Научная статья на тему 'ТАЛАБАЛАРГА КИЙИМЛАРНИ ЛОЙИҲАЛАШ ВА МОДЕЛЛАШТИРИШНИ ЎРГАТИШДА АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯ ВОСИТАЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ ОРҚАЛИ ТАЪЛИМ САМАРАДОРЛИГИГА ЭРИШИШ'

ТАЛАБАЛАРГА КИЙИМЛАРНИ ЛОЙИҲАЛАШ ВА МОДЕЛЛАШТИРИШНИ ЎРГАТИШДА АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯ ВОСИТАЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ ОРҚАЛИ ТАЪЛИМ САМАРАДОРЛИГИГА ЭРИШИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
162
32
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
замонавий ахборот коммуникация технологиялари / мультимедиа / компьютер дастурлари / “Valentina” дастури. / современные информационные и коммуникационные технологии / мультимедиа / компьютерные программы / программа “Valentina”.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Умарова Фотима Абдурахимовна

Мақолада таълим жараёнини ташкил этишда, замонавий ахборот-коммуникация технология воситаларидан фойдаланиш орқали дизайнер-конструкторларни тайёрлаш, талабаларга амалий ва лаборатория машғулотларида топшириқларни бажаришнинг педагогик шарт шароитлари баён этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ДОСТИЖЕНИЕ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ ЭФФЕКТИВНОСТИ ЗА СЧЕТ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ИНФОРМАЦИОННЫХ И КОММУНИКАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ОБУЧЕНИИ СТУДЕНТОВ ДИЗАЙНУ И МОДЕЛИРОВАНИЮ ОДЕЖДЫ

В статье обсуждаются педагогические условия организации учебного процесса, подготовки дизайнеров с использованием современных информационно-коммуникационных технологий, выполнения заданий для студентов на практических и лабораторных занятиях.

Текст научной работы на тему «ТАЛАБАЛАРГА КИЙИМЛАРНИ ЛОЙИҲАЛАШ ВА МОДЕЛЛАШТИРИШНИ ЎРГАТИШДА АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯ ВОСИТАЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ ОРҚАЛИ ТАЪЛИМ САМАРАДОРЛИГИГА ЭРИШИШ»

Умарова Фотима Абдурахимовна,

Тошкент давлат педагогика университети, 13.00.05-Касб-х.унар таълими назарияси ва методикаси мутахассислиги докторанти

ТАЛАБАЛАРГА КИЙИМЛАРНИ ЛОЩАЛАШ ВА МОДЕЛЛАШТИРИШНИ УРГАТИШДА АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯ ВОСИТАЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ ОР^АЛИ ТАЪЛИМ САМАРАДОРЛИГИГА ЭРИШИШ

УДК: 378: 6П9.3:681.142.37

УМАРОВА Ф.А. ТАЛАБАЛАРГА КИЙИМЛАРНИ ЛОЙИЦАЛАШ ВА МОДЕЛЛАШТИРИШНИ УРГАТИШДА АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯ ВОСИТАЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ ОРЦАЛИ ТАЪЛИМ САМАРАДОРЛИГИГА ЭРИШИШ

Маколада таълим жараёнини ташкил этишда, замонавий ахборот-коммуникация технология воситаларидан фойдаланиш оркали дизайнер-конструкторларни тайёрлаш, талабаларга амалий ва лаборатория машFулотларида топширикларни бажаришнинг педагогик шарт шаро-итлари баён этилган.

Таянч суз ва тушунчалар: замонавий ахборот коммуникация технологиялари, мультимедиа, компьютер дастурлари, "Valentina" дастури.

УМАРОВА Ф.А. ДОСТИЖЕНИЕ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ ЭФФЕКТИВНОСТИ ЗА СЧЕТ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ИНФОРМАЦИОННЫХ И КОММУНИКАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ОБУЧЕНИИ СТУДЕНТОВ ДИЗАЙНУ И МОДЕЛИРОВАНИЮ ОДЕЖДЫ

В статье обсуждаются педагогические условия организации учебного процесса, подготовки дизайнеров с использованием современных информационно-коммуникационных технологий, выполнения заданий для студентов на практических и лабораторных занятиях.

Ключевые слова и понятия: современные информационные и коммуникационные технологии, мультимедиа, компьютерные программы, программа "Valentina".

UMAROVA F.A. ACHIEVING EDUCATIONAL EFFECTIVENESS THROUGH THE INFORMATION AND COMMUNICATION TECHNOLOGIES IMPLEMENTATION IN TEACHING STUDENTS TO DESIGN AND MODELING CLOTHES

In the article is discussed the pedagogical conditions for organizing the educational process, training of designers implementing modern informational-communicational technologies to fulfilment of students practical and laboratorial jobs.

Key words and concepts: modern information and communication technologies, multimedia, computer programs, «Valentine» program

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 6 (103)

Мавзунинг долзарблиги. Бугунги жадал ривожланиш ва глобаллашув жара-ёни олий таълим олдига бир катор талабларни куймокда. Талабаларни нафакат билимлар билан куроллантириш, балки уларнинг кас-бий махорат ва куникмаларини ривожланти-риш, замонавий ахборот технологиялари имко-ниятларидан фойдалана олиш, уларни укув жараёнида, ихтисослашув сохасида куллашга ургатиш мухим ахамиятга эга. Булажак мута-хассис танкидий фикрлаш, ижтимоий муаммо-ларни тахлил килиш, ечимларни ишлаб чик,иш ва ижтимоий масъулиятли булиши керак. Бун-дай талабларга жавоб берадиган мутахассис-ларни тайёрлаш олий таълим тизимида ноанъ-анавий укитиш усулларидан фойдаланишни ва янги самарали укитиш усулларини ишлаб чикишни талаб килади.

Жахон микёсида ишлаб чикариш ва таъ-лимнинг интеграциялашуви жараёнида тала-баларнинг касбий тайёргарлигини ошириш, лойихалаш ва моделлаштириш компетент-лигини, таълимнинг инновацион технологиялари асосида ривожлантириш, илFор технология ва электрон дастурлар, ускуналардан кенг фойдаланиш, укитишнинг анъанавий ва замонавий усулларини интеграциялаш масаласи долзарб вазифалардан бири сифатида эътироф этилмокда.

Шу билан бир каторда тадк,ик,отлар ва маърузаларда таълим сифатини оши-ришда ахборот-коммуникация технологияла-рининг имкониятлари ва афзалликлари таъ-кидлаб, "билимлар жамиятини куришнинг асо-сий воситаси" сифатида каралмокда. Хусусан, таълим тизими ва жараёнларини кайта куриб чикиш ва узгартириш имкониятини берадиган механизм сифатида каралади, бу эса хамма учун таълим сифатининг ошишига олиб келади. Таълим технологиялари навигатори ахборот-методик маркази (Россия), Принстон Универси-тети (АКШ), Сеул Сйбер Университети (Жанубий Корея) каби нуфузли илмий тадк,ик,от марказ-лари таълим сифатини такомиллаштиришга оид олиб борган илмий тадк,ик,отларида салмок,ли амалий натижаларга эришганлар.

Мамлакатимизда замонавий таълим тен-денциялари асосида касбий таълим тизимини ислох килиш буйича кенг камровли ишлар олиб борилиб, унинг самарадорлигини ошириш орк,али малакали кадрлар тайёрлашга алохида эътибор к,аратилмок,да. 2017-2021 йил-

ларда Узбекистон Республикасини ривожлан-тиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Харакатлар стратегиясида "Узлуксиз таълим тизимини янада такомиллаштириш, сифатли таълим хизматлари имкониятларини ошириш, мехнат бозорининг замонавий эхтиёжларига мос юк,ори малакали кадрлар тайёрлаш сиё-сатини давом эттириш"1 мухим устувор вазифа сифатида белгиланган.

Бу борада, касб таълими таълим йуналишлари талабаларига кийимларни лойихалаш ва моделлаштиришни ургатишда рак,амли инструментлар воситасидан фойдала-ниш механизмларини ривожлантириш мето-дикалари ва дидактик таъминотини такомиллаштириш, талабаларга кийимларни замонавий дастурий воситалари оркали лойихалаш ва моделлаштиришни ургатиш буйича электрон кулланма яратиш мухим ахамият касб этади. Булажак мутахассисларни ахборот технологиялари билан ишлай олиш малакларини шак-ллантиришга булган эхтиёж, биринчидан, касб-хунар таълими тизимида таълим-тарбия жара-ёнига янги интеллектуал таълим ресурсларини жорий этилиши, иккинчидан, улардан фойда-ланган холда укитувчиларнинг дарс бериши ва махсус фанлар буйича мустак,ил тарзда электрон таълим ресурсларини ишлаб чик,а олиш кобилиятига эгалиги, учинчидан, укитувчининг касбий фаолияти самарадорлигини ошириш имкониятларини тулик, руёбга чикарилиши билан чамбарчас боFлик2, 3. Ирина Бокова таъ-кидлаганидек, "технологиялардан укув жараёнида туFри ва саводли тарзда, шунингдек, янги укув моделлари билан биргаликда фойдаланил-

1 Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратеги-яси туFрисида"ги ПФ-4947-сон Фармони. - Узбекистон Республикаси к,онун хужжатлари туплами. 2017, 13 февраль, 6-сон, 70-модда.

2 Арипжанова М.А. Касб-хунар коллежларида махсус фанларни укитишга мулжалланган ахборотли - дидактик воситаларни ишлаб чик,иш технологияси. // "Таълим технологиялари" илмий-услубий журнал. № 2 (52). 2015 й. - 11 - 1376 б.

3 Хакназарова З.К., Э.Э.Таджибаев. Касб-хунар кол-лежлари укувчиларига махсус фанларни укитишда ахборот-коммумикация технологиялари билан ишлаш куникмаларини шакллантириш. // "Педагог кадрларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишда инновацион технологияларни татбик, килиш масала-лари" республика илмий-амалий конференцияси мате-риаллари, Тошкент2014. - Б. 314-316.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 6 (103)

гандагина улар таълим учун кучли восита булиб хизмат килиши мумкин"1.

Узбекистан Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги "Узбекистан Республика-сини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси туFрисида"ги ПФ-4947-сонли, 2019 йил 8 октябрдаги "Узбекистан Республикаси Олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш туFрисида"ги пФ-5847-сонли хамда, 2019 йил 6 сентябрдаги "Профессионал таълим тизимини янада тако-миллаштиришга доир кушимча чора-тадбирлар туFрисида"ги ПФ-5812-сонли Фармонлари, 2017 йил 20 апрелдаги "Олий таълим тизимини янада ривожлантириш чора-тадбирлари туFрисида"ги ПК-2909-сонли, 2017 йил 27 июл-даги "Олий маълумотли мутахассислар тайёр-лаш сифатини ошириш иктисодиёт сохалари ва тармокларининг иштирокини янада кенгай-тириш чора-тадбирлари туFрисида"ги ПК-3151-сонли, 2018 йил 5 июндаги "Олий таълим муас-сасаларида таълим сифатини ошириш ва улар-нинг мамлакатда амалга оширилаётган кенг камровли ислохотларда фаол иштирокини таъминлаш буйича кушимча чора-тадбирлар туFрисида"ги ПК-3775-сонли Карорлари хамда мазкур фаолиятга тегишли бошка меъёрий-х,укукий хужжатларда белгиланган вазифаларни амалга оширишда мазкур тадкикот муайян даражада хизмат килади.

Мавзу буйича илмий манбаларнинг к,иск,ача та^лили. Профессионал таълим-нинг шаклланиш ва ривожланиш жараёни конуниятлари ва тенденциялари, булажак укитувчиларни касбий педагогик фаолиятга тайёрлаш муаммолари Р.Х.Джураев, А.Р.Ходжабоев, З.К.Исмоилова, Н.А.Муслимов, У.И.Иноятов, К.Т.Олимов, У.К.Толипов, Ш.С.Шарипов, М.Б.Уразова, Э.Ф.Зеер, И.Я.Лернер, О.А.Абдулина, Ю.К.Бабанский, А.С.Белкин, Г.Н.Жуков, И.С.Якиманский,

A.А.Вербицкий, В.П.Беспалько, А.В.Долженко,

B.А.Сластёнин ва бошкалар томонидан тадкик килинган. Булажак касб таълими укитувчиларининг касбий тайёргарлигини ривожлантириш, касб-хунар коллежларида умумкасбий ва ихтисослик фанларни сама-рали укитиш хамда ишлаб чикариш таъ-

1 Ходжабаев А.Р. Научно-педагогические основы учебно-методического комплекса подготовки учителя труда: Дис. ... докт. пед. наук. - Т.: ТашОблГПУ, 1992. -406 с

лимини такомиллаштириш муаммолари буйича О.А.Абдукудусов, К.М.Абдуллаева, С.Ю.Ашурова, Н.Н.Каримова, С.Ю.Ражабова ва бошкалар илмий изланишлар олиб борган-лар.

Таълим жараёнида укитиш учун компьютер технологияларидан самарали фойдаланиш муаммоси педагогика фани ва амалиётида кенг камраб олинган. Компьютер укитишнинг изчил тизимини ишлаб чикиш буйича биринчи ури-нишлар хорижда амалга оширилди: А.Борк, Р.Вильямс, Дж.Мерредит, Б.Хантер. АКТлари-дан фойдаланган холда университетда укув жараёнининг самарадорлигини ошириш йуллари С.И.Архангельский, Б.С.Гершунский, Э.И.Машбиц, А.Ю.Уварова, И.В.Роберт, Г.А.Атанов, И.Н.Розина, Э.Н.Шапошникова, И.Н.Голицына, О.Б.Медведев, А.С.Молчанова, Л.С.Недобой, К.Р.Овчинникова ва бошкалар тадкикотларида уз аксини топган. Республи-камизда АКТларини таълим жараёнига жорий этиш буйича тадкикотлар А.А.Абдукодиров,

A.Х.Абдуллаев, М.Арипов, Б.Бегалов, У.Ш.Бегимкулов, Ф.Закирова, К.Олимов, Н.И.Тайлаков, Л.Н.Шибаршова, С.С.Гуломов, У.Ю.Юлдашев, С.К.Турсунов, Д.Н.Маматовлар томонидан амалга оширилган.

Ишлаб чикаришнинг тикувчилик сохасида мутахассислар тайёрлашда компьютер технологияларидан фойдаланиш Л.В.Ведмич, Е.Б.Зарощина, Е.Б.Коблякова, В.В.Петрова,

B.Е.Романова, Э.А.Тихоновалар томонидан амалга оширилган.

Касбий таълимда ахборот технологияларидан фойдаланишнинг турли жихатлари илмий-услубий конференцияларда, шунингдек жой-ларда таълим муассасаларининг методик кон-ференцияларида мунтазам равишда куриб чикилади.

Тадк,ик,отнинг мацсади - талабаларга ахбо-рот коммуникация технологиялари воситасида кийимларни лойихалаш ва моделлаштириш компетенциясини ривожлантириш методика-сини такомиллаштириш ва таълим жараёнига жорий этиш.

Тадцицотнинг вазифаси:

касб таълими таълим йуналишлари талаба-ларига кийимларни лойихалаш ва моделлашти-ришни ургатиш мазмунини замонавий ракамли инструментлар воситаси асосида такомиллаш-тиришнинг функционал имкониятлари илмий-назарий асослари тахлил килинди;

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 6 (103)

касб таълими таълим йуналишлари талаба-ларига кийимларни лойихалаш ва моделлаш-тиришни ургатишнинг ахборот коммуникация технология воситаларининг имкониятларидан самарали фойдаланиш методларини аниклаш;

инновацион ракамли инструментлар воси-таси, креатив ва рефлексив ёндашувларни лойихалаштириш асосида Касб таълими таълим йуналишлари талабаларига кийимларни лойихалаш ва моделлаштиришни ургатишнинг ташкилий-педагогик моделини ишлаб чикиш;

касб таълими таълим йуналишлари талаба-ларининг лойихалаш ва моделлаштириш ком-петентлик даражаларини ташхислашда бахолаш мезонлари, курсаткичлари ва даражаларини аниклаш.

Тадк,ик,от усуллари. Тадкикот жараё-нида куйилган вазифаларни хал этиш хамда дастлабки маълумотлар ва фаразларни тек-шириб куриш учун урганилаётган муаммога мос тадкикот методлари: жамиятни ва педа-гогик жараёнларни ахборотлаштириш билан боFл и к булган педагогик муаммолар буйича адабий манбаларни тахлил килиш, профессионал таълимнинг ривожланиш тенденция-ларни аниклаштиришга имкон берувчи илмий-методик адабиётларни методологик ва наза-рий тахлил этиш; тажриба материалларини тахлил ва синтез килиш; кузатиш; суровномалар утказиш; талабаларга кийимларни замонавий дастурлари воситасида лойихалаш ва моделлаштиришни ургатишни ташхис килиш; педагогик тажриба-синовдан олинган маълумотларни математик-статистик кайта ишлаш методлари-дан комплекс тарзда фойдаланилди.

Тадк,ик,отнинг объекти - касб таълими таълим йуналишлари талабаларининг касбий ком-петенцияларини шакллантириш жараёни.

Тадк,ик,отнинг предмети талабаларга кийимларни АКТ воситасида лойихалаш ва моделлаштириш компетенцияларини шакллантириш мазмуни, методи, шакли ва воситалари. Тадк,ик,от натижалари. Узбекистон Республикаси Президенти Шав-кат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаат-номасида сузлаган нуткларида "Шарк дониш-мандлари айтганидек, "Энг катта бойлик - бу ацл-заковат ва илм, энг катта мерос - бу яхши тарбия, энг катта цашшоцлик - бу билимсизликдир!" Шу сабабли ^аммамиз учун замонавий билимларни узлаштириш, чинакам маърифат ва юксак маданият эгаси

булиш узлуксиз к,аётий э^тиёжга айланиши керак". Тараккиётга эришиш учун ракамли билимлар ва замонавий ахборот технология-ларини эгаллашимиз зарур ва шарт булади"1, - деб таъкидлаб утдилар. Шунингдек, мазкур Мурожаатномада ракамли иктисодиётга фаол утиш - келгуси 5 йилдаги энг устувор вазифа-лардан бирилиги таъкидланди.

Мамлакатимизнинг бугунги куни ва келажак истикболи юксак маънавиятли ва маърифатли ёшларимиз кулидадир. Узбекистон Республи-касида узлуксиз таълим тизимини ислох килиш, келажакда мутахассислар янги авлодининг юкори касбий маданият, ижодий ва ижтимоий фаоллик, ижтимоий-сиёсий хаётда мустакил катнаша олиш конуниятларини шаклланти-ришга йуналтирилган2.

Бугунги кунда ахборот технологиялари жамиятимиз ривожланишига таъсир этувчи энг мухим омиллардан бири хисобланади. Ахборот технологиялари инсоният тараккиётининг турли боскичларида хам мавжуд булиб, хозирги замон ахборотлашган жамиятнинг узига хос хусусияти шундаки, ахборот технологиялари барча мавжуд технологиялар, хусусан янги тех-нологиялар орасида етакчи урин эгалламокда.

Жамият ривожланишининг хозирги холати таълим тизимининг асосий вазифаларидан бири сифатида ахборот маданиятини шакллантириш вазифасини куяди, уннинг доирасида инсоннинг ахборот мухити билан узаро муно-сабатларининг барча жихатлари бирлаштири-лиши мумкин.

Махаллий ва хорижий таълим муассасала-рининг тажрибаси шуни курсатадики, ахборот технологияларининг уЙFунлиги таъ-лимни узгартирмайди, балки мутлако янги авлод мутахассисларининг пайдо булишига олиб келадиган янги турини яратади, улар-нинг узгарувчан амалиёт шароитларига касбий мослашув жараёнини камайтиради, таъ-лимни уз фаолиятининг профессионал хусу-сиятларини саклаб колиш ва ривожлантириш кобилиятига асосланган мутахассисларнинг функционал баркарорлигини ривожлантиришга йуналтиради.

Таълимни ахборотлаштириш - бу таъ-лимни тарбиялашнинг психологик ва педагогик

1 Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси. 24.01.2020 й.

2 Абдукодиров А.А. ва бошкалар. Ахборот технологиялари. - Т., 2002.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 6 (103)

максадларини амалга оширишга йуналтирилган замонавий ахборот технологияларини ишлаб чикиш ва улардан оптимал фойдаланиш мето-дологияси ва амалиёти билан таъминлаш жара-ёни. Бу жараён, биринчи навбатда, илмий-педагогик маълумотларнинг автоматлаштирил-ган маълумотлар банклари, ахборот-услубий материаллар, шунингдек алока тармокларидан фойдаланишга асосланган таълим тизимини бошкариш механизмларини такомиллаштириш билан боFлик; Иккинчидан, жамиятни ахбо-ротлаштиришнинг замонавий шароитларида талаба шахсини ривожлантириш вазифала-рига мос келадиган таълим ва тарбиянинг маз-муни, усуллари ва ташкилий шаклларини тан-лаш методологияси ва стратегиясини такомиллаштириш билан; учинчидан, таълимни ахбо-ротлаштириш жараёни укувчининг интеллектуал салох,иятини ривожлантиришга каратилган билимларни мустакил равишда эгаллаш, ахборот-маърифий, экспериментал тадкикот фаолиятини, мустакил ахборотни кайта ишлаш-нинг х,ар хил турларини ривожлантиришга каратилган методик укув тизимларини яратиш билан боFлик; туртинчидан, компьютер синов-ларини яратиш ва улардан фойдаланиш, талаба-ларнинг билим даражасини бах,олаш ва мониторинг килиш учун диагностика усуллари. Таълимни ахборотлаштириш, биринчи навбатда, таълим муассасаларида шахсий компьютер-ларни, шунингдек, ушбу воситаларга асосланган ахборот мах,сулотлари ва педагогик технология-ларни жорий этишда ифодаланади1.

Мутахассислик фанларини укитишда ахборот технологияларидан фойдаланиш нафакат таълим самарадорлигини оширади, балки тала-баларнинг билим, куникма ва малакаларининг шаклланишига х,ам имконият яратади; талаба-ларни мустакил фикрлашга ва ижодкорлик фао-лиятининг ривожланишига ёрдам беради2.

Ахборотли таълим жараёни олдиндан педагогик лойих,алангандагина кузланган максадга эришиш мумкин. Педагогик жараённи ком-пьютерлаштиришнинг асосий йуналишларидан

1 Гирина Д.С. Обученне компьютерному проектированию художественных изделий будущих учителей технологии и предпринимательства. Диссертация на соискание ученой степени кандидата педагогических наук: 13.00.02. - М, 2007

2 Маматов Д.Н. Электрон ахборот таълим мухдтида кас-бий таълим жараёнларини педагогик лойихалаштириш. Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD):

13.00.06. - T: 2017.

бири ва замонавий педагогик технологиялар-нинг шугулланиши лозим булган сохасидир.

Ахборот технологиялари таълим жараёнида мухим урин тутиб, куйидаги вазифаларни хал этишга ёрдам беради:

- хар бир шахсга хос ноёб фазилат-лардан иборат индивидуал кобилиятларни укитилаётган талабаларда очиш, саклаш ва ривожлантириш, уларда билиш кобилиятларини, узини узи камолотга етка-зишга интилишни шакллантириш;

- вокеа ва ходисаларни комплекс урганишни, аник, табиий-илмий, техникавий, ижтимоий, гуманитар фанлар ва санъат ора-сидаги узаро боFликликнинг чамбарчаслигини таъминлаш;

- укув-тарбия жараёнларининг мазмун, шакл ва методларини доимий тарзда ва динамик равишда янгилаш3.

Укитишнинг замонавий ахборот технологиялари талабанинг эмас, у энг аввало, укитувчи (педагог)нинг технологиясидир. Талаба замонавий ахборот технологиясини урганмайди, балки унинг махсулотидан укитишнинг техник воси-таси сифатида фойдаланади. Укитувчи (педагог) замонавий технологияларни куллаб дарсга тайёрланади, дарсни ташкил килади, талабалар билимини назорат килади ва унинг вазифаси таълим мазмунини такомиллаштириш учун компьютерлаштиришнинг энг юкори даражаси-даги ахборот технологияларини таълим жараё-нига олиб киришдан иборат булади.

Ривожланган мамлакатларда ахборот технологияларини таълимга жорий этишда улар-нинг техник воситаларини интеграциялаш асо-сий йуналиш булмокда. Шу муносабат билан, хатто «мультимедиа» тушунчаси пайдо булдики, у укитишда купчилик техник воситалардан комплекс фойдаланишни билдиради. Мультиме-диани куллаган холда энг мухим нарса тала-баларни керакли ахборотни танлаб олишга ургатишдан иборат булади. Укитувчи (педа-гог)нинг вазифаси ахборотни беришдан иборат эмас, балки уни топишда мотивацияни вужудга келтиришдан иборат булади, укитувчи (педагог) билимлар сохасида йул курсатувчи хамдир.

3 Омонов Х. Тошкент молия институти «Педагогика ва психология» кафедраси олий таълимнинг 5140900-"Касбий таълим" йуналиши талабалари учун "Педагогик технологиялар ва педагогик махорат " фани-дан маъруза матни. Тошкент 2010 йил

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 6 (103)

Бу каби таълим воситалари комплексидан фойдаланилган холда талабага таъсир курсатиш биргина ахборот каналлари (куриш, эшитиш ва х.к.) оркали амалга оширилади. Бу эса таълим самарадорлигини оширади.

Замонавий дунёда содир булаётган ракамли технологияларнинг жадал ривожланиш суръат-лари педагогика олдига тенденциялардан ортда колмаслик талабини куяди1.

Олий таълим муассасаларида дизайнер-модельерларни тайёрлашда замонавий ахборот-коммуникация технология восита-ларидан фойдаланиш оркали таълимни таш-кил этишда ^а1епйпа" дастури кулайлиги, узлаштириш осонлиги, интерфейсининг содда эканлиги ва ушбу дастур оркали хар кандай буюмни исталган технология оркали лойихалаш, унинг улчамларини осонлик билан узгартириш имконияти мавжуд эканлиги, тай-ёрланган модел андозаларига моделлаш чизикларини киритиш имкониятларининг мав-жудлиги, хар кандай узгаришларни катта хоти-рада саклаб колиши, керак вактда кайта ишга туширилиш имкониятлари мавжуд эканлиги ва энг мухими дастур автоматлаштирилганлиги сабабли вактни тежаш имкониятини беради.

^а1епйпа" дастурдан фойдаланиш оркали талабаларни фанга янада кизиктириш, барча талабаларни индивидуал тарзда камраб олиш имкониятини яратади.

Таълим жараёнида ахборот технологияла-ридан фойдаланилганда укувчи-талабаларнинг билиш фаолиятини ташкил этиш шаклларини тиклаш муаммоси янгича хал этилиши лозим. Агар анъанавий таълим шароитларида билиш фаолиятини ташкил этишнинг энг куп таркалган шакллари индивидуал ва фронтал шакллар буладиган булса, ахборот технологияларидан фойдаланиш шароитида уларнинг иккаласидан бир вактда фойдаланиш мумкин.

Маълумки, укитувчи (педагог)ларнинг анъанавий укитиш усулида лаборатория ва амалий ишлар утказилишига куп вакт ажратилади. Бу мутахассис тайёрлашнинг жуда мухим таркибий кисмидир. У нафакат укувчи-талабанинг наза-рий билимларини мустахкамлашга, укув мате-

1 Умаров Х.А., Умарова З.А. Использование электронно-образовательных ресурсов в целях создания образовательной экосистемы. Перспективные информационные технологии (ПИТ 2018) [Электронный ресурс]: труды Международной научно-технической конференции. - Самара: Издательство Самарского научного центра РАН, 2018

риалини узлаштириш самарасини оширишга, балки муайян сохада амалий куникмаларни хосил килишга хам кумак беради.

Технологиялар тез суръатда ривожлана-ётган хозирги вактда амалий машFулотлар учун лаборатория ва стендларни хар бир укув йилида такомиллаштириш талаб этилади. Бунинг учун эса кушимча сарф-харажатлар килиш керак. Бошка яна бир мухим омил шун-даки, баъзи лаборатория тадкикотларидаги иш ёки жараёнларнинг сустлиги сабабли ажра-тилган вакт ичида таълим олувчилар такрор тахлил ёхуд синовлар утказишга кийналишади, холбуки, маълум бир сохада етарлича иш куникмалари ва тажриба орттириш учун амалий машFулотларни кайта-кайта такрорлаш зарур. Афсуски, анъанавий иш олиб бориш шароитида лаборатория моддий ашёлари хамда мослама-ларининг тез-тез бузилиши ва шу билан боFлик ашёларга кушимча сарфлар килиниши боис хар доим хам бундай килинавермайди.

Юкорида айтилганларни хисобга олиб, янги тизим мутахассис кадрларини тайёрлаш учун мухим вазифаларни хал этишга ёрдам бера оладиган янги самарали, хаммабоп педагогик услубни жорий этиш зарурияти тугилди, деб айта оламиз. Бунинг учун лаборатория стенд-лари ва укув устахоналаридаги машFулотлар барча талабалар учун нафакат кизикарли, балки кулай ва осон булишига эришмок лозим. МашFулотлар узига жалб эта олиши, барча рухий ва дидактик омилларни хисобга олиши, жараёнларни жушкин тарзда намоён этиши, машFулотлар утказиш ва укитилаётган фанни узлаштиришни, умуман таълим самарадорлигини ошириш, эгалланган билимлар асосида узини-узи бахолаш имконини таъминламоFи зарур. Айнан шу нуктаи назардан замонавий ахборот технологияларининг татбик этилиши юкорида курсатилган вазифаларни макбул тарзда хал килиш ва анъанавий укитиш усу-лининг бир катор камчиликларини бартараф этишга кумак беради.

Мультимедиа технология (мультимухит) ихти-ёрий турдаги маълумотларни комплекс ифода-лашга асосланади. Бундай технология символ-лар, матнлар, графиклар, тасвирлар, хужжатлар, овозларга ва нукталарга биргаликда ишлов берилишини таъминлайди. Тасвир экранга матн ва овоз билан биргаликда узатилиши мумкин. Мультимедиа технологиялари таълим тизим-ларида самарали кулланилади. Бунинг асо-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 6 (103)

сий сабаби-фойдаланувчи мультимух,итда фаол ишлаганда, куриб кабул килаётган ахбороти-нинг 75 фоизини, эшитганда эса факатгина 25 фоизини эслаб колади.

Хеч кимга сир эмаски, бугунги бозор иктисодиёти шароитида жамиятимиз ривож-ланиши учун янги технологиялар, шу жумла-дан янги ахборот-коммуникация технологи-ялари зарур. Хусусан, мультимедиа ва веб-технологияларнинг кенг жорий этилиши, ком-пьютерда яратилган графика, анимация ва видео технологияларни жадал урганиш компьютер саводхонлигини талаб килади. Сунгги йилларда Узбекистонда компьютерлашти-риш ва ахборот-коммуникация технологияла-рини ривожлантириш буйича бир катор чора-тадбирлар курилмокда1.

Ахборот технологияларининг такомилла-шуви купрок интеллектуал, илмий муаммо-ларни х,ал этишга йуналтирилган. Маълумот-ларни визуаллаш, тасвирларни кайта ишлаш ва виртуал мух,итни яратиш инсонга мурак-каб масалаларни ечишда янгича ёндашувлар оркали куйилган максадга эришиш, бошкарув карорларини тайёрлаш ва кабул килишни енгиллаштириш каби имкониятларни яратади.

Хозирги кунда компьютер графи-каси турли куринишлардаги оддий чиз-малардан тортиб, табиий объектларнинг х,акикий куринишларигача булган тасвирларни яратувчи ташкилий ва дастурий таъ-минот х,акидаги фан сифатида шаклланган. Компьютер графикаси деярли барча илмий ва мух,андислик сох,аларидаги маълумотлар-нинг куринишларини тасвирлаш, кабул килиш, кайта ишлаш ва узатилиш жараёнларида кулланилмокда. Компьютер графикасининг яку-ний мах,сули бу тасвирдир.

Укув материаллари узидан муайян мантикий кетма-кетликда такдим этиладиган маълумот-ларнинг кичик кисмини англатади.

1. Бошкариш воситаларининг иерархияси. Педагог - энг масъулиятли вазиятларда тизим бошкарувчиси:

- дастурда дастлабки йуналтириш тизимини яратиш;

1 Umarova F.A., Umarova Z.A., Umarov X.A. "Scientific and practical bases of creation and use of electronic educational resources in educational process." European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol.7 №. 12,2019. ISSN 2056-5852

- индивидуал ёрдам ва таълимни коррекция-лаш (созлаш).

2. Тескари алока тамойили. Талаба укув материалини тушуниши, укитувчига эса тузатиш (коррекциялаш) учун.

3. Кадамли технологик жараёнлар. Кадам таркибига уч узаро боFлик булим киради: ахборот, кайта алокали амалиёт ва назорат.

4. Ахборот жараёнининг узига хослиги (индивидуаллиги). Хар бир киши узи учун кулай тезликда харакат килади, маълумот, алохида фрагмент (булинма)га кайтиш имкониятига эга.

Урганувчиларнинг фаоллиги

ва мустакиллигини таъминлайдиган технологиялар махсус уринда туради. Бу хамкорлик мето-дикасига мос келади. Бундай таълимда талаба-лар бир-бирига ёрдам беришнинг мухимлигини тушунадилар. Иш куйидагича ташил этил-ган, вазифанинг бажарилиши гурух етакчиси (лидери)га эмас, балки гурухнинг хар бир аъзо-сига боFлик. Талабаларнинг мустакил фаолия-тига асосланган технологияни фаоллаштириш-нинг ёркин намунаси лойихали таълимдир. Лойихали таълим укувчиларнинг интеллектуал, ижодий ва мулокот кобилиятларини шакллан-тиришга уз хиссасини кушади.

Таъкидлаш жоизки, АКТдан фойдаланиш бошка таълим технологияларидан фойдала-нишга мос келади, бирок уни инкор этмасдан, бир-бирини тулдиради.

Компьютер моделлаштириш воситасида укув жараёнини такомиллаштиришнинг дидактик асосларини ишлаб чикиш вазифасининг дол-зарблиги, биринчи навбатда, укув жараёнида янги ахборот технологияларидан фойдаланиш укув самарадорлигининг кутилган усишига олиб келмаганлиги билан изохланади. Шунинг учун, куплаб тадкикотчиларнинг фикрига кура таълим самарадорлигини ошириш муаммоси-нинг туб ечими замонавий ахборот технологияларининг техник имкониятларини кенгайти-ришда эмас, балки уларни таълим жараёнида куллашнинг дидактик ва услубий принциплари тизимини ишлаб чикишдадир.

Хулосалар:

1. Дизайнер-модельерларни тайёр-

лашда замонавий ахборот-коммуникация технология воситаларидан фойдаланиш оркали лойихали таълимни ташкил этишда мутахас-сислик фанларидан амалий ва лаборатория машFулотларини ташкиллаштириб, талабаларнинг ижодий фикрлашини, мустакил карор

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 6 (103)

Ka6yn Kinum Ko6umuflTMHM Ba xaMoa 6urnaH 6iip-ranuiKfla umnam KyHMKManapMHii omiipiimra xii3-MaT Ki^agi.

2. Kac6 TatniiMM TatniiM MyHa.nMm.napM Tana-6anapM,ga noMMX,a.nam Ba MOfle.nnamTMpMm kom-neTeHTnMmHM puiBoxnaHTupum caMapaflopnu-riHi omupum MaKcagiga 'Tanaöanapra kumum-napHii "Valentina gacTypi BociTacuga noMMX,a.nam Ba MOAennamTupumHU ypraTiim" hom-i э.пeктpон

KynnaHMa apaTiimuö, yHiiHr caMapaflopnurn Tat-niiM aMa^ueTiga ciHOBgaH yTKa3u^flu Ba aManii-eTra xopiiM этu^гaн.

3. ByHgaH KypiHaflUKU fliiBatfHep-MOflenbepnapHU TaMep^amga 3aMOHaBiirn ax60p0T-K0MMyHM^iifl TexHonornfl BoaiTana-pigaH ^OMflanaHum opKanii TatnuMHiu

xopiiM этum TatniM caMapagopnuru omumura acoc öy-agu.

Afla6weT^ap:

1. Y36eKicTOH Pecny6niKacu npe3UfleHTUHUHr 2017 Mum 7 ^eBpangaru "feöeKiicTOH Pecny6nuKacuHi aHaga puBoxnaHTupum 6ytfiima XapaKaTnap crpaTeniflcu TyFpucufla"ru nO-4947-coH OapMOHi. - feöeKiucroH PecnyöniKacu KOHyH x,yxxaTnapu TynnaMii. 2017, 13 ^eBpanb, 6-coh, 70-Mogga.

2. Y36eKicTOH Pecny6niKacu npe3UfleHTU LUaBKaT Mip3ueeBHUHr OniiM Maxniicra MypoxaaTHOMacu. 24.01.2020 M.

3. ApunxaHOBa M.A. Kac6-x,yHap Konnexnapuga Maxcyc ^aHnapHii yKUTimra MynxannaHraH axöopoTnu - flugaKTUK BociTanapHU umna6 miKim TexHonoruacu. // "Tat--um TexHonoruanapu" unMiM-ycny6uM xypHan. № 2 (52). 2015 M. - 11 - 1376 6.

4. XaKHa3apoBa 3.K., ЭЭ.Ta,цxм6aeв. Kac6-x,yHap Konnexnapu yKyB^unapura Maxcyc ^aHnapHi yKUTimga ax6оpот-коммyммкaцмfl TexHononimnapu 6unaH umnam KyHUKManapiHU maKnnaHTipum. // "negaror KagpnapHi KaMTa TaMepnam Ba ynapHUHr ManaKaciHi omupumga uнновaцuон TexHononimnapHU TaTÖiiK Kinum Macananapii" Pecny6niKa unMiM-aManuM кон$epeнцмflcм MaTepuannapu, TomKeHT 2014. -B. 314-316.

5. XogxaöaeB A.P. Hay^HO-neflaronimecKue ochobw y^eÖHO-MeTOflurnecKoro kom-nneKca nogroTOBKi ymiTenfl Tpyga: ßuc. ... aokt. neg. HayK. - T.: TamO6nrny, 1992. - 406 c

6. AöflyKogipoB A.A. Ba 6omKanap. AxöopoT TexHonoruanapu. - T., 2002.

7. rupiHa ß.C. "Oöy^eHie KOMnbWTepHOMy npoeKTupoBaHiuro xygoxecTBeHHbix U3ge-nuM öygy^ux ymiTenetf TexHonoruu u npegnpiHUMaTenbcTBa". 1Цмccepтaцмfl Ha coucKa-Hie y^eHOM creneHii KaHgugaTa neflaronimecKux HayK: 13.00.02. - M, 2007

8. MaMaTOB ß.H. '3neKTpoH axöopoT TatniiM My^UTiga Kac6uM TatniiM xapaeHnapiHU negaroriK noMuxflnamTupum". negaroriKa ^aHnapu 6yMuma ^anca^a goKTopu (PhD) guc-cepтaцufl. 13.00.06. - T: 2017.

9. omohob X. TomKeHT mo-ua UHcniTyTU «negaroriKa Ba ncuxonorua» Ka^egpacu 5140900-"Kac6uM TatniM" MyHanumu Tana6anapu y^yH "negaroriK TexHonoruanap Ba negaroriK Max,opaT" ^aHigaH Matpy3a MaTHi. TomKeHT 2010 Mun

10. yMapoB X.A., yMapoBa 3.A. "Mcnonb3OBaHie эneктpонно-о6paзовaтenbнwx pecyp-cob b цenAx co3gaHUA o6pa3OBaTenbHOM экоcucтeмw". nepcneKTiiBHbie uн^оpмaцuон-Hwe TexHonoruu (nMT 2018) PneKTpoHHbm pecypc]: Tpygb MexgyHapogHoM Hay^HO-TexHi^ecKOM кон^epeнцuu, CaMapa: M3gaTenbcTBO CaMapcKoro Hay^Horo цeнтpa PAH, 2018

11. Umarova F.A., Umarova Z.A., Umarov X.A. "Scientific and practical bases of creation and use of electronic educational resources in educational process." European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol.7 №. 12,2019. ISSN 2056-5852

3AM0HABMM TAMMM / COBPEMEHHOE 0EPA30BAHME 2021, 6 (103)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.