиб, бунга ёшлигидан бошлаб ургатиш лозим. Чунки бу шахснинг ижтимоий адаптацияси/мослашуви, мустакил таълими, умумий ахборот маданиятини ривожлантириш зарурияти ва эстетик тарбия сохаси билан боглик мухим масаласини ташкил этади(1-расм).

1-расм.

Мусика ва уни укитиш методикаси буйича электрон ахборот ресурси

"Musiqa va uni o'qitish metodikasi" elektron axborot-ta'lim resursi

Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti

«• mwnk boyKtu pnnktari

"MUSIQA VA UNI O'QITISH METODIKASI

ELEKTRON AXBOROT-TA'LIM RESURSI

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Ушбу мултимедиа воситасидан мусика таълимида тахсил олаётган талабалар узларига керак буладиган манбааларни олиши мумкин.

Мусика таълими тизимини ахборотлаштиришни урганиш ЭМАнинг (электрон мусика асбобларининг) дидактик имкониятларини аниклаш ва АТ асосида булажак мусика укитувчисини мустакил таълимга тайёрлашда ахборотлаштириш йулларини аниклаш имконини беради.

Мусикий-компьютер технологиялари (МКТ) - инсонга ижодкорлик, урганиш/ургатиш ва илмий тадкикотлар учун доимий такомиллаштирилган воситалар берадиган ва илмий-техник тараккиёт ютукларини узлуксиз янгилаш билан боглик булган ёш ва жадал ривожланаётган билимлар сохасидир. Компьютер технологиялари ва дастурий таъминотнинг ривожланиш суръати мусика редакторларининг/ мухаррирларининг янгидан-янги версияларини узлаштириш, мусика файлларини яратиш технологик жараёнини аппарат таъминотини модификация килиш/узгартириш ва такомиллаштиришни зарур килиб куяди [166]. Бирок, "мусика таълимнинг анъанавий тизими, жуда индивидуаллаштирилган булса-да, узок танаффусдан сунг йуколган куникмаларини кайта тиклаш учун, факат муайян тур ва доирадаги билимлар ва махсус малакаларини олиш керак булган одамлар учун таълимнинг шаклларини турли туманлаштириш (вариация килиш) имконини назарда тутмайди.

Мусикий-компьютер дастурлари таълимни нафакат иллюстратив (кургазмали) материал билан мустахкамлайди, тулдиради, балки уцитиш/ургатувчи функциясини амалга ошириш билан улар уйгунлик (гармония)нинг конструктив имкониятларини намойиш килишга, шаклни шакллантиришга аралашиш, динамика, вариация килиш (турли туман тур/усулларни ишлатиш) имкониятларини курсатишга хам кодир.

АТлари асосида мустакил таълимни амалга ошириш учун ташхис килиш/диагностик дастурлар ёрдамида тегишли/адекват узини бахолашни шакллантириш куникмалари, мустакил танланган компьютер воситаларидан фойдаланиб инсон уз касбий ривожланишининг (узини/мустакил дастурлаш) режа-стратегияни туза олиш малакалари зарур. Бунинг учун компьютер воситаларининг тарихан ташкил топган турлари ва улар ёрдамида хал этиладиган ривожлантирувчи вазифалар доирасини билиш мухим ахамиятга эга.

Олим ахборот фаолияти битта аён мотивнинг бошка турли хил беш погона/даража эхтиёжлари билан алокасининг узига хос хусусиятлари билан фарк килишини ва уларни (эхтиёжларни) таълим жараёнини ташкил килишда хисобга олиниши керак деган фикрни илгари суради.

1. Узини актуаллаштириш/долзарблаштириш - кобилиятларни очиш, потенциални/ салохиятни руёбга чикариш, юкори бахоларга эмас, балки билимларга интилиш эхтиёжи. Бу холда тахсил олувчиларга эркин дарс жадвали (тартибга солинмаганлик, индивидуал

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

режа асосида ишлаш) буйича тахсил олиш имкониятини яратиб бериш, мусобакани рагбатлантириш лозим.

2. Вазифанинг уддасидан чика олиш билан, унинг ечимини бахолай олиш билан боглик узини мустакил (узи) бахолай олиш. Тахсил олувчилар учун бахолаш вазияти, жамияда уз урни/мавкеини тасдиклаш ва натижа мухим хисобланади, шунинг учун уларни уз маълумотлар банкларини яратишга жалб килиш тавсия этилади.

3. Тегишлилик/мансублик - уз ижтимоий гурухига кабул килишга/мансуб булишга интилиш. Бу эхтиёж мулокотда ва хамкорликда намоён булади. Бирок, ижодкор/ижодий инсонлар оддий/одатий мулокотга интилмайдиган, бутун жамоага хос булган кобилиятлар каторидан "тушиб коладиган/ухшамайдиган" кобилиятларни ривожлантирадиган индивидуалист инсонлардир. Уларни рефлексияга, саволларнинг пухта уйланган булиши ёрдам берадиган чатлар ва форумлар, виртуал жамоалар, ICQ - синхрон режимда сухбатлар/музокаралар жалб килади. Шунинг учун мулокот рагбатини/мотивини хамкорликка айлантириш, лойиха фаолиятидаги роль вазифаларини таркатиш (ахборотни киритиш, кайта ишлаш, тахлил килиш), веб-сайтларни яратишга жалб килиш лозим.

4. Хавфсизлик - янги кириб келган нарса/ходисаларга эхтиёткорона муносабат. Бу эхтиёж вазифалар ва таомил/регламент/коидаларга аник структура берилишини афзал билиш, ва иш алгоритмини урганишдан завк олишни олдиндан белгилайди.

5. Физиологик эхтиёж - замонавий ахборот мухити шароитида истисносиз барча учун хос булган объектив эхтиёж сифатида.

Олий таълим муассасалари "Мусика таълими" йуналиши талабаларининг мусикий-ижодий кобилиятларини ривожлантиришдаги таълим жараёнида кулланиладиган восита, усул ва методлар келгуси авлодни мусикий тарбиялашда яхши самара беради, десак муболага булмайди. Талабаларнинг мусикий-ижодий кобилиятларини ривожлантиришда таълим жараёнига катта ахамият бериш зарур.

Таълим жараёнида дарсликлар, укув кулланмалар, укув-методик кулланмалар, педагогик технологиялар, укув-услубий ишланмалар, таркатма материаллардан фойдаланиб келинмокда. Аммо, факатгина шулар билан чегараланиб колмасдан, таълим беришнинг янги услуб ва усулларини ишлаб чикиш, янги замонавий педагогик технологиялардан фойдаланиш зарур.

REFERENCES

1. Bork, A. Computers and educational systems // Australian Educational Computing. - 1991 -№ 6. - p. 34-37.

2. Clemence M.K., "Use of Instructional Technologies in Teacher Training Colleges in Malawi", Ph.D Dis., Virginia Polytechnic Institute and State University, 2006. 132 p.

3. Daniyarov B.X. Innovatsion texnologiyalar asosidata'lim jarayonlari sifat va samaradorligini oshirish. Monografiya. - T.: Sano-standart, 2014. -260 с.

4. Куйчиева М.А Competent Approach as a Conceptual Basis of Pedagogical Education // International Conference on Huanities, Education and Sciences London Conference Proceedings 2021. December 15 th, 2021. 113-116 b.

5. Куйчиева М.А. // Organization of Experimental Works on the Development of Professional and Methodical Competence of Future Biology Teachers // Eurasian Journal of Learning and

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Academic Teaching. Open Access, Peer Reviewed Journal. 2022. 5 February ISSN (E): 2795-739, 19-21b. (№7. SJIF; IF-8.115) 6. Henderson L., Klemes J., & Eshet Y. (2000). Just playing a game? Educational simulation software and cognitive outcomes. Journal of Educational Computing Research, 22 (1), 105129.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.